FEUILLETON.
BOOK.
Ti£gfK BLAB
Binnenland,
Te oud voor 40 jaar
Zaterdag 12 Febr. 1921, m 36.
fA* ra
ERVARINGEN MET DEN S-URENDAG.
Al is ook in October j.l. «Je Arbeids
wet en dJan nog sléchts1 alleen voor
I fabrieken en werkplaatsen ingevoerd,
toch begint de periode v/an den 8-urigen
arbeidsdag1 in ons landf al vroeger. Want
mien zal zich herinneren; dat in de vtoior-
atyaande jaren in verschiille»de bedrij
ven reeds een sterke inkrimping van den
arbeidstijd, met invoering van den vrijen
Zaterdagmiddag, werd verkregen.
En zjoo is het magpiijfc, dat in het on
langs verschenen verslag va» de arbeids-
Jotópectie (oiver 11919 ook een hoofdsftuik
voorkomt (Hz. 276—282), bevattende een
verslag van een onderzoek naai" de re
sultaten van den 8-urigen arbeidsdag!, in
gesteld door het hoofd van het tijend©
district (Zuidelijk deel van Zuid-HojJIand
eb Zeeland!). 1
1 Dn dia,t verslag worden opmerkingen ge
maakt. interessant voor ieder, die door
de wettelijke invoering van de arbeidswet
ib zjopveel méér bedrijiveb zelf ook erva
ringen heeft opgedaan over de resulta
ten. Daarpim. zij er hier het een en ander
uit aangehaald.
Het onderzoek heeft zich bepaald fcojt:
'eten piiefabrteik, een zeepfabriek;
twee glasfabrieken, een spiegjel^asfa-i
hrSek;
een gtoéilanipvoeteofabriek
eten hoefijzer-fabriek, een constructie-
warkptaats, een ijzergieterij; eau scheeps
werf met machine-fabrSiek;
•den eléKhtoi-tinfabniek!;
een gasfabriek;
een suikerfabriek;
den btauwselfabriek.
Invloed op d© prtodnctié.
Qe invoering van. een.' grooter aantal ploe
gen bracht ©en belangrijke stijging van
het aantal werklieden met zich mee. Daar
ib de donünurbedrijVeïi van producti©-
■vetfmeenJering zjonder uitbreiding! der in
richting weinig of geen sprak» ka» zijn,
«si het resultaat, dat per arbeider belangt
bijk minder wordt voortgebracht dan vroe-
Kan men aidus bij de dontibUf-bedrip-etl
er ib slagen de fabriektsipröductie op peil
te houden, anders was het gesteld bij1 de
meest» (overige inrichtingen. Hier toch
bleek Vooral dat de dagopbrengst van den
man na de verkorting va» den werktijd
achteruit was gegaan, en daar uitbreiding
van het personeel niet of biet vtoldoendel
kan plaats hebben zonder invoering van
een pltoegonstetstet; moest hier dus de
fabriekspn-oductie mede omlaag gaan.
Slechts bij uitzondering bleef zij gelijk,
ztowais in enkele afdeelingen der lamp-
vpetenfabriok. waarbij voor sommige on
derdeden of bewerkingen (masisa-fabri-
Qage) grooter snelheid bij de vervaar
diging kon worden verkregen; door in
voering van een nieuw premie-stelsel^
en door technische verbetering aa» de
machines. Iets dergelijks deed zich votor
Si de afdCeling eener gasfabriek waar
het y^as machinaal geperst of geblazen
werd. Men bereikte hier een dagpro
ductie die weinig verschilde met die van
den 10-urigen a rbeidsdag.
En één geval, in de ijzergieterij, werd
ben toenemen va»! de productie pèr ar
beider geconstateerd.
Overigens werd overal vermindering
der Êabriekspnoductle opgegeven, en hier
eb daar ook aangetoond. Als betrekkelijk
gunstig moet wtordlen aangemerkt ee» to
tale producti»-vermï»deiring die kleiner
is dan evenredig! aan de. Vermindering
van den arbeidsduur, m. a. w. een toer
gtemjotmen »urproductie welkgeval zich
voordeed in een der glasfabrieken.
Pr tod» ©He-op voering, Een
middel ttot opvoering der productie be-
stjond in het verbeteren van machlnefsj,
pvens. toestellen enz. Belangrijk was hel
resultaat in een zeepfabriek, waar 63
meisjes, wier werkzaamheden bestonden'
ib het verpakken der zeep, door 4 zeer
ingenieuze machines kjbmden worden1 ver
vangen, dip hetzelfde werk in denzei fderï
tijd ovengloed deden. Slechts het toezijchï
vorderde een 6-tal meiisjets.
In de lampvtoetenfabriiek waar men zich
sedert jaren beijvert voor zoo volmaakt
magfelijke machines, gaat mien in die rich
ting poort, al zullen belangrijke verbete
ringen in de niaaste toekomst niet te ver
wachten zijn.
In vele fabrieken zoekt mlen het in
die richtinjg, dlach bij de tegenwoordige
Volmaaktheid der machines is moeilijk
aan te nemen, dat dit in de naaste [toe
komst een merkbaren invloed op de pro
ductie in het algemeen zal hebben.
Geringere a rbeidsjtuist- "Baj1
het onderhoud met fabrieksdirecteuren,
bedrijf sléiders e. d. werd! veelal de op
merking vernomen, dat de 8-urige werk
dag' niet als de eenige, en in de continu
bedrijven zelfs niet als de hoofdoorzaak
va» de prod uetiije - vermfiniderinl^ mocht
dtoorgpan.
In die kringen oordeelde men dat Voor
al pok de geringere arbeidsluist een factor
van grotote beteekenis was. Een gunstigcn
invloed, welken men in dit opdicht van 'n
verkorten arbeidstijd meende te mogen
verwachten, had men niet bespeurd. Dit
werd ©enigszins bevestigd d|o|or een leider
eener gwoofe vakvereenigingSafdeeling', did
de meening was toegedaan, dat de arbei
der zich rtolg te veel als liet winLsfobjeqt
van den patroon gevoelt, om zijn arbeids
kracht met Volle ambitie in dienst der
voortbrenging 10 stellen.
Eigenaardige voorbeelden, hoe die ar
beiders zjch soms aan hun plichten zoe
ken te onttrekken, worden meegedeeld 1
het Vertragen van het arheidfetempo bij
spcedwerk, teneinde overwerk te krijgen;
de weigering om' verschillende draaiban-
fcanken te 'gelijk te bedienen, daar meo
elkaar het brood) niet uit den mond
mocht nemen; het te laat komen d!aar
men bij de hooge loonen ^makkelijker
afstand doet van een uur loon, enz. i
Meegedeeld werd ook, dat 8 uur wer
ken per dag' te weinig was, hetgeen bij
veel arbeiders, overigens natuurlijk af
hankelijk van den aard va» het werk,
zekere loomheid doét ontstaan.
In sommige bedrijven was de stemming
ming in dat opzicht weer gunstiger In
een der glasfabrieken, in de gloeilamp-
vee te nfabïiek, op de scheepswerf Ba in
i,e suikerfabrieken had men geen klagen
oviBr den arbeidsluist. In de electrotin-
fiabriek (Waar de arbeiders nachtarb©idj
igewefgerd hadden) was m% over de
)inispanninjg der arbeiders overdag te
vreden. Bepaald gunstig rapporteerde dé
ijzergieterij1, waar trouwens de productie
aanzienlijk was toegenomen.
Waardeering door den werk
man. Gewezen wordt op de 'gene
genheid van den werkmian om over te
werken (men bedenke wel dat dit was
vóór de invoering van den wetteijjkea
acht-urendag).
Door de fabriekseigenaars wordt dit
steeds als bewijs aangetvOerd dat die 8-
urige arbeidsdag dipor den werkman ijiet
wordt begeerd. Men vergeet daarbij, zegt
het verslag, dat de arbeider, zoolang de
wel nog niet in werking is getreden, voor
een zeer moeilijk alternatief komt te
slaan, en ten slotte een onmiddellijk!
gel del (fx voordeel stelt boven de licha
melijke en geestelijke voord©elen, die
de kortere arbeidsdag' op den duur mee
brengt.
Besteding v r ig e n t ij d. De or
ders die in de omliggende dorpen e©ner
fabriek woneni hebben als regel ©en
flink stuk tuingrond, en weten hurivrjjen
tijd. vooral des zomers, wel door te
t» brengen.
Ia de steden gebruiken echter vele
arbeiders den vrijen tijd nog niet op de
Moor hen meest nuttig» wijze. De ver
wachting dat die tijd algemeen gebruikt
zpu worden voor een meer huiselijk le
ven, vopr ontwikkeling of behoorlijke
ontspanning ijs toit heden geen werkelijk
heid. geworden.
Gewag wordt gemaakt van de pogingen
van gemeentebesturen en fabrikanten om
het besteden van den vrijen tijd in 'goede
banen te leiden ,door het oprichten van
■bibliotheken, het stichjten va» vereni
gingsgebouwen, enz.
Door de jongeren wordt d© zang- en
muziek veel beoefend; aVond- en vak-
teekenschoten Worden tamelijk goed' be
zocht, maar er zijn nog veel jong© ar
beiders die in helt geheel »iéts Votor
ontwikkeling gevoelen, en liever afleiding
zoeken in bioscoop- of café-bezoek, of
eenvoudig lanigs de straat blijven loopen.
In het algemeen kan gezegd worden
zoo merkt het verslag op dat zij!, di©
arbeid verrichten, welke niet veel gees
tesontwikkeling vereischt, ook nielj veel
voor ontwikkelingsgelegenheden gevoe
len.
GEEX GEMEENTELIJK SNOEP
VERBOI).
De raad der genteent» Hemelumer,
Oldephaert en NoordwoM© (Fr.) stelde
onlangs een verordening vast, Waarbij'
verboden werd het; verkoopen va»
snoeperijten, tabak, sigaren en sigaret
ten aan kinderen beneden 16 jaar,
het optreden als tussch©npersoon bij
dien verkoop én het in het openbaar
roofcen of pruimen door die kinderen!
Gedeputeerde Staten oordeelden, djat hét
niet pp den weg der gemeentelijke
overheid ligt, het ©uvel van den toe-
nemenden snoeplust bij' de jeugd 'door
strafbepalingen te beteugelen,. Het te
gengaan van verkeerde neigingen en ge
woonten hij kinderen, als het veelvuldig
snoepen, achtten Ged. Staten een der éér
ste plichten, verknocht aan het ouderlijk
gezag. Zoolang geen op©ribare .belangen
ernstig worden geschaad of dit dreigen
te worden, behoort de overheid zich
van inmenging' op het gehied van het
onderlijk gezag te onthoujdPn.
Afgezien daarvan geeft vaststellingl de
zer verordening volgens de Gedep. Sta
ten geen blijk van ©en juiste opvat
ting der overheidstaak, n.l dat d©ze
deze zi,ch geroepen acht al wat ver
keerd ol e©n ondeugd wordt geacSt,
door strafbedreigen 't© bestrijden. De
overheid mpet zich bij' har© slrafw'et-
gevende bevoegdheid angstvallig beper
ken en vermijden alles Wlat op bedil
zucht gelijkt.
Verder koesterden Ged. Staten geen;
hppgle verwachtingen van de practische
uitwerking van een gemeentelijk snoep-
verbod en werd betwijfeld! of van een
verbodsbepaling die prac'tisch niet te
handhaven is, preventieve kracht zal
uitgaan, gelijk dat door het gemeente
bestuur verwacht werd.
Niet te handhaven strafbepalingen
verdienen volgens Gedep. Staten geen
aanbeveling.
De gemeenteraad kon de bezWaren,
van de Ged. Staten niet tdeelen en
oordeelde een strafbepaling legem het
snoepen door kinderen in het huis
houdelijk belang der gemeente ruood&g
en doeltreffend. Gedep. Staten hebben
hebben zich daarna niet meer tegen de
vaststelling der verordening verzet.
(Tel.)
TERSLAG GEZONDHEIDSCOMMISSIE
MIDDELBURG.
