MIDDELBÜRGSCHE COURANT.
139* Jaargaoy
1916
Donderdag
13 April.
FEUILLETON.
Kameroverzicht.
Jg 88
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per kwartaal te Middelburg en voor hen, die de courant
bezorgd krijgen door de Agenten te Vlissingen en te Goes f 1.30. Per post f 1.50.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertentiën a 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50
elke regel meer 20 cent. Reclames 40 een* per regel. Groote letters en randen
naar de plaats die zij innemen,
ggggp" Advertenties vóór één uur te bezorgen.
Hst Yoorstel ter ijavrefliSlng,
Het verzoeningsplan, op onderwijs
gebied "is er dus, en het feit dat hel ver»
scheen is een buitengewone overwinning
voor mr. Corl van der Linden.
Toen in de troonrede van 1913 werd
aangekondigd dat de regeering. aan een
staatscommissie wenschte op te dragen
een onderzoek in hoever een algemeen
bevredigende regeling mogelijk zou zijn
ter zake van de subsidiëering van hel
lager onderwijs, - toen was pr een
oogcnblik van vrij algemeene verrassing;
over dal denkbeeld.
Slechts enkele maanden te voren had
de felle verkiezingsstrijd gewoed, waarin
allesbehalve van verzoeningsgezindheid
gebleken was. Men had nog vóór zich de
grondwetsvoorstellen van het Ministerie-
Heemskerk, baseerend op 't rapport der
door dit Kabinet benoemde staatscom
missie. en welke voorstellen op onder
wijsgebied dé strekking hadden om het
bijzonder onderwijs regel le maken, en
het openbaar onderwijs tot aanvullende
uilzondering. Het verzet van links tegen
die plannen was één der inzetten geweest
van .de verkiezingen.
Fn nu kwam Minister Corl van der
Linden in eens mei dal denkbeeld van
een verzoening
Er is veel twijfel geopperd, en er werd
zelfs onwil uitgesproken, vooral bij de
anti-revolutionnairen.
Maar Minister Gort van der Linden
had goed gezien, dat in weerwil, en zelfs
juist tengevolge van dien zoo, kort te vo
ren gevoerde» strijd, het psychologisch
moment was gekomen, om lot een oplos
sing te komen. Hij heeft in de merkwaar
dige debatten van het najaar van '13 de
partijen welen te overtuigen van de nood
zakelijkheid om nu eindelijk dien no.od-
lottigen schoolstrijd uit onze politiek 'te
■verwijderen. Hij vond len slotte alle par
tijen bereid mee le werken, zij 't ook
de partij van dr. Kuyper slechts na veel
tegenzin. v
Ln den laatste» dag van dat jaar )je-
noemde hij de commissie, waarin van
alle partij-fraclies in de Tweede Kamer
de ïeiders zitting kregen, benevens uit
iedere partij een onderwijsspecialiteit.
Dat uilschakelen der Eersle Kamerle
den heeft dr Kuyper geducht gehiu;
derd, maar hel resultaat van de lang
durige beraadslagingen is toch geweest
dat er een plan is ontworpen dat alle
commissie-leden hebben onderteekend,
behalve mr. Tydeman.
Wat nu is verschenen is een
verzoeningswerk.
In haar rappor! zegt'de- commissie aan
hei slot der algemeene meedeel i age :t, dat
de vrucht barer besprekingen en onder
handelingen de uilkomst is van de pogin
gen om in het belang van hel onderwijs
verschillende richtingen tot overeenstem
ming te brengen. Het is dan ook niet te
verwonderen, dat meer dan een der led -n
bij hel een of ander onderdeel wensohen
onvervuld, denkbeelden ter zijde gesHd,
bedenkingen bestendigd ziet. Evenmin, dal
onderwerpen ongeregeld zijn gebleven
welke sommige leden, nu ingrijpende wij
zigingen in de Lager-onderwijswel wor-
den aangebracht, gaarne daarin op/ 'no
men hadden gezien Om dezelfde vedia
zal niet ieder der leden geacht kunnen
worden met elk. onderdeel van elk der
wetsontwerpen of van de toelichting daar
op in te stemmen. Dit neemt niet weg, dat
de Commissie in haar grootst mogelijke
meerderheid lol eenstemmigheid over het
geheel is geraakt De Commissie stond
immers voor de vraag ,/hoe kan onder
de tegenwoordige omstandigheden bij de
bestaande uiteengaande opvattingen een
einde worden gemaakt aan den staatkun
digen schoolstrijd?" Deze vraag meent
zij bevredigend te hebben beantwoord
Hel besef, dat lang gedragen onrecht
wordt weggenomen, de overtuiging dat
samenwerking mogelijk wordt, welke het
peil der volksontwikkeling snel doet stij
gen, de verbetering, welke deze samen
werking reeds blijkens de voorgestelde
ontwerpen in uitzicht stelt, hel inzicht
eindelijk dat een regeling, als thans wordt
voorgesteld, door den loop der gebeurte
nissen onvermijdelijk is geworden, zie
daar verschillende, bij onderscheidene le
den bestaande overwegingen, welke de
Commissie doen aanbevelen deze voor
stellen in hunnen ouderlingen samen
hang lot wet te verheffen
Heigrondwetsartikel.
Wanneer we enkele omzettingen en
redactioneels wijzigingen weglaten, dan
brengt liet voorgestelde nieuwe grond
wetsartikel de volgende nieuwigheden
a. in plaats van „lager onderwijs"
wordt er gesproken van „algemeen vor
mend lager onderwijs";
b ingeivoegd worden twee nieuwe
alinea's, luidend:
5. De eischen van de(f£*delijkheid,
aan het geheel of ten dcele uil de
openbare kas te bekostigen onder
wijs te stellen, worden bij de wet
geregeld, met inachtneming, voor
zoover hel bijzonder ouderwijs be
tref!van de vrijheid van richting.
6, Het bijzonder algemeen vor
mend lager onderwijs, dat aan de b»
de wet te stellen voorwaarden voi
ded, wordt naar denzelfden maat
staf als het openbaar onderwijs uit
de openbare kas bekostigd. De wet
stelt de voorwaarden vast, waarop
voor het bijzonder algemeen vor
mend middelbaar en voorbereidend
hooger onderwijs bijdragen uil de
openbare kas worden verleend.
Dat laatste is dus de zooveel bespro
ken grondwettige gelijkstelling, niet al
leen van hel lager maar ook voor het
middelbaar en voorbereidend hooger
onderwijs.
Maar wat voor de praktijk van méér
beteekenis is dan deze algemeene regel,
is het daarop volgende voorstel tol
wijziging van de onder-
w ij s w e t
en dat de uitwerking bevat van het stel
sel der commissie om de kosten van
hel bijzonder alg. vormend lager onder
wijs uit de openbare kassen naar den
zei fden maatstaf te vergoeden als het
overeenkomstig openbaar onderwijs, /.on
der dat de vrijheid van richting, de op
voedkundige zelfstandigheid van het bij
zonder onderwijs aangetast wordt.
We zullen Hak-onder de voornaamste
der voorgeschreven regelen aanstippen
Bouw en inrichting der scho
len. Ten einde stichting van te kleine of
niet werkelijk n'oodigc scholen te voor
komen, worden van het adviseerend be
stuur van een schoolvereeniging verlangd:
ten eersle dat door handteekeningen
van ouders of op andere wijze blijkt dal
het aantal leerlingen zal bedragen in ge
meenten boven 10,000 zielen minstens
honderd; en kleinere gemeenten min
stens veertig;
ten tweede dat bij de gemeentekas een
waarborgsom gestort wordt van
15 pet. der bouwkosten
Krimpt later het getal leerlingen in lot
beneden 2/a van hel getal, waarvoor de
school gebauwd is, dan vervall een in de
wet aangeduid gedeelte der waarborgsom
aan de gemeente. Daalt hel cijfer toL be
neden de helft of beneden 25 leerlingen,
dan koml de waarborgsom geheel aan
de gemeente en moet de bijzondere
school hel gebouw ontruimen
De jaarwedden van het onder
wijzend personeel. Deze zullen
in iedere geméén fe voor de openbare
scholen en de uit die openbare kassen
bekostigde bijzondere scholen gelijk zijn.
