MIDDELBÜR6SCHE COURANT.
Donderdag
19 October.
Jtë 247
139* Jaargang
1916
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per kwartaal te Middelburg en voor hen, die de courant
bezorgd krijgen door de Agenten te Vlissingen en te Goes f 1.30. Per post f 1.50.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent
Tijdelijke verhooging der abonnementen met 25 ct. p. lew. wegens oorlogfltoeslag.
Advertentien a 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- eri
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50
elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel Groote letters en randen
naar de plaats die zij innemen.
Advertenties vóór één uur te bezorgen.
Kameroverzicht.
Tweede Kamer.
Zitting van Woensdag.
Drie sprekers van beteekenis de heer
L o h ni a n, wiens rede uit naam der chr.-
historischen aantoonde, dal de heer Van
Idsinga inci zijn rede van den vorigen dag
een afzonderlijk standpunt in zijn partij
inneemt; de heer D e B'e a u f o r l, die»
eveneens in meening afwijkt van zijn
mede-vrijliberalen-; en de heer Troel
sir a nil naam der soc.-democraten.
En hel merkwaardige van deze drie
redevoeringen van zoo uiteenloopende
personen was, dal ze alle drie aanneming
van de vegceringsvoorstellen bepleitten.
Voor den heer Lokman was het een
kwestie van politiek. Ofschoon het eens
zijnde met de motieven in de schoione
rede van den heer Van Idsinga, meende
spr. met de moesten zijner poliliekcj
vrienden tol een omgekeerde conclusie te
moeten komen. De heer Van Idsinga nam
als hooglèeraar, den minister als promo
vendus een scherp verhoor af. Het is de
vraag or deze zou zijn geslaagd in zijn
examen op de memorie van toelichting
als dissertatie. Maar wij, zei de heer
Lohman, staan hier als politieke manoen
en hebben met die toelichting niets te
maken. De lciesrechlquaestie moet nu een
maal tol een oplossing komen, daarom
zijn deze voorstellen niet alleen-ee,n nood
zakelijke politiek, maai' ook een politieke
noodzakelijkheid.
We hebben reeds gisteren onder Laat
ste Berichten een samenvatting gegeven
van de conclusies waartoe de lieer Loh
man kwam vóór uitbreiding van hot
kiesrecht voor mannon, vóór het toeken
nen van het kiesrecht aan de zelfstaal-,
dige ongehuwde vromé, maai' niet voor
de gehuwde vrouw en de inwonen die,1
dochters. Maar dat moet de gewone wel
regelen, en spr. kan zich aansluiten bij
het regeeringsvoorsfel dat niets pracjutfi-
ciëerl.
Door de invoering van stemplicht en
evenredige vertegenwoordiging vreest de
heer Loliman niet meer voor een chaos
en bende als algemeen mannenkiesrecht
wordt ingevoerd. Iluismanskiesrecht heeft
niets met anti-rev. beginselen te maken;
uit christelijk standpunt zijn er geen-'
bgzwaren tegen liet kiesrecht van do
vróuw, en stemplicht is gerechtvaardigd
omdat publieke' rechten in de eerstd
plaats verplichtingen zijn.
De heer De Beaufort zei dal hij
zijn oogen nicl zou hebben roodgeweend
als hel algemeen, stemrecht nog niet was
ingevoerd. Maar hij beschouwt de even
redige vertegenwoordiging als oen correc
tief daarvan, omdat daardoor ook de min
derheden, als zij niet al te zwak zijn, tot
haar recht komen. Trouwens we staan
door de wet-Van Houten al op de grens
van het algemeen kiesrecht en behoeven
uaarom ons daarover niet al te warm te
maken, alleen zou spreker hel' kiesrecht
■liever niet geven aan wanbetalers dep
liela?ting.'
Ook ten opzichte van hel vrouwenkies
recht, speciaal wal de afwijzing van alge
meen vrouwenkiesrecht betreft, schaarde
hij zich aan de zijde der regecring.
I:n ten slotte liet onderwijs-artïkel, in
welke kwestie hij in zijn parfij het afzon
derlijke standpunt inneemt waarop wij
hierboven doelden. Hij deelt niieL de vrees
van sommigen dat door do rinancieele
gelijkstelling de positie van, de Staats
school zal worden ondermijnd en dat de
rechterzijde van dio financicelc gelijkstel
stelling misbruik zal maken. Men beroept
zich op de uitlating van een staatsman
van rechts, dat hij niet zou rusten totdat
de Staatsschool geheel zal zijn verdwenen,
Maar spr acht dit een rhelorische figuur,
want Katholieken en protestanten hebben
er belang" bij, dal de openbare school
blijft in stroken waar de bevolking in
hoofdzaak Prolcslanlsch of Katholiek is.
Spr. gelooft aan. den anderen kant ook
niet. dat het peil van het bijzonder onder
wijs door art. 192 lager zal woii'den dan
dat van het openhaar.
De heer T r o e 1 s t r u wist een oogon-
blik door een luid gelach dé ernstige
stemming der Kamer af te wisselen
Dat was, toen hij uit de geschiedenis
van den kiesrechtsirijd een vergadc
dering1 opdiepte van IS82 in Groningen
waar toen, door prof. Gort van der Lin
den betoogd werd dat er volksmenners
zouden komen en volksleiders; bet volk
zou stemvee worden afs er algemeen
stemrecht kwam. Maar de opposanl die
toen niet wilde, dal tegen bei algef-
mcen stemrecht een dam zou worden
opgeworpen,- was - S. van Houten t
Prof. Gort van der Linden gaf ech
ter reeds in 1886 zijn standaardwerk
uit waarin hel algemeen stemrecht een
eisch des -tijds werd gienoemd en waaij-
in liet sclioone woord voorkomt „zou-
lang het stemrecht niet wordt begeerd,
is er geen reden het te geven, zoodra
liet wordt verlangd, is er geen renen
liet te onthouden.
Wat de strekking van de rede van
tor. Troelstra belrefl, deze was dat
de nu aanhangige gi'pndswetslierziening
is de voltrekking van twee processen
van politieke ontwikkeling, als een ref
actie op hel optreden der liberale bouf-
jgoitsie sinds 18-18, namelijk ten >[*-
zichte van het onderwijs en ten opzichte
van het kiesrecht. Het liberalisme be1
staal niet meer in zijn ouaen vorm
Voorts hield hij tegenover enkele i«itr
lotingen in de Eerste Kamer een betoog
over de urgentie van hel algemeen kies
recht.
Over art. 192 [s in deze redevoc;
'ingen weinig gesproken. Dat wordt lot
later uitgesteld Maar zoowel de heer,
Loliman als de lieer Troelstra hebben
het over het verband tussclien kiesf-
rechl en onderwijspolitiek gehad
Beiden zeiden dat ze ieder voorstel
afzonderlijk beoordeelen. Maar beiden
zeiden ook dat er politiek veroand is.
Doch volgens den heer Loliman zou
dat eers-l bij de tweede behandeling'
uitkomen 'Dim zou men, rechts, voor
de vraag staan or uien van de kiezers
van het A. li. meer recht zou veiv-
wacliten ten aanzien van lieL bijzonder
onderwijs dan van de tegenwoordige'. En
dan zou het worden Alles of nïejt»
Geen Art. 80 zonder Aft. 192
Ook de heer Troelstra zag in de
behandeling van kiesrecht en onderwijs
als één geheel geen ruilhandel Hij is
steeds voor beide geweest. Maar de fei
telijke toestand brengt mede, dat als
liet eene valt ook liet andere valt en
hij waarschuwde dal .zij die hel initiah
tief lol de mislukking nemen liun troel-
ven thuis zullen krijgen i
Vandaag zet de heer Troelstra zijn
ede voort.
TWEEDE KAMER.
Grondwetsherziening.
Voorgestelde amendementen.
De heer Schaper heeft' een amendef-
meni voorgesteld om het laatste lici vau
art. 80 aldus te lezen:
,De verplichting om van liet kiesrecht
gebruik te malcen kan door de wet wor
den opgelegd."
