'3ins€iag 9 Növembei» 1980.
BINNENLAND.
*10 '265
163* >J<-iarg.u«g.
MIDDELBURGSCHE COURANT.
Dr. kuyper t
GuÉe»'. Maandagavond is dr. Kuvper
2a«bi en kalm overleden. Zaterdag was
de toestand niet direct verontrustend.
Maar daarna is er plotseling een inzin
king gekoruien, die naar liet eind van den
8 3-jarigen partijleider voerde.
En zoo verdwijnt dan uit ons open-
hare leven ecfti figuur, die méér dan een
halve eeuw daarin een óverheerschende
plaats heeft ingenomen, met de onver
mijdelijke gevolgen van sterke aantrek
kingskracht voor den een, en afstuiting
roos den ander. De bewondering van
sommigen groeide aan tot aanbidding.
MaaT de afkeer van anderen werd vaak
tot haalt.
Ergens in Zwitserland, een 30 jaar gele
den, zoo lazen we onlangs in, we weten niet
meer welk blad, had dir. Kuyper, d|ie in
zijn goede jaren een hartstochtelijk berg-
heklimmer was, op zijn weg: een Hollan
der ontmoet, die met hem, opgewekt pra
lend, de bergen inging, tot d|at zij zich
aan elkaar voorstelden. Toen dr. Kuyper
had gezegd wie hij was. zei -dte andere
dat hij dan niet verd|er met hem mee kon
gaan. Dat was een liberaal, die niet erg
breed van inzicht was; maar hij gaf de
greening van veel zijder geestverwanten
uit die dagen weer.
Maar nu ook een symptoom uit zijn
eigen kring van geestverwanten. Zijn oude
vriend en medestander jhr. de Savornin
oliman, werd als hoogleeraal' aan da
.Vrije Universiteit ialfgtezet, en werd na hun
scheiding' .schier dagelijks in die Standaard
fcekritisJecrd pp vjaak bittere en zeter
©nheusche manier, wat omgekeerd de
„Nederl." tot telkens herhaald scherp
verweer bracht. Zijn medev-leerling van
Groen van Prinslerer, zijn medehelper hij
hel ten uitvo©r brengen van diens politiek
testament, prof. FaMus, overstelpte in
zijn tijdschrift dr. Kuyp.er met honendje
kritiek. Zijn beste discipelen en adju-
danten als Heemskerk, Tal ma. Diepen-
horst e. a. hebben zware jaren gehad
door de hardnekkige tegenwerking en
regelrechte bestrijding van uit de Ka-
ttaafstraat.
Al die dingen teekenen dén man: Dr.
Kuyper was een strijder van inborst,
die nooit week voor een andere meeting)
dan. de zij he en wiens handelingen tot
verzet prikkelden.
Hel huidige geslacht heeft liet slechts
van hooren zeggen welk een sensatie
die buitengewoon.' welsprekende jonge*
predikant uit BeesÜ, (na 1867 uit Utrecht,
na 1870 uit Amsterdam) maakte, dfoor zijn
niets en niemaud ontziende verdediging
Van de rechten der streng gelo-ovijgej
Protestanten tegenover den 'ïoogharttig-
zeHgenoegzamen overheidsgeést di©r diai
gen, die oprecht meende met algemeen <z
christelijke begrippen voldoende vrijheid
te geven aan allen. Hij1 werd toen be
schouwd als een revolutïonnair, als een
gevaarlijke oproerstoker.
Toch; was, Wat dr. Kuyper propa-
thad als de Calvinistische groep der 17cfe
eeuw, is niel vol te houden. Daarvoor
was een te groot percentage van de be
volking aan het orthodoxe geloof ontval
len. Maar erkend moet worden, dat aan 't
eind Idler negentiendé eeuw w©er een zeer,
sterke kracht uitging van die groep
der Calvinisten, met hun strenge, voor an
dersdenkenden vaak onsympathiek stren
ge begrippen.