De uitgaven deswege worden door het
R ij k gedragen.
Hel wetsontwerp gaal uit van de ge
dachte, dat voorlaan niet de minima-wed
den doch de normale wedden moe
ten geregeld worden. Noch gemeente
besturen, noch schoolbeoluren zullen
dus van die wettelijke wedden mogen
afwijken. De regeling der wedden nu is
zoodanig ontworpen, dat aan gerecht
vaardigde verlangens omtrent de salaris-
verbetering, reeds meermalen geuit, wordt
tegemoet gekomen. Zij bevat een naar
gelang van deii levensstandaard voor ver
schillende groepen van gemeenten of dee-
ten van gemeenten uiteenloopende aan-
vangswèdde met periodieke opklimming
na het volbrengen van twee, vier, zes,
acid {jen e|1 dertien dienstbaren.
Hierbij komen verhoogingen voor het
bezil van de hoofdakte en voof bijakten
in vakken, welke aan de school onder
wezen werden. Voor het hoofdschap
komt daar voorts nog bij een eveneens
naar gelang van den levensstandaard voor
de verschillende groepen van gemeenten
uiteenloopende bijslag De vrije woning
oor hel hoofd en de tegemoetkoming in
huishuur voor geauwde onderwijzers bo
ven 28 jaar, zoomede de toeslagen vol
gens de Toeslagwel van 1913 komen
daartegenover te vervallen. Voor de ver
deeling der gemeenten in groepen wordt
rekening gehouden met de indeeling in
klassen volgens de tabel, behoorende bij
de wet op de personeele belasting.
De overige exploitatie]; os ten
worden, zoowel wat de openbare als wat
de bijzondere scholen betreft, uit de ge
meentekas bestreden. Als norm voor de
vergoeding aan He bijzondere scholen
geldt hetgeen men uit dezen hoofde aan
de openbare scholen len koste legt.
Onderwijsraad. Noodig wordt
geacht dat een adviseerend college voor
de zaken van het lager onderwijs worde
ingesteld Zoodanig hoogstaand, geheel on-
De Walvïsehrug.
Een verhaaltje uit ouden t ij d
van
JOHAN C. W. JUUHL.
Ujt hel Noorscli vertaald door M A Z.
6).
En dus vond de opkooper, als 't op
stuk van zaken kwam, hel voordeeliger
zich aan Auslen te houden, al moest hij
ook met geld en dikwijls met goed geld
betalen. Het bracht winst,, op versche
visch op te koopen, die leefde in de
kaar totdat ze in Bergen op de marlet
kwam, of krimp gesneden visch, die net
jes was behandeld en niet slonk of door
wormen half was opgegeten na een nacht
in de boot le hebben overgelegen in den
tijd van de heetste hondsdagen.
En Austen was op zijn woord te ver
trouwen. Hij hield zich niet op met op
lichterij of bedrog. Daar had de opkoo
per mooie ondervinding van
Maar trof hel eens een enkelen keer,
dat Auslen niets had gevangen, dan be
hoefde de .„stadsvissclier", zoo noemde
men den opkooper, bij niemand anders
moeite te doen.
Doch dit gebeurde zelden of nooit.
In den winterdag, tegen dat de zvvdre
stormen kwamen en de vloed op 't hoogst
was, was hel wel vervelend, dat de vloer
van Austen's huis onderliep, als 't weer
op z'n ergst was.
