MIIIDELBIJRGSCHECÖERA1T.
Zaterdag
20 Juni.
TAMINIAU's
JAM
de BESTE.
Neemt
N°. 143
I37e Jaargang.
1914
Deza courant Teriebynt d a g e 1 ij k met uitzondering van Zon- en Feeitdagen.
C*rija per kwartaal, zoowel voor Middelburg al» voor alle plaatien in Nederland franco ppi 11.25,
Afzonderlijke nummer* koiten 5 cent.
Advertentiön bij abonnement op voordeelige voorwaarden.
Proipectuiien daarvan zijn aan bet bureau te bekomen.
Advertentiön voor bet eerntvolgende nummer moeten de» middag» vóór één uur
aan bet bureau bezorgd zijn.
Advertentiön A 20 cent per regel. Bij abonnemont veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regel» f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclame» 40 cent per regel. Groote letter» naar de plaati, die zy innemen.^
Tot de plaatiing van advertentiön en reclame», niet afkomitig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd bet Algemeea Advertentie-Bar©»»
A. DB LA HAR An., N.Z. Voorbargwal 269, Amsterdam.
Dit nummer bestaat uit twee bladen en
eau Kinderblad.
EERSTE BLAD.
Zij, die zich tegen 1 Juli
a.s. op ons blad abonnee-
ren ontvangen de nog in
Juni verschijnende nom-
mers gratis.
ELST £IJ ARNHEM.
NIEUWE STROOMINGEN.
Toen we eind Maart met een betuiging
van waardcering melding maakten van de -
circulaire der groep vrijzinnigen, die later leven baseerden op geloofsdogma s die
En met alle erkenning van hel betere
inzicht dat dr. Kuyper en zijn medestrij
ders hadden, toen zij eerbied vroegen}
voor de wenschen van de ongeleerde
lcleine-luyden, blijft er lusschen hen en
alle vrijzinnigen toch altijd een onover
komelijke kloof, omdat zij, zich als ge-
loovigen stellend op hetzelfde standpunt
als die ongeleerden, hun heele geestelijke
D. vvi. V»*,
met andereu den Godsdienslig-Democra-andersdenkenden niet kunnen aanvaar-
tischen Kring vormden hebben verschei-1 deni 'eo omdat ziJ bovendien op grond
dene organen van rechts ons de attentievan hun godsdienstig dogma een
bewezen ons opmerkzaam te maken op staatkundige part ij bouwdenen in
de, uitingen van vrijzinnige bladen die ihet[dien vorm van geloofsgroep optraden als
streven der onderteekenaars dier circu- i politieke groep, welke de staatkunde van t
laire afkeurden. land wilde besturen op 't kompas van
We zijn daar erkentelijk voor. Maai" M1 u n godsdienst,
we hadden heusch niet verwacht, dat' ^n dfd zullen al die bovenaangeduide
nu in eens alle vrijzinnigen zouden in- personen steeds blijven wraken,vals een
stemmen met iets dat inging legen hel-ongeoorloofde aanmatiging, leidend tot
geen tientallen van jaren de overheersc,en geloofslvrannie, die tegen ieder be-
schende geest van de vrijzinnige poli-gv'P van vrijheid van gedachte ingaat,
tiek was geweest. Dat was niet denkbaar eu bovendien als een onbruikbaren maai
en t is ook niet gebeurd. De nieuwlich-j stfd.voor de beoordeeling van maatschap-
ters zijn door verscheidene vrijzinnige pelijke vraagstukk^i-
sclirijvers veroordeeld als menschen,die Wé zullen aan den andereu kant niet
weer wilden herstellen wat de liberalenontkennen dat de liberalen hetzelfde dc-
met zooveel kracht hadden bestreden, Iden bi de dagen toen zij zich als l
nl. de absolute scheiding van godsdienst ^denkend deel der natie' aankondigden,
en politiek. en daarom hun inzichten aan de anderen
Ook zelfs als personen die een stem- j trachtten op te dringen. We slaan niet
bus-sucoes najagen, door te trachten ook nicer op dat standpunt: <en hebben het
orthodoxen in de gelederen der vrijzinni
gen te krijgen, door te werken op hun
tegenzin tegen dr. Kuyper en zijn anti
these.
Wat nadien door die personen is ge
sproken en gedaan, heeft afdoende aan
getoond dat bij hen geen sprake is van
najagen van stembus-succes.
Maar bovendien meeneu we dat velen
in die uitingen weerklank hebben ge
vonden, van wat zij reeds lang voelden
juist wat we ook opmerkten bij de ver
schijning der circulaire.
O, er zijn er zoo velen, die hun geloof
aan de oud-godsdienstige leerstellingen
verloren hebben en die het nooit meer
terug zlillen krijgen, omdat bun kennis
van natuurwetenschap het hen eenvoudig
onmogelijk maakt voor waarheid aan te
nemen wat daarmee volslagen in strijd
is, maai- die tóch zich niet bevredigd
voelen in een leven van verstandelijke
zelfgenoegzaamheid; die steeds zich be-
wüst zijn van de kracht, in henzelf en
in anