BUFOüfiSEL
7AM DE
Diusöay 4 Juni 1919, no. 130.
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
Het Kunstmuseum te
M id del b urg.
Alvorens. Maandagmiddag in de Bakkers
kamer van het Schuttershof de alge-
meene vergadering aanving van de Yer-
eeniging het Kunstmuseum, namen de
aanwezige leden een kijkje in de zalen,
waar anders de schilderijen der vereeni-
gjng zijn geëxposeerd. De zalen, waar
gedurende langen tijd soldaten hebben
gelegen, verkeeren in treurigen toestand.
Deuren zijn geschonden, ruiten zijn bij
10-tallen stuk gegooid enz. enz. Men is,
evenals in de «groote en kleine zaal bezig
aan het herstellen van de aangerichte
schade.
De vergadering had plaats onder voor
zitterschap van den heer mr. J. J. Heijse.
Uit de door den secretaris, den heer
mr J. A. Fokker, voorgelezen notulen
bleek, dat sedert 1915 niet meer is ver
gaderd.
Tot bestuursleden werden herkozen
mevrouw Evers—Keg en mr. J. A Fok
ker. Gekozen werden in de vacature
wijlen den heer P. Keg, de heer P. "W.
Menalda van Schouwenburg; in de va-,
cature wijlen den heer J. A. Zip, de heer
J Heijse te Veere, en in plaats van den
heer A. W. Berdenis van Berlekom, die
niet direct herkiesbaar was, mevrouw"
Berdenis van Berlekom—Fak Brouwer.
Na eenige discussie werd besloten aan
het bestuur over te laten op welke wijze
een feestelijk karakter aan de herope
ning van het museum zal worden gege
ven, waarbij men dan het publiek tevens
in de gelegenheid wil stellen kennis te
maken met de nieuwe aanknopen van de
vereeniging, terwijl men tevens wat meer
de zoo zeer verdiende belangstelling van
de sladgenooten wenscht op te wekken.
Ook zal worden nagegaan of het uit
voerbaar is op bepaalde tijden het mu
seum gratis toegankelijk te stellen.
Een verzoek van mevrouw Evers om
een der zalen gratis of voor een kleine
vergoeding beschikbaar te stellen voor
het houden van tentoonstellingen doon
«ndere vereenigingen of door particulie
ren, werd zeer welwillend ontvangen en
het bestuur zal nader overwegen op
welke wijze aan dit verzoek kan worden
gevolg gegeven.
S
HET MUZIEKFEEST VAN
„T. O. EN U."
De eerste avond.
„Paul us.
Wanneer we een uitvoering bijwonen
van een oratorium, dan komt er in ons'
meestal een gevoel van, eerbied op voor
den leider, die met den reusachtigen!
foliant van de orkest-partituur voor
zich, niet (alleen al die uren de niet-
geringe physieke praestatie heeft te ver
richten van de directie, maar die boven
dien onafgebroken zijn geest gespannen,
moet houden om koor, orkest en solis
ten „bij elkaar" te houden, en aldoor;
te letten op de honderden bijzonderheden
van de partituur, en telkens nu hier
dan daar aan te geven, en die, lest best,
de uitvoerders tot bezieling moei bren
gen, in hen de stemming van liet oogen-
blik moet suggereeren door gebaar en
gelaatsuitdrukking. En dat niet voor een
oogenblik, maar zönlder ophouden.
Maar wat dan te zeggen van eea direc
teur, die op den leeftijd van den heer
Cleuver, dat twee avonden achtereen
doet, met nog twee algemeene repitities
en de orkestrepetitie ervoor en er tus*.
t.chendoor, en die dan zulk een gloed in
de uitvoering weel te brengen als hij
gisteravond deed bij de „Paulus", en
hedenochtend bij de algemeene repetitie
vioor hedenavond.
Voor den indruk dien zulk een uitvoe
ring maakt, hangt zoo ontzaglijk veel af
van den leider Als die geen stemming
wekt, blijft de uitvoering mal. Gister
avond zat er een warme stemming in
de uitvoering, en dat beteelcent heel wal,
als men bedenjkl dpi er in de „Paulus"
zooveel verouderds zit. Dit oratorium is
eigenlijk eejx van de laatste die men zou
kiezen voor een enthousiast muziekfeest
in dezen tijd. Maar we herhalen, dat het
oorspronkelijk gekozen werd om een werk1
te hebben voor een kcrkconcerl.
