MIDDELBÜRGSCHE COURANT.
Maandag
9 October.
Jé 238
138° Jaargang
1916
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal te Middelburg en voor hen, die de courarft
bezorgd krijgen door de Agenten te Vlissingen en te Goes f 1.30. Per post f 1.50.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Tijdelijke verhooging der abonnementen met 25 ct. p. kw. wegens oorlogstoeslag.
Advertentiën h 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50
elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cenf per regel. Groote letters en randen
naar de plaats die zij innemen.
20QT Advertenties vóór één uur te bezorgen.
iINNENLANB.
VRMZ -DEMOCRATISCHE BOM»
De Zakrdag le Utrecht geopende alge
meene vergadering van don Yrijz.-Demo
cralischen Bond is door den voorzitter,
prof. dr. Pn. Kohnslamm geopend met
een rede, waarin hij over de onderwijs
kwestie o. a- het volgende opmerkte
Van'zekere zijde, tracht men het voor
te stellen alsof liet werk der Staatscom
missie een ondergmndschön - men
heeft zelfs gesproken van oen onder-
zeeschen aanval op het openbaar
onderwijs betëekende. Men is zelfs zoo
ver gegaan te zeggen dat het openbaar
onderwijs thans tc koop wordt geboden
voor den prijs van tweehonderdduizend
kiezers. Ik hoop, dat zulke tonen in
ons midden niet zullen worden ge
hoord. Ongetwijfeld heeft Ros toen hij
het voorzit,'terschap der Bevredigingsr
commissie aanvaardde, daarbij overwo
gen dai het slagen dier commissie niet
alleen voor de kiesrethlhcrvonning-,
maar voor lallooze andere democrati
sche lier vormingen van dc grootst© be-
teekenis zou kunnen worden, dat door
beëindiging van den onderwijsstrijd wel
licht, maar zeker alleen langs dezen
•weg de hinderpalen kunnen worden op
geruimd. die in de laatste vijfentwintig
jaar elke krachtige hervormingspolitiek
hebben verijdeld. Maar aan die moge
lijkheid zou Bos nooit de zaak van het
onderwijs hebben opgeofferd. Reeds
hierom niet, omdat hij duidelijk inzag
dat goed onderwijs de eerste voorwaar
de is voor hel slagen van alle demo
cratische hervormingen De schoonste)
wetten balen niet voor een volle dat
niet geschikt is om zichzelf tc bestu
ren. Juist omdat Bos eeii zoo warn
voorstander was van goed onderwijs
heeft hij zijn laatste krachten in dienst
gesteld van den bevredigingsai'beid Men
heeft gezegd dat de schoolstrijd niet
zal verdwijnen door den arbeid der
commissie. Ongetwijfeld heeft men ge
lijk wanneer men daarmede bedoelt
den geestelijken strijdden strijd van
wereldbeschouwingen Maar zal de strijd
over de school niet verdwijnen, met
den strijd tegeu de school zal :t gedaan
zijn. Men kan voor eig|en school im
mers niets meer winnen door die van
den tegenstander te schaden; elke ver
hooging van het peil der eenc moet
verbetering der andere met zich mee
brengen
Tenzij, ja tenzij de voorstanders van
het openbaar onderwijs hun plichtniet
verslaan. En in dit. verband een tweede
verzoek D,e bestrijders van het voor
gestelde grondwetsartikel zoeken veelal
hun kracht in de verzekering, dat de
wedstrijd dei* wereldbeschouwingen
waarvan ik sprak, de dood moet zijn
van het openbare neutrale onderwijs?
Want zoo zeggen zij dan, onze tegen
standers steunen het bijzonder onder
wijs uit alle macht, wij zijn daartegen
zonder wettelijken voorsprong- niel op-;
gewassen Ik iioop, dal ook deze klan
ken bij onze bespreking niet zullen
worden gehoord Laten wij ons toch
wachten voor een dergelijke bankroet-
verklaring onzer idealen. Wanneer Wij
werkelijk om poedagogische en natio
nale motieven voor onze kinderen de
openbare neutrale school begeeren
en ik hoop dat wij dat nog doen en
zullen blijven doen laten wij dan
den ernst dier verzekering niet onmid
dellijk verloochenen, door er in één
adem aan toe te voegen dat wij onze
medestanders niet tot persoonlijke en
ftnantiëele opofferingen in staat achten
Wanneer die pessimisten gelijk had
den, dan ware inderdaad de laatste
ure van hei onderwijs in zicht, en ik
yroeg er aanstonds bij, dan hadden zijn
aanhangers niets beters verdiend Maar
het is gelukkig nog niet zoover Wal de
voorstanders van het bijzonder onder
wijs zullen, vermogen bij dc nieuwe re
geling, daartoe zulten ook onze mannen
en vrouwen bereid blijken. En niet hoe
wij liet onderwijs van andere verdruk
ken en knauwen, maar hoe wij' het
peil van het openbaar onderwijs ge
stadig opvoeren zij onze zorg, morgen
en i n verre toekomst.
De vergadering hoeft gisteren een be
slissing genomen over de onderwijskwes
tie Inleider was 'de heer Th M. Kei e-
laar, die in een uitvoerige rede bet»
loogde, dat aanneming van artikel TS£i
z,al zijn in bet belang onzer geheele
volksontwikkeling Het is zeker in heil
belang van het bijzonder onderwijs, maar
ook in dat van het openbaar onderwijs.
ei
De toelichting tot dal artikel wordt
gegeven door liet rapport der Bevre-
digingscommissie, waarin de zeven par-
fjjen tol overeenstemming1 zijn gekomen
Dat vergeet men telkens. De vrije
school zal geen vrije school meer zijn,
want zij komt geheel onder staatscon-
tröle.
Men maakt bezwaar legen de wijzi
ging van alinea <1, waarin gezegd worde
dat overal gelegenheid wordt gegeven
openbaar onderwijs te ontvangen.
Ten onrechte beschouwt men deze
wijziging als een concessie van rechts
De spreker deelde mee, dat. dr Bos de
man is van Wien dit denkbeeld is uitge
gaan Hij wilde aldus een waarborg
scheppen, dal ook kinderen uil gemeen
ten, waar geen openbare school is, ge-
legtenheid kunnen krijgen openbaar on
derwijs te ontvangen Er is gevraagd:
moeten die kinderen dan met een wa
gentje gaan' Waaroip niet? In Den Haag
is wel een bijzondere voorbereidende
school, waarvan de kinderen eiken mor
gen per wagen van huis worden gehaald
De heer Tydeman verzet zich thans
tegen de uitdrukking, dal „gelegenheid"
Wordt, gegeven, maar in -1 910 ondertee-
kende hij, bij 'de grondwetsvoorstellen
van minister Heemskerk, een nota waar
in werd gezegd, dal nergens de gelegen
heid mocht ontbreken om liet onder
wijs te ontvangfen dat men wenscM'
Waar blijft op die Wijze het principieele
in liet verzet van mr. Tydeman'
Bij het op deze inleiding gevolgde de
bat Werd do,or de heer Pil van der Vos.
Kuyers, Perdok en Van Uden tegen art
192 gesprokendoor de hoeren Loni en
Bigot fer vóór.
Ten slotte werd gesllemd over de
vraag
,Is naar uw' oordeel de financieele
gelijkstelling van bijzonder met openbaar
onderwijs thans te aanvaarden""
Deze waag Werd bevestigend be
antwoord met 84 tegen II stemmen.
Daarna kwam in stemming de vraag,
of de partij zich in beginsel kan ver
klaren voor liet voorgestelde grondwets
artikel
Deze waag werd bevestigend be
antwoord met 77 tegen 18 stemmen.
