MIDDELBURGSUHE COURANT
M* 246
138° Jaargang
Dinsdag
19 October.
BINNENLAND.
Uit Stad en Provincie.
181 tj.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen ii
Nederland franco p. p. f 1.25.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
A "ertentiën h^20j*cent per regel. Bij Abonnement ".veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1 50
elke regel meer 20 cent. Reclames 4(TcênF"pêr""regel. Groote letters naar de plaats
die zij innemen.
Advertentiesvóór één unr'te^bezorgen.
BE VERZOENINGSPOGING-
f>e vöór-geschiedcnis van de verzoe
ningspoging op onderwijsgebied ligt
ek'enlijii nog dicht bij, nog geen twee
jaar achter ons. Maar de oorlog ligï er-
lusschea, eu er zuiien genoeg lezers
zijn, dit moeite zullen hebben zich in
bijzonderheden te herinneren hoe het
lot die poging is geltomen.
Er. daarom kan liet' van belang ziji>,
om dit even in herinnerinjg le bren
gen 't Wordt dan duidelijker wat de
verzoening beleekeot, uit welke tegen
stellingen men een middenweg heeft
aangewezen. Al blijft ook een ooraeel
voorbarig zoolang men het volledige
lapporl niet kent
We zulien daartoe niet art. 192 'Ier
Grondwe' hier vermelden, en den nee-
leu schoolstrijd weer opdiepen. We be
doelen alleen een herinnjerlng aan de
gebeurtenissen van de laatste jaren
15 Mei 1912 werd hel verslag uilge-
cracht van de twee jaar te voren on
der het Ministerie-Heemskerk benoemde
grondwetscommissie, en daarin kwam
een nieuw artikel 192 voor, waarvan
de voornaamste zinsneden luidde*} -
oor zoover zich een behoefte
aan ander algemeen lager onder
wijs openbaart dan waarin door
dc ingezetenen wordt voorzien,
wordt dit onderwijs van Overheids
wege verstrekt.
ïn de kosten voor het algemeen
lager onderwijs, op scholen duo:
ingezetenen vrijwillig opgericht,
wordt onder voorwaarden en vo!-
gens regelen dooi ae wet lf. stel
len, door de openbare kassen voor
zien, op gelijken voet als zulks
geschiedt len aanzien van dit on
derwijs op scholen van de overheid
uitga? Jide.
Dal was dus liet stelsel: nijzoiulcre
-School regel, openbare school uitzonde
ring; voorziening in de kosten op gelij
ken voel uil de openbare kassen
Van oordeel dal door deze regeling
de ove-heidsschool hel karakter ^an
armenschool zou aannemen heelt de
viij zinnige minderheid der commissie,
daartegenover een .artikel 192 voorge
steld, waarvan de hoofdalinea s midden
Hel openbaai* onderwijs wordt
zoodanig ingericht dat nergens voor
de ingezetenen de gelegenheid onL-
breke om hunne kinderen irf. T
genot le stellen van onderwijs',
waarbij liun godsdienstige overtui
gingen Worden geeërbiedigd.
De wet stelt de voorwaarden
vast waarop ten behoeve van bij-
zondere scholen geldelijke bijdra
gen uil s Rijks kas kunnen wor
den gegeven
Naar de voorstellers in hun Ipeliclï-
t»ag[ opmerkten wordt in dit voorstel
de bijzondere school als .medewerkster
voor de voorziening in goed onderwijs
erkend, en wordt duidelijk gewaar
borgd dal „geen schoolwetgeving het
recht der burgers op een schoolonder
wijs, waarbij hun godsdienstige over
tuiging geëerbiedigd wordt, aantaste ot
illusoir make Maar, zoo voegden de voor
stellers erbij, „ook niets meer dan dal
De van rechts boven alles gevraagde
finai.tiëele gelijkstelling werd niet in( dil
voorstel vastgelegd
Toen kwam de verbitterde verkie-
zingssuijd van 1913, waarvan hel onder
wijs wel slechts cén, maar toch een der
voornaamste inzetten waS.
E enerzijds de concentratie, die hj
hu..r manifest als' onderwijs-pavagraaf
zeide
„Onverzwakt moet ook als
waarborg voor -de deugdelijkheid
van hel geheele onderwijs - de
openbare school worden gehand
haafd, waar ieders godsdienstige ge-
voeicns worden geeërbiedigd''
Anderzijds de coalitie die zich in
"haar politick accoord vereenigde met
Jiel door de regeering overgenomen
voorstel der Grondwetscommissie: bij
zondere school regel; openbare uitzonf-
dering.