Er was bij de uitvoering gister van
„Paulus" veel geschrapt. En dal was gloed
gezien, want behalve dat het werk zoo
toch reods lang genoeg duurt, is er veel
waaruit geen bezieling spreekt. Ook bij de
tuog overgebleven kor©a komt hel herhaal
delijk voor, dat men getroffen wordt öioor
een imöoien inzet, eq dal dadelijk Wparna
de aandacht verslapt omdat dp uitwerking
leeg klinkt, in weerwil van dc vaak
'drukke figuratie
Maar daarnaast staan koren die npg in
vollen bloei zijh gebleven. Het in onze
inleidende bespreking' genoemde koor
„Siehe, wir preisen selig die erduldet
haben" en „Wie lieblich sind die Boten"
rijn nog1 altijd pracht.stukken van eenvoud
•n melodie use schoonheid; hel slotkoor
en verschillende andere koorgedeelteni,
▼ooral de inzetten, maken een diepen in
druk door den statigen rijken klank, en
schitterend is het effect dal MendcLs&ohn
aan het koraal „Wachet auf" wist te geven
door de fanfare-achlige begeiejdLng van
het koper.
Voeg daarbij de verrassend scherpe
typeering van sommige volkskoren, in liet
bijzonder het lugubere Slevniget ihn! en
het onrust-wekkend „1st das nicht", al
is dat laatste ook weer een van de vele
voorbeelden van de zonderlinge wijze
waarop Mendelssohn den tekst in stukken
hakt door een geheel anders loopende
muzikale fraseering, tot onduidelijk war
dens toe.
Wat het koor der zangVeroenig'mg gege
ven heeft, had weer geheel zijn oude
beschaafdheid en mooien klank. De leden
van het koor weten het zdf het beste, dat
hun directeur, de heer Cleuver, hen op
de repetities in dó eerste plaats leert
zingen, vaak met kleine aanduidingen
maar die, omdat ze komen van iemand
die zelf kan zingen, bijblijven bot de mi*
voering1, en die het mogelijk maken dat
bet koor van meerendeels ongeschoolde
krachten zooveel praesteerl Want goede
zang blijft bij een koor toch altijd de pnr
misbare grondslag voor een samen han/-
gend en toch doorzichtig gelieel. En dan
daarnaast dc juiste karakloriseering, een
voudig door den leider aangegeven, maar
in een geheel-eens gedeelte typcernd. Dat
dit laatste vooral in de volkskoren naar v.or
ren kwam ligt voor de hand. Maai- het
sprak ook uit de stemming der andere
koren.
Wat gisteren nog aan den koorzang een
bijzondere bekoring gaT, was het meezin
gen in verschillende nummers van een
kinderkoor. Mendelssohn heeft onthouden
wat het groote voorbeeld van Bach hem
leerde; en al blijft het effect van het kin
derkoor in dc inleiding van de Matthaus-
passion ook onovertroffen, toch heeft oók
Mendelssohn prachtige dingen berejkt,
o.a. door de kinderkoraalWir glauben all
an einem Gott, dat door het groote koor
een forsche lijn trekt, dank zij de zoo
sterk doorklinkende kracht van kindeif
stemmen ook in de lage lonen. Dat de
heer Cleuver het kinderkoor bovendien
niet alleen in statige koralen, maar ook
in enkele andere, drukker bewogen kor
ren liet meezingen, getuigt van eea muzi
kale zekerheid bij de kinderen, d^e alle
eer aandoet aan de leiding! Em het resulr
taal Voor <le klauklcracht en het timbre
van de overlieerschende stem was prach
tig.
De solisten hebben in de „Paulus"
niet de dankbare aria's van Mendelssohn's
latere „Elias". Het is of de compoiijSt
nog niet tot die diepte van gemoed was
gekomen Er zijn er echter bij, die in den
loop der jaren tot populariteit zijh geko
men- de sppraan-avia „Jerusalem, die du
to test den Propheten", de roerende
arioso voor alt (eigenlijk tweede sopraan)
„Doch der Herr vergïszt der Seinen
nicht" die zeer verdienstelijk gezongen
werd door mej. A. R.4 vooral Ms, men in
aanmerking neemt dat dat voor haar een
eerste optreden was met orkest, voprts
de Gavaline voor tenor„Sei getrou bjs jn
den Tod", en dan voor bas „Gott sei mir
gjnadig."
Maar een zeer g'roote taak is in de
„Paulus" aan des olisten gegeven door de
recitatieven, die ook al weer niet zóó
rijk aan mooie trekken zijn, als. de recita
tieven van Bach.
De moeilijke kunst van recitatief-zingen
is lang niet iedereen gegeven en van de
drie voornaamste solistenpartijen heeft
de tenor, dp heer Rud. van Schaik, was
daarin teleurgesteld. Hij gleed zoo ge
makkelijk door zijn partij heen, dat de)
muzikale intenties die do componist er
op tal van plaatsen in gelegd heeft, niet
tol hun recht kwamen. Was het een ver
moeidheid van stem aan het eind van
hel seizoen, die hem hinderde? In en
kele, met halve stem gezongen gedeelten
(bij Stefan us' dood, em bij het afscheid
van Paulus) kwam er in eens een stem
ming in), die we meerendeels bij hem'
misten.
Veel nadrukkelijker, ook meer ver
zorgd en ook veel indrukwekkender was
de dictie van mevr. Menagé Challa Bij
haar kwam er kleur in de recitatieven^
en met haar mooie, donkere mezzo
sopraan heeft ze in de aria's een heerlijk
muzikaal genot gegeven. De Arioso
„Laszt uns singeu von der Gnade des
Rerrn" was een juweeltje.
En ook met veel gepot hebben we
geluisterd naar de warme, krachtige stem
van den heer Max Kloos' (bas). Er zat
gloed in zijn voordracht, in de recita
tieven, ma/ir vooral in aria's: Gott sef
mir gnadig, en; Ich djanke dir Herr.
En door het wel overwogen» van de
voordracht kwam er ook karakter in de
partij van „Paulus"", de eenige die een
individueel karakter in dit werk heeft.
Voor liet orkest heeft de ..Paulus"
weinig momenten waarin het zich in zijn
volle kracht kan tconen. De ouverture,
gebouwd op de koraal „Wachet auf',
heeft niet de indrukwekkende pracht van
de latere herhaling voor koor en koper
Een enkele korte wrijving daargelaten
werd de zang vlot begeleid, en de enkele'
malen dat het orkest een illustratieve
rol kreeg (bij sommige volkskoren) werd
die karakteristiek vervuld.
Vermeld zij nog) de muzikale vertolking
van de cello-partij in de Gavatine.
Het publiek, dat bij de uitvoering de
zaat niet zoo geheel vulde als Maandag
bij de generale "repetitie, toonde zich er
kentelijk; en den directeur viel een warm
applaus ten deel, in liet bijzonder toen
hem door het kinderkoor een bloemen
hulde werd gebracht.
De Hel.
Onmiddellijk na de inbeslagname van
Henry Barbusse „De Hol" op Maan
dag 19 Mei ji. in [het ressort Zuid Hol
land en Zeeland seinden uilgever en ver
taler aan Henry Barbusse omstandig dit
incident.
Zij ontvingen hierop Zondag van den
sclirijver het volgende antwoord.
Parijs.
Waarde Heer Quendo.
Ik ben verbaasd door liet nieuws
dat ge mij mededeelt. „Do Hel" is een
boek, dat sinds 11 jaar in omloop is..
Van de Fransche uitgave zijn reeds 210
oplagen verschenen. Het werk is in het
Duitsch, Engelsch, Italiaansch en
Spaansch vertaald en ook in de Scan
dinavische talen overgezet en versche
nen, en nimmer is er van de zijde der
autoriteiten ,ook maar ecnig' blijk ge
geven van hyn voornemen ZjCh tegen
de verspreiding te verzotten en het is
derhalve ongelooflijk, dat deze vervol
ging uit Holland komt. Tallooze artike
len zijn in Frankrijk en elders aan "het
boek gewijd en alle kritieken, ik kan
djt met trots zeggen, hebben erkend,
dat de rauwheid van zekere gedeelten
uil het werk in verband staal tot wij de
algemeene gedachten en een tegelijk
tragischenlyrischen en wijsgeerigen
klank hebben, die ia geen enkel opr
zicht toelaat verward le wprden met een
publicatie die een pornografisch kar
rakter draagt. De vleiende beoordeelin-
lingen, waarmee mijn meest beroemde
collega's mij vereerden naar aau leiding
van dit werk, geven het scliilterendste
antwoord, dat ik tegenover de teweeg!-
gebrachte voorwendsels der Hollandsen©
autoriteiten kan plaatsen
Het is waar, dat „De Hel" is aange
vallen, maar om geheel andere rede
nen politieke. De reactiomioire partijen
partijen en hun organen hebben het be
oordeeld (veel minder heftig overigerts
dal dit het geval was met „Le Feu" en
„CJarlé; uitsluitend om de sociale theo
rieën die behandeld worden in de hoofd
stukken waarin kwestie is van nationalis
me en overlevering
Dit hoofdstuk is met deze bedoeling
door een koningsgezinden afgevaardigd©
in de Kamer vo,orgelezen; en uil het
officieele verslag van deze zitting blijkt,
dal déze Voorlezing in geen enkel op-J
zicht het resultaat heeft opgeleverd, dat
deze reactionnpire ijveraar ervan ver
wachtte.
Ik wil hopen, dat de Nederlandsche
autoriteiten niet zullen voortgaan met een
houding die- alle vrije geesten zou ver
bazen en leed doen en uit politiek oog
punt uitgebuit zou kunpen worden. Ik;
heb de eer in dit edele land vele ver
lichte sympathieën te tellen en ik weiger
te gelooven, dat mijn Hollandsche vrien
den een uitzondering zouden maken ten
opzichte van de breedhejd van*gedachte
en de eerbied! voor de kunst.
Aanvaardt, waarde heel" Querido, de
verzekering mijner beste gevoelens.
(w^g.) HENRY BARBUSSE
KERKNIEUWS.
De zaak-Netelenbos.
Betreffende de buitengewone vergade
ring van de classis Middelburg der Geref.
Kerk, waarin de kwestie-Netelenbos ter
sprake kwam, wordt door de „Teleur
no,? nader gemeld, dal een schrijven van
den kerkeraad te Middelburg was inge
komen, waarin' gezegd wordt, dat oiö
classis geen yoldoende motieven voorde
schorsing heeft aangegeven. Besloten
werd den kerkeraad te berichten, dat
de classis erkentelijk is voor site verkla
ring, dat de kerkeraad het kerkverbana
niel verbreken wil. Tevens zal den ker
keraad volledige inlichtingen .gegeven
worden over de motieven, welke de clas
sis voor haar besluit had.
Gedurende de besprekingen kwam her
haaldelijk dé vraag naar voren, of de clas
sis wel bevoegd was bot schorsing; som
migen oordeelden, de aangevoerde gron
den niel deugdelijk, Wel kwam de meer
derheid tot het besluit, dat de classis het
recht had, maar 'enkelen bleven toch
bedenking hebben Met algemeene stem
men werd een besluit genomen om uit-
\oeriger publicatie van hel besluit van
de classicale vergadering van; 13- Mei
te bevorderen, waarin op dén voorgrond
wordt geplaatst, dat een ernstig conflict
tu ss oh en ds. Netelenbos eenerzijds en
den kerkeraad! ep] de classis anderzijds
was ontstaan en dal dis. N. weigerde Om
op grond van de formule, door hem
onderteekend bij de toelating tot het
predikambt te beloven over dé mfeeningen
in bet rapport Gesehiere-Kerkhof-Van
Schelven als de zijnp besproken en be
streden, te zwijgen, totdat de zaak door
do meerdere vergadering is uitgewezen1',
bij welke weigering' ds. N. volhardde, on
danks het feit, dat de classis hem wees
op het ernstige van zijn weigering, mede
daartoe gebruik makende van het advies
der Theol. faculteit van de Vrije Ufiiver-
siteit aan den kerkeraad vau Middelburg,
en op het feit, dat met deze weigering,
volgens hel ouderteekeningis-formiilier fei
telijk voor hem geldt, dat hij ipso facto
van zijn dienst zal zijn gesuspendeerd,
terwijl ds. N. daarna niet bereid was zrjn
belofte gestand te doen. Het besluit luid
de, dat de classis nieL de verst-slrekkende
conclusie trekkende uit de weigering van
ds. N. hem schorst, totdat hij deze
woordbreuk zal hebben beleden en her
roepen in de classis, of bij weigering
hiervan, totdat de meerdere vergadering
der- Particuliere Synode zal hebben be
handeld, terwijl besloten werd een com
missie te benoemen, aan welke tot laak
wordt gesteld door bespreking van de
aanhangige dogmatische kwesties zoomo
gelijk ds. N. voor het kerkverband te
behouden en aan de classis een rapport
uit te brengen van haar bevinding, zoo-
dra die bespreking tot een vaststaand
positief of negatief resultaat zal hebben
geleid."