Aan het in druk verschenen verslag
over 1920 van de bevindingen en han
delingen der Gezondheidscommissie voor
de gemeente Middelburg, ontleenen wé
het volgende:
Het gehoor tecij'fj©r over 't af-
geloopen jaar was 20.93 en het sterftecij
fer 13.05. Deze cijfers- worden berekend
per duizend inwoners, zoo dat ©r bij'
het eerste in het gehleel niet! wordt gelet
op de .hoeveelheid vrouwen in de ge
meente woonachtig die geschikt is' om'
kinderen voort te bréngen en bijl het
tweede evenmin op het aajntal in ge zetje-
oen dat reeds (dien top van zteventig of
(tachtig jaren heeft bereikt.
Verder is 't goed te weten, dat ze
uitsluitend 'betrekking hebben op hen die
als in Middelburg wonende zijn inge
schreven en dus' niet op vreemdelingen
er tijdelijk vertoevend; ook dat de zui
gelingensterfte werd berekend op het
aantal kinderen in dat zelfde jaar hier
geboren. Maar bij de bepordeeling van
cLat getal moet men tevens, letten op de
hoeveelheid kinderen die Zijn aange
geven „als levenloos geboren". Deze
rubriek is mteermaten bedenkelijk groot
en het is duidelijk, dat d©ze gemakke
lijk dooi" het min of meer vervloeien
der grenzen het totaal bedrag der zui
gelingensterfte vrij' belangrijk kan ont
lasten.
Deze cijfers hebben dus! slecht» een
betrekkelijke waarde, Waar echter in
Middelburg sedert 1900 het aantal in
woners wisselde tusschén een maximum'
en een minimum', di© niet veel meten
dan duizend verschillen zoodat d© op
houw der bevolking zeker geen wij'zi-
gmg van beteektenis kan hebben on
deregaan kan ee» vergelijking tus
schén verschillend© jaren wel een be
trouwbaar beeld van den toestand ge
ven. Daarom volgen hier vier reeksen:
de eerste bevat de totaalcijfers van het
vorig decennium, de tweede die van het
gunstigste, de dertie die van het ongun
stigste ©n de vierde die u4t het laat
ste jaar van het thans afgteloopeh tien
jarig tijdperk, (1911—1920).
1901—1910 1914 1918 1920
levend geboren 4491 360 325 387
23,43 19,20 17,50 20,93
2745 219 318 242
14,20 11,64 17,25 ;13,05
158 11 10 13
12,27 8,6 9;2 4,9 °/i
Van de pverledenien stierve» er op den
Ie© f Lijd van
1914 1920
31 14,2 19 7,8
8 3,7 2 0,8
7 2,9 6 2,5
6 2,5 8 3,4
27 12,3 41 16,9
31 14,2 42 17,3
66 30,2 84 34,8
19,9 40 16,5o/i>
Er zijn in 1920 overleden aan: Epidemf.
ziekten 7; Kanker 39; Tuberculose 19;
Beroerte 16; Ouderdom 11; Longontste/
king 13; Hart- of Nierziekten 31.
In 1920 bleef dus voor Midldtelhurg
het sterftecijfer dat voor Nederland
buitengewoon gunstig was nog steeds
hooger dan dat van 1914. Daartegenover
staan de bdjzlonder lag» zuigeÜngfsjterf-
te nog geen 5 procent en het be
langrijk feit dat ruim 50 pet. der over
ledenen minstens 65 jaren heeft geleéfd
en 16 pet. zelfs 80 of meer. De gastro
enteritis eischt© dit jaar 5 offers, de
kraamvrouwenkoorts 1;- ten gevolg© van
aangeboren ziekte en/ gebreken stier
ven er 8: aan suicidum en g©welddadigen
dood ieder 4, terwijl all© ziekten die
meer dan 10 offers maakten in boven-
ataanden staat met naiam zijn genoemd.
Volledigheidshalve zij er nog bijgevoegd
dat ook de tropische malaria aan één
menschenlev©n in onze gemeente één
eind maakte. Het g©boortecijefr whs hoo
ger dan het in dit dtec©nnium hog was
geweest maar bl©ef belangrijk achter
bij' het gemiddelde van het vorig tien
jarig tijdperk.
