FEUILLETON.
FABRIEKSROOK.
TWEED E BLAD
Binnenland.
Zateriaö 12 Maart 1921, 110 60
IK M.
c
Opdat de kinderen zich
flink ontwikkelen
(Wordt Yurvotgd.) j
TAff DB
TA*
Koningstraat
DE ftANNEN BIET
het begijnhof.
Jaren achtereen zijn we er aan gewoon
geraakt djat in den gemeenteraad Van
Middelburg geregeld voorstellen nanhan
gig werden gemaakt tof aankoop Van wo
ningen op het Begijnhof, nadat reeds
eenige jaren geledfen heele groepen van
de ergste huizen onbewoonbaar waren
Verklaard. Breede stroken zijn er in dien
ouden chaos van buisjes weggebroken,
zoodat het er een beetje uitziet als een
dorp in de oorlogszone.
Waar nu is 't djan toch zoover ge
komen, dpt bijna alles wat daar opge
ruimd moest worden, eigendom van de
gemeente is, zoodjat nu ernstig er over
fcn wor,den gedacht, dat gedeelte te her
bouwen.
En djan zal voorgoed het laatste, zeer
schamele restje verdwijnen van waf eens
de bekoorlijke, rustgevende wijkplaats
waS v»n het Begijnenklooster.
,Wie in Brugge en vooral in Gent de
Begijnen met hun huisjes en tuintjes
heeft bezocht, kan zich voorstellen bote
het d|aar op het Middelburgselie Be
gijnhof heeft uitgezien. Maar dat is heel
leng geleden, en toen was 't daar heel
anders gesteld.
Hef Begijnhof lag in de beginne buiten
de stadswallen, en het was toen veel
grooter djan hetgeen er thans van is over
gebleven. Het strekte zich uit*) van af
de Koningstraat tot „die dore bider doe-
poorte int beghijnhof, djat wil zeggen
tot de Spanjaardistraat.
Bij de uitbreiding der stad, in 1254 wier
den de wal en gracht, toen lotoipende waar
nu de "Wagenaarstraat gelegen is, ver
plaatst, en werd het Begijnhof binnen de
omwalling gebracht.
Het is echter nu niet het oojg&nblik
hier de geschiedenis van 't Begijnhof te
jsjchrijven. We hebben het over de toe-
klojmtet, en hebben alleen willen aangeven
hloe uitgestrekt het oorspronkelijk was,
en hóe erg 't is vervallen.
De groot e omkeer is voor dat Begijnhof
evenals voor de vele andere kloosters in
Middelburg gekomen in de Hervorming
«mi bij den overgang van Middelburg naar
de partij van Oranje in 1579. De Begijn
tjes verdwenen met de Spaansche bezet1-
üng, en de hof met zijn huisjes en tuin
tjes werd een gewone stadswijk. Het ver
ijl schijnt al spoedig begonnen te zijn.
althans wat de herinnering aan het gods
dienstig karakter betreft, want reeds in
!1587 werd de Bagijnekerckeafgebro
ken. Toch schijnt er nog een parkachtig
uiterlijk te zijn bewaard, want blijkend
de stadsrekeningen werden in 1605 op'
het kerkhof van het Begijnhof linden ge
plant, en een paar jaar later werden de
„deuren en hekken" geschilderd.
Maar de gewone stad breidde zich in
het Begijnhof uit, nam er altjhans grootje
brokken van af, die nu nog de tuinfilnj
Vormen van de huizen van de Wagenaar-
Straat.
En het Begijnhof zelf, dat zonder Be
gijntjes geen levenskracht m©er had, zak
te en zakte, en was na eenige eeuwen
-Ontaard tot de droevige achterbuurt, zoo-
fids het huidige geslacht die nog gekend
heeft: rommelig vuil, met nog enkele
kenmerken van den aanleg van vroeger,
Curieus, antiek en schilderachtig!,
Zie het on dier zoek naai* die eerste om
walling en omgeving der stad Middelburg,
rotan P. K. Dommisse. Archief Z. G. der
tW. 1904.