De buitengewone vergadering besloot
tot deze publicatie, terwijl vervolgens met
26 tegen 1 stemmen besloten werd dit
eerste besluit te handhaveu en den ker
keraad uit te noodigen zich alsnog bij
dit besluit van de classis neer te leg
gen, daarvan te doen blijken door mede-
deeling aan het moderamen van de bui
tengewone classicale vergadering voor
Zondag 1 Juni, terwijl een commissie
werd benoemd om dit besluit bij den ker
keraad toe te lichten en aan te dringen
cp nakoming daarvan.
Aan de „Nederlander" wordt g"meld
Vrijdag 30 Mei is de kerkeraad bijeen
gekomen, om over heL gehandhaafde
schorsingsbesluit te spreken. Zonder re
sultaat' De kerkeraad bleek verdeeld. Tal
van leden stonden aan de zijde der clas
sis, maar velen stonden aan de zijde
van de „Heraut", die de schorsing af
keurde. Ds. N. preekte dus Zondag 1
Juni nég. Intusschen besloot de kerke
raad, om Donderdag 5 Jiuij n.s1. weer
een vergadering te houden, maai' nu in
j tegenwoordigheid der door de classi9 be
noemde Commissie, die tot taak heeft,
den kerkeraad iu de richting der classis
tc dringen.
Iu de bladen verscheen middelerwijl
het verslag der op 27 Mei gehouden
classisvergadering. Het daarop aangeno
men besluit toont duidelijk, hoe laag het
zedelijk peil der classis stond. Immers,
dat besluit zegt, dat de classis „de juiste
toedracht" der quaestie thans gegeven
heeft, n.l. ds. N. is geschorst cp grond
van „woordbreuk". Dus; zijn schorsing
is een tuclitzaak. Zóó zegt nu de classis
op haar vergadering van 27 Mei is
„de ware toedracht" op de vorige ver
gadering van 16 Mei geweest. Maar toen
16 Mei werd duidelijk uitgespro
ken de schorsing is geen luchtzaak.
Ra, ra, wat is dal'' Voelt het publiek
niet, dat dé classis ds. N. zoekt? Hoe'
eer hoe lie vér moet dien man belet
worden, langer te preekenNaar dé
kerkenorde of niet naar de kerkenorde)
geschorst moet hij.
RECHTZAKEN.
Arr.-Rfcchtbank te Middelburg
Dinsdag deed boveng|eno»mdJ& recht
bank uitspraak in de door ons reeds
vermelde zaken, waarbij zijn veroordeeld
wegens
diefstal J. S., 30 j werkman, Bors-
sele, tot 6 w gev straf L. H. B., 23 j.,
werkman,en C. J. B., 24 j., veldarbeider,
beiden Kortgóne, beiden tot f 10 b. s
10 d. h., en J. P. R 22 j., slagersknecht^
Ellewoutsdijk, tot f 7 b s 7 d h
bedreiging en mishandeling: J. R., 46
j., landbouwer, Ovezand, tot 5 d. gev
straf,
mishandeling F. K 47 j., landbouf
wer, Vrouwepolder tot f 20 b. s. 20 d.
h„ en
wederspanhingheid F W 24 j.,
werkman, Terneuzen, J. v H., 2o j., mijn
werker, Sl. Jansteen, F W. O. IC., 29 j,,
werkman, Scliönborn, C. d. C19 j.,
bakkersknecht, Philippine, H. K., 24 j.j
expediteursknecht, Rotterdam, en H. W
J d R., 19 j„ bakkersknecht, Middel
burg, allen gedetineerd, allen tot 4m
jgév sïraf, met aftrek voor-arrest
Vrijgesproken J. d J., 40 j„ bakker,
ICruiuingen, beklaagd van valschhejd in
geschrifte, en V. A d. L., 28 j., werkman
Moerbeke, beklaagd van diefstal.