De heer Abrahams vroeg bij de rond
vraag, wat gedaan zou moeten worden
als, ten gevolge van haar standpunt
in zake art. 192, een der partijen zich
uil de concentratie zou terugtrekken
De voorzitter zeidc, dal hij niet ge
loofde, dat het zoo'n vaart zal loopen
Moclil liet geval zich voordoen, dat
men van dc zaak een twistappel in de
concentratie zou willen maken, dan ver-
gete men niet, aldus spr dat de con
centratie voor ons nooit doel is ge
weest maar middel. Door de evenredige
vertegenwoordiging zullen de partijen
vanzelf haar vrijheid van handelen her
krijgen.
De vergadering heeft voorts Zaterdag
de distributiewei besproken na een inlei
ding van jhr. mr, dr Van Beresteijn,
die daarbij o a. bepleitte dat als het
niet anders kon, de regeering de pro
ductie dient voor te schrijven, evengoed
als zij aan fabrieken voorschrijft oor
logsmateriaal te vervaardigen, een beloog
waarlegen de heer Roslces 'Middeli
burg1) opkwam met de waarschuwing dat
liet gebod om zeker product le ver
bouwen tegenwerking zal vinden bij den
landbouwer.
Een motie om de Kamerleden, die in
de levensmiddelencommissies zitting heb
ben, uit te noodigen om daarvoor le
bedanken met het o',og op de vrije kritiek-
werd ingetrokken na de opmerking van
den voorzitter dall men daardoor voet zon
geven aan hel 'gekweekte wantrouwen,
alsof de zaak niet. zuiver was
Door den heer A F. L. Faubel, voor
zitter van de Indische commissie uil den
V DB, gep. kolonel N. I. L. Werd een
rede gehouden over liet onderwerp „De
Tndisclie commissie uit den V D B en
haar program van actie
In de bcsluursvacalui'o-'Bos Werd ge
kozen met 74 stemmen mr J. II Thiel
HET ONDERWIJS ALS RIJKSZ WK
De Standaardsprak er dezer dagen
haar verwondering over uil dat in de
Bevredigingscommissie niet was opgeko
men voor hel denkbeeld onderwijs-rijks-
zaalc Het Unie-rapport vraagt in art 2,
dat de gemeente niel langer worde belast
met de bekostiging van do lagere school.
Van rechts was dus allerminst verzet le
verwachten. En zoolang de gemeen!
besturen bij de schoolkwestie betrokken
blijv&Tt (zooals nu weer cloor de locali
teilen) komt er geen rust en vrede.
De ,,.\red." aulwoordt daarop
„Wij veronderstellen dat de Onderwijs
commissie deze vraag wel overwogen zal
hebben, doch hij de oplossing op te groole
zwarigheden zal zijn gestuit."
Voorts zegt het blad dat deze vraag
niel vóór de beslissing over arl. 192 be
hoeft te worden uitgemaakt, 'twelk geen
systeem, en alleen eenige gewichtige be
ginselen beval. Zij die hel onderwijs rijks
zaak willen gemaakt zien, zullen goed
doen een regeling Üjdig en volstandig uit
le werken. De beslissing berust bij hen
die na de eerstvolgende Kameraftreding
zullen worden gekozen.
NEDERLAND EN DE OORLOG.
Duitse o patrouillevaartuig
geïnterneerd
Nabij de schorren aan de haven van
den Iledwigpolder (aan de Oostkust van
Oostelijk Zeeuwsch-Viaanderen, legenover
liet verdronkeu land van Saeftinge) is op
Ilollandsch gebied een Duitsch patrouille
vaartuig omhoog gevaren Een officier
en een malioos onzer marine zijn aan
boord gegaan om de bemanning le bewa
ken en te interneeren.
i» -- --
Uitgewezen.
De commandant der slelling van de
monden der Maas en der Schelde (com
mando Zeeland) heeft het verblijf in zijn
gezagsgebied ontzegd aan Julia van Kerck-
voorde. geboren le Ertvelde (België) 28
Mei 1869, verblijf houdende le Philip
pine, van Belgische nationaliteit, terzake
van liet heirokken zijn bij den smokkel
handel.