En hel resultaat van den strijd was
het extra-parlementaire kabinet Cori van
der Linden dat in haar eerste troonredei
met de verrassende aankondiging kwam
aan een staatscommissie te zuilen op
dragen in hoever een bevredigende re
geling mogelijk zou zijn Ier zake var
de subsidieeriug van hel bijzondere on
derwijs en de vooiwaarden welke daar
aan verbonden moeten worden.
Men zal zich herinneren wat daar
over in den herfst van 1913 te doen is
geweest de verklaring van Minister Cjit
van der Linden dal de regeering uio'
zelf een voorstel loL herziening van
art. 192, zou doen, maar dat aan de
commissie zou overlaten; de aanvanke
lijke weerzin van rechts om mee te
doe i, die door den Minister werd over
wonnen, zij 'l ook bij de anli-revo-
Li.t'onnairen met. moeite.
En nu kennen we de hoofdzaken
vau hef resultaat.
Als we alleen op de grondwelskwos-
lie lellen ,zou het niet duidelijk zijn,
waarin de „bevrediging" beslaat.
De twee voornaamste alinea s van
hel air uwe voorgestelde arlikel 192 lui
den
Overal wordt in hel Rijk "an
Overheidswege de gelegenheid^ ge-
gegeven loL hel ontvangen van vol
doende openbaar algemeen voi-
roend lager onderwijs.
De voorziening in de kosten van
het hijzonder algemeen vormend
lager onderwijs, dat aan de
bij de wet le stellen voorwaarden
voldoet', wordt zoodanig geregeld,
dat de vrije keus tussclien open
bare eu bijzondere scholen niet
door geldelijke omstandigheden
widl belemmerd.
Reeds, hieruit is echter te lezen dat
niet aam aard is de leuze van rechts
van 1912/T3' bijzondere school regel,
openbare school uitzondering.
Aan den anderen leant is ook niet
aanvaard het voorstel van links van
1912 om de bijzondere school te erken
nen als „medewerkster", en slechts Ie
sprtk'-n van „geldelijke bijdragen' uit
s Rijkskas, zonder le definieeren hoe
veel
Het nu ontworpen arlikel spreekt
piel meer, van bijdragen; het spreekt
slechts van een niet „door geldelijke
omstandigheden belemmerde vrije keu1?.
En we welen uit de toelichting dat
dal beteekenl- geen subsidie-stelsel
meer, maar het algeheel dragen der
kosten ook van de bijzondere scholen
door de overheidskassen, cveuals van
dc ouenbare.
Hel is dus het stelsel van volkomen
ge'ijkslelling, moreel in zoover geen van
bcidea als regel voorop wordt gesteld,
dc andere als uitzondering daarachter;
en financieel inzoover evenveel wordt
betaald uit de overheidskas voor de on
derwijzers, vooi* da kosten per leerling
en voor de schoolgebouwen
We herhalen dat een definitief oor
dcel nog voorbarig is, zoolang de vol
ledige voorstellen en toelichting der
groote commissie niet bekend zijn.. We
hebben nu slechts de herinnering wil
len le hulp komen, ter beter begrip
van *1 geen eerlang aan regeerinjg en volk
zal worden voorgelegd, en ten deele
reeds verklapt werd.
DE SCHENDING VAN '1 «EIIEIH.
Ir wordt in sommige bladen 't een
en ander meegedeeld over de .vijze
waarop hel mogelijk is geworden dat de
Tciegi aai het geheime stuk van de sub
commissie der Bevredigingscom missie
publiceerde.
Tol nu toe was er niets1 uitgelekt,
hoewel d e commissie vrij veel leden
telde
Naakt de commissieleden zóóver met
hun ai beid gereed waren dal zij in
staat waren een 'grondwetsartikel te
ontwerpen, hebben zij hel artikel dat
door eene subcommissie, ontworpen was
aan al de Kamerleden doeu toekomen,
alvorens dal ontwerp in plcno le ne-
hanaelen en vast te stellen.
Di« geschiedde, zegl de Nederl., on
der zóc strikte geheimhouding da', dc
toezending aan de leden van elke, groep
is geschied door de commissieleden
zelve welke die groep vertegenwoordig
den Het stuk kwam dus niet in han
den van personen voor wie hel niet ce-
slemö was, eii werd onder couvert ver
zonden, terwijl alles op de Landsdruk
kerij was gezet en afgedrukt.
