MIDDELBURGSCHE COURANT,
N°. 154
157° Jaargang.
ïeii
Vrijdag
3 Juli.
Uit Stad en Provincie.
Ingezonden Mededeelingen-
Janos-Bitferwater
Yersehillends Berichten,
Du* eoorut Tarachynt dagelyka, met oitzoaderiag tu Zo*- m Feeitdagei.'
Prijt per kwartaal, zoowel toot Middelburg ala voor alle plaataen im Nederlaad framco ppl i 1.251
Afzonderlijke nummert kotten 5 cent,
Adrertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden.
Proipectuuen daarvan zijn aan bet bureau te bekomen*
Advertentiën voor bet eeratvolgende nummer moeten dea middaga vóór één unr
aan bet bureau bezorgd zijn.
Advertentiöa 20 oent p*r regel. By abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regelt f 1.50elke regel mear
20 cent. Beolamet 40 cent per regeL Groot* letter* naar de pla&ta, die zij innemen.t
Tot de pla&taing van advertentiën en reclames, niet afkomatig uit Zeeland, betreffend
Handel, Nyverbeid en Geldwezen, ia gerechtigd bet Ai{emeen Advertentle-Birer,r
A. DB LA HAR An., N.Z. Voorbnrgwal 806, Amsterdam.
Bij' dit nummer behoort een Bijvoegsel.
DE VRIJE UNIVERSITEIT EN DE
GEREFORMÊERDEON
Op de gister tc Amsterdam gehouden
vergadering van de Voreeniging voor Hoo-
ger Onderwijs op Gereformeerden grond-
islag werd door prof. dr H. II. Kuyper een
rede gehouden waarvan een der latere
sprekers getuigde dat er moed voor noo-
dig is deze strijdvraag in het openbaar
le bespreken. Zij betrof nl. de afnemende
belangstelling voor deze inrichting onder
de gereformeerden zelf.
De spreker verklaarde
dal de Hoogeschool, die juist voor
het Gereformeerde volk werd opge
richt in eigen lering niet altoos dio
waardeermg 'vond, waar ze aanspraak
op had, De Gereformeerden in de
Hervormde Kerk, die aanvankelijk
haar steunden, wendden zich van
liaar af en zochten nu in aauvul-
lings-professoren aan dc Rijksuniver
siteiten heil. En onder de Gerefor
meerden in de Gereformeerde Ker
ken was een machtige groep, die in
de Vrije Universiteit een gevaarlijke
mededingster zag voor de Theologi
sche school ,e.n al scherper het serai-
narislisciie beginsel tegenover hel
universitaire stelde. Daardoor was
de liefde van vélen verflauwd en
dreigde gevaar voor het voortbestaan
der Vrije Universiteit. Spreker acht
te dat het daarom de lijd was gewor
den om tegen het drijven van dil se-
minaristische beginsel weer liet ai-
oude Gereformeerde beginsel van de
universiteit met kracht te bepleiten.
De rest ran zijn rede was dan ook
ook gewijd aan „Hel recht en belang der
iVrije Universiteit."
I-Iet heeft voor onze lezers weinig be
lang dal betoog verder te volgen. We heb-
■slechts de aandacht willen vestigen op
het door prof. Kuyper in het licht gestel
de verschijnsel.
Bij het debat maakte een der sprekers
dr. Hofstede van Blokzijl, de opmerking
(dat
de Calvinisten, naast hun vele
deugden, ook hier weer hun on-,
deugd hebben getoond; het te veel
op de spits drijven van het individua
lisme, zóó zeli's, dat de eenheid on
der de belijders van den Christus
Gods in ons land dreigt verbroken te
worden, als die kanker blijft voort
woekeren.
Zit hierin niet, wellicht onbewust, een
diep doordringende kritiek op liet hecle
beslaan van die „Vrije" Universiteit, die
alle vrijheid van wetenschap bond aan
de Gereformeerde beginselen'? Nu in den
eigen lering van de Gereformeerden de in
dividualistische meeningen leidden tot
splitsing, splijt ook het voetstuk waarop
die universiteit werd gebouwd.