Roman naar het Engelscli
van BOOTH TARKINGTON.
11)
„Je hebt haar dat vanavond nu juist
met laten voelen," zei Sibyl, hem strak
aankijkend. ,Jij hebt met naar gepraat,
alsof
„Om 's hemelswil" /»imeekte hij„houd
je stil."
„Wel, wat heb je eigenlijk gedaan?"
„SI." zei hij. Luister naar je schoon
vader."
Sheridan sclireeuwde en bulderde lui
der dan ooit. want het orkest was tot
groote voldoening „The Rosary"
beginnen te spelen.
„I count them over, la la turn
tee dum" brulde hij, terwijl hij den
maat met zijn vork sloeg. Each hour
a pearl, each pearl tee dum turn
dum Wat hebben jullie allen daar toch?
[Waarom zingen jullie niet? Miss Ver-
trees, ik wed om duizend dollars dat u
meezingt. Waarom niet
„Mr. Sheridan," zei ze, zich vroolijk
van den vurigen Jim afkeerend J~
weet niet wat u verstoort! Uw zoon 'is
Speel
tuin
Si
17 M
B
03
9 M.
p\nvttv«traat
(3
W
Rozemarijnstraat
15 M.
03
S
A
D
B
ree
maar als woonwijk treurige „Nehallenia"
heeft nog eens geprobeerd er wat fleu
righeid in te brengen, door enkele der
best bewaarde huisjes te witflcalken en
van luiken te voorzien. En toen kon men
oiok weer vaag besjeffen, dat het daar eenjs
een aardige buurt was geweest. Maar aan
een h erstel was niet te denken. De krojt-
ten waren tè slecht; En zoo kwam de
ombewoonbaarverklaring, en de afbraak,
die er een gebombardeerd d(orp van
maakten; gevolgd door den aankoop van
de overgebleven huizen.
En nu de plannen voor de toiekomjslt.
We publiceeren hierbij een sclietKS-
kiaartje, dat, in algerneene lijnen, met ver-
waarüoiozing van details aangeeft, hoe men
zich van gemeenteweg® de indeeling van
het terrein voorstelt.
Om deze teekening naar waard© te be-
ptordeelen, zou men er eigenlijk een plat
tegrond bij moeten hebben van hef Ba-
gijnhof zooais het was. We hebben nog
dezer dagen zoo'n kaart gezien, ©n het
was werkelijk een droevig© verzameling
van steegjes, sïópjès, pleintjes, enz. met 't (oogenblik het speelterrein zich anders
woonhuizen, die ternauwernood geno©g uitstrekt; dan op de teekening is aange-
pppervlakte hadden voor een konijnen- ggeven. Het beslaat nog het achterste
hok. Wie nu op het terrein zelf gaat gedeelte van de p©rceelen langs de lijn
kijken, kan t no-uwens nog veel van denAB. Maar reeds is een regeling getroif-
ouden toestand terugvinden, want nog feu dm dat deel te ruilen voor ©en st'uk.
staan de resten van tal van die huisjesl gelegen achter de p©rceelen bij C, dat
er. Vooral in den linkerhoek, achter C daar bij den bestaanden tuin weer aan-
Een diepte van het h(oekhuis van 11 M.
zon dus nog ruimte laten voor vier per-
ceelen van 6 Meter straatbreedte aan de
Bree en 24 M. diepte vOor dri© ervan.
Aan de Overzijde blijven het Pluim-
Straatje en het Rozemarijnstraatje behou
den. Daar tusschen is ruimte voor een
graot hoekperceel van 8 M. bre©dte en
14 M. diepte en dan blijft .daar achtjer nOg
ruimte vOior een 'perceel van 7 bijl 11.
Van 41"e Rozemarijnstraat tot punt D
is een afstand van ruim 43 M. Stel een
hoekhuis van 10.50 breedte Langs de
nieuwe straat, dan heeft dit langs de Bree
een lengte van 12.80; en dan blijft er in
de nieuwe straat nog ruimte voor 5 per-
ceelen van 6.50 breedt©. De diepte isf
verschillend, niaar beneden ©n boven
15 Meter.
En dan eindelijk van de Pluimstraat
naar de Koningstraat heeft men een af
stand vém 34 Meter, met een niet gelijke
diepte, die we moeilijk met lijntjes pre
cies kunnen aangeven, zoodat we alleen
maar het begin aanduidden.
We moeten hier nog bijvoegen, dat op
en A. Was het een warboel, maar ook
verderop waren treurige woontoestanden.
Men kon toen niet direct uit het Be
gijnhof pp de Bree komen. De opening
A— D is pas enkele jaren geleden door
gebroken. De toegang was toen bij C. I
Maar nu hebben we te doen m©t waf
er komt.
Ziooals men ziet is het plan om midden
door het terrein een sfraat aan t© leggen
die 8 meter breed wordt.
Van A tot B
Meter.
Wat we hieronder als perce©ls-indee
ling aanduiden, is echter geen onherroe
pelijk vaststaand plan. Men beschouwe
hel dus als een aanduiding vlan dje m»
gelijkheid.
Wanneer men bij A Oen hoekhuis zet
van 13 Meter breedte, d. w. z. in de
nieuwe straat, dan blijft! aan die zijde
van de nieuwe straat nog ruimte voor,
zeg 10 perceelen ieder van 6 Meter en
17 M. diepte.
Van A tot C is' een afstand van 35 M.
Sluit.
Wat we hier weer gev©n, zijn de denk
beelden zooals die als eerste ontwerp
zijn aangediend door 't gemeentebeistfuur.
Besprekingen met ev©ntueele bouwers
kunnen daar nog Veranderingen ij» Bren
gen, al zijn de hoofdlijnen vastgesteld.
Maar nu moet ons toch één opmerking
van 't hart: het zal ons spijten, wanneer
daar nu iédere herinnering aan het
is een afstand van 73 oude Begijnhof verdwijnt, om plaats te
maken voor een rechte straaf zooals m©n
in iedere nieuwe stadsbuurt kan viud©n.
Er zat heel zeker e©n aardig element
van stadsschoonheid in het ronde plein
tje, dat nog altijd in de keibestrating is
te zien. Is het beslist nopdig dat daar
ieder spoor van verdwijnt? We wet©n hef
dat de financiën der gemieent©eischen.
dat de uitgaven die zij voor den aankofop
van "bet Begijnhof heeft gedaan, weer zoo
veel mogelijk terugvloeien door het ter
rein economisch te verdeelen. Maar we
hopen toch. djat het nogmJogelijk zal blij
ken om ook in den straataanleg nog iets
vgn 't p-ude te behouden. Zoo'n recht)©
straat zonder groentje, met de kazerne
gis achtergrond is wel erg dor.
En in ieder geval worde de ni©uwe
straat zoo gedoopt, dat althans daarin d(p
de historische herinnering behouden blijft
Maar nu nog een vraag van gewicht:
wié zal Raar bouwen?
In de tijden vóór 'den oorlog zou diat
geen gewichtige vraag zijn geweest. Im
mers toen had men hier juist telkens ge
brek aan bouwterrein. Maar 't is nu geen
giewpne tijd. vooral niet voor hef bouwen
van huizen.
Het ligt voor de hand dat! men bij; hle(t
ontwerpen vian een plan allereerst ge
dacht heelt aan woonhuizen, waarvoor de
vraag het grootste is. En ook dat daarbij
Voor de woningen in de nieuwe straat ge
dacht werd aan arbeiderstwtaningen, en
roor die in de Bree aan woningen voor
middenstanders.
Er zal bijl sommigen wellicht een vpor-
pordeel overwonnen moeten worden, want
wie den toestand van vroeger kende, en
de slechte reputatie van di© buurt, heeft
eenige fantasie nopdig om zich voor te
(stellen, dat het daar heel anders zal wor
den, zonder krotten, en 'zonder djetn over
last die een achterbuurt aan de oiniwioi-
nenden geeft. Er zal dan een heel andere
toestand ontstaan.
De vraag wié daar zal blauwen, is ech
ter verre van gemakkelijk te beantwoor
den.
Vppr vereenigjmgsbouw is daar zeker
plaats. Maar de beide gnopte vereenigin-
gen vjotor arbeiderswoningen hebben voor]
het oogenblik hun handen vol aan den j
StijfselwegL En de vereeniging vjopr Mid-
denstandsbouw die na het stjil-leggen t
van haar plannen pan den Singel wel aap. -
deze nieuwe wijk gedacht heeft, zou
een geheel ander karakter krijgen, daar<
de hier te bouwen huizen w©er voor een f
andere rubriek bestemd zijn, dan zij eerst
op 't pog had; meer voor kleinere beur
zen.
Bezwaren zijn dat niet. Hef zijn bij
komstigheden. waarmee echter rekening'
moet wprden gehouden,
Maar van meer betepkenis nog is de
overweging, ,dat er een kentering is in;
het stelsel op dat .gebied.
Bij Kpn. besluit van 10 Januari j.l. is de
bekende regeling afgekondigde^ waarbij
rijkspremiën worden toegezegd voor de
particuliere bouwnijverheid, over 't al
gemeen berekend naar f 20 per M.2, voor'
woningen tc,t een maximum van 450 M.3
Nu de lagere prijzen van materiaal nok
t bouwen gpedkooper maken, is er kans
op, dat deze regeling lagere huren
mogelijk maakt,'dan de vereenigingfsbouw,
die door velen uiteraard duurder wofdt
geacht, en die een langen weg heeft af
'te leggen dopr de overhejd|sbureaux. Voor
de huurprijsbepaling zit boven
dien de gesubsidieerdp vereenigingsbiouW
voor middenstandswoningen onverbreke
lijk vast aan den grondslag van 170—200
pet. van de geraamde kosten van 1914,
zoodat men voor de berekening der huur
prijzen niét kan pnofiteeren van de prijs
verlaging.
Of nu de premie voor particulieren;
bouw afdoende is, kunnen we niet b©-
oordeelen. Dat kan slechts een particu
liere bouwer zelf. en het begtnsjel van
dat stelsel is juist dit, dat een particulier©
bouwer meer dan een vereeniging pp
de kleinigheden kan Zetten die de bouw-
isOm veriagen.
In ieder geval: het stelsel is er, en het
terrein is er, met straat, riolering, gas
waterleiding en electrisch lichf Vppr de
belanghebbenden is er nu gelegenheid
zelf te overwegen en te berekenen pf
daar iets te doen is. Op de SttwEsschuur
kpn men dan alles te weten komen wat
men ervan weten wil.
Het doel van dit artikel is slechts de
aandacht te vestigen op de mogelijkheden
die dopr het slechten van het Begijnhof
zijn ontstaan.
doet de zorgzame moeder
's ochtends in de melk 2 a
3 theelepels OVOMA.LTINE.
Let er eens op hoe graag de
kinderen dat gebruiken.
In blikken bussen van 250
en 500 Gram.
Overal verkrjjgbaar.
Dr.A. WANOERA-G
I j
M
BSRN
(Ingez. Med.)
UIT DE PERS.
I i
niet gewend aan mijn ruwe manieren en
mijn soldaatachtige hofmakerij jaagt hem-
schrik aan. maar ik geloof dat hij juist
iets belangrijks had willen zeggen
„Ik zal iets belangrijks tegen hem
zeggen als hij het niet doet," dreigde
zijn vader, meer dan ooit verrukt van
haar. „Wel drommel, als ik zoo oud was
als hij of nu een weduwnaar
„O wacht!" riep Mary. „Als zij maar
wat, minder leven maakten. Mrs. She
ridan moet dit ook hooren."
„Zij zou hetzelfde zeggen riep hij.