Verslag werd gedaan van de bemoei
ing van eenige klachten over ver
vuiling van een sloot en ©en verza
meling van vuil.
Van een klacht lover vervuiling bij de
Is de harde lea van eae afmattend
beroepsleven.
Een kop Ovomaltine dage-
ljjki bjj hot ontbjjt helpt U
Uw frieeheid, werkkracht
en weerstandsvermogen be
ware».
In blikken bussen van 250
en 500 Gram.
Overal verkrijgbaar.
Hr.A. WANDER A-G
BERN
(Inge*. KodJ
p. 1000 inw.
Gestorven
p. 1000 inw.
levenl. jgte boren
zuigel. sterfte
Beneden 1 j.
Van 1—4 j.
V/an 513 j.
Van 1419 j.
Van 20—49 j.
Van 50— 64 j.
Van 65-79 j.
Van 80 j. e. p. 43
meer (gteld te verwerven. Mïjh huis mtog»
vuil zij», mij» kleeren miogien vuil wezen,
en ik zal mijn buurman besmetten, zoodaft
hij niet schoon kan wezen, maar ik wil
geld maken. Er zal niets i/ch/oons in
mij» omgeving wezen, mij» vrouw zal vuil
zij» en mijn kind, maar ik zal geld heb
ben." En toch is hij niet zoo zeer be
geer ig naar welstand; wat de reus wer
kelijk verlangt is haastig verkregen rijk
dommen. Om die te verkrijgen smijt hij
met geld in alle richtingien, want rijk
dom zit in den rjook.
Er was hier mog geen menisjcheujgtel
slacht geleden geen hijgende raus, geen'
zwpeappde, gtore stad; er was1 slechts
constateerd. Intusschen is die buurt voor
centrale slachtplaats zeer ongeschikt.
Voo» schriften woningen.
Herhaalde malen gaven B. en W. aan die
commissie kennis dat zij vergunning had:-
den gegeven tot vertimmering van e©n
perceel met dispensatie van een of an
der artikel der bouwverordening. 'De wo-
WoningOtood billijkt in dezen zeker
eenige meegaandheid.
Dat er in deze gemeente waar toll
aan den oorlog een voldoend aantal Wo
ningen werd gefbouwd in ieder gte-
val meer dan er zijn afgekeurd, af
gebroken of voor ander© doeleindten in
gericht terwijl de bevolking niet is;
'toegenomen, toch groot© woningnood
'bestaat, kan naar meening d©r commis
sie verklaard worden dioor tw©e om
standigheden. De eerste is dat de raea-
schen over het gehjeel beter zijn gaan
wonen en de tw©ede dat het aantal
gezinnen grooter is geworden, maar de
gezinnen zelv© kleiner. Zij' verwacht dal
de volkstelling daaromtrent waardevolle
gegevens zal brengen. Intusschen isl de
verordening tegen beperking van de
woongele'gtenheid nog niet overbodig}
immers vele gewinnen in November
bedroeg 't aantal samenwonenden 80
hadden bij anderen hun intrek moeten
nemen. Omtrent d© hoegrootheid dier
gezinnen en eventueel© famïlievrhoudi»-
gen is ons niets bekend.
Zooals uit onze verslagen blijkt maakt
de kanker hier steeds veel slacht
offers; dit jaar echter was dat getal
wel bijzonder li-oog'. Met ing©nio|menheijd
mogen, we dan ook vermelden, dat in
het gasthuis een inrichjtinjg voor straten-
behandeling tot stand kwam; we hop©n
dat deze otok 'bij' dè kankerbestrijding
veel succes zal hebben. i i
Hoewel de zui-gelingensjterfte.
in Middelburg niet bijzonder hoog i's,
verheugt de commissie er zich over dat
een consultatiebureau tot bestrijding van
dit euvel is opgericht, daar ieder jong
leven als hoogst kostbaar mjoet Woédenf
beschouwd.
Ook voor tuberculose-lijfder s
werd een consultatie-bureau geopend'.
Hoe het met di© ziekte staat is! mioeiJijker
te beoordeelen; we kennen wel hét aan
tal overledenen, maar niet het aanmat
zieken en h©t zwaartepunt valt; bij' deze
ziekte juist op de laatoten. IntusSchetv
leert ons het register van den burger
lijken stand dat er in het afg©loopen
decennium hier meer aan tuberculose
dan aan ouderdom zij» overleden, ter
wijl zeker verschillende tuberculose-par
tiënten wier lijden m©t ups-and downs
(Soms vele jaren duurt /ook nog dpor an
dere intercurrente ziekten rij» wegge
nomen. Dat de verOeniging die zich de
bestrijding van dit lijden( ten do©l stelt
met volharding haren arbeid zal voort
zetten, daarvan zij» we overtuigd.
Een andere ziekte waaraan hier lxer-
haaldelijk aandacht moest wtorden ge
schonken is de malaria. In het najaar*
van 1919 vernam 'de commissie dat zte
hier weer m©er heerschjte, dan in langen
centrale slachtplaats is herhaaldelijk no-j tijd het geval was. In Januari 1920 ver-
ta genomen, maar de gegrondheid daar-1 zocht de inspecteur, de heer Ooster-
van° kon slechte één maal worden ge- baan, de gelegenheid op een eers/tvol-
ftoman naar het Engetech
van BOOTH TABK4NGTON.
f).
In hel bijmenland van; Amerika ligt
Sn een tniooie. open streek een stad, een
vlufle, eigenaardig» stad, die s/omber in
den damp van haar ejgen nook is gehuld.
'De vreemdeling moet de vuilheid voelen
vtoord/at hij het eigenaardige opmerkt, i een behagelijke grotote stad met kame
want hij mpet het inademen en hij be-landschappelijke inwoners, die elkaar on-
'htoeft geen ander bewijs te hebben dat derlimg begrepen, daar zij over het ge-
geld hier meer in aanzien is dan net-heel genomen van hetzelfde type waren,
head; en of hij dit verlangt of niet, deHet was een rustige en vriendelijke plaats
verwaarloosde straten dringen dat feil S „gezellig" n/oemde men haar en als
VoKKTtdurmd aan hem op, evenals haai" j men den bezoeker het rijkskrankzi»ni-
'besmeerd.©, groezelige bewoners. Bij ©én gen/gesticht had laten zien e» hem het g|e-
wtodvlaag moet hij in een hoos van Stofzicht van af het kerkhof op een kleine»
«t9ck*m ajH jjy a0lll wp[eQ weigeren de heuvel had doen bewonderen, dan had
ritok in t» ademen, dan blijft hem slexhttsj j zij» gastheer zijn plicht als Baedeker vpl-
dle keus over zelfmoord te plegen. J bracht. De goede burgers reden des Zon-
De roo/k is als de slechte adem van een«lags pp een sukkeldraf je behagelijk rond
hijgt naar steeds meer geld. Hij in phaetons en s/urreys. NiemaWl was
bijzonder rijk slechts enkelen waren' heel
arm; de lucht was zuiver en men had
tijd pm het l©ven t© genieten.
Maar er heerschto een geest Sa het
tend, h ier ©ven sterk als elders een
krijgt dat en hijgt des te heviger, gewel-
riekend en blazend. E» zijn stem,
een hee/rsdhe stem, heel en begéérig, Wér-
baalt eentonig'. „Geldl Ik wil gofd heb
ben. Ik wil geld; verkoopen. ten ejnd©
geest die vaardig was geworden in de
diepten van den AmerikaaUschen bodem
en «laar gewerkt en gebroeid had, tp^dAt
hij eindelijk de toppervlakte beroerde, de
bergen openscheurde en tastbaar e» mon
sterlijk griopt te voorschij» trad en d© god
werd van all© écht Amerïkaansche har
ten. Grootheid. En die god wrocht
den hijgenden rens1.