We e k b e p a 1 i n ge n.
Door den Minister van L,, N en II.
voor de week van 8—14 dezer de
hoeveelheid ter beschikking te stellen
volvcrsche kipeieren voor iedere 100
uitgevoerde, vastgesteld op 50, en is(de
prijs van maïs aan gemeentebesturen
voor ruiling tegen rogge, bepaald op
r 235 per last van 2000 KG of f 8.22-
per 70 K.G., uilsluitend te Rotterdam
te ontvangen
Aardappelen.
De Minister van L, N. en H. heeft
voor kleiaardappclen van de soort Bor-
gers of Eigenheimers op de gebruike
lijke manier voor de consumptie ge
sorteerd, als maximumprijs; voor den
groothandel (afgeleverd hij den verbou
wer; vastgesteld f 4 per H L. en voor
den kleinhandel van f 0 07\t2 per IC G.
o-
M a s.
De commissie van toewijzing inzake
de taais-distributie deelt mede, dat aan
aanvragers, wier aanvragen zijn goed
gekeurd, 40 pCt van de door hen voor
de maand October aangevraagde hoe
veelheid maïs zal worden afgeleverd;
oorts dat belanghebbenden erop heb
ben le letten, dat deze maïs-distributie
dc 'laatste is, welke door die com
missie wordt behandeld, en dat te be
ginnen met de November-levering maïs,
van de regeering to betrekkenmoet
worden aangevraagd op de bekende be-
stelbiljclten voor veevoeder, welke bij
alle veevoederbureaux verkrijgbaar zul
len worden gesteld
Postpakketten ?oor k r ij gs-
ge vange nen.
De postpakketten uit Engeland voor
krijgsgevangenen in Duitsch land zullen
weder via Hoek van Holland worden
verzonden. Dc post.paklö&tlen uit Duitsch-
land voor krijgsgevangenen in Engeland,,
en die van Nederland naar Engeland en
terug, zullen via Vlissingen vervoerd
worden
„Dr." Rol off
De „Frankfurter Ztg." bevat een artikel
van een Huagsclien correspondent, waar
in getracht wordt, de voorstellingen, web
Ice de onlangs gewraakte beschouwing
van (dr. Max Roloff moest wekken, recht
te zetten De redactie voegt daaraan
een afschrift toe, waarin zij de uitlating
van dr Roloff pp diens rekening schrijft
en Verklaart, de antecedenten van dien
heer niet te hebben gielcend, en door zijn
medewerking aan verschillende welen-
schappelijke tijdschriften geen reden te
hebben gehad om zijn inlichtingen niel te
gelooven.
Zij betreurt voorts, dat Roloff's bewe
ringen in Nederland geleid hebben tol
aanvallen op Duitsehland, waarbij de.
naar hij schrijft onjuiste, vóorstellin,
werd verbreid, alsof de Duitschers in
Ned.-Indiê onrust zouden stoken. Duitsch
land en zijn bondgenooten toch kunnen
van die onrust geen voordoet trekken. In
denzelfden geest spreekt de correspon
dent aan '1 slot van zijn arlikel.
LTT DE PERS
Belgisch v e n ij u.
Onder dit opschrift schrijft de Nieu
Courant
De Telegraaf heeft een aantal min of
meer (vooral min) bekende vreemdelin
gen die hier vertoeven of vertoefd heb-:
hen gevraagd Wat treft u het meest in
Holland' en publiceert nu de autwoorden
Ziehier een stukje van het antwoord
van een Belgischen „collega die. hier
te lande sinds het uitbreken van den
oorlog vertoeft, den advocaat Wappers,
hoofdredacteur van het te Rotterdam ver
schijnend blaadje La Belgique
Men houdt hier le lande niet van
hardop spreken zegt Wappers, dat is
niet „netjes". Vandaar dat men slechts
de Duitschgezinden alhier, hoewel ook
hen tersluiks, hoort prediken 1 Veront
waardigd zou de oppervlakkige beschou
wer kunnen zijn die de meerderheid der
groote Nederlandsche persorganen zich
ertoe ziet verlagen belangen te verdedi
gen welke tot niets anders dan de vernet
dering van" Nederland kunnen leiden.