„Zij zou zeggen dat ik verbazend lang
zaam Was als ik Jim niet voor kon
komen. Toen ik zop oud was als hij
nu
„U moet eens naar uw vader luiste
ren," viel Mary hem in de rede, zich
naar Jim toekeerend. die weer een
Kleur had gekregen. „Hij wil ons vertellen!
hoe hij .toen hij zoo «oud was als u,
die twee grassprietjes uit een theekopje
liet groeien en u zou zelf kunnen
zien dat hij ze niet uit zijn mouw
haalde
Sheridan 6loe>g bij die woorden op
de tafel dat het daverde. „Hoor eens,
jonge -dame," schreeuwde hij, „een dezer
dagen geef ik u een klap of een kus."
Edith werd bleek van schrik; zij was
hang dat di al „te erg" was; maar Mary
Vertrees barstte in een achate rend ge.
lach uit.
Het besteden der Rijks*
gelden.
In een artikel in de Fcon. Stat. Berich
ten wijst prof. v. Gijn er o. a. op dat, lea
opzichte van eenheid bij het uitgeven
van gelden er weinig Landen zijn waar de
verschillende departementen zoo onaf
hankelijk zijn als in Nederland. Prof.
Van Gijn zoekt de oorzaak hiervan in een
historische fout. Van 1814 tot 1840 had
den wij één jaarlijksche begrootingswet.
die in haar geheel door de Kamers aan
genomen of verworpen moest worden,!
terwijl geen recht van amendement be-
istond. Bij de grondwetsherziening van
1840 is hieraan tegemoet gekomen door
de bepaling dat het eindcijfer vopr elk
departement 'bij een afzonderlijke we,t
moest worden vastgesteld, zoodat het
verwerpen van één der begroetingen niet
meer tot het aftreden van het geheel©
ministerie behoefde te leiden. Bij d©
grondwetsherziening van 1848 werd aan
de Tweede Kamer recht van amendement
gegeven. Hiermede verviel de aanleiding
voor afzonderlijke begrpotingen. Men
heeft echter niettemin die bepaling laten
bestaan. Sindsdien is deze het plechtan
ker géworden van de departementsfapof-t
den, daar thans elke minister als het
ware sóuverein is wat betreft de uitga
ven van zijn eigen departement..
De begroo ti ngswettpn der verschillen
de departementen worden niet gecontra
signeerd door den minister van Finan
ciën, in tegenstelling me,t de medei
onderteekening van zelfs zeer onbedui
dende wetsontwerpen door het hoofd van
een ander departement, Wanneer dit bij
zulk een ontwerp 'is betrokken. Zelfs van
nota's van wijzigingen, waardoor de be
grootingen met millioepen kunnen wor
den verhoogd, kreeg de minister van.
Financiën vóór 1910 soms eerst uit de
dagbladen kennis. Eerst door een be
sluit van den ministerraad in genoemd
jaar, later herhaaldelijk bevestigd, en on
der het tegenwoordige kabinet uitge
breid, is aan dit laatste euvel een einde
gemaakt.
Een bedenkelijk gevolg van dit systeem
is ook, dat de betrokken ministers en
hun departementen zich volstrekt onaf
hankelijk v oelen bij de besteding van het
geld, ook wanneer van hun financieele
gestie een belangrijken invloed kan uit
gaan op de uitgaven van andere departe
menten. Een 'bedrag van f 30.000 voor
nieuwe ambtenaren b..v. kan zoo worden
besteed, met beperking van het aantal
doch opvoering van de individueele be
looning, dat dit onvermijdelijk moet lei
den tot ongemotiveerde tegenstellingen!
met ander© ambtenaren, en tot verhoo
ging van het geheele budget. Bij de dis
tributie-uitgaven is het voorgekomen, dal*
groote bedragen werden gevoteerd, zon
derdal hierbij w©rd vermeld, voor wel
ken tijd zij moesten Strekken, zoodat
het betrokken departement feitelijk car
te blanche kreeg, buiten den minister van
Financiën om.
Een bevredigende oplossing voor deze
kwestie is niet gemakkelijk.. Het ver-
aw-MMawite
„Beide!" riep zij. „Beide! liet eene
om mij het andere ie doen vergeten;"
„Maar welk van de beide begon hij,
doch op eens gaf hij met zijn zware slem
aan zulk een uitbarsting van vroplijk-
heid toe, dat ieder aan tafel stil werd
en luisterde. „Jim," riep hij; als jij
jervanavond piet aan dat meisje verklaart,
zend ik je met Bibbs terug naar de
machinefabriek.