De bedoeling van dit amendement is,
zegt de voorsteller om de oorspron
kelijke lezing van de voorgestelde bepa
ling te herstellen
De heer Tydeman heeft ''betreffende
art. 192) dc volgende amendementen ,op
2 Voorgesteld:
Artikel 4 te vervangen door twee ali
nea's luidende.
In elke gemeente des rijks wordt van
overheidswege voldoend openbaar algei-
meen vormend lager onderwijs gegeven
iii een genoegzaam aantal scholen
Door den den Koning kan, met inr
achtneming van regels door de wet te
stellen ,van de bepaling van hel eerste
lid voor eene gemeente ontheffing worj-
den verleend, mits voor de kinderen uit
die 'gemeente, voor welke openbaar ah-
gemeon vormend lager onderwijs wordt
verlangd, dte gelegenheid wordt gegeven
dit voldoend te ontvangen,
Alinea 6 te lezen
Het bijzonder algemeen vormend lag: r
'derwijs, Ltiat voldoet aan gelijke
eischen vanx deugdelijkheid als het opon1-
baar algemeen vormend lager ondersvijs
en aan de hij de wet le stellen voorr
waarden, wordt, maar regels bij do
wet te stellen, naar denzelfden maat taf
als het openhaar onderwijs uil do open
bare kas bekostigd Do wel stelt de
voorwaarden vast waarop voor het bij
zonder algemeen vormend middelbaar
en voorbereidend hooger onderwijs bij
dragen uit de openbare kas worden'
verleend.
N a I ur a I i s a 1 i c
De hoeren Vau Hamel, De Beaufort,
Beumer en Ter Spill hebben bij do
Tweede Kamer een voorstel .ingediend,
lol gedeeltelijke herziening van het re
glement van orde der Kamer door aan
vulling met een nieuw artikel.
Het voorstel strekt om na artikel -i.
in te voegen een nieuw artikel aldus
luidende
\rl <l5a. De Kamer benoemt voor
den duur van éèhe zitting eene vaste
commissie van vijf leden voor het on
derhoek dér wetsontwerpen tiol natura
lisatie.
NEDERLAND EN DE OORLOG.
Van de grens.
Van verschillende plaatsen aan de Z.
Vlaamsche grens ontvingen we. benchj.
dat de DuitsChers druk bezig zijn met
het aanbrengen van geduchte versterkin
gen. Behalve reeds geruimsn lijd be
staande prikkeldraadversperringen, ko
men er nu bouwwerken in lieten in den
grond, een soort kamers vormende, die
een vrij groote ruimte bieden. Dergelijke
betonwerken zijn van afstand tot afstand
aangelegd De grondstoffen, grint zand!1,
cement, ijzer, voor hot bouwen, wor
den aangevoerd van at de hoofdwegen
naai' de juiste punten langs smalspoor
door het land gelegd. De ldpkarren wor
den getrokken door paarden.
Het vermoeden ligt voor de hand dat
deze werken voorzorgsmaafrogeten zijn
legen een eventuefeje landing.
-o
Gedeserteerd
Nabij Retranchcmenl zijn two? Diiil-
sch-e soldaten in burger kleeding over do
dectrische versperring naar Nederland ge
komen
IJ m u i d e n s c b e s l o o m l r e i 1 e r-
vloot stil gelegd
Volgens ambtelijke niededeeliugen, zijn
ook de stoom trailers Hercules IJM 1§6
en Oceanic IJM 258 door Engelsche oor
logsschepen opgebracht naar Dundee.
Omtrent de reden wordt niets vermeld.
Wegens liet opbrengen van de sloom-
Ireilers en de vrees, -dal de schepen,
die Engelsche steenkolen gebruiken, naar
Duilsehc havens zullen worden .opge
bracht, hebben de. zeelieden besloten
niet uit le. varen, alvorens iiadere in
formaties omtrent dc aanhouding der
trailers zijn ingekomen
Men meldt voorts uit IJniuiden aan
de N. R Cl.