Wel bepleitte dr. Hofstede dal aan de
Vrije Universiteit de zuivere weten
schap" zou worden gedoceerd en aan de
Theologische hoogeschool (le Kampen)
louter een opleiding in de'ambtelijke vak
ken.
Maar behalve dat die „zuivere" welen-
schap op gereformeerden grondslag dan
ook al weer gesplitst dreigt te worden,
verklaarde prof. J?I. Kuyper in zijn repliek
onomwonden. „Laat de Theologische
School een practisch seminarie worden,
maar als het seminarislisch beginsel te
gen ons komt te slaan, dan mogen wij'
geen voetbreed wijken".
Dal behoeft geen verduidelijking?
De hierboven vermelde, door een der
eigen hoogleraren geconstateerde afne
ming van belangstelling der Gereformeer
den zelf, die trouwens ook blijkt uit de
financieele besprekingen, werpt nog een
bijzonder licht op den, door den voorzitter,
■nu*. Heemskerk, besproken gedwongen
groei der Universiteit.
De Vrije Universiteit lieefl thans één
hoogleeraar in de medische faculteit (dr.
L. Bouwman), maar in 1930 uiterlijk'moet
zij ten minste drie hoogleeraren in de
medische faculteit hebben, zal niet haar
gelijkstelling met de Rijks-Universiteit
voor de graden voor welke de Vrije Uni
versiteit is aangewezen, vervallen.
De Spreker bepleitte voorts, ;ook als een
nuchtere noodzakelijkheid, de vorming
van een nieuwe faculteit in de wis1- en
natuurkunde.
Dat daarop ook een pleit zou volgen
voor een hoogere bijdrage uit de Rijkskas
die nu slechts met f 1000 tegemoet komt
in de kosten voor onderwijslokalen,
eigenlijk van zelf sprekend. Het voorbeeld
van dc Handels-Hoioge-scb ooi te Rotter
dam met zijn aanzienlijke rijkssubsidie,
werd als een begeerlijk ideaal aan de
vergadering voorgehouden.
Men kan echter moeilijk duidelijker
het verschil tusschen die hoogeschool met
zijn eenheidskarakter en toegankelijkheid
voor allen, en de gereformeerde Vrije
Universiteit aantoonen, dan door te wij
zen op die door prof. Kuyper erkenden on
wil van een groot deel der Gereformeer
den om die Gereformeerde Universiteit
tc steunen.
AMBTENAREN R. V. B.
Aan alle ambtenaren der Rijksverze
keringsbank is, naar „Het Volk" meldt,
een dienstorder uitgereikt, waarin wordt
meegedeeld dal ook op hen toepasselijk is
de voor ambtenaren bij dc Departemen
ten van algemeen bestuur geldende be
paling volgens welke zij verplicht zijn met
het einde van het kalenderjaar, waarin
zij den 65jarigen leeftijd bereiken, hun
eervol ontslag aan te vragen.
„Het-Volk" weet hier niets beter boven
le zetten dan het Nnrksche opschrift „fie
uitgeknepen citroen". Zou het blad dan
liever willen dat bejaarde ambtenaren,
die voor hun pensioen ih aanmerking ko
men, de plaats blijven innemen, die beter
door jongere krachten wordt vervuld?
Uit Middelburg.
Met id en e\tra-lrein, hedenmorgen
5 uur van Vlissingen naar Nijmegen
vertrokken, gingen mee: van Vlissingen
75 reizigers, Middelburg 110, Goes 54,
Biezelinge 37, Vlake 136, Kruiningcn 116,
Krabbendijke 87, Rosendaal 18 in totaal
633 reizigers.
Onder de reizigers uit Middelburg be
vonden zich 45 leerlingen der Rijks'-
kweelcscliool die mei den directeur en
eenige leeraren een Iwcedaagsch uitstap
je maken naar Nijmegen en omgeving.