Niettemin lieefl iemand zijn plicht
van geheimhouding geschonden. Of dit
een Kamerlid is geweest,"dan wel iemand
anders, en wat er voor betaald is, wie
zal hei zeggen? In elk geval moet hst
een misselijke vent zijn, meent dc Ne
derl., die ook niet over de Tel. te spre
ken is.
Het Vad. vindt hel geval bedenke
lijk, nleL zoo zeer dat de Telegraaf zich
ttiel hield aan de eerste regels van
■perslalsoen want daarover heeft ze sinds
lang reeds finaal gezegevierd, maar wel
dat hel blaci daartoe in staat werd ge
steld. Hel Vad. meent dat de Kamer
aar. haai* eigen eer verplicht Is een
ondeizcek in le stellen.
ONTWIKKELING VAN JEUGDIGE
PERSONEN.
Den lzden Aug. werd uit Den haag
gemeld dat op verzoek van den mie
nister van bimienlandsche zaken de
Tweede Kamerleden Van Wijnbergen,
Van der Molen en Gerhard! zich verv.
ceuigu hadden toL een commissie tot het
instellen van een .onderzoek naai de
ontwikkeling van personen van 12- tol
18-jarigen leeftijd.
Naai* aanleiding van vragen in de
pers over d en aard dezer commissie
(o a door dr. Bos, die op' de eenzij
dige samenstelling wees; werd Lort
daarna „uil goede bron" verzekerd:
„dat ail geenszins een officieele op
dracht is De commissie is dan ook niet
bij eer. minisleiieele beschikking inge
steld, maar heéri haar ontslaan le dun
ken aan een parLiculiere uilnoodiguig.
dooi* den minister van binnenlandsche
zaken tol de genoemde hecrcn gericht"
Er is locn door den heer Bos op
gewezen dal dil dan toch een zonder
ling soort commissie was.
De commissie lieefl thans echter
een ander karakter gekregen.
Want de Staats Com*, van heden
meldt, dal bij beschikking van den
Minister van biimcnl. zaken een com
missie is ingesteld met diezelfde op
dracht, en dal tot leden zijn benoemd
de bovengenoemde heeren, benevens
de heer mr. H W Blaupol len Cale,
arr schoolopz. le Arnhem.
CE PORTO-VERHOOGING.
De P T T deelt mee, dat hel oor
deel van dc post- _pn telegraafdirecteu-
rèn reeds over een wetsontwerp i»e-
oogende wijziging van de post- en le'.e-
graaflarieven is iugewonnen, en dal het
ontwerp spoedig kan worden tegenioel
gezien.
NEDERLAND EN DE OORLOG.
De ko 1 cnkwesl ie.
Naar hel Hand. verneemt is hier le
land van de KolilenrAusfuhrstelle-West
te Essten bericht ontvangen, dal bij mi-
nistericele beschikking geen Duitsche
koieri meer geleverd 'mogen worden aan
ir .liislrieën in Nederland die voort
de vijanden der centrale mogendheden
werken. Aan dergelijke industrieën mo
gen voortaan rechtstreeks noch mid1-
deliijk leveranties gedaan worden en de
kolenkooplieden die legen dil gebod
J1a11dek.il. zullen voor geen en teer Joel
meer van Duilsche kolen worden voor
den.
De metaalbewerkers in hel
b ui lcn 1 and
Het s.-d Kamerlid Spiekman deelt
in „Het Volk mee dat hel door zijn lus-
sehcnkomsl is geweest dat de Minister
van ooi log alsnog verlof heeft' verleend
lor vertrek naar Engeland van de werk
lieden die te Vlissingen gereed waren
voor overtocht en aan wien dil toerj
werd verboden.
Maar na dien tijd is mij gebleken,
schrijft de heer Spiekman verder, dat er
nog lal van arbeiders zijn,1 le Rotterdam
en elders, die zich reeds verbona°n
hebben, reeds in het bezit zijn van pas
sen, hun ontslag reeds hebben genomen
reeds vrij belangrijke onkosten nebben
gemaakt.
Hei is mij gebleken, dal de regce-
ring al dezen arbeiders eenvoudig den
overtocht naar Engeland onmogelijk
maakt, en zelfs bij de Engels'che werk-
gcefsler en de werklieden oplreedl en
daartoe adverlentiën plaatst in de bla
den, de firma Tasche en Co le Nijme
gen huiszoeking heeft gedaan
Met het oog daarop heeft de heer
Spiekman aan den Minister van oor
log een. biiel gezonden waarin hij pro
testeert tegen deze aantasting door dei
militaire autoriteiten van de grondwet
tige rechten om het land te verlaten en
elders een beier beslaan le vinden; en
waarin hij vraagt de verbodsbepaling op
te heffen, or mee te deelen op weikë
bevoegdheid deze handelwijze der ïe-
geering steunt.