Maar
„Gelukkig heeft de wélingelichte
beschouwer sedert langen tijd be
grepen, dat in 'geeu land ter wereld
de pers minder getrouwelijk, de ge
voelens der openbare meening weer
geeft dan in Nederland De Neder
landsche pers uit de meening barer
voortdurende of oogënblilckelijke
aandeelhouders En daarom zoo
als ge bemerkt zult hebben ne
men de geallieerden niet al le zeer
aanstoot aan heigeen die pers zegt
Zij weten, dat, als zij willen betalen,
zij haar zouden hebbenzooals de
Boches haar gëhnd hebben voor.
de vier stuivers van den verkoop
in bezette s;treken, waar men dat
blad tegelijkertijd koopt en minacht.
„Maar dc geallieerden Willen die
nuttelooze onkosten niet maliën Wat
dr kraaien zeggen, is hun onver
schillig. Op den dag der „Europoc-
sclie Liquidatie" zal iedereen Ier ij -
gen wat hem toekomt, niet meer en
niet tuinder,"
Wa' te zeggen, merkt de X. Crfc op.
van zulke vlegels, die na een tweejarig
verblijf in ons land hun denken nog
niet aan de sfeer van corruptie hebben
künnen onttrekken waarin zij in hun
dagelijksch leven tehuis blijkbaar ver-
keeren Natuurlijk verdedigt zich de Ne
derlandsche pers niet tegen zulke knip-
nogen ran ..diefje aan diefjesmaat", maar
toch vertegenwoordigen de Wappersen
hier te lande een stukje Belgische open?
bare meening
En zij vinden voor hun vuilen laster
plaats in een Nfederlandsch blad in
een afzonderlijke rubriek, door een
vreemdeling geredigeerd, waarin niets te
anti-Nederlamlsch schijnt om te worden
geweerd.
ïïlt Stad en Provincie.
Uit Middelbur g.
Gisterenavond heeft de electrische
centrale een kort oogenblik de stróom-
'erbruikers in den steek gelaten. In de
weningen ging enkele minuten hel-, licht
uil en ook de straal verlichting weigerde,
terwijl ook de tram er last van onder
vond, zij kou niet vertrekken.
De tram. die juist op den Abeele was,
reed op eigen vaart door tot bij het
café Davidse. Gélukkig zorgde het maan
tje, dat liet in de wagens niet totaal don
ker was.
Uit Vlissingen.
De mailboot Prins Hendrik, die
Zaterdag niet binnenkwam, meerde Zon
dag lialr zes aan dc ponton; zij had
29 passagiers en "2300 zakken post aan
boord.
Hedenmorgen vertrok de Prins Hen
drik naar Rotterdam om te dokken.
De Koningin Regentes vertrok naar En
geland mét o a een deel der Vrijdag
aangekomen Fransclie vrouwen en Idn-
deren en enkele Engelsche geïnterneer
den uit Ruhleben, die reeds een paar
dagen in ons land vertoefden.
Een bakker te V Li s s i n g n. ip
door den burgemeester gestraft met drie
maanden geen regeeringsbrootl le mogen
bakken, daar ontdekt was, dat de bak
ker de broodkaarten vervalschte
Hedennacht is ingebroken, in het
kantoor van de waterleidingmaatschappij
to Vlissingen Verschillende lessenaars
zijn opengebroken Wat vermist wordt is
nog niet mét juistheid te zeggen
De wisselwachter der Staatsspoor
V C van Leeuwen te Vlissingen
herdacht heden den dag waarop hij
voor 25 jaar bij de S S in ttienst trad.
Hij ontving de gebruikelijke gratificatie
met oorkonde.
In verband mei de inwerkingtreding
dei Stuwadoorswet is den heer J. Hel
linga te Vlissingen dc functie opge
dragen van onder-inspecteur voor den
havenarbeid le Vlissingen en Middelburg.
UitWalcheren.
- Een landbouwer te R i 11 h c m ver
wondde ecnigen tijd geleden zijn hand
aan de tanden van een hooivork Liet
de wond zich in 't begin niet zoo ern-
aanzien, later begon de hand en
dc arm zoo dik te worden, en werd
de pijn zoo hevig, dat geneeskundige
hulp meer dan noodig was en hij zelfs
in liet R. K. Ziekenhuis le Vlissingen,
moest worden opgenomen.
Uit Zuid-Beveland.
De heer C. van der Werff heeft mei
ingang van 1 November 1916 zijn ontslag
ingediend als wethouder van H ill and-
Ba Ih.' Ilij heeft dat ambt waargenomen
sedert 3 September 1901. Hij wenscht
nog lid van den '*aad en ambtenaar van
den burgerlijken stand te blijven
o
Uit Schouwe n-D ulveland
Door den Minister van Justitie if
benoemd tot lid der commissie tot het
houden in 1916 van het onderzoek, be
doeld in art 28 van het reglement van
openbaar bestuur no 1 op de organi
satie en den dienst dei' deurwaarders
en verdere rechlsbedienden, tot bepa
ling dor benoembaarheid tot rijksklerk
le klasse ter griffie oï ten parketle
de heer mr. I'. van der Eist, griffier
der arrondissements-rechtbank te Zie-
r i k 7. e e.
o
Uit Z.-Vlaan de ren O. D
- Dezer dagen had een groeiitenhan-
delaar uit een veld in den Vtoos-
w ij lip o lder, beplant met roode koo
ien. de leverbare geoogst en de klei
nen- laten staan, in dc verwachting,
dat deze nog wa! zouden bijkomen Hij
kwam de vorige week lot de ontdek
king, dat die~ kooien op schrikbarende
wijze verminderd waren. Wal was nu
het geval' Het veld was door vrouwen
en kinderen, die op het land gaan na
lezen op aardappelvelden, uienvelden
enz. bezocht en die verkeerden schijn
baar in de meening, dat de oogst er
af was gehaald en die kooien ook voor-
nalezen be.stemd waren. Eerst werden
er enkele meegenomen, later ging "heit
in massa, om daar w-elkome groente te
halen. Nu is echter na gedane aangif
te de politie aan het nasnuffelen, waar
die kooien zich bevinden. Zeker zijn
er al een duizendtal in beslag genomen
Dal wordt een geheele uitzoekerij Voor
den koolenplanter is het natuurlijk .een
zeer nadeelige zaak, en voor de ijve
rige nalezers ecu leelijke tegenvaller.
Vrijdagavond omslreelis lialf zeven
ontspoorde le Sas van Gent even voor
de- icanaalbruggen, een locomotief van de
bietenlram der Zeeuwsch-Vlaamsche
Tramweg-Maatschappij, tengevolge van
een open wisselstand. De schok was der-
male lievig, dal de locomotief van de
wagens losbrak, over den straatweg ï-eed
cn omkeerde met den kop naar dc wa
gens Eon hulplrein met liet noodige per
soneel was spoedig ter plaatse, waarna
mei twee uur vertraging de dienst kon
worden hervat. Alles liep gelukkig met
eenige materiëele schade af.
Uit Zeeuwsch-Viaanderen W. D.
De schippersknecht M van Outer,
Zaterdag varende van Biervliet naar
Hoofdplaat kreeg bij laatstgenoemde
haven een slag van de fok, zoodat hij
een ernstige bloedende hoofdwonde op
liep.
De ontboden geneeskundige moest de
wonde dichtnaaien.
Waarschijnlijk door hot spelen tnet
lucifers ontstond Zondagmiddag brand
ten huize van J. Rijnhoudt, wonende