Dr. Kuyper heeft zelf nog meegemaakt'
dal die geest ondjer zijn volgelingen ver
anderde. Het spotwoord, van het „jolig
Christendom", voor den geest van lief
Ministerie-Heemskerk, wees op een on
miskenbaar verschil met het stemmige
ministerie-Kuyper. En men heeft nu
slechts om zich heen te zien om waai' tö
nemen, dat onder de jongeren die nieu
we geest zich sterk ontwikkeld heeft.
Toch bleef dr. Kuyper een "man van
ontzaglijken invloed in zijn parij. En dat
Vond ook weer zijn oorsprong in de fabel
achtige ontplooiing der partij in haar
wording onder zijn leidjing.
Fn nu, bij zijn dood, hebben ook wij
anderd'enkendfen djie groote oeteekenis'
te erkennen, ook al staan we lijnrecht
tegenover hem wat betreft de spfitsihgj
van tons volk in twee tegenover elkaar ge
stelde deelen: geloovigen en paganisl©n.
De door hem steeds weer naar voren ge
duwde antithese was o.i onjuist en daar
door gevaarlijk voor het landsbelang. Het
is trouwens duidelijk, dat die anti-these
niel meer doorwerkt, nu eenmaal de om j
derwijskweitie als factor daaruit is weg
genomen. De verschillende meeningen
richten zich thans naar heel andere faci
toren
Maar toch blijft het van beteekenisi
voor het Land wanneer een aanzienlijk
volksdeel, dat stil voor zich voortleeft!
zonder contact met de openbare zaken,
-wordt ontwikkeld tot een groep djie zich
daar zeer ijverig mee bemoeit. Ni&t
alleen door politiek bij de slembus, maar
look door de djaadj, door het zelf stichten
van schjolen en kerken, 'en door allerlei
andere uitingen in het verecnigingsl©v©rf,
door allerlei stichtingen uit eigen nijd/
delen bekostigd.
Juist dat zelf-doen is karakteristiek
voor het werk van Kuyper. En dan op
allerlei gebied w|ant hij was een zeel-
veelzijdig man. Hij wias een groot re
denaar; hij was een van de beste jour
nalisten die wij ooit gehad' hebben, hij;
was een verkiezingsleider; miaar hij was
ook een onderwijsman, een haoglceraar
van erkende bekwaamheid, een merk
waardige kenner van militaire zaken. En
dan niet te vergeten: een theoloog'.
Het waren meest alleen zijn geestver
wanten die in de Heraut zijn wekelijksche
•theologische artikelen lazen. Maai' hun
aller getuigenis is, dat die niet onder die
den voor zijn politieke driestarren in die.
Standaard.
Maar ook die theoloog was weer een
organisator, een man van de daad, An/-
klers ware het niet mogelijk geweest na
beid weergeeft. Onder degenen, die vóór
een nader onderzoek stemden, kan men
twee categorieën onderscheiden. Op 1de
eerste plaats degenen, die een gehéél
ander stelsel van ziekteverzekering wen-
sclien. In deze giroep vindt men teza
men de vertegenwoordigers der fabri
kanten (groep-Postliuma) en der moder
ne vakbeweging!, die de ziekteverzeke
ring gelegd willen zien in handen van
de arbeiders- en werkgeversorganisaties.
De andere categorie, die vóór een on
derzoek stemde, omvat o. m. de verte
genwoordiger der katholieke en christe
lijke vakbeweging.. Dezen kunnen zich
wel met het stelsel der ziekte wefl-Talma
vereent gen, maar achten e.en onderzoek
naai' den stand van ziektegelduitkeeringi
in ons land in het algemeen igjewensdht.
De Minister heeft er nu den HoogOn
Raad van Arbeid 'op gewezen, dat een
onderzoek naar den stand van ziektegeld-
nitkejei'ing in ons land minstens 5 a
6 maanden zal duren en de ziektewet i
zoo,al niet in glévoar zal brengen, danj
toch de uitvoering ervan gferuimen tijd
zal tegenhouden.
Verwacht mag worden, meent de
Maasbode, dal de Hojöge Raad van Arbeid
op zijn vergadering legen het einde de
zer maand tot een meer zuivere uit
spraak in deze materie zal komen.
HET VRAAGSTUK VAN DEN
WONINGBOUW.
De „Hollandsche Revue, sedcrt
eenirén tijd iuilgegevCn dfoor W. dien Boer
Bussum, heeft e®n speciaal woning-
noadnumtner uitgegeven, geredigeerd
door Jolian Koning; en waarin doiör tal
Iran personen het dringende vraag ink,
of een onderdeel :ervan behandeld wordt.
Minister Aalberse leidt de artikelen
reeks in met ©enige algemeen e opmerkin-
kingën over „woningvraagstuk en wo
ningnood". Dan volgen artikelen van mr.
dr. H. J. Romeijn óver het woningvraag
stuk; van mr. B:. H. Vos over den invloed
van de huurwetten óp dén woning*
nood; van G. H'. C. Hart: over den wo
ningnood en arbeidskracht; van IJ. Ch'.
G. J. v. d. Mandere over wettelijk© bek
strijding van den woningnood» Daar
naast artikelen over spéciale ond©rweij-
pen. waarbij ook de bespreking' over dén
Jordaan als voorbeeld! van .slechte woi-
n i ngtoes tanden
Het nummer is voorzien van ©en aan
tal afbeeldingen; vérseheidene van slech
te woonhuizen in den Jordaan. Maart
daarnaast ook vele van versehilléndé tuin
dorpen en ander© niejuw© wijken, uit heit
binnenland zoowel als uit het buiténlandl.
de opzienbarende uittreding van de „pa
geerde niet nieuw. Hét was die herbau neel'zagers ©if de Ned. Hervf Kerk,
ling en voortzetting van wat Groen van? i zooveel eigen Gereformeerd© gemeenten, i voorstel tc
Prlnsterer, als man der Réveille, steeds j te stichten, zonder eenige financieel verdedïginlg
had voorgestaan tegenover Thorbecke. hulP va© overheidswege.
Hot was de herleving van den, in onze Dat naast al die dingen ook zwakheden
•Republiek eens zoo sterk ovcrheerschen, j bonden, weet ieder. Zijn bestrijding van
dta geest van het Calvinisme, die na dé tegenstanders was vaak verre van eerlijk,
kritiek der achttiende eeuw, half was ver- Zll'n bver voor het partij-belang overtrof
slikt in de revolutie-Ieuzen. maai- nog niet j hinderlijk jajn Jveir joor dezaak
was uitgeroeid.
Wat dr. Kuyper echter van Groen van
Prinslerer onderscheid©© was dit: dat
Groen een eenzame bleef, zond©r contact
met een belangrijk volksdeel; en dat djr-
(Ingezonden Mededeeling).
Kuyper het volksdeel met gelijk gericht©
gedachten: de kleine streng geloovige
burgerij en de orthodjoxe boeren, zoo
Vast aan zich en aap elkaar verbond, dat
ze een macht in het land werden. Hijt
was behalve propagandist ook een or
ganisator, een „groot-kiezer", een man
van initiatief in 't vereenigjingsleven, dat
toen nog lang niet zoo algemeen ontwik
keld was als nu.
Uit Middelburg.
In de gisterenavond gehoudjen ver
gadering van die vereiniging „Handjelsbetf
lang" alhier was aan de orde ©en
voorstel tot conlribuGeverhoioging, l©r j
waarvan dé secretaris er op
iwees, dat dé véreeniginjg meer werk tel
wachten staal door die inrichting van
Ihet Handelsregister en de reorganisatie
Van de Kamers van Koophandel, terwijl,
zoo,als ook blijkt uit de rede van <Jt©n
voorzitter van den Middenstandsbond on
langs in Den Haalg gehouden, stérker or
ganisatie vanl den middenstabd l©gei»
Rijksbemtoeiingen ©n actie der werkne-
waar het omging. Het geknoei in dei
Lehman-lintjesaffaire deed da'arvan een
droeve onthulling. En zijn heerschzucht
duldde geen afwijkend© meening naast jmers dringend noodzakelijk is.
zich in de partij-leiding. Met het gevolg jHel voorstel werd aangenomen,
dat na zijn langzaam terugtreden dé antir Bij de rondvraag werd, besloten aan
rev. partij nog altijd zoekt naar- een ge-j de Kamer van Koophandel l© verzoeken
lijk waardige om hem op te volgen, om j pogingen aan te wend©n om de sluiting)
'den profetenmantel van hem over tevan het Postkantoor van half een tot
nemen, zooals hij die overnam van Groen twee uur te do©n intrekken, daar men
van Prinsterer. jd'it voor ellen handel een groot ongferief
I acht
Als bijzonderheid van plaatselijken f
aard zij nog gemeld dat dr. Kuyper - Hedenmorgen sloeg een voor een
.in zijn jonge jaren ook in Middelburgj boerenwagen gespannen paard in de
I ^wnnntl heeft - Hii werd te Maassluis Kortedelft op hol en rende d:oor de Ret-
Dèt was zijn groote kracht. Dat hij als ^eborcn waar vader predikant was I gerstraat het Koorkerkhof op waai' h©t
staatsman niet even groot was, heeft zijn i schooi bezocht 1 dier in den hoek van d)©n toren - bleefJ
-5~ R mSIS S Het lemoen van d©.a wagen svps;
hij, na eenigen tijd op de lagere school i sl'Jk gereden, do-ch^ persoonlijke onge
te zijn geweest, op 12 jarigen leeftijd lukken kwamen er niét bij voor.
op het gymnasium kwam. Maar kort 1
daarna ging hij naar Leiden.
ministerie getuigd, dat aan groote dgngé33
v-einig andere sporen heeft nagelaten dan
de onderwijswet, d|ie niet eens zijn par-
^fëenooten bevrodigde.
Maar het wakker roepen der slapende
gedachten, het leiden djaarvan, het bijeen
binden der toen nog zoo afzonderlijk le
venden van gelijken geest dat is zijii
werk geweest voor dat orthodoxe d|eel'
van ons volk, zooals dr. Sehaepman bet
deed voor de katholieken en zooals1 na
hen Domela en Troelstra het deden voor
•de arbeiders
Het volksdeel dat <ir. Kuyper naar vo
ren bracht, had zelf vergelen, dat het
eens zulk een belangrijke rol in het bei-
stuur der landzaken bad vervuld.
In den grooten tijd van onze republiek
fn de 17e eeuw, waren het de ''streng©
Uit Walcheren.
Maandagmiddag hield] de gemeente
raad van R i 11 hem een openbare ver
gadering. De burgemteester deelde mede
'dat het gewicht van het brood hij dé hak
kers was gecontroleerd en in orde was
B>E ZIEKTEWET EN DE BESTAANDE bevonden.
UITKEERINGEN. j Van den gemeente'-veldwachter was
Naar de Haagsêhe redacteur der Msb.een verzoek ingekomen om de verschil-
verneemt, heeft1 de Minister van Arbeid lende werkzaamheden, 'die hij' voor de
naar aanleidingl van het advies van den gemeente doet, buiten zijin veldwachter-
Hoogén Raad van Arbeid, om niet over schap, te verhoogen. Daar dit verzoek te
te gaan Pd invoering der Zielktewelt-Tal- laat was ingekomen, werd het aangehou-
ma alvorens een onderzoek! te hebben den.
Calvinisten geweest, die, geleid déor hun ingesteld aaar den stand van ziektegeld- Besloten werd het hout langisi den Rit-
Calvinistische predikanten, een beslissen- ul,ikepring in ons land, zich opnieuw themschen straatweg bij een omdraai
den invloed uitoefenden op den gang van't tot den Hoogen Raad gewend om een voor de veiligheid te doen hakken
openbaar bestuur. Oidenbarueveldt, en nadere, meer zuivere ui spraak! in deze- De grond waarop het voormalig t© huis
later De Witt hebben ervaren waartoe kwestie. staat, zal van den polder Walcheren wor-
he' leidde, tegen d|ien invloed in t© -gaan. i De Minister toch is van oordeel, da,t den overgenomen.