De econo mische crisis
De dcor dc Kon Bibliotheek uitge
geven „Documenten voor de economi
sche crisis van Nederland in oorlogs
gevaar" begint zijn derde serie met
een korte kroniek van de crisis van
Januari tol Juli 1915 een zeer wel
kome opsomming.
In de tweede aflevering zijn opge
nomen de maatregelen cn meedeeiingen
van de Nederlandsche regeering tan
vervolge op die vermeld in de eerste
aflevering vau serie 1 der Documenten.
Eik els
liet gerucht van een aanslaand uit
voerverbod van eikels wordt beslist le-
geugtspioken
Uit Middelburg
-- ..Middelburg Vooruit" heeft gister
avond 'n de sociëteit St Joris een algej-
meenc vergadering gehouden, gepresi
deerd door den lieer L Leijdesdorf,
die er op wees, dal verschillende om*
staudigbeden er toe medewerkten om de
algemeene vergadering van Februari eeni-
ge maanden uil le stellen. Daar er o.a
drie 'besluursvaealures zijn, meende het
bestuur te moeten vergaderen, mede om
te laten zien, dat met het vertrek van den
voorzitter de vereeniging niet weg is en
dal zij daarentegen nog in grooten bloei
verkeer l.
Door den heer J L. Diesch, secretaris,
werd het jaarverslag over hel vereenl-
gingsjaar 1913—1911 uitgebracht.
Het jaar was bevredigend geweest
Herinnerd werd aan de feestelijkheden
door nel bestuur georganiseerd in het
Schuttershof, welke goed geslaagd mogen
heeten Hel ledental is vrijwel stalionnair
gebleven.
Herinnerd werd verder aan de plannen
om dc Landbouwtentoonstelling op te
luisteren, welke door den loop der lijden
geheel zijn verijdeld
Het bestuur hoopt met dezelfde op
gewektheid, wanneer daarvoor gunstiger
tijdsomstandigheden aangebroken zullen
zijn, voort le gaan
Bij verhindering (door de mobilisatie)
an den eersten penriingtneesLerwerd
door den tweeden penningmeester, den
heer L J Mes, verslag over den toestand
der kas uitgebracht
In dit verslag wordt er op gewezen;
dal de vereeniging in vorige jaren steeds
Lu ledental toenam, maar dat er wegens
de tijdsomstandigheden in het verslagjaar
geen nieuwe leden bijkwamen en er eemV
gen bedankten voor hun lidmaatschap of
schoon dit aantal in verhouding tot het
ledental zeer gering is.
Op 1 Maart 1911 was in kas f 252 79;
ontvangen werd f 743 68, uitgegeven
f 756 4iy2; zoodal het goed slol f 210.05'
bedroeg. Over hel boekjaar 1915/16 zal
ingevolge besluit der bestuursvergadering
11 contributie geheven worden, het
geen reeds bekend gemaakt is.
De rekening was reeds nagezien dooi
de verleden jaar benoemde kascommissie
1 in orde bevonden.
Voorzien moest worden in de bestuurd-
vacatures ontstaan door het bedanken
ran de heeren van Langeraad enj Vreeken
en het vertrek van den heer Van derl
Sluijs.
Gekozen werden de heeren' Albs Jeror
nimus Ir met 34. E P. Zandijk met 26
en A J. Haentjens Dekker met 28 stem
men. De heer M W. van de Garde kreeg
15 stemmen.
De aftredende bestuursleden de hejeren
Mes, F. B. den Boer, C IC. A Manlz.
Opdorp en L van Heusdenj werden zojy
der stemming herkozen, daar geen tegen-
candidaten werden genoemd
Bij de rondvraag vroeg een der leden,
wat hel bestuur met de eonlributiehefc
flng verder wilde doen
De voorzitter deelde mede, dat de be
doeling is zoolang de mobilisatie duur!
niels le doen. maar ook geen contributie
le innen
Ten slotte deelde de heer Leijdftasdorf
nog mede dat de heer Jeronimus zich
bereid verklaard heeft liet voorzitter
schap op zich te nemen.
