117" Jaargang
Stil m PfQTlBsli.
No. 7
Donderdag 9 Januari 1919
1 p li p
Lj Ij it E
rsn
AkoDD. prijs per kwartaal te Mid
delburg en bij de agenten in Vlissingen
en Goes f 1.80, per post 2.—.
Advertentiën 20 cent per regel.
Bij abonnement veel lager.
Familieberichten en dankbetuigingen
VUt 1—7 regels f 1.50.
Bovenstaande advertentieprijzen worden
met 20 toeslag verhoogd.
DE ACHTURIGE
WERKDAG.
Eerst een 'enkele herinnering tot beter
begrip van den stand van zaken. Want de
neigingen en stemmingen, pi déze; maler,©
ontwikkelen zich zóó snel, dat ze ternau
wernood te volgen zijn. En als we t
een en ander uit de vóór-geschiedenis
aanhalen, dan zeggen we niet dat we
daarmee ophelderen waaróm de achturige
■werkdag nu in eens zSoo'n victorie schijnt
te behalen over de geheele linie. Integen
deel, 't maakt 'den plolselingen sprong
des te merkwaardiger.
We behoeven niet eens terug te gaan
tot een 25 jaar geleden, toien de eisch.
van 8-iU.rigen werkdag op de 1 Mei-mee
tings een revolutionairen klank nadl Dat
was toen iets dat legen alle bestaande
orde van zaken ingilng.
Maar al werd acht uur dan ook een
onmogelijk le verwezenlijken illusie ge
acht, er werd toch erkend dat er veel
te lang gewerkt werd in de fabrieken
Vooral de officieele en particuliere ar-
beidlsenquêles hebben maar al te duidelijk
aangetoond welke verwoestende uitwer
king een te lange arbeidsduur heeft ten
opzichte van de gezondheid, de zedelijk
heid, het gezinsleven en de beschaving
van de tafrbeiders.
En de vaak gehoorde tegenwerping
dal werkgevers en kantoormenschen ook
langer werktijden hebben dan acht uur,
verliest veel van haar kracht dis men
in gedachte houdt, dat bij' dié groepen
slechts zelden iederen dag opnieuw 10 a
12 nur gewerkt wordt, dat ze meestal nog
uren vinden voor ontspanning of lectuur,
en bovendien de onderbreking hebben
van een zomerverlof van eenige weken,
terwijl voor de arbeiders steeds iederen
dag, zonder onderbreking, zonder vacan
tia, diezelfde zware arbeidstijd terug
keerde
Het onderwerp van verkorting van den
arbeidsduur bleef aan de orde, en zié,
de veelbeteekende ervaring in de prak-
tijk was, dat vermindering van arbeids
duur niét tot vermindering van de pro
ductie behoefde Ie leiden, dat een frisch
lichaam en een frissche geest deugde
lijker werk bevorderen. Hel was vooral
dlopr die ervaringen dat de ideeën zich
6neï vervormden.
in die stemming werd in Maart 1909
in onze Tweede Kamer een groot debat
ove» dit onderwerp gehouden, naar aan
leiding van een motie-Schaper om den
nrbeidsduur voor alle volwassen arbei
ders tot 10 uur te bepalen, Het resultaat
van dat dagenlange debat is geweest dat
die motie-Schaper werd verworpen, maar
dal een motie van den heer Aalberse
Oden tegenwoordigen Minister van Arbeid)
werd aangenomen, de wenschel'ijkheid
.uitsprekend van een wettelijke beperking
van den arbeidsduur voor de volwassen
«jrbeiders tot 10 uur, behoudens drin
gend noodzakelijke uitzonderingen en
overgangsbepalingen
Die motie iS een motie gebleven. Van
eon wettelijke regeling voor de volwas
senen is niets gekomen.
"Wel is 1910 voor „jeugdige personen
en vrouwen" in fabrieken en werk
plaatsen een wettelijke werktijd ingeh
döerd van 10 uur per! dag en 58 uur per
vreek. Maar Voor de volwassenen werd
wettelijk niets geregeld.
In datzelfde jaar echter werd het nu
nog aanhangige wetsontwerp-Schaper C.s.
ingediend betreffende bescherming van
3en arbeid.
Artikel 8 van dat voorstel bepaalde
dal „een arbeider niet langer aijbeid
mhg verrichten dan 10 uur per et
maal", met een overgangsregéling die
■a acht jaar den werktijd zou verkor
ten tol acht uur.
Bepaaldè, niet bepaalt; want in de
a«ht jaren rust van dat voorstel zijn de
ideeën gewijzigd. Eerst dit najaar, nl1.
4 October j.l. is de Memorie van Ant
woord uitgebracht op het afdeeling-
verslag en daarbij werd in genjbjeiml
ariikel als tweede alinea de bepaling
ingevoegd
,.In fabrieken en werkplaatsen mag
een arneider niet langer aijbeid ver
richten dan 8 uren per etmaal",
terwijl tevens den overgangstijd van
10 op 8 uur werd verkort tot vier
jaar.
Waarom? Omdat in de periode van
gedwongen stilliggen van. dit ontwetip
$ook al tengevolge van den oorlog) de
toestand gewijzigd is, de overgang naar
den 8-vtrendag meer dringt dan voor
heen, en een nieuwen termijn van acht
jaar tegenover de arbeidersklasse niet
♦e rechtvaardigen zou zijn.
Het moet gezegd worden dat de wer
kelijkheid inderdaad dp voorstellers ge-
Hjk geeft in hun bewering dat de oven
gang naar den 8-urendag meer dringt
dan voorheen.
Toen een maand later de revolutie
geest over ons land kwam en losweekend
werkte op de taai© lijm van tal van
oudé meeningen, toen botten in alle
deelen van het land besluiten tot invoe
ring van den 8-urendag uit. Niet alleen
in fabriekenook sommige ,gemeenteb
sturen namen het besluit ertoe De Am-
sterdamsche raad die in 1910 nog een
sterke oppositié zag tegen den overgang
van 10 op 9 uur, was nu zonder jreel
verzet voor 8 uur te vinden. En hetzelfde
gebeurde in de Staten van Noord-Hol-,
land, en, zooals we reeds zeiden, in een
groot aantal industrieën.
Dat is dus een vrijwillige invoering.
Maar ook een w e 11 e 1 ij k e regeling
is aanstaande.
De huidige regeering had eerst gezegd
ook nog in November, dat zij wilde af
wachten wat-de Kamer bij het ontwerp-
Scliaper zou beslissen.
Maar blijkens een mededeeliug, 10
December jl. in de Kamer afgelegd door
Minister Ruys de Beerenbrouck, is zij Van
plan veranderd, en komt zij' zelf met een
Voorstel, omdat zij' dat in het belang der
zaak acht.
En bijgevolg is er nn een wetsontwerp
aan hel Departement van Arbeid in voor
bereiding, terwijl naar do Minister mee
deelde, de 8-urige werkdag van arbei
ders in dienst van het Rijk in overweging
is, met het onvermijdelijk aanhangsel
dat de verkorte werktijd ook moet
worden ingevoerd voor do bestekken der
rijkswei ken.
Maar de Minister waarschuwde dat
het tol verwarring zou leiden, indien
het Rijk rauwelijks tot invoering van
den 8-urjgen werkdag overging, zoodat
overleg met andere administratiën en
bedrijven gewenscht is ter bepaling van
den termijn waarop de nieuwe regeling
zal ingaan
En ais men let op de wijziging die
de heer Aalberse bracht in de boven
vermelde motie-Schaper, dan is 't te
venvachten dat zijn, re gating Voor aiS-
deren dan rijkswerklieden rekening zal
houden met de omstandigheden.
We wmen er nog bijvoegen dat vol
gens geruchten minister Aalberse zich
niet zal bepalen tot fabrieken en werk
plaatsen, maai er ook winkels, kantoren,
apolheken, hotels, koffiehuizen en zie
kenhuizen in wil betrekken. Evenwel
niet de dienstboden. Voorts dal hij voor
de landarbeiders een afzonderlijke wet
njoodig acht.
Zoo is het verloop dezer kwestie.
Jn een vjolgend artikel iets over den
aard van het vraagstuk zelf.
BSRIKIUI1.
DE GRIFFIEILSBENOEMING
LN GELDERLAND.