Voorts zijn 46 personen veroordeeld
wegens poging tot verboden vervoer enz
tot gevangenisstraf, geldboeten of hech
tenis en 2 vrijgesproken
ONDERWIJS.
Bij kon. besluit is met 1 September
aan R. L E. de .Bruijnl, op zijn verzoek,
eervol ontslag verleend ais leeraar aam
de R. H. B. S. alhier.
Het schriftelijk gedeelte van het
examen voor de hoofdakte zal niet le
Utrecht, doch te Rotterdam worden af
genomen. Wij herinneren er aab, dat Uians
de heer F. S. Eringa, dixtriclssehoolopz,ef-
ner te Middelburg voorzitter der com
missie is en alle correspondentie, ook
aangifte van candidate!!, lot hem moet
worden gericht.
De Handelsavondschool.
Gisterenavond werd aan de leerlingen
van de Handelsavondschool alhier he
kend gemaalcl, wie van hen naar een vol
gende klasse kunnen overgaan.
Van de eerste naar de tweede klasste
werden bevorderd: J. J. van Boren, Dj.
L. Best, C. Baljc, Wl Bouwens, P J van
Eenehjnaam, J. M. Harlhoorn, I N. Hu-
bregtse, A. Lemson, P. M. vf Maas,
A. Minderhout, E. W Neugebauer, I C.
Piuimcrs, A. Rooze, S. van Steenhuifzen,
C. de Vlieger, J. Vader, A. Westdorp; C;
van Woerkens, J. Zweedifk, M. C. Zan-
dee, J. J 'ren Aartsón, A. Mi AntheuniSse.
A. Baas, F. M. Back, X. J Dekken, J. X,
Hcndrikse, D. G. C. Ilooftman, A Jon-
gppier, M. P. Janse, J. J. de Klerk, P C<
v. d. Kuip, A. Lcijnse, A. Overduin, S.
W. Ilomijn, S. de Roos, C. J TaaT. Niel!
bevorderd werden 14 leerlingen. J
Van de tweede naar de derde klasje»
werden bevorderd E. Barto, M. Beu
gelink, J J. Blok, W- M, v d. Bort-
gaeri, L. A. Bouman, P. M Bijleveld, J.
van Bel, J. M. Geljon, A M. Hofman,
J. D, Heiligei', M. Janse, C J. Machielse.
J. C. Onderdijk, M. Oranje, J. G. Pee-
man, J. J. Schipper, J. F. Scliroevcrs,
L. J. II. Wiltemsen, L. A. van Wesicja,
L Hollemans, J. van Aartsen, C Buis.
F. Crucq, J. P. le Clercq, F v d. Ende,
A Geljon, C. de Munk, J. Maartense, G.
Rogge, J. P. Remijn, M. E', W. Snijders, C.
Lauws, P. B. Schipper, A. Wisse. Niets
bevorderd werden 19 leerlingen.
Van de derde tot de vierde klasse
werden bevorderd C. Back, H. ren Bal-
le0ooijcn, C. Bclderok, M. J Blok, P.
J. v. d. Broek, L de Bruijne. W. J Alons-
houwer, J. Onderdijk, L. Passenier, C.
v. d. Staal, M. Sneevliet, M, Vroon. ~L.
v d Zande, A. R de Baare, A. Cijsouw,
A Franken, J. C. Goerlvliet, J. A Min
derhout, D. Elansoen, II. Rouffaer, J.
Verhage, W. G. F. Blokpocl, I. <fe Back.
Niet bevorderd werden 11 leerliugen.
Thans vereenigde bestuur, leden, di
recteur, leeraren en leerlingen der vier
de klasse zich in een der lokalen, waai
de heer mr. P. Die 1cman een redo
uitsprak, wijzend op den nieuwen lijd,
dien wij beteven, waarin het dogma heeft:
afgedaan, ook op hel gebied van het en
derwijs. Zeker moet er redeneering zijn.
Er is theorie noodig, er moet weten
schap zijn, vorm gevend aan wal geweten
wordt. Maar die wetenschap alleen ver
klaart ons de dingen niet. Daartoe moet
men waarnemen en ervaren. Het weten
kan een macht zijn, maar het is liet uiefe
all^d. Het komt er ook op aan wie het
weet.
Het innerlijk leven treedt meer op
den voorgrond en men moet leeren aan
schouwen en het stempel der persoon
lijkheid er oj> eu er in leggen. Geen photo
geven, maai" een schilderij. Men moet
mcnschen vormen en mensch willen
worden in den vollen zin van het woord.
De democratie is zelf aanschouwen, Uooii-
denken, eigen type en eigen karakter
aan de dingen, geven.
Inzonderheid op twee groote prikkel»
om vooruil te komen wijst spreker en wet
dc zucht naar goud en de hartstochtelijk
heid Met het eerste bedoeld spr. do
zucht tot het maken van winst, wat do
ziel is van de nering, de kern en de
quintessence van elke koopmanschap, van
geheel den handel, of juister gezegd van
van den handelaar. Daarbij moet echter
voor het welslagen de hartstochtelijkheid
komen.
Ten slotte wees de spreker er opx dal
de volle mensch met al zijn gaven van
hart eu gemoed en van verstand tot enfc-
wikkeling moet worden gebracht om te
géwinnen eigen kennis met een eigen
karakter eu zoo geheel geëigend, zich
te geven met rechtmatigen zin voor mA-
teriecle en geestelijke winst, vol ijver
en hartstocht aan zijn zaak; dat geeft be
vrediging en vreugde en stemt tot hon
ger eu gelukkiger levenslot. De ziel der
blijdschap is gelegen iu hel doen, in hel
algeheel opgaan in zijn werk.
Hierna deelde de heer Dielemau do
diploma's en de daarbij behoorende boek
werken uit aan de leerlingen, die mcl
gloed gevolg het einjdexamen hebben afge
legd waarbij 6 het laagste gemiddelde
cijfer was om te kunnen slagen.
De gelukkigen waren: J. A. Cijsouvr^,
F. van Haaien, C. J van Meten C J. Bart-
tiaanse, D. de Vlieger, A, M J. H. v. d
Plank, G. Zijlstra, A. C Dekker, J. IJ.
Wigard, B. van Hoek, E. Moorman, P. HL
v. d. Broek, C. J. Augustijn, E| W. Frelie»
F. J. Koster Aan Ï5 leerlingen kon geex^
diploma worden uitgereikt.
De leerling der hoogste klasse P. H.
v. d. Broek bracht namens allen «lie do
school verlaten dank aan bgstuur, direc
teur en leeraren voor het genoten on
derwijs en verzocht allen als lid "des
vereeniging in le schrijven.
Hierop verlieten de leerlingen het lo
kaal en werd "een aanvang gemaald met de
Jaarvergadering
Door den heer J. Wl Kögelfer, secre
taris, werd het jaarverslag uitgebracht,
waaraan wij het volgende onlleeaeu
De regelmatige ontwikkelingsgang vi
het onderwijs leverde het bewijs dat d»
verwachtingen, die aan'de gebeurtenissen
van voorafgaande jaren ten grondslag la
gen, volkomen gerechtvaardigd waren. en
het Handelsonderwijs, zoowel hooger al»
lager, meer en meer een belangrijke
plaats in ions volksleven gaat innemen.
De dagschool werd aanvang 1918 be
zocht door 56 leerlingen welk aantal mei
den nieuwen cursus steeg lot 102. De
handelsavondschool telde begin 1918 157
leerlingen, tegen 147 bij begin 1917, ter
wijl de nieuwe cursus met 176 leerlin
gen begon, waardoor het noodig werd ook
dc vierde klasse te splitsen, zoodat thans
alle klassen gesplitst zijn
Hel gedrag der leerlingen gai "Hit jaar
geen reden lot Magen. De dood, die in
1918 zooveel jonge fnenschen in den
bloei van hun leven wegrukte, ontnam
ook dc dagschool twee harer beste leer
lingen.
De voorzieningen in de finaucién le
verde ook dit jaar veel moeilijkheden
op. Gelukkig hebben de provincie en
de gemeente de subsidies verhoogd. Ifet
verslag eindigt met een beroep op meor