Dat dr. Kuyper's partij in haar beste het gegeven advies niet duidelijk de be- Naar aanleiding van een schrijven van
'dagen dezelfde omvangrijke bete©k©ni«( doeling ran de» Hoogen Raad van Ar-Ged. Staten v,-erd besloten de salarissen
van den bui-geineester en den secretarisl
te verhoogen met ingang van 1 Jan. 1921.
De burgemeester zal dan hebben f 1400
('t maximum) en de secretaris f 1000.
Door deze verho-oging moest ook de be
grooting 1921 worden gewijzigd.
Tot lid van het burgerlijk armbestuur
werd herbenoemd Jn. Meliefste
Het j>uin van den kerktoren kan voor
verbetering der wegen worden wegge
haald.
Na eenige discussie over dekens, die
door de r©geering te koop werden aange
boden, over de telefophvjerbmdinigt 'die
er nog niet is, en over den overhellenden
kerktoren, werd de vergadering gesloten.
o-
Uit Schouwe n-D uiveland.
- In de Donderdagavond' te Bruij-
n i s s e gehouden gemeenteraadsverga
dering werd meedeel ing gedaan van een
bericht der Prov. griffie dat in het laatst
van November een commissie uit Ged.
Staten vermoedelijk deze gemeente zal
bezoeken en een bespreking houden met
Burg. en Wjeth., in verhand met de ge
meentegrenzen ën samenvoeging van ge
meenten.
Naar aanleiding van het schrijven van
Ge'd. Staten verzoekende herziening der
jaarwedden van burgemeester en secre
taris, werd met algemeene stemmen be
sloten deze te stellen op de bédragen
Idoor Ged. Staten gewenscht met inacht
neming der dienstjai'en.
De vereenïging 's Heerenloo te Erme-
loo meldde dat de verpleegkosten met
f 75 per patiënt per 'jaar zijh verhoogd.
Door L. Zoeter werd verzócht de ver-
plegingsko-sten van zijn zoon, verpleegd
op „Vrederust", voor rekening der ge
meente té nemen; hij is bereid in de
kosten voor de helft bij te dragen. Op
voorstel van Burg. en Wfetli wérd daarop
afwijzend bescnikt.
L. van Vessem en Jac. van Popering,
gemfeentéwerklieden verzochten om ver
hooging van limine jaarwedde. Met algfe-
Emeene -st©mmen Werd besloten deze mét-
Jan. '21 te brengen op f 1040 en het ver
schil met het huidige traktement als
'duiu'teloeslag' over 1920 toe te kennen.
Aan L. van Vesseln werd voor het opste
ken der lantaarns f 1 per avond gege
ven, f 5 extra voor de lantaarn op d©n
havendam en f 5 vergoeding voor poets
lappen. Aan A. van Vesstem'— Huisson
werd verhooging gegeven der vergoeding
voor den schoolschoionmaak ad f 50.
In verband mét die verhoogingen werd
besloten over 1921 den Hootfd. Omlslag
met f 3000 te verhoogten.
De behandeling der reclames op den
H. O. werd uitgesteld tot Dinsdag.
Bij de rondvraag besprak de heer
Hoogerheide de circulaire inzake goed
koop© dekens. De voorzitter deelde mee,
dat Burg. en Wteth deze week hebben
besloten dit' bekend te maken. Men kan
zich dan opgeven ter secretarie.
De voorzitter -deelde nog mede,- dat
de herstellingen aan den havendam1 en
de Spuikom gereed zijn. De onkosten bte-
djroegen f 500. Ook deelde hij' mede,
dat de kop van den havepdaml in slechten
toestand verkeert. Men heeft reeds' ge
tracht herstelling aan te brengen door
gi'ond uit te graven en meer aan te vullen
doch door de groote 'droogte mtoest men
het werk tot later uitstellen.
Uit Zeeuwse h-V 1 a a 8 e r e n O. D.