Naar „De Tijd" verneemt, heeft jhr.
mr. "P. van Nispen tot Seveuaer zich ge
wend tot den Minitster van BinnenLand-
sche Zaken, met verzoek een commissie
te benoemen tot het uitspreken van haar
oordeel over de houding van den lieer
Van Nispen in zake de benoemjng van
eien griffier der Staten van Gelderland',
(waartoe gekozen is jhr. mr. dr. Wi A.
J. Saouck Hurgronje alhier.)
De minister is op dit verzoek inge
gaan. De benoeming der commissie is
eerstdaags le verwachten.
VEENHUIZEN.
Naar hel „Vad." verneemt, is de over
plaatsing van gevangenen uit de straf
gevangenissen naai' Veenhuizen thans in
vollen gang. Sinds 16 December is dat
begonnen en nadien komt eiken dag een
partij gevangénen aldaar »ah.
lei nationaliteit, uit Duitschland vrijge
laten en thans in Nederland wachtende
op scheepsgelegenheid.
Het aantal vermeerderde met den dag.
zoodat thans ongeveer 7000 man in hei
Krimp zijn gehuisvest, onder wie Italia
nen, Portugeezen, Frauschen en Engels
schen. Wekenlang was die troep zonder
cenige leiding, zoodat het goed aange
legde kamp in een ommezien verajnf»
derde in een oord van de ergste ver
vuiling De woonbarakken verkeeren in
de gr-otste wanorde. Legersteden be
slaan niet, lompen en vodden en de
Losse inhoud van overgebleven stroo-
zakken der Belgen die&qn tot slaap-
piaaisen en zijn over de vloeren ver
spreid. Allerlei primitieve stookgelegen-
heden zijn opgesteld, bestaande uit bus
sen en ketels, oude kachelpijpen, e. d.
Om aon brandstoffen te komen, ontzien!
de soldaten zich niet de vloeren of
de wanden uit te breken. Opjdergoe-l
wordt tot heden niet verstrekt. Met de
menage is nog belast de verplegingsi
officiei van hel voormalig interneeriings-
depöt. Do militairen weigeren echtel
iederen arbeid, zoodat de aardappelen
ongeschild worden gekookt en verstrekt
en geheele kolen of andere groente
soorten zonder eenige behandeling in
den pot verdwijnen.
Van de privaten in hét kamp wordt
dedr zeer velen van de soldaten een
voudig geen gebruik gemaakt. Ze vinden
hel gemakkelijker, eenvoudig de stra
len in het kamp voor het doel te
bezigen, hetgeen een ontzaggelijke ver
vuiling in de hand werkt. La den njacht
achten vele soldaten het de moeite niet
waard, voor hun natuurlijke behoeften
de woonbarakken le verlaten en zoo
hoopt het vuil zich op tusschen de lom-
penhéopen, die de legersteden vormen'.
Het prikkeldraad rondom het kamp is
eenvoudig op vele plaatsen doorgeknipt,
zoodal de bewoners zich in den goheelen
omtrek verspreiden, zeer ten nadeelo
van de boeren, die in de omgeving lan
derijen bezitten. De ingekuilde aard
appelen worden eenvoudig, zelfs onder
de óogen van den eigenaar medegenomen.
Kippen worden onthalsd, alles wat eet
baar is, gestolen. De troep maakt den
indruk van een verarmde groole zigeu
nersbende
Eu znc vindt kolonel Schotman, die
heden met het commando o,ver die tuch-
tellooze troep is belast en de beschikking
heeft over 250 officieren en minderen,
zijn
Britsche dankbetuiging.
De Biiische Regeering heeft dank be
tuigd voor de hulp van het Spaansch-
Nederlandfch comité aan de bevolkingen
van België en Noord-Frankrijk.
DISTRIBUTIE EN PRODUCTIE
Broodkaart
De Directeur van het Rijksbureau
voor dé Distributie van Graan en Meel.
maakt bekend, dat de broodkaart van
het 82e tijdvak geldig is van 10 tot
en met 18 Januari.
Aanvoeren uit Amerika.
Van Noord-Amerika bevinden zich
thans drie Nederlandsche stoomschepen
samen bruto 10.000 ton, met graan en
meel op weg naar ons land. Met steen
kolen vertrokken vier onzer stoomers,
15.000 Lon, uit Amerika naai- Neder
land. Daarvan worden twee midden der
volgende week hier te lande vérwacht.