Ee Bibbs, gezeten tusschen de on-j
dergeschikten bij de Pumps Works van j
suiker aan het 'benedeneind der la-
fel hoorde dat, t©rwijl hij Mary Ver-
Vertrees gadesloeg zooais een bedeljon
gen op straat een rijk meisje in een
tuin zou beschouwen. Hij hoorde dat en
wist nu wat zijn vaders plannen met
hem waren.
HOOFDSTUK VII.
Mrs. Vertrees „zat op" om op haar
dochter te wachten. Mr. Verlrees had
zich Ier ruste begeven en na een rust©-
loozen avond, zonder door het gezelschap
van zijn Landseers vèel opgemonterd
te zijn. Mary had den sleutel meege
nomen, zij wilde niet dat* hij haar zou
komen halen, vol vertrouwen als zij
was dat er geen gebrek aan geleide1
zou wezen ©n dat vertrouwen bleek
gewettigd te zijn. Maar mrs. Vertices;
moest lang opzitten.
Zij was er niet de vrou wnaar om
het zichzelf behagplijk te maken
geen der bedienden had haar ooit in
négligé gezien en juist zooals zij
met haar kapsel, haar japon én haar
schoenen van het namiddagbezoek was
thuisgekomen, zat zij die langzaam
voertkruipende uren in een recht stoel-
tje onder het gaslicht in haar eigen
kamer, die zich vlak tegenover de
„fronthall' bevond. Met een boek in
de hand, bracht zij den J:ijd door
met zich in haar eigen herinneringen
te verdiepen, ofschoon zij meende, dat j
zij die van madame de Rémusat las i
Haar gedachten gig©nn terug in liaar
eigen leven en in dat van haar man en
noe meer zij in liet verleden doordronrf
gen, des te vrooiijker werden de be©l- j
den, id ie zij haar brachten, en dit was
het treurige van het geval. Evenals
haar man, dacht zij terug omdat zij
eigenlijk niet aan de toekomst durfde
denken. Als dit bezorgde paar dat toch
waagde, dan namen hun gedachten den
vorm van een zwakke hoop aan, maar
geen van beiden zou het hebben kun
nen verdragen, dat die onder woorden
georacht werd en toch hadden zij er
over gesproken, dag op dag, van het
uur af, toen zij hoorden, dat SheridarV
naast hen een nieuw huis liet bouwen.
Want zoO' spoedig wordt eén ideaal
van menschelijk gedrag antiek hun
jeugd was gevallen in de onschuldige
dagen van eertijds (nu zoo dood) van
„welopgevoedheid" en „adellijke begrip
pen" en niets was hun zo,o eigen gewor
den als de gewoonte van over dingen
te spreken zonder ze te noemen.
Hierin bestond het groote verschil tus
schen mr. én mrs. Vertrees, en hun
„grooten, niéuwen buurman". Sheridan
wist nieis van dergelijke dingen af, of
schoon zijn jeugd iii hctz,eifde tijdperk
viel. Als zij nog aan het dansen warenr
was hij aan het houthakken geweest
voor- hel morgenvuur in den kruide
nierswinkel bp het platteland.
Het was reeds na éen uur, toen,
mrs Vertrees voetstappen hoorde en het
zachte geluid van den sleutel in het
slot en daarop met het openen der
deijr. Marv?s lach en „ja als u niet
bang is tot morgen
,De deur ging dicht en zij vloog
de trap op, waarbij zij een atmlOisfeer
van kou en versterkende lucht in haaf
moeders kamer» bracht.
„J,a," zei zij, vóórdat mrs Vertreesj
iets kon zeggen, „hij bracht me thuis!"
Zij liet haar mantel op het bed val
len en een ouden, rood fluweelen
schommelstoel naar vor©n trekkend,,
ging zij naast haar moeder zitten, nadat
zij haar een tikje op den schouder
en een hartelijken kus op ide wang' had.
gegeven.