Voor buurtverkeer zijn aangewezen
alle treinen behalve trein 86 (vertrek
6 '0 11111. van Vlissingen, slopt niet te
Middelburg) en treinen 102 en 106 (ver
trek Middelburgli* esp 7.29 vm. en 1 36
nmen treinen 101, 105 en> 109, aan
komende te Middelburg resp 11.54 vm.,
5 28 en 10.56 nm
Reizigers met bestemming Arnemuiden,
Noord-ICrnaijert en 's-IIeer Arendskerke
mogen zonder bijbetaling mei trein 182
(7 56 nm van Middelburg) tol Goes rei
zen en van daar met trein 345 naar bet-
stemming.
Trein 86 is thans geen Drirein
Men herinnert zich de aanranding
van twee paartjes op den Kanaaldijk
jn den avond van 4 Augustus en even
eens hoe hel de politie gelukte even fa-
Ier den vermoedelijken dader, den be
kenden D J. S„ aan te houden.
Sinds 5 Augustus bevindt S zich in
voorarrest, hetwelk nu den langslen tijd
geduurd zal hebben, want Vrijdag 5 No
vember zal S terecht staan voor de
rechtbank Hem is ten laste gelegd mis
handeling. afpersing, en wederspannig-
heid.
Gisterenavond laat werd dc Lange
Geere in opschudding gebracht dooreen
daar wonenden Belg, die, onder den in
vloed van sterken drank, ruzie had, eerst
op straat, later in huis Een tweetal
agenten wisten den man tot bedaren te
brengen en hem naar bed te doen gaan,
waarop dc rust wederkeerde
Tol s urnumerair bij de Maatschappij
tol exploitatie der S S ler standplaats
-s Heer Arendskerke is met ingang van
21 dezer benoemd de heer S Klap al
hier
Door de polilie alhier zijn gister
middag aangehouden twee soldalen, dig
behoorden tol liet garnizoen Vlissingen
en die eergisteren van verlof waren
achter gebleven
Door een sergeant werden de heide
mannen naar Vlissingen overgebracht
Naar wij later vernamen zouden de bei
de s oldalen te Souburg weder de plaat
hebben gepoetst en door een patrouille
opnieuw zijn aangehouden
Uit Zuid-Beveland
De Commissie voor de Oeconomi-
sche Spijsuildeeliug te Goes hield gis
teravond haar jaarlijksche vergadering.
Tegenwoordig waren, behalve 9 leden
der commissie, de burgemeester cn de
secretaris der gemeente
De secretaris-penningmeester, de heer
I D Fransen van de Putte, deed reker
liing van zijn gehouden beheer. De ont
vangsten bedroegen f1514 141.», de uit
gaven f 1464 411/2 (waaronder f1104 20'2
aan ingrédiënten), zoodal er een batig
}saldo is van f79 73.
Hel jaarverslag meldde, dat ook voor
deze instelling de omstandigheden ston
den in bet toeken van den wereldoorlog,
wal len gevolge had, dat voor ingrediën
ten ineer moest worden uitgegeven, maai*
ook dal de collecte ruim f 200 meer?
opbracht dan vorige jaren Geregeld wer
den driemaal per week, met telkens 263
poriiën. 124 gezinnen bedeeld, uitmaken
de 11.625 portiën, tegenover 10.490 bet
'go jaar De soepketels van deze in;-
stelling hebben uitstekende diensten, be
wezen voor de bereiding van de spijzen
voor" de arme Belgische vluchtelingen
en voor militair gebruik In de sanienv
stelling der commissie kwam geen ver
andering.
De burgemeester, die met den secre
taris de rekening heeft nagezien en' m
jrde bevonden, dankte de commissie
poer al hel goede dal zij lieefl gedaan
voor de armen onzer gemeente en voor
de Belgische vluchtelingen
ToL den heer Fransen van de Putte,
die wegens zijn benoeming tot wethou
der ontslag als lid der commissie heeft
genomen, sprak hij een woord vau dank
voor hel vele goede, dat hij èn als lid
ën als secr.-penningmeester heeft ge
daan.
Ook de voorzitter huldigde den aft-
tredende. maar billijkte zijn aftreden,
daar hij bij aanblijven zicli 'zeiven zon
moeten conlröleeren De heer W. Kaft
kebeeke zal gedurende het volgendjb'
oen de fimctiën van den' vertrekken
de op zich nemen. Ook de heer P. A de
Ligny mocht den dank van derft voor-
zilte* ontvangen, daar hij als menage-'
meester een groot deel der werkzaamft
heden op zich heeft genomen en uitste
kend volbracht
Dc heer v d. Putte dankte voor de
aangename woorden hem toegevoegd en
•erklaardc, dal hij met warme belangft
steirng de werkzaamheden der commis
sie zal blijven volgen.
Uit Noord-Beveland
De aanleg van den nieuwen steen-