In de harten der burgers had altijd hett
vertrouwen naar grotote afmetingen ge
leefd. Jaar top jaar nam dat verlang»»
toe, totdat het een opgehoopt© kracht;
werd: Wij mloeten groeien! Wij moeten
groot wordenWij moeten grooter wor
den! Grootheid 'beteelkent 'geldEn hu»
verlangen werd ©en machtige wil. Wij
mioeten gropiter worden! Grooter! Groó-
ter! Brengt hier menschenheen! Weet
hen dpor vleien hier te krijgen! Koopt
ze om! Licht z© op, als dat moet om z©
te djoen komen. Maar weet ze te krijl-
gen, schreeuwt ze zO» toe, dat ze moe
ten kjotmen! Schreeuwt hen doof om ze te
dpen komenOnverschillig welk sport van
vpl'k; allerlei soort volk! W© moeiten',
grooter worden! Blaast!
Duwt van u afPpchtDopdt den mopp©-
Duwt van u af! Pocht! Doodt den moppe
raar! Gilt en brult tot het Opperwezen
Grootheid vaderlandsliefde en eer!
Grootheid is liefde, leven en geliukGroot
heid is geld! Wij hebben Grootheid noo-
dig!
E» zij kregen die. Uit alle straten kwa
men d© menschen; in het eerst weinig
en langzaam, maar in den loop der ja
ren steeds in sneller tempoi, in grooter
en grooter zwermen. Blanke menschen
kwamen en zwarte menschen en /gel©
en bruine menschende negers' kwamen
uit het .Zuiden bij duizenden e» duizen
den vermenigvuldigd dpor andere dui
zenden en duizenden, sneller dan zij kon
den sterven. Van de vier hoeken der
aarde kwamen de menschen, veronge
lukten ©n niet verongelukten, de lam
men en de wilden Duitscher®, Ieren
Italianen, Hongaren, Schotten, Engel-
schen, Fransehèn, Zwitsers!, "Japanners'.
Grieken, Rusjsen enz. enz. en een bas
taard, die deze Voortbrachten. En al wa
ren er geen Eskimo's of Patagoniërs welk
ander menschelijk ras, dat de aarde op
levert, ontbrak our in dezen smeltkroes
te zwemmen ©n Op te borrelen.
Met Grootheid kwamen de nieuwe ma-
chineriën en de drukt©; de straten be
gonnen rumtoerig te worüen en te ra
telen, de huizen te trillen; hel plaveisel
sleet onder de voetstappen van een
haastig© menigte, de oude, rustige, ver
genoegde uitdrukking op d© gezichten
giipg verloren in iets harders e» .behoed-
zamers; een eigenaardig type begon dui
delijk te voorschijn te bomen, een cy
nisch jong.' mensch va» gemengd ras, met
barbaarsdhe trekken, gespierd en sluw:
gekleed in goede qonfectfekleea-én, klaar
blijkelijk gemaakt naar portretten van
t|oon|e©lspelers in de courante». Het wijf
je van zijn sOort kwam' met hem mee
een bleek meisje, opgedirkt en eén wéi
nig geblanket en zij verkondigden in een
patois met een sterken neusklank, voor
namelijk onbeschaamdheden. Ja, de Bl'-
gemeene taal van het volk was veran
derd; in plaats van de oude inla»d^che^
die wel onregelmatig maar zuiver was
en wat temerigi, liet zich nu een stopl-
teri/g dial©ct van niet eigengevonden;
Overdrachtelijke spreekwijzen hopmi,
doorspekt met gutana's en Tgotfa's, dat zeer
werd aangekweekt door de publieke bla
den. Verzoeking en ondergang ware»
ruimschoots voorkomende marktariijcelen
vjo/or dé waaghalzen; struikroovers liepen
's nachts dioor de straten eu belgjilnge»
slonils moorden, gappende dieven ware»
(overal in de duisternis bezig, terwijl in
brekers in de aljgleuieene vrees beston
den ©n dikwijls nok in werkelijkheid.
B>" was wel wat minder gevaar voior op
zettelijke vernietiging van iemands leven
dan in de middeleeuwen te Rome, te»
tijde van een poiiti/eken oorlog of-
s'chlolon er meer kans was dat de Rol-
■meijische mtoiordenaar voor zijn misdaad
boete maar dood of verminking on
der d© wielen lag bij ieder kruispunt i/n
hipderl.aag.
De staatslieden lieten d© mensche»
maar de wetten maken, die rij' goedvon
den; het kwam! er niet veel pp aan
de belastingen werden hbpger, zeer naan