Ten einde een goede controle op het
gebruik van eigen broodgraan te kunnen
uitoefenen, ben ik zoo vrij het volgende
onder uwe welwillende aandacht li
brengen, met beleefd verzoek zulks zoo
veel mogelijk ter kennisname van de
Landbouwers in uwe gomeente te bren
gen-
lo. Dat het niet kan en mag worden
toegelaten dat graan of meel van of naar
een molenaar wordt vervoerd zonder dat
de vervoerder in het bezit der betref
fende kaarten is.
2o. Dat het ten strengste verboden is
om eigen broodgraankaarten aan een
molenaar of bakker in bewaring te ge
ven; blijkt dit wel te geschieden, dan
zullen de betreffende kaarten onmiddel
lijk worden ingetrokken, alleen wanneer
graan -of meel van den belawnghebbende
aanwezig is dient ook de kaart op den
molen of in de bakkerij te zijn.
3o. Dat bij verzoeken voor wijzigin
gen van broodgraankaarten steeds de
kaarten moeten worden ingesloten.
bestuur der waterkeering van den cala-
mileuzen Zimmermanpolder, M. Sente,
te Rilland-Bathtot voorzitter van het
bestuur der walerkeering van den calami-
teuzen VIietepolder Th. P. de Kam, te
"Wissekerke.
Wegens de kolenschaarschte zal
met ingang van 19 Januari de dienst?
der stoomtram „Walcheren" op Zon
dagen tijdelijk Worden gestaakt.
NEDERLAND EN DE OORLOG.
Duitsche gevangenen jift Bel-
gie ontvlucht.
In Westelijk Zeeuwsch-Vlaanderen kwa
men de laatste dagen een drietal Duit-
schers over de grens, die uit gevangen-
sclrap in Belgie waren ontvlucht. Twee
hunner waren in militaire kleeding, de
derde in burger; op zijn kleeding stonji
„O. Pi" (civil prisoner).
De Zeeland.
Naar wij vernemen, worden door de
maatschappij Zeeland pogingen aange
wend om te trachten in Engeland de
mailbooten te doen bunkeren, waardoor
het hervatten van den dienst zal worden
bevorderd.
De bfandstoiffenschaarschte.
Teneinde «enigszins tegemoet te komen
aan de brandsloffenschaarschte in Ne
derland, heeft de Bataafsche Petroleum-
Maalschappij het initiatief genomen tot
aanvoer v an een belangrijke hoeveelheid
•loeibare brandstof (stookolie).
De eerste lading van 8000 ton is Dins-
lag te Rotterdam gearriveerd, terwijl
in oen lioop dezer week een verdere
hoeveelheid van 4000 ton te Amsterdam
wordt verwacht.
Door dezen aanvoer worden verschil
lende stoomschepen, die wegens kolenj-
gebrek niet konden uitvaren, in de ge
legenheid gesteld onmiddellijk zee te kie
zen, terwijl bovendien aan verschillende
bedrijven, die voor het stoken van vloei
bare brandstof zijn ingericht fof inge
richt kunnen worden) de mogelijkheid
wiordt opengesteld, de werkzaamheden
weder te hervatten.
Vreemde krijgsgevangenen
het kamp te Harderwijk.
Men schrijft aan de N. R. Ct.-.
Nn het vertrek der Belgische geïnter
neerden is het interneeringskamp te Har
dt n>,-ijk slechts enkele dagen onbewoond
geweest.
Fel werd ai spoedig betrokken doior
geallieerd* krijgsgevangenen, ran aller-
Terugbetaling vei 1 i ng sge 1 de n
aan overtreders teelt
regeling 1918.
Aan belanghebbenden wordt doior den
directeur van het Provinciaal Productie
kantoor voor Zeeland, J. van Vredeïi-
burch, meegedeeld, dat hij na bekomen
Minjsteriëele machtiging aan het Rijks!-
kantoor voor Groenten en Fruit heeft
Verzocht om de ingehouden veilingsgel-
den van overtreders der Teeltregeling
1918 ten spoedigst© terpg te betalen.
Controle eigen broodgraan,
Door den Regeerings-Gommissaris voor
fde Rijksgraaninzameiing in Zeeland is
hel volgende schrijven gericht tot hee
ren Burgemeesters:
U i t M i d d e l b u p g.