De sloomlrciler Anna Josina IJM 169
rapporteerde bij aankomst, dal hij op
zee werd aangehouden door een Duil-
sclie onderzeeboot, waarvan de comman
dant een onderzoek aan boord1 instelde
naar de herkomst der steenkolen. Toen
bleek, dat de Anna Josina Duitsche bri
ketten gebruikte, Icon de sloomtreiler
ongehinderd' ido visscherij voortzetten.
De schipper P van Hoek, van den te
Vlaardingcn binnengekomen logger VI.
108, rapporteert, gezien le hebben, dat
de stoomlogger VI 112, van dc firma
IJzermans Go., door Engelsche oor
logsschepen werd opgebracht
Uitvoerverbod.
Bij Icon besluit van 17 October is de
uitvoer van radijs-, sla-, komkommers-,
augurken-, cichorei- en andijviezaad ver
boden
Uit Stad en Provincie.
Uit Middelburg
- Naar aanleiding van hel conflict op
de veiling kunnen wij het volgende mee -
deeleu
In de gisterenmiddag gehouden be
stuursvergadering dei- veilingsvereeniging
werd besloten dal de koopman, die ge
schorst werd wegens het weigeéen van
een partij, die door den yeilinpVn refter
was goedgekeurd, weder zou worden toe
gelaten, omdat er termen voor waren dc
schorsing jbp te liieffcn, en ook ide veilingv
meester daartegen geen btefcwuar had. Wall
betreft den anderen koopman, die voor
een "maand .geschorst is wegens bclcedi-
ging van den administrateur, werd beslo
ten deze schorsing He handhaven. Men
deelde ons nog mee, dat die koopman
dc jgelcgenbeidis geweest aan vcrselullcui-
dc bestuursleden de zaak van zijn leant
toe le lichten. ITij hoeft ook een schrif
telijke Verdediging ingeleverd, waarom het
bestuur hel niet noodig achtte hem
nogmaals te hooren.
Woensdagavond was bij den aanvang
en gedurende de veiling een groot gedeel
te van hel bestuur aanwezig. De secre
taris, de heer Hadiuek, deelde mede dat
hel bestuur in zijn gistermiddag gehou
den vergadering besloten had, ïnzakci
den oenen geschorste. J Bolier, toe ie
geven, maar ten opzichte van <len twee
den. den lieer J Oslé, zijn besluit l<
h audita ven.
De heer Haltinck betoogde vervolgens,
dat dezen avond moest geveild worden.
Er zijn, zei de hij, goedwillige en kwaad
willige koopljeden. De eersten mogen;
niet lijdon door de laatsten. Wie storing
veroorzaakt, zal krachtens hel reglement
worden verwijderd; en uil zijn lidmaat
schap ontzet.
Jac. L. A de Lange, sprekende voor
den Koopmansbond, zei, niet bevreesd te
zijn voor dc bedreiging van liet bestuur.
De bond blijft bij zijn eisch dat de door
het bestuur veroordeelde J. Oslé zal wor
den gehoord. Het blijkt uil do zaak-Bolier
dal liet bestuur iemand onschuldig heeft
gestraft; had hel bestuur eerst Bolier
gehoord, dan zou dit incident le zijnen
opzichte niet zijn voorgevallen. Er moest
dus eerst van dc zijde van de kooplieden,
om het zoo eens te noemen, verzet ge
pleegd worden, om liet bestuur le nood
zaken, op hel besluit, ten opzichte van
Bolier terug le komen. Het bestuur heeft
dit verzet geprovoceerd. De grootste mis
dadiger, al staal zijn schuld vast, zelfs
al heeft hij bekend, wordt door tie jus
titie gehoord en heeft nog gelegenheid
zich le verschoonen of verzachtende ora-
tandigheden aan le voeren.
Gebleken is, dat ,de meeste bestuurs
leden niet eens wisten dat Bolier niet
mocht koopen. Die schorsing heeft plaats
gehad j 1 Donderdag in een onderonsje
van 'n paar bestuursleden mei den ad
ministrateur.
Waar de heer Haltinck zooeven heeft
gezegd dal er goed- en kwaadwillige*
kooplieden zijn, daar zegt De Lange dat
r een doei van liet bestuur is dal goed
wil, maar ecu klein deel, dat de kooplie
den wil trappen. Heeft niet de bestuur
der B. Ceipise, tevens veilingmeester, ge
zegd: „de kooplieden moeten onder den
tucht" Ja, maar de kooplieden bedan
ken voor dien tucht.
Leijnse „Dat heb ik juist gezegd en
dal moet ook".
Dc Lange: Zal niet gaan!"
Ten slotte cisehl De l ange, namens
den Koopmansbond. alsnog hel hooren
'van den beschuldigde Oslé.
Dc lieer Haflinck weigert, namens hel
bestuur van de veiling, dien eisch in te
rilligen.
Daarop worden door den Koopmans
bond de kooplieden uitgenoodigd hun*
zitplaatsen te verlaten en niet te koopen.
Do meesten voldoen daaraan. Slechts
een 29-tal kooplieden, onder wie drie
bestuursleden van dc veiling en cenigen
van hel personeel, koopen, beuevens een
hotelhouder. Dc groenten en het fruit
worden verkocht, echter tol prijzen 20
lol 25 pGl. lager dan de normale.
Het voornemen van den Koopmansbond
was hedenavond een vergadering in li 'l
Schuttershof te beleggen, Ier bespreking
an de oprichting van een tweede veiling.
Hedenmiddag bereikte ons echter liet
bericht dat de staking is opgehe
ven, dank zij de bemiddeling vgn den
burgemeester.
Aan den koopman Osté is gelegenheid
gegeven alsnog, niet aan den adminislral-
teur, maar aan hel bestuur der Veilings
vereeniging, zijn verontschuldiging aan te
bieden voor do door hem veroorzaakte
onordclijkheid (op 'de veiling bij het geschil
met den administrateurj en nu is ook zijn
schorsing opgeheven.
Betreffende het gisteren onder
Laatste Berichten kort vermelde onge
luk vernemen wij nog liet volgende.
Een drietal werklieden waren belast
met de stooping van het gebouw P 7G
hoek Kinderdijk en Nieuwe -Poortstraat.
De -li-jarige werkman W. C. had op.
zich genomen dc beide schoorslcenen
af le breken. Den eersten had hij reeds
afgebroken en hij was aan dén, tweeden
bezig, toen zijn iadder, die hij op
den nok van het dak had gezet, ver
moedelijk uitslierde en de fnan op
straat neerkwam Na nog ongeveer een
kwartier te hebben geleefd, overleed
de ongelukkige, een vrouw niet 5 kii
deren achterlatende. De politic nam het
lijk in beslag en bracht het naar het
Gasthuis. Met tres lemming van de justi
tie zal hot morgenmiddag ter aarde wor
den besteld.
Hedenmorgen werd op de 1L lva,1
tholieke begraafplaats alhier ter aarde
besteld hel stoffelijk overschot van wijlen
den heer G Priem, in leven oudLportior
van hel. gasthuis.
Afin de groeve waren o.a aanwezig
de heer dr D. Schoule en het verplegend
personeel uit Hot gasthuis, terwijl de heer
Bliek, administrateur van hel gasthuis,
met dc familie het lijk grafwaarts volgde
Een éi'ootc krans dekte de baar
Gelijk ;uit !een bekendmaking van den
Burgemeester in dit nummer blijkt', zijn
alhier Regeeringsaardappelcn ontvan
gen, welke voor den prijs van 20 cent per
vijfkop zullen kunnen worden gcko-chl
bij de gewone leveranciers
Op 5 Nov a a- z.al in de Ned.
Herv. Kerk te B r e s li e n s het eeuw
feest herdacht worden van de oprich
ting „Zeeuwsch-Vlaanderen" van hel
Ned Bijbelgenootschap. Tevens zal de
tentoonstelling van eene bijbclkisl plaats
hebben met de meest verschillende uit
gaven der Schrift.
Ned Herv Kerk.
Bedankt voordo Rijp J F, IIopsier,
te Midwioud.
Geref. Kerken.
Beroepen te Tfollimi' (Ameland A
Dekkers te Zevenhuizen Gr), te Gen-
deren- G. A, van Nood te Lopik.
Aangenomen naar Bunschoten (A Joh.
H. Rietberg te Koudekerk a <1. Rijn.
Aanslaande week zal alhier een
lezing over volksvoeding gehouden wor
den Er zal bij gedonwnslrcerd worden
hoe men ter besparing vau brandstoffen
in hooikist en met kranten kan koken em
warm houden.
liet. is de bedoeling, dal zooveel mo
gelijk belangstelling voor deze zaak ge
wekt wordt onder alle klassen van de
maatschappij. Indien er plaats genoeg is,
kunnen zelfs gratis bezoekers: ters) toe
gelaten worden, inoien deze nog be
zwaar mochten maken om dc enircé van
10 ets te betalen.
KERKNIEUWS.
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
Optreden m e v r. G oie I i n g h—
Vor dev. m an.
Men schrijft, ons uil Goes:
Het zaL wel een ontgoocheling geweest
zijn voor de scheidende kunstenaresse
Dinsdagavond in Den Haag een volle
zaal en lalrijke Bloemstukken ien Woens
dagavond in Goes een fleer slecht be
zette zaal en geen bloemen
Maar het kleine publiek, dal naar de
Prins van Oranje was gekomen om de
afscheidsvoorstelling van mevrouw Coe-
lingh— Vorderman bij te wonen, heeft
zich Voor het genolene uiterst dankbaar
getoond.
Nog zelden hebben we een zoo dank
baar en zoo lang aangehouden applaus
onze schouwburgzaal gehoorcl-
Deze waardeering gold niet in de eex--
stc plaats het stuk „Dc Nicht.", maar
mevrouw Coelingh Vorderman krijgt er
ruimschoots gelegenheid in haar talenten
te doen uitkomen.
- Geslaagd voor 3en Stuurman de
Heer A J Potgieser leerling der „De
Ruijterschool."
Geslaagd voor vrije- en ordeoefening
de heer I C Dekker van Poortvliet,
tijdelijk onderwijzer, te Tholen
Vergadering Schoolraad.
(Ver\o'g).
Gisterenmiddag werd de districtsverga
dering vni den Schoolraad voortgezet.
Daar hel des morgens te laat was ge
wórden, bracht de voorzitter thans dank
aan den heer ds. M. van Empel voor do
gehouden rede.
Verbolgens sprak de heer jhr. inr
W II dc Sa v om in Lohman uil
Ulr 'chl over „Hel Bevredigingsrapport".
Spreker zeide niet le zullen behandelen
de al of rtiel juistheid van de critiek op
de voorgestelde wijziging van de wel op
het lager onderwijs, maar zich te zullen
bepalen tot de critiek op de wijziging
van art. 192
Deze critiek acht spr. volkomen ten
onrechte.
De vraag die gesteld moet worden is:
waarom is de staatsschool anti-confessio
neel en waarom moet zij ilal zijn?
De staatsschool moest zonder gods
dienst zijn, omdat dit in art. 192 is neer
gelegd. De staat houdt zich buiten de
kerk en moei dal ook op onderwijsgebied
do n. Spr. wijst er op, dal dc onderwij
zer iemand is met eigen overtuiging en.
dit zal zich uiten bij hel onder,wijsj
zoowel bij den openbaren als bij den bij-
zonderen onderwijzer. Ieder hunner is
propagandist. De staatsschool is een pro
paganda voor liaai' zelf, evenals de chris
telijke school. Spr. duidt met ren voor
beeld aau, dat zelfs hij aardrijkskunde
de rich'in o van het onderwijs naar voren
komt.
Wam de Bond van onderwijzers reeds
vraagt om eerbiediging van ieders slaat-
I