- Gisteren werd door een slager al
hier een koe geslacht welke in zoo
verreu staal van vermagering verkeerde,
dat de keurmeesters het noodig oordeel
den het geheele dier met bijbehoorende
organen af le keuren. Hedenmorgen is
alles onder toezicht der politie op de
gebruikelijk wijze begraven.
Uit Vlissingen.
- Donderdagavond waren eenige jon
gens aan hel zwemmen in de Schelde
bij hel zoogenaamde Eiland le V 1 i s-
singen. Een der jotfgens W. V.,15
jaar oud, wilde vermoedelijk duiken en
is waarschijnlijk daarbij met zijn hoofd
op een paal of ander hard voorwerp
gestooten. Ongeveer 20 min, later werd
zijn lijk opgehaald. Beproefd werd nog
met de bekende hulpmiddelen de levcnsf-
geesteu op te wekken, maai- te vergeefs.
U.lt Zuid-Be vel and.
Donderdagmiddag werden in den raad
van Kattend ij ke de geloofsbrieven on
derzocht van liet gekozen raadslid A.
Spruit, Tot diens toelating werd besloten.
Ged. Staten wilden het in Mei j 1.
genomen besluit inzake subsidie aan de
Spoorweg Mij. Zuid-Beveland niel goed
te kunnen keuren indien de woorden
„voorloopig" niet veranderden in „ten
minste." Besloten werd gedurende 20
achtereenvolgende jaren een subsidie aan
de Spoorweg Mij. Zuid-Boveland van ten
minste 100 gulden le geven onder voor
waarde als in Mei j.l. gesteld.
De gemeentebegrooting 1913 werd aan
geboden.
Te N i s s e sloeg Donderdagmorgen
de bliksem in een paar bossen kanlhooi
en Js avonds in de schuur van een op
de grenzen van genoemde gemeente wo
nenden boomkweeker le 's lieer Abls-
kerke, waar slechts enkele tuinbouwge-
reedschappen vernield werden en men
overigens met den schrik vrijkwam.
Olt Uthalen.
Men meldt ons uit Stavenisse:
Na hel helaas zoo droeve feit, dat de
gemeenteraad andermaal geweigerd heeft
onze gemeente te doen aansluiten aan <lc
op le richten vennootschap „Waterlei
ding Tholen", trachten eenige ingezetenen
handtcekcningen tc verkrijgen "van een
zoo 'groot mogelijk aantal inwoners om
van hun belangstelling te doen blijken
aan den gemeenteraad inzake de water
leiding
Het valt niet le betwijfelen, of zeer
vele zullen hieraan mede doen, niel al
leen om goed, goedkoop en voldoende
water te verkrijgen, maar ook met het
oog op de verstrekkende gevolgen van
een eventueel© aansluitng voor deze ge
meente
Uit Zeeuwseh-Vlaanderen O. D.
Men meldt ons uil Sas'van Ge n't
Mel den aanbouw der trambruS wil
het tot heden maar slecht vlotten
Alhoewel de afbakening van het brug
genhoofd reeds ruim vier weken ge
leden lol s land kwam, sluit men bij het
leegpompen van hel afgebakende vak
op eigenaardige moeilijkheden, die on
danks al ie daartoe aangewende pogingen
nog niel overwonnen zijn geworden
Reeds is de derde oenlrifugaalpomp
in werking gesleld, waarmede men door
middel eener Locomobiel hel water uil
hel vak tracht te verwijderen, doch tol
heden tevergeefs.
Overigens gaal hel met den aanleg
van de trambaan goed vooruil
Teneinde uog meerderen spoed ach
ter het werk le kimnen zetten werd
he.deu de derde werklocomolicf op de
lijn gebracht.
Op het oogenblik is de aansluiting met
de lijn Gent—Terneuzen reeds tol stand
gebracht, terwijl ook de suikerfabriek
reeds' aan hel tramnet is aangesloten.
Door hel onweer van Donderdag
morgen. werd te Sas van Gent nogal
eenige schade aangericht Een bliksem
straal viel op een der drie brugwachlerst-
woningen langs het groole kanaal staan-
den wierp een gedeelte van den achter
gevel omver.
Toevallig had een tegen den gevel
schuilend persoon een seconde voor don
zwaren slag dë plaats verlaten, zoodal
het neder stortend gesteente achter hem
neer plofte en de electrische vonk ach
ter hem een gat in den baksteenen,
vloer sloeg
Ook uit de omgeving komen berich
ten van onweerschade binnen. Gelukkig
bepaalt zich deze overal slechts lot
malerieele schade
Prof Dr. Semmola, te Napels, schrijft:
„Uit vele en herhaalde- proefnemingen is
mij gebleken, welke kostelijke genezende
eigenschappen liet Ilunyadi Janos-Bitlcr-
water bezit. Het heeft een wijzigenden
invloed op de stofwisseling." Ilunyadi J li
nos is hel afdoende geneesmiddel tegen
maag- en ingewandsziekten.
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
- Er worden reeds twee solistencon
certen aangekondigd.
Dinsdag 17 Nov. zal alhier optreden
Frau Clara Bral uit Berliju, een «lieder
zangeres, die zich zelf daarbij begeleidt
op de luit, eu overal uitbundig succes'
lieefl. Ze wordt geprezen als een zan
geres le klasse.
En Dinsdag 15 December komt. hier
het Rönlgen-trio (piano, riool en violon
cel).
Provinciale Bibliotheek
van Zeeland.
Hel verslag over 1913 van den biblio
thecaris van bovengenoemde inrichting
is in druk verschenen.
De bibliotheek vermeerderde geduren
de liet afgeloopeu jaar 1913 met 2733
nummers, tegenover eene vermeerdering
van 3562 in 'l daaraan voorafgaand jaar,
Van bet ZeeuwscJi Genootschap kwa
men in bruikleen 1190. ten geschenke
werden ontvangen 970 en aaugekocht
werden 593 nommers.
Bij deze cijfers zijn alle boekon, afle
veringen van tijdschriften, deelen van
grootere werken enz. hoe klein, ook, af
zonderlijk geteld Herleidt men de maand
en weekschriften tot jaargangen, dan be
draagt 't aantal werken in bruikleen ver
kregen 399, ten' geschenke 952, en door
aankoop 339, in 't geheel 1750 nommers.
De Bibliotheek werd in 1913 door 586
personen bezocht (541 in 't vorig jaar).
Hiervan waren 378 (383) uil Middelburg,
172 (112, uit 't overige Zeeland, waar
van 43 uit Vlissingen; 22 (35) uil andere
provinciën en 14 '11) uit hel buitenland.
Het aantal door hen gebrachte bezoeken
bedroeg 3686 (3130)
Hel aantal uitgeleende boeken was 6942
(1770), dat der in de bibliotheek geraad
pleegde werken 4805 (4785) zoodat in
het geheel 11,717 (9555) boekeu werden
gebruikt
I Naar andere plaatsen werden verzon-
|den 362 (255 hoeken.
I Aan een aantal aanvragen van stad-
genooten en omwonenden betreffende
Nederiandsche, Fransche, Fugelschc
Duitsclie litteratuur, vertaald en onver-
i laald, technische werken (o.a door leera-
j ren der ambachtsschool), theologie, op
voeding en onderwijs, geschiedenis, wijs
begeerte enz., kon niel worden voldaan
Hel verslag bevat voorts een uitvoerige
opsomming van de ten -geschenke ont
vangen boeken, en van de aangekochte
Werken, zoodal dit versfag een welkome
aanvulling is van den grooten catalogus.
o-
Naatje'op den Dam.
Jhr mr. Victor de Stuers schrijft in
hel Juli-nummer van „Amstelodamuin"
„De Dam is dan eindelijk verlost van
hel monument dat hel plein ontsierde
Dit gedenkteeken is mij nooit sympa
thiek geweest. Vooreerst natuurlijk we
gens zijn wanstaltigheid, maar ook orti
zijn oorsprong, liet heelt zijn ontslaan
namelijk te danken aan zeker onbillijk,
ellendig, slil-vijandig gevoel jegens onze
Belgische broederen
Het is waarlijk niet te verwonderen
dal de Belgen in 1830 het huwelijk, het
welk zij niet gezocht hadden, verbraken.