Austen en Adno lachten de eerste maal,
toen dat voorkwam
Ze kropen in bed, zoolan* hel vloed
was, want zoo hoog als tot de onderlagen
van hel ledikant kwam het water nooit.
„Hoe vind je hel?" vroeg Austen,
„O, 'eerlijk", zei Adno
,Ja, 'éérlijk", herhaalde Austen.
De kal echter was nat geworden en
zal met hoogen - rug te blazen en hel
zoute water uit het vel le schudden.
Maar ze hadden geen medelijden met
het zwarte beest.
Eén ding was er waarmee Auslen ge
vaar liep voor den gek gehouden te wor-
Want niemand is zonder gebreken inde-
ze wereld, en Auslen was oiok niet geheel
zonder zwakheid, al was het er een, die
noch het lichaam noch de ziel schaadt.
AJs de opkoöper hem een bont stuk
papier liet zien, een etiket of een sluit-
zegel zooals die gewoonlijk op flesschen
en doozen zitten, dan kon het licht ge
beuren, dat ér 'gang in den handel kwam'.
En dan gebeurde liet ook wel, dat Austen
zoo nauw niet meer keek en de visch te
goedkoop gal' en nog wel g/caag een
afhankelijk college, zal den Minister heb
ben voor te lichten omtrent de maatre
gelen, noodig ter verbetering van het
lager onderwijs in hel algemeen Inzon
derheid zou echter dit college ook zijn-
aan te wijzen om ten aanzien van aller
lei geschilpunten, welke bij de toepas
sing van het stelsel der voorziening'in de
kosten kunnen rijzen, de regeering of de
colleges van (led Staten, in wier handen
de beslissing wordt gelegd, van advies te
dienen.
Waar b orgen. —"De waarborgen
voor de deugdelijkheid van het openbaai"
onderwijs en hel uit de openbare kassen
bekostigd bijzonder onderwijs zijn in dit
wetsontwerp en dat heli-effende de op-
leftfing van onderwijzers belangrijk ver
sterkt.
In de eerste plaats wordt voorgesteld
de opleiding van de onderwijzers beier
le verzorgen en de e i sc h e n van be
kwaamheid om in de lagere scholen
le mogen optreden a a nm e r k e 1 ij k te
ve r z ware n.
Daarnaast staat' hel voorstel lot een
betere salarieering van hel onderwijzend
personeel, hierboven toegelicht.
In de derde plaats valt te wijzen op
het optreden van den Onderwijsraad,
welke als conseil de perfectionnement
voor de zaken van het lager onderwijs zal
werken.
Ten opzichte van de houding van
het schooltoezicht tegenover de
bijzondere scholen is de tpssclienweg aan
vaard, volgens welken de wel zelve dui
delijk aangeeft de eischen, aan welke het
leerplan heeft te voldoen, en de aan
spraak op vergoeding op grond van on
deugdelijkheid van het leerplan slechts
dan verbeurd wordt, wanneer de Ondëh-
wijsraad uitmaakt, dat hel ten opzichte
van die wettelijke eischen te kort schiet
De bewijslast wordt dus omgekeerd Het
schoolbestuur behoeft niet, ter verkrijging
van goedkeuring door hel schooltoezicht,
de deugdelijkheid, vhn zijn leerplan aan te
toonen, maar het schooltoezicht, zich be
zwaard gevoelend, kan van den Onder
wijsraad de uitspraak uitlokken, dat in
derdaad hel overgelegde leerplan, als niet
aan de wettelijke eischen voldoende, niet
deugdelijk is
De kosten.
De gemeenten zullen, naar hel
nieuwe stelsel, ontneven worden van alle
uitgaven ten behoeve van de salarieering
van onderwijzers. Zij zullen verder voor
de bekostiging van het openbaar hevha-
tingsonderwijs van hel Rijk eene bijdrage
ontvangen, berekend naar een gulden in
in plaats van naar dertig cents per lesuur.
De schoolgelden voor de openbare en
ook voor de Jnjzondere scholen komen
in de gemeentekas. Tegenover deze baten
slaan als hoogere uitgaven de kosten
wegens rente en aflossing van geldleenin-
gen aan te gaan voor den sclioolbouw
voor de bijzondere scholen; het gemis
van de bijdrage des Rijks van 25 pCl. in
de bouwkosten van optsnbare scholen, de
jnnrlijksche vergoeding van de exploitatie
kosten dier bijzondere scholen en de ver
goeding aan de schoolbesturen voor bij-
vischje toegaf ook
De gekleurde papieren waren Austen's
schatteji.
Op stille avonden, als hij in zijn huisje
zal en de tafel bedekte met dal bonte
moois, genoot hij de eenige feesturen,
die zijn dagelijksch leven na het werken
en 7,woegen opleverde
De storm rameide het kleine huis, zoo
dat het soms trilde op zijn grondvesten.
De regen Sloeg tegen de ruiten, doch daar
binnen snorde de kachel. En hel rook
er naar turf en scherpe tabak. Maai' Aus
ten had het naar zijn zin.
Dan kon het zijn, dat er gloed kwam in
zijn oogen, terwijl hij die gebloemde eti
ketten tusschen de door hel water ge
rimpelde, kromme vingers van zijn ver
eelte f handen hield Ilij streel; iedere
vouw en kreukel voorzichtig glad. En 'met
zijn gezicht in de ernstigste plooi legde
hij die bonte vodden uit over de tafel,
al speelde hij geduldspel met een pak
kaarten
„Zijn ze niet prachtig!" riep hij, ter
wijl hij stralend van genoegen naar den
rijkdom op de tafel keek. papieren
bedekten haar als een landkaart. En ze
fonkelden in weelderige kleurenpracht,
glanziger dan die van den regenboog
„Fijn I" zei Adno, die over zijn schouder
gebogen stond
En haar hand streek zachtkens .over
zonder herhalingsonderwijs in gemeenten
welke aan het openbaar herhalingsonder
wijs meer ten kosle leggen dan het Rijk
deswege vergoedt. In hoeverre de ge
meenten voordeel zullen hebben van het
s'elsel dan wel daardoor voor zwaardere
lasten worden gesteld, valt in het alge
meen niet aan te geven. Elke gemeente
zal dil voor zich zelve gemakkelijk kun
nen becijferen.
Voor het rijk komen in ile'eerste
plaats de onderwijzerssalarissen waarvan
het totaal geschal wordl op .38 millioen
Hier tegenover vervallen de subsidies
aan de gemeente- en bijzondere scholen
vcor de jaarwedden, voor de kosten van
srhoolbouw enz,, totaal 22 millioen.
De meerdere kosten voor hel Rijk zul
len dus bedragen 16 millioen.
Onderwijzersjaarwedden.
Voorgesteld wordt
aan lederen onderwijzer aan een open
bare lagere school wordl een vaste jaar
wedde toegelegd. Die jaarwedde bedraagt
voor een onderwijzer aan een school
gelegen in een geraeenle of gedeelte
ecner gemeente, behoorende tot de 7e,
8e of 9e klasse der tabel, bedoeld in
art. 5 der wet tol regeling der personeele
belasting
met minder dan 2 dienstjaren f 600, en
vervolgens tot vier diens'mren f700, lot
zes f800; lot acht f900; fol tien f 1000,
lol dertien f 1100; daarboven 1 1200,
Onderwijzeressen gaan niet boven
f 1000
Voor een gemeente of gedeelte cener
gemeente, behoorende lol de vijfde of
zesde klasse der tabel bedragen deze cij
fers f650, f750, f 900, f 1025, f1150,
f1275 en f1400
Voor een gemeente of gedeelte eencr
gemeente, behoorende lot de 3e of 4e
klasse der tabel, resp 1 675, £825. Ï975,
f1125, f 1275, f 1425 en f 1550,
Voor een gemeente of gedeelte ecner
gemeente, behoorende, tot de le of 2e
klasse der tabel resp. f700, f875, f 1050,
f1225, f 1400, f 1575 en f 1700.
i
Dit overzicht, hoe beknopt ook, is reeds
te lang geworden voor onze plaatsruimte.