Wij vestigen de aandacht op de
bekendmakingen betreffende het -ten
tweeden male Voor het tweede tijdvak
van drie maanden doen afstempelen der
bonboekjes. Men verzoekt ons, er op te
Wijzen, dat de nieuwe regeling 1 Febru
ari in werking treedt.
In den nacht van Maandag op
Dinsdag werd door een agent van politie
In de Stationsstraat alhier aangehouden
de «oldaat J. B., die een zak droeg,
welke bij onderzoek een rol van 500 M.
geïsioleerden telephoondraad bleek te
bevatten, Aanvankelijk zeide de aange
houdene, dal hij deze rol en nog een
van 500 M. gekocht had van een ander
militair voor f 300, doch bij verder on
derzoek bleek, dat deze tweede militair
er niets mede te maken had en dat B. de
rollen heeft weggenomen in het militair
magazijn in de Koepoortstraat. Ook de
tweede rol werd in beslag genomen en
de soldaat werd ter beschikking van de
militaire overheid gesteld.
Bij de politie werd door een win
kelier aangifte gedaan, dat vermoedelijk
door militairen 6 paar bretels uit zijn
winkel werden ontvreemd, terwijl een
ander winkelier aangifte deed van dief
stal van een paar nieuwe schoenen
eveneens door militairen. Verder werd
nog aangifte gedaan van diefstal van
een portemonnaie mei geld uit een man-
lel in de 'gang van e
Woensdagmorgen werd op den
Nieuwlandschen weg aangehouden M. S.
die op zijn wagen drie zakken bloem
vervoerde; tegen den man werd ver
baal opgemaakt en de bloem werd in
beslag genomen.
Uit Vlissiagem.
Door de Franscbe torpedo booten,
welke de schepen, die met vluchtelin
gen van Vlissingen naar Duinker
ken varen, begeleiden, worden herhaal
delijk nog mijnen in den gronjd ge
schoten.
Uit Wal cheren
Distributie te Vro u we po ld e r.
Van 10 tot 17 Januari op bon 69
21/s ons suiker; bon 70 1 stuk zeep;
bn 71 Va' ons gart of rijst; bon 72
bij boterbon 13; bon 9 1 ons erwten;
bén 10 1 ons boonen.
Gisteren werd weer door de politie
te Serooskerke bij P R een hoe
veelheid haver in beslag genomen, die
hij gekocht had van De K. en J. J„ bei
den stukrijders bij de 1ste batterij der
houwitserafdeeling, welke haver ran dief
stal afkomstig was; ze was gekocht ver
beneden de waarde.
Van de zaak is proces-Verbaal opge
maakt.
Te Serooskerke zijn tol ouder
lingen gekozen de heeren A, Meulmces-
ter en M. Geluk, in plaats van de heeren
H/oulerman en A. Maljaars, die voor
een herbenoeming niet in aanmerking
wenschten te komen.
Tol diakenen zijn herbenoemd de hee
ren L Gornelisse en J. Goedbloed.
Uit Z*«u"ws«h f laftiéerti 9. 9.
Herbenoemd tot burgemeester van
Hoek dé heer A. Wiolfert.
Omtrent de begrafenis te Souburg
van Dis. L. C. Terneden, Hervormd pre
dikant aldaar, meldt men ons njbg dat
door ouderlingen en diakenen der Her
vormde Kerk de baar met het lijk naar
de kerk werd gedragen en voor den
preekstoel geplaatst. Een plechtige lijk
dienst werd gehouden in het overvolle
kerkgebouw. Naar aanleiding van psalm
90 werd door Ds. de Visser uit Middel
burg een lijkrede uitgesproken. Namens
de classis werd door ds. Talma, en namen»
den ring Vlissingen door ds. Voorhoeve
de overjedene herdacht. Namens den ker-
keraad aprak ds. Ten Hove. Daarna werd
de ©ver'edene naar zijn laatste rust
plaats v>p de begraafplaats te Wiest-
uburg gebracht.
Bij hel graf werd door een kinder
schaar een toepasselijk lied gezongen.
Een familielid van den overledene dankt®
voor de eer den doode bewezen.
N»d. Herv. Kerk.
Beroepen le Nieuwpoort J H. Th.
Rappard, cand. te Lage Vuursche, t»
Zuid-ScharwoudeT. Leenderts. te
iets.
Bedankt voor Schermerhom C. A.
Schenk, cand. te Rotterdam; voor Vrie*
(toez.)- F. Coolsma, le Coevorden; voor
s-Grevelduin-'CapeUe P. Kruyt, te Nieu-
we-Tonge.
Geref. Kerken.
Beroepen te Heleren-Rrandwijk P.
de Jong, cand. te Zwolle.
Bedankt voor Oudsboom L. J C.
Kreyt Jr., te Huizum (bij Leeuwarden).
Polderbenoemingen
Bij kon. besluit zijn benoemd in de pro
vincie Zeeland: tot gezworene van den
Nieuwen polder annexStavenisso, Chr.
Luyk Jz., te "Stavenissse; tot gezworene
van deal Oost-Nieuwlandpolder M J.
Mok te Wolphaartsdijktiot lid van liet
KERKNIEUWS
KUNST EN WETENSCHAPPEN
Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen.
In de gisterenavond gehouden mann-
delijksche bijeenkomst van bovengenoemd
genootschap werd bij den aanvang der bij
eenkomst door den voorzitter mr. H. J.
D ij ck me es ter, een woord gewijd aan
de nagedachtenis van dejn. 7 Dec. jl. over
leden mr. W. Polman Kruseman, die se
dert 1 April 1885 in de plaats van nu-,
W. de Stoppelaar tot secretaris werd
benoemd, en bijna 34 jaar die functie
vervulde.
„Wat mr. Kruseman in al die jaren
voor het Zeeuwscli Genootschap is ge
weest?
Aan zijn groëVe heeft ons bestuurslid
i- F. J. Sprenger tot zijn leedwezen
dezen avond uitstedig die verdiensten
herdacht en gewaagd van den omvang
van het verlies dat het Genootschap
treft.
Zelf herdenkende de lie teekenis van
den overledene voor Zeeland, voor het
Provinciaal Bestuur, voor onze stad, heb
ik gemeend om Kruseman te mogen
schetsen als „een Zeeuw, die Zeeland
heeft lief gehad".
Al hetgeen deze man heeft gedacht,
gewild en gewerkt; geheel zijn streven,
zijn ijver en zijn toewijding, dit alles
en het is zóóveel geweest sproot voort,
vond zijn kracht en zijn waarde in een
groole liefde voor Zeeland en voor de
Zeeuwsche belangen.
„Zeeland goed land,
Ik ruil het voor geen heikant",
dit woord van wijlen dr. J. C. de Man,
als motto door Kruseman gebezigd voor
zijn vergelijkende schets „Zeeland van
1813 tot 1913", dit woord is het motte
van geheel dit leven geweest.
Hoe groot was daarin zijn werkzaam
heid voor het Genootschap en hoeveel
hebben wij hem niet te danken
Te gewagen van het Zeeuwsch Genoot
schap was spreken van Kquseman.
Het bestuur, directeuren en leden, hel
publiek 'daar builen, allen beseften, dat
onze secretaris de ziel van het Genoot
schap was, dat hij het droeg en er ghm»
aan schonk I
Steun van de conservatoren, gaf hjj
zijn aandacht aan al onze verzamelingen.
Ten volle vertrouwd met de geschiedenis
van het Genootschap en met deszelfs
belangen, heeft gedurende meer dan 38
jaren een groot deel der leiding in zjjn
beproefde banden berust.
En Kruseman te noemen was een ge
lijktijdig denken aan ons Genootschap.
Buiten zijn ambtelijken arbeid be
hoorde zijn belangstelling en zijb. werk
kracht aan onze instelling. Hoe ver
zorgde hij in den kring van het bestuur
alle aangelegenheden, belangrijkeen die
van minder beteekenis; hoe gaarne luis
terden wij naar zijn verslagen en naar
d.e persoonlijke indrukken, die hij er in
uitwerkte; welk een geestelijke genieting,
zij het ook Jn weemoedigen zin, gaven
zijn levensberichten van directeuren en
leden geestig geteekende profielen vai
hen, die hem zijn voorgegaan.
Aan hel dot ren het laatste dolor hen»