Wat mij wel verwondert en waarvoor ik
nog geert fatsoenlijke verklaring weel,
is dal de Noord-Nederlanders, die in
1831 openlijk verklaarden, dat ook zij
naar de echtscheiding hunkerden, aan
de Belgen hun welgemo li veerden opstand
zoo kwalijk hebben genomen. Hel hoeft
lang geduurd eer hun de broederhand
werd toegestoken en lot voor korten tijd
moest men bij elke eenigszins plechtige
ontmoeting hel gezanik hooren, dat „oude
veeten vergeten" zijn, alsof het in dal ge
val niet veel natuurlijk en eenvoudiger
ware geweest er heelcmaal niet meer van
le spreken.
Vijf-en-twintig jaren na de gelukkige
scheiding van 1830 was de vee te kenne
lijk n og n iet in het vergeetboek. De Bel
gen vierden toen hun herwonnen onaf
hankelijkheid door den bouw van een
machlig gedenkteeken, „La Colonne du
Congres" te Brussel
Dil wekte in Holland allerlei slechte ge
waarwordingen op Men gunde het den
Belgen niet, dal zij triumfeerden en feest
vierden; Holland moest ook wat doen;
men was in de verte niel in staal een
kostbaar monument (e bouwen, zooals de
Brusselsche kolom, doch met een kleiner
gedenkteeken zou men ook al tevreden
zijnmaar ter eerc van wien of van wat
Willem I, aan wien de mislukking van
het vereenigd koninkrijk was tc wijten?
dal ging niel. Een groote militaire zege
praal viel niet le herdenken, en zou ook
tegenover de Belgen beter voorbijgegaan
worden. Men bedacht toen deze abstrac
tie „De volksgeest van 1830 en 1831".
die zich vooral geuit had in de beant
woording van 's Konings roepstem om
den smaad uit te wisschen der Ilolland-
sche eer aangedaan door de Belgische
muiters. In het comité is het voorstel
gedaan om een medaillon met de beel
tenis van Willem II aan het monument
toe te voegen, doch daartegen rees groot
bezwaar vanwege de tegemoetkomende
houding in 1830 door den Prins van
Oranje tegenover de Belgen aangenomen,
en welke als een soort verraad aange
merkt werd. Men gaf de voorkeur aan
de afbeelding van een hond (Spaniel)
symbool der trouw.
Men kwam op de ongelukkige gedachte
om van het monument eeu fontein (c ma
ken e n zag over hel hoofd dat deze bron
altijd droog zou blijven.
De vervaardiging van eeu ontwerp
werd opgedragen aan den heer II M.
Tetar van Elven. Het beeld der Neder-
landscheM aagd, dal den top moest uil
maken, werd gebeeldhouwd door Louis
Royer Personen, die thans dil beeld van
naderbij zagen, hebben mij verklaard, dal
het niet slecht is.
Dan is hel al zeer ongelukkig dat het
uit een slechte steen gehouwen is; er is
reeds een arm weggevroren aan Naatje
van den Dam, zooals de Amsterdammers
de Nationale Maagd oneerbiedig gedoopt
hebben
Hel monument zelf is algemeen erkend
als een van de leelijkste dingen welke in
ons land aangegaapt kunnen worden Geen
wonder, liet ontbrak den ontwerper en
zijn beoordeelaars aan dc meest elemen
taire begrippen van architectuur en van
aeslhelica Zoo werd het groole beginsel
veronachtzaamd dal de vormen afiian-
lkelijk zijn van bouwstoffen: bij dit stee-
ncn monument werden hier en daar vor
men aangetroffen welke hun wettiging in
houtconstructies vonden
Den heer Tetar van Elven heb ik goed
gekend. Hij was jaren lang als leekenaar
voor de monumenten verbonden aan de
afdeeling kunsten en wetenschappen bij
het Departement van Binnenlandsche Za
ken
Hij Leekende met de grootste nauwkeu
righeid en een microscopische uitvoerig
heid elke bouwkundige teelceniug. welke
hem werd opgelegd, doch daarmede is
's mans talent geheel omschreven. Al wat
een architect verder noodig heeft, ont
brak hem le «enenmale Toen 'in 1875
een leekenaar voor de commissie van
Rijksadviseurs voor de monumenten van
geschiedenis en kunst gezocht werd, be
val de architect P J II. Cuypers hem
aan Het bleek toen, dat hij op een voor
naam punt geheel onbruikbaar was; hij
labbreerde nl aan duizelingen, zoodal hij
het zelfs niet waagde op een stoel le gaan
staan liet opmeten van monumenten kon
hem dan ook niet opgedragen worden
Doch voor 'l uitwerken van leekeningen
was hij ongeëvenaard Overigens een lie
ve vriendelijke natuur met eigenaardige
denkbeelden Hij was een overtuigd aan
hanger van de leer der metempsychose
oftewel zielsverhuizing. Hij geloofde dat
Onze Lieve Heer onze ziel meermalen in
een dier overplaatst mei het doei, die
ziel le louteren en te volmaken. Ik heb
den goeden man getroost, door hem in
die overtuiging te sterken en ik heb
hem wijs gemaakt, dat hij hoogstwaar
schijnlijk zóu overgaan in een kaler om
het gebrek der duizeligheid te overwin
nen door middel van nachtelijke toch
ten over daken en dakgoten
LANDBOUW.
Landbouw proefvelden
Als no 3 in de Verslagen en meedee-
lingen van de Directie van den land
bouw verscheen een „Beknopt verslag der
landbouwproefvelden over 1910, 1911 en
1912
Dat betreft in de eerste afdeeling,
bouwland bemestingsprocven, grondver
betering, proefnemingen met aardappe
len, met suikerbieten met voeder
bieten en knolrapen, met granen en
verschillende andere gewassen
Voorts in de tweede afdeeling, gras
land proefnemingen Voor aanleg en ver-
belering, bemeslingsproeven, en proef
nemingen ter bestrijding van onkruid
Hel leerzame boekje, dal 152 blad
zijde telt. is a 58 cent franco per post
le verkrijgen bij gebr. J H. van Lan-
genhuisen, Den Haag
Een recidivist, die sedert twee jaar
door de justitie tc Brussel gezocht werd,
had een grooten hond afgericht, om h|em
in voorkomend geval le beschermen.
Toen hij nu Woensdag op zakkenrol
lerij werd betrapt eu bijgevolg op het
punt was aangehouden le worden, hitste
hij zijn hond legen de politie op. De boef
scheen evenwel onvoldoende macht over
hei dier le hebben. Het kunstje liep
althans averechts af.
Want hel „H. v. A vertelt ervan, dat
de hond in plaats van den agent or agen
ten die zijn baas wilden, arresteeren,
dezen zelf en wel in een zeer vleezig
lichaamsdeel beet, zoodal hij zich over
moest geven,
BOTER KOEL HOUDEN.
De „Köln. Zlg." doet een tamelijk een
voudig recept aan de hand, om in lieete
dagen dc boter koel le houden Een
ijskast toch staat niet ieder ter beschik
king en bovendien kunnen slechts kleine
hoeveelheden boter op ijs worden gezel,
daar grootere klompen bederven, als ze
niet spoedig gebruikt worden Ook is
hel bewaren in den kelder meest uiterst
omslachtig, terwijl week geworden bolcr
naai* men weel gemakkelijk haar lekke
ren smaak verliest.
Een recept, dal steeds uitstekend vol
daan heeft, berust op een eenvoudige,
natuurkundige wet, zooals meermalen
huisvrouwen en keukenmeiden onbewust
deze wetenschap le hulp roepen.
Men logge de boter nl. in een diepen
schotel, waarboven een hooge deksel
wordt geplaats. Deze schotel wordt ver
volgens in een platte schaal met koud