Wc moeten daarom nu afbreken, met de
toevoeging dat er nog uitvoerige uiteen
zettingen worden gedaan over de op 1 ei-
ding der onderwijzersdat een geheel
afzonderlijk wetsontwerp is gewijd aan
hel b e w a a r s c h o o I o a d e r w ij s, en
dal de heer Tydeman in een afzonder-
Jijke nota zijn bezwaren tegen hel ontwor
pen stelsel heeft uiteengezel.
TweedeKa m er
Zitting van Woensdag
Wanneer men hel gevoel heeft dat een
debat heel weinig praclische resultaten
zal hebben; als er aldoor gesproken
rdt over dingen die al honderd maal
gezegd zijn, dan wordt de lust om zicli in
de gehouden redevoeringen te verdiepen
heel gering.
En als men dan leest wat de „Neder
lander" beweert, nl. dat de regeering ten
aanzien van de Ouderdomsrente wel een
Austens haar. En haar heldere oogen
glinsterden van genot. En dan ginoj ze
naar het hoekje van den haard en begon
te spinnen.
De lamp aan de zoldering gaf daar
maar weinig licht Haar schijnsel viel
meest op den man aan de tafel En een
heel klein beetje walmde ze, Het blikken
plaatje er boven was bijna geheel zwart
er van geworden; pit en brander moesten
reeds lang vernieuwd zijn Maar dat had
telkens niet gekund, 't Is zoo gek da!
oor alles geld noodig ïs.
Adno liet haar spinnewiel snorren, ter
wijl ze methaar heldere stem een
weinig b everig in de hooge tonen zong;
,Loof, loof den 'eer, mijn ziel! mei allé
(krachten,
Vcréf zijn naam zoo groot, zoo 'eilfg te
(achten
Och, of nu al wat in mij is'em prees!..
Die mooie psalm vulde hel kleine
huisje.
En zoo kwam het, dat Auslen en zijn
vrouw de gèlukkigslen waren onder de
zon. Hun bestaan was soms krap genoeg
- al leden zc nooit echt honger
hun lapje grond scheen wel klein
Maar Auslen was koning in zijn. rijk
V.
De zee brulde in brieschende woede.
De storm zong een doodsbed en loeide
en gierde langs al hel houtwerk van de
hut op den Walvischrug, alsof alle duive
len los waren in 't meest wilde spel
Soms deed hij op eens een krachtaanval
en rukte en schudde aan de hut, zoodal
niet anders te wachten stond dan dal liet
kleine armzalige huisje ver over het wa
ter weggeslingerd zou worden.
De sneeuw stoof in dichte witte vlok
ken. Hel water achter de scheren was
een grijze nevelzee En rondom de hut
was niets te zien dan wit-wil. De sneeuw
jacht en de vochtige mist benamen alle
uitzicht. En het zeewater rees nu en dan
schuimend hoog open danste klotsend
over daken schoorsteen. Het sloeg met ge
weld legen hel vensterglas, zoadat zij die in
de hul waren ieder oogenblil; oen zilt stort
bad konden krijgen midden in hun bed.
Want in bed moesten zij liggen onder
liet ergste weer De springvloed was ster
ker dan ooit. Die maakte nu zelfs het
slroo nat. waarop Austen en Adno lagen
Maar die (wee waren toch niet bang,
al was er de laatste 24 uur iu huis ook
geen stukje elen meer Wanneer hel we
der het onmogelijk maakte uit te varen,
hadden zij het in dat opzicht een enke
kolen keer kwaad. De ingelegde haring
in de ton was ook op, en de aardappelen
eveneens.
(Wordt vervolgd.)