Zaterdagavond werd te Ax-el in
het Beursgebouw ,ond©r leiding van dén
fieer F. Dekker Pzeen vergadering
genouden van belanghebebnden, ten
einde een bespreking te houden om
trent het blijvend beschikbaar stellen
van dft Beursgebouw voor de verschil
lende vereenigingen van "Axel, alsmede
voor het houden 1 van vergadteringten enz.
Door den heer F. Dekker werd mede
gedeeld, dat het Beursgebouw een zeker
bedrag per jaar zou moeten opbrengen
als iSchadevergoeding Voor de personen,
die één of Imteer aandeelen in dit ge
bouw hadden genomen, benevens voor
verdere onderhoudskosten. Aangezien]
dit Beursgebouw de eenig© gelegenheid
te 'Axel is voor de bijteejnkomlsten voior
de muziek, de zang enz., zou het na
tuurlijk zeer gewenscht zijh, dat dit ge
bouw voor dergelijke (samenkomsten be
schikbaar bleef.
Een bepaald besluit kon op deze
vergadering echter nog' "niet genómten
Worden, aangtezien de besturen der ver
schillende Ver©émgingen eerst daarover
nog mtoeten beslissen, zoodat later nog
maals een bijeenkomst zal worden ge
houden, teneinde een definitieve beslis
sing te nemen.
D.
Uit Zeeuwse h-V laanderen W.
Men schrijft ons:
Dat zinnigheid de wijsheid bedriegt,
kunnetn nu ook de vroede vaderen van
Grpede weer ervaren, inplaats va» bij
den aanleg vah de electriische centrale
voor een goed waterreservoir te zorgen,
moest een put voldoende zijn. Het vo
rige jaar moest mten af en toe eens dei
ven naai' water. Nu betgjtat dat lieve
leven wederom', de vorige week klon al
op een drietal avonden om ruim negen
uur geen stroom meer worden geléverd
wegens watergebrek.
Het meeste zijn daardoor de ver bro
kers gedupeerd, Want licht of niet, be
talen moet men toch.
Algemeen is dan! ook d© wensch naar
meters, doch stfeeds' wordt gezegd: ,,dfie
zijn njipt te krijgen.' Bovendien zou dan
eerst recht het gesukkel beginnen, want
het ligt voor dte hand, dat meerdere in-
jgjejzlebenen van het electrisch licht ge
bruik zouden maken eW daarvoor zijn
de tegenwoordige mlachiné's niet bere
kend.
WATERLEIDING OP TIIOLEN.
Men schrijft ons:
f Naar aanleiding van de u gezonden
opmerking, als zou geschreven zijn, dat
de buizen voor West-Brabant duur wor
den verkocht, zij' opgemerkt, d'at djeze
meeninlg nooit is' verkondigd'.
Er is van gesproken, dat een waterlei
ding met groot aantal afnemers duurder
kan koopen dan een met een minder»
aantal afnemers, en dus eerde© fot bouvt
kan .overgaan.
Voorts zij opgemerkt, dat men thans
niet weet of m©a al of niet 'duur zal;
koopen; dat dit later blijken zal.
Intusschen is het met de hoogst onze
kere prijteschom'melingen gewenscht te
koopen. vtooral gezien h©t groote hy
giënische 'belang, als men binnen de;
hegrooting is gekomen.
Wat betreft Tholen zij opgemerkt, dat
/de Raad van Beheer dier waterleiding)
niet gewoon is achter de feiten aan te!
loopen, en voldoend© competent is |op»
tijd het noodiige te verrichten. Zij ach^
liet echter gewenscht geen verblijdend©
med'edteelingen te doen, vóór positieve
feiten- kunnen gejnoemd worden.
KERKNIEUWS.
Onder groote deelneming werd gis
teren op- de Oude Begraafplaats te
Utrecht ter aarde besteld het stoffelijk
overschot van ds, P Wi. J, Klaarhamer,
emeritus predikant bij' de Gereformeer
de Kerk aldaar. Aan de groeve werd
het woord gevoerd door dte. J C. de
Moor, die den overledene is opgevolgd,
den heer "Fanov van Middelburg,
ds. K Femhout van Amsterdam, prof.
dr Oh Aalders, hoogleeraar aan de