MiDDELBÜRGSCHE COURANT.
w
Zaterdag
15 Juli.
JVs 163
i3ft' jaargang
1916
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en I
Prijs per kwartaal te Middelburg en voor hen, die de courarft
bezorgd krijgen door de Agenten te Vlissingen en te Goes f 1.30. Per post f 1.50.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertentiën et 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50
elke regel meer 20 cent. Reclames 40 een* per regel. Groote letters en randen
naar de plaats die zij innemen.
Advertenties vóór één uur te bezorgen.
Dit atanmer bevtaat uit TWEE bladen
EERSTE BLAD.
8INNENLAMD.
HET ONDERWIJSARTIKEL DER
GRONDWET.
Verschenen is hel verslag van hel af-
deelingsondcrzoek der Tweede Kamer
over het wetsontwerp tot het in overwe
ging nemen van het bekende voorstel ter
wijziging van art. 192 der Grondwet.
In dal verslag zijn natuurlijk nog veel
meer dingen besproken dan alleen dat
artikel.
Maar we kunnen het begrijpen dat
een deel der leden er hun verbazing over
uitte, dal enkele leden" zoover terug
gingen dat ze de samenstelling van de
Staatscommissie afkeurden, welke
commissie ze een voorparlement noemden
en de wijze van voorbereiding „inconsti
tutioneel" en een zeer bedenkelijk ante
cedent.
Het lag voor de hand dat daartegenover
door anderen werd gewezen op het feit
dat tol dusver in de Kamer algemeene
instemming was betuigd met de poging
der regeering, om door het bijeenbren
gen van vertegenwoordigers der ver
schillende politieke richtingen tot een
compromis te komen Waarom het incon
stitutioneel zou zijn een Staatscommissie
enkel uil ledeu der Kamer samen te stel
len. begreep men niet. De laak van deze,
gelijk van elke andere Staatscommissie
bepaalde zich lol het geven van een ad
vies aan de Regeering en dit advies logt
den leden der Kamer geenerlei hand aan.
Een tweede onderwerp dat we uit het
verslag aanstippen >s de bekende sja
cher k we s t i e met hel kiesrecht.
„Eenige" leden waren van oordeel, dat
dc voorstellen tol grondwetsherziening
ter zake van liet kiesrecht en ter zake
van het onderwijs in onderling verband
zijn te bescnouwen. Zij waren slechts
dan bereid mei eerstgenoemde voor
steden mede te gaan, indien tegelijkertijd
de financiêele gelijkstelling van openbaar
en bijzonder algemeen vormend lager
ouderwijs in de G.W. wordt opgenomen
De eene concessie was h. i. de andere
waard.
„Vele anderen" waren echter van mee-
ning, dal de voorstellen betreffende het
kiesrecht en die betreffende liet onder
wijs met elkander niet in verband slaan
en dal van een politieken ruilhandel
ten aanzien van deze beide vraagstukken
geen sprake mag zijn.
Wal hel voorgestelde artikel
zelf' betreft, werden tegen de strekking
daarvan zoowel van de zijde van voor
standers van hel bijzonder als van voor
standers van het openbaar onderwijs be
zwaren geopperd.
De mannen van de bijzondere school
beloonden zich niet bevredigd;
le. omdat het middelbaar en gymna
siaal onderwijs nicl'Mrp <k> financiêele
gelijkstelling bcgrepeir' fsj
2e. omdat het voorge"iteldor rt*Hk«l den
voorrang blijft toekennen aan hetfiofaónf'
baar onderwijs. II i moet de bijzondere
school regel, de openbare aanvulling zijn.
Daartegenover betroffen de bezwaren
ran eenige voorstanders vau het openbaar
onderwijs
le liet niet voldoend waarborgen dat
werkelijk overal voldoend openbaar on
derwijs wordt gegeven
2e. de onzekerheid dat op de bij
zondere scholen voldoend staatstoezicht
zal worden uitgeoefend
3e het feit dat het bijzonder algemeen
vormend lager onderwijs, dat aan de bi
de wet te stellen voorwaarden voldoe'
naar dcnzelfden maatstaf als het open-
baai- onderwijs uit d'e openbare kas be
kostigd wordt Aangevoerd werd, dal
hel geenszins onbillijk is van hen, die
niet tevreden zijn met de van over
heidswege verstrekte scholen, te ver
gén, dat zij zich ten behoeve vai
de particuliere scholen, welke zij op
richten, financieele offers getroosten
Deze beide groepen van bezwaren
werden uitvoerig bestreden door de le
den die zich met het regeeringsvoorstel
vereeniglden.
Het voo r s tel-T y d e m an, strek
kende om le bepalen, dat in elke ge
meente van Overheidswege' voldoend
openbaar lager onderwijs wordt gege
ven, maar dat hierop naar regelen bij
de wet te stellen uitzonderingen kunnen
worden toegelaten, verschaft volgens
deze leden minder waarborg voor het
verstrekken va* voldoend openbaar on
derwijs dan de voorgestelde bepaling
Daardoor zou de wetgever volkomen "Vrij
zijn in het stellen der uitzonderingen,
zoowel ten aanzien van de gelegenheid
tot het verkrijgèn van openbaar onder
wijs als ten aanzien van de voorwaarden,
waaraan met betrekking tot het onder
wijs moet worden voldaan
Vermeld zij nog dat veel gesproken is
over de vraag of, al of niet, dit
grondswetsarti^el verband houdt en be
slist over de door de staatscommissie
voorgestelde regeling
Van dc zijde van de leden, die zich
met het regeeringsvoorstel niet konden
vereenigingen, werd betoogd dat aanne
ming daarvan niet zal leiden tot paci
ficatie. De politieke strijd ,die op
het gebied van het onderwijs gevoerd
wordt, is naar hun inzien het noodza
kelijke gevolg van het bestaan van twee
lijnrecht tegenover elkander staande le
vensbeschouwingen Zij noemden het eene
illusie te meenen, dat aan dien strijd
door de. wetgeving een einde kan won
den gemaakt
Vele andere leden konden zich met
deze beschouwingen niet veretenigen Het
spreekt huns inziens vanzelf, dat de
aanneming van het regeeringsvoorstel
niet kan leiden lot verzoening tusschen
tegienover elkander staande Ievensbet
schouwingen De vraag is alleen of daar
door aan den politieken strijd op het ge
bied van het onderwijs een eiude zal woe
den gemaakt. Al heeft nu niemand de toe
komst in de hand, te verwachten is, dat
de voorgestelde financieele gelijkstelling
aan den strijd het politieke karakter zal
ontnemen.
Voorstanders van hel bijzonder onder
wijs voegden hieraan toe, dat zij natuurlijk
liever zien, dat de kinderen naar een
bijzondere school gaan, evenals hunner
zijds prijs wordt gesteld op aansluiting
bij de kerk, waartoe zij behooren, en op
trouw kerkbezoek De arbeid, ter bevor
dering van een en ander te verrichten,
behoort lot het gebied der inwendige zeit-
diug De politieke strijd zal een einde'
nemen, zoodra ook op het gebied van list
onderwijs alle burgers gelijk zijn voor de
wet.
UIT DE PERS.
De S c h e I d e m o n d.
In een beschouwing over dit onder
werp van prof. Van Hamel im de „Amster
dammer". lcomt deze na een uiteenzetting
van de positie der groote mogendheden
lol de conclusie dat de „groote mogend-
hedenlogica" tot tweeërlei voorstel kan
leiden.
Of- afstand van Zeeuwsch-Vlaande-
ren, waardoor de Schel demoud een in
ternationale stroom wordt, en dus ons
recht tot sluiting van zelf vervalt.
Of. behoud van het grondgebied,
doch instelling van een recht van vrije
doorvaart op de Schelde voor oorlogs
schepen in oorlogstijd
Maar dan moet 't goed begrepen zijn,
in en buiten Nederland, dat wij ons le
ger beide slechts kunnen verzetten.
aflet gcwtfiehier- niet om nationale over
gevoeligheid, mac»"- om onze waarachti-
ge, ntnstbaii? staatsbelan; ge Erwanhecr
er landgentiotëh zijn, die verklaren dnbi historié levert voorbeelden genoeg I
Europa rooi- unoet -i larean&eéer-- "fcrifekenfand bij zijn onafhankelijkheid*.
de openstelling van de Schelde Maar
ook deze kwestie denken zij dan niet
voldoende door.
Het zou hier alweer niet alleen gaan
om een vormkwestie, een idee van sou-
vereiniteit.
De sluiting van de Wester-Schelde
vcor vreemde oorlogvoerenden is voor
Nederland een der noodzakelijke mid
delen om zijn eigen gebied buiten den
oorlog te houden.
Itomers, bij de enkele doorvaart zal
het toch nooit blijven' Actie veroorzaakt
reactie. Openstelling van den ScheJde-
mond voor oorlogsvaartuigen zou nood-'
zakelijk lol tegenoperaties leiden en
ons Zeeuwsclu- en Brabantsche land- en
watergebied maken tot strijdtooneel der
mogendheden, ten laste van óns eigen
volk, onzen eigen vrede en ons eigen
bezit. Het zou Walcheren blootstellen
te worden tot een tweede Sakmiki, Zuid
Beveland, Noord-Brabant, Zeeuwsch-
Vlaanderen maken tol een ander Mace
donië,xof erger.
Ernstig, welbegrepen nationaal belang
zal dus onzen staat verbieden, zelfs de
zen vingier te geven, en hem doen
'erzoeken, van zulke verlangens ver
schoond te blijven.
Het zijn zeker geen pleizierige moge
lijkheden, welke wij lieden onder de
oogen hebben willen zien.
En dubbel onplcizierig stemt de ge
dachte aan hel tijdstip, waarop zij, wanne?r
zij rijzen, zich ami ons voor zullen doen
Namelijk, op 't oogenblik, dat geheel
Europa, uitgestreden, in vergaderingver-
eenigd zal zijn en alleszins geneigd, een
stemmig aan de kleine staten „zekere
eisclien" te stellen.
Zelfs durven wij veronderstellen, wat
thans menigeen nog zeer belachelijk zal
vinden, dat de verstandhouding tusschen
""ngcland er. Duits.-bland dan een veel
leterc zal' zijn, dan op 't oogenblik mo
gelijk lijkt.
Zal dan een kleine mogendheid tegen
de eventueele eisclien van het vergaderd
Europa in iets kunnen vermogen?
Wij behoeven in dit opzicht niet pes
simistisch te zijn mits.wij maar wel
bewust en voorbereid zijn.
In de eerste plaats is hier een taak
voor onze diplomatie, die ongetwijfeld
bij de vredesonderhandelingen ook haar
werk zal moeten doen, en reeds nu lean
zorgen, op alles gevat te zijn. Men mag
hierbij zelfs ook de vraag opperen, of 't
juist met het oog op de ons zelf drei
gende complicaties, niet raadzaam is
het verlangen, om 't vredescongres in ons
land. in Den Haag. te zien en om een
zekere rol van bemiddelaar le spelen, op
izij te petten. Wij krijgen misschien genoeg
met ons zelf te doen, en vrijheid van
handelen, pok vrijheid tegen intriges, kun
nen een groot belang zijn I
In de tweede plaats zullen een krach
tige openbare meening en een vastbeslo
ten, weerbare houding, altijd nog heel
vrat vermogen.
Toen wij indertijd pleitten voor een
algemeenmaking van den oefenjJlicht ge-
durend^. eenige uren per week, hadden
wij er juist het oog op dat bij zulke
gebeurlijkheden 'een ic zijn geheel over
eind staand volk, "een -iwUlfcnend argu
ment lom ivobh' onze diplomatie
De verzorging der Belgische
vluchtelingen.
in de uoLa over een stippl. begroeting
deelt de Minister van Binneulandsche
Zaken mee, dal lol dusver voor den
dienst 1915 werd uitgegeven uit s Rijks
middelen
A. voor het onderhoud in de vlucht
oorden f 5.253 919 80
B. voor onderstand aan vluchtelingen
builen de vluchtoorden in verschillende
gemeenten, waaronder begrepen dc z.g.
,pauvres honleux", f4.426 593.001/:};
t;. voor onderwijs aan kinderen van
vluchtelingen 189.581.04;
D. voor werkverschaffing builen de
luchtoorden (naai- en breiklassen)
f245.178.09;
E. vcor onderstand aan gezinnen van
geïnterneerden f 109.161.79'/».
Te zamen f9 124.441.73.
Hel aantal in de vluchtoorden opgeno
men vluchtelingen wisselde in het afge-
loopcn jaar tusschen de 16.000 17.000.
Wat liet cijfer der vluchtelingen betreft
aan wie builen de vluchtoorden onder
stand is verleend, dit kan zonder uiterst
lijdrooveiideu arbeid niet met juistheid
opgegeven worden, maar is volgens glo
bale schatting op 30.000 k 35.000 te
stellen.
land, dan Gqp.fcfel anlwvj$Üd'<ïat Europö
mans gèribégis; zich fc beveiligen, zonder
dat Nederiandsche belangen daarvoor
behoeven té worden prijs gegeven.
Dé1 eerste onderstelling kan nauwelijks
woj-den 'neergeschreven Zeeuwsch-Vlaan-
deren is een eeuwenoud Noord-Neder-
landsch gebied, welks bevolking ook
Noord-Nederland gehecht wil blijven. De
Amsterdammer heeft dat doen zien,
door een onderzoek ter plaatse te doen
instellen, waarover door dr Haye ge
schreven is in de nos. van 16, 23 en
30 Mfei 1915. Later heeft de heer Deibei
in een uitvoerig Gids-arlikel hetzelfde
bewezen
Daarbij komt, dat Zeeuwsch Vlaande
ren voor de Veiligheid en neutraliteit
an ons eigen grondgebied een belang
rijk bolwerk oplevert, gelijk hel zich
nu reeds loont.
Eene verhapstukking van ons Zeeuwsch
grondgebied zou een slag in ons aange
zicht en een snee in ons lichaam zijn.
Een schande voor wie haar hadden te
endergaan, maar een nog grootere
scschande, voor wie haar zouden willen
opleggen. Ook met compensatie-aanbie
dingen, waarover wel gesproken wordt
kunnen wij daarin niet treden.
Er schijnen sommigen te zijn, die an
ders denken over de tweede hypothese,
oorlog. Noord-Nederland en België in
1831; Albanië nog uit den jongsten lijd,
dat ook kleine naties tegenover de groo
te mogendheden hunne nationale belangen
nog zeer wel kunnen doen gelden, wan-
zij zich maar waarlijk kordaat en
met nalionalen geest gedragen.
Maar, in de allereerste plaats mag,
dunkt ons, toch wel' Nederland zich be
roepen op den internationalen goeden
trouw en op zijn eigen recht met de ver
wachting, dat het belang der andere sta
ten halt zal welen te maken voor rech
ten van den onzen Opdat dan de som
bere veronderstellingen, welke wij hier
onde.r de oogen meenden te moeten zien,
in het rijk der overdreven zorgen kun
nen blijven rusten'
NEDERLAND EN DE OORLOG-
Van de grens.
Enkele inwoners der Belgische ge
meente Bouchaute, wier woningen
staan tusschen de beide draadverspcr"
ringen, hebben aanzegging gekregen te
verhuizen Hierdoor worden weer eenige
gezinnen dakloos, enkele hebben reeds
een onderkomen gezocht in aangrenzen
de Nederiandsche gemeenten
De beschieting van de „Neen-
land ia."
Omtrent het beschieten van dit Hol-
landsche kofschip door een Russische
duikboot, ontleent het N". v d D het vol
gende aan een brief van den kapitein
„Dinsdag 4 Juli ca 1 uur zagen wij
onverwachts een onderzeeboot opduiken,
welke direci begon te schieten, waar
op wij dadelijk bijdraaiden, zeil minder
den en onze boot overboord zetten, be
zet met 2 man, die met de scbeepsh
papieren naai- de duikboot roeiden On
derwijl ging liet schieten mam- steeds
door, één schot kwam in onze deklading
terecht waardoor onze reeling werd
verbrijzeld en een gal in hel hout ge
maakt werd van ca 50 c M diep en 30
c M middellijn.
Toen onze manschappen bij den on
derzeeër kwamen, werden de papieren
nagezien en twee matrozen meegegeven
tot een onderzoek van ons schip Na
afloop daarvan werd ons gelast, de maj-
trozen weer op den onderzeeër te bren
gen. waaraan wij voldeden; deze men-
schen waren zeer onvriendelijk
Den volgenden dag 's morgens 7 uur
dook weer een Russische onderzeeër
in onze nabijheid op en begon ons ook
dadelijk weer met zijn kanonnen te be
werken.
Op de onderzeeboot stond men te
lachen, waarschijnlijk om onze verbaasd
heid of om het feit dat ze ons zoo hul
peloos hadden gemaakt
Toen de commandant onze scheeps
papieren had gezien en in orde had
bevonden, wezon wij dezen ep op, dat wij
nu met ons schip hulpeloos in zee rond
dreven. Hij zeide „Dat pfrgtl mij niets
aan," .en .verViel ons weer door onder
de duiken.
Gelukkig werden wij spoedig door
een motorboot opgepikt, die ons naar
Dalarö sleepte.
Daarna heeft een sleepboot ons naar
Stockholm gebracht, waar ik na aap
komst bij het Nederiandsche consulaat
en gezantschap een verklaring heb afge
legd welke naar mij gezegd werd, zou
worden opgezonden naar Den Haag
Engeland en onze scheep vaa
Te IJrnuidcn vergaderde gisteren de
vereeniging van reeders van visschersf.
vaartuigen te ÏJmuiden, ter bespreking
van de le treffen maatregelen in vee-
band met het opbrengen van een groot
aantal Nederiandsche stoom- en zeilvis-
schersvaar tuigen naar Engclsche havens
Donderdag heeft, naar de N R Crt
meldt, ook te 's Gravenhage een spoed-
eiscliende algemeene reedersvergadering
plaats gehad naar aanleiding van liet
aanleiding van hel aanhouden en opbrcn.1
g'en van zeevisscbersvaartuigen door En-
gelsche oorlogsschepen
Er is een commissie van 3 leden be
noemd die naar Engeland zal gaan om
met de Engelsche autoriteiten hierover
te confereeren
Invoer van tabak
Bij de Kamer van Koophandel te Rot
terdam is van de uitvoerende commissie
van de N O T bericht ontvangen, dal,
volgons kennisgeving van de Engelsche
legatie, alle tabak voortaan weer aan de
NOT moet worden geconsigneerd,
met u ilzondcring echter van de Neder1-
landsch-Indische tabakken welke vrij
blijven.
De uitvoerende oommissie overweegt
thans welke stappen in het belang .-an
den tabakshandel kunnen worden ge
daan en welke maatregelen zullen moei
ten worden genomen
iip&oMeB Mettetteetiapei.
De gevaarlijke hoek
Past op voor de verrassingen van den
weg Zijne hoeken kunnen gevaarlijk zijn
voor den reiziger die er zonder voorzor
gen over gaat Het zelfde is het ge
val op den weg van het leven voor
den man die, op het hoogtepunt van
zijn bestaan aangekomen niet oppast
voor de oneffenheden bij de daling Zoo
kan een man in volle gezondheid, vlug
opgewekt en vroolijk, in enkele weken
zonder merkbare reden een oude
man worden, met een slepen den gang,
een dof oog, een vermoeid gelaat
Zijn wil is vernietigd; zijn veerkracht
heeft plaats gemaakt voor een onover
winlijke ongevoeligheid, zijne manne
lijke krachten schijnen uitgeput Deze
jammerlijke gedaanteverwisseling gaat ge
paard met verschillende storingen
moeilijke spijsvertering, langzame bloeds
omloop, ademloosheid, kloppingen, over-
loedig zweten, slaaploosheid Wanneer
die verschijnselen zich voordoen is het
hoog tijd te handelen want uw toestand
kan nog verergeren De verandering
die in uw lichaam plaats heeft zal
zonder schade voor uw gezondheid zijn,
indien gij zorg draagt den arbeid van het
bloed le vergemakkelijken door de krach
ten er van te vernieuwen en door aan
uwe zenuwen him verzwakten weerstand
r 'e geven Daarvoor zijn
meer clan Genig ander middel de
Pink Pillen in het bijzonder aangewezen
gedurende lie( moeilijke tijdperk van
den kritieken leeftijd die, wij moeten
dit niet vergeten zich zoowel bij de
vrouw als bij den óian voordoet De Pink
Pillen bezitten inderdaad de deugd liet
bloed van zijne onreinheden te zuiveren
en de roode bolletjes te vermenigvul)-
digen, die er de kracht van zijn. en,
dank zij die dubbele werking op het
bloed en op de zenuwen, geven zij aan
de verzwakte organen al hunne werk
zaamheid en al hunne kracht weer
Dc Pink Pillen zijn verkrijgbaar
f 1 75 per doos, en f 9 per zes doozen
bij hel Hoofddepót der Pink Pillen, Da-
costftkade 15 Amsterdam Bij Joh. de
Roos, Vlasmarkt K157, Middelburg, S.
A. Luitwieler, A. C. Beniest, Vlissingen,
Gebr Mulder, Goes, en in alle goede
apotheken
Uit start es PrttYÏSSiÈ.
uit Middc'burg.
- Mej A. T de Wijs, bibliothecaresse
der Op. Leeszaal alhier is in gelijke
functie benoemd te Delft.
Nadat een paar maal slecht weder
de muziekuitvoering op hel Molenwater
alhier had doen uilstellen, is zij gis
teren eindelijk door kunnen gaan en trok
zij weder vele muziekliefhebbers naar
het Molenwater.
- Gisterenmiddag is op den hoek
van de Gorlslraal en de Korte Geere
alhier P. H.. uil zijn hillenwagen geval
len doordat deze tegen den stoep van
het hoekhuis aanreed. Hij werd bij den
'al aan hel gelaal gewond en op last van
een geneesheer naar hel gasthuis over
gebracht
o
Uit Vlissingen.
Op uitnoodiging der directie van het
Villain lira-Theater le Vlissingen zijn
wij gisterenavond wezen kijken naar den
film „Onder Aira's schrikbewind", een
episode uit de geschiedenis der Neder
landen onder de Spaansche overheer-
sching, en wij hebben onzen gang naar de
bioscope niet betreurd Het geldt hier
een prachtige, in delicate linten gekleur
de film, die hoogst spannend is en dan
ook den bezoeker van bet begin tot het
einde, boeit, zoo dat in de zaal werkelijk
een buitengewone stilte heerschte. De
fraaie costuums der acteurs dragen zeer
tot het artistiek effect van het geheeli
bij, terwijl de opnamen alle genomen zijn
in of nabij de schitterende praalgebouven
van Brugge en Ieperen, die een onverge
lijkelijk mooi natuurlijk décor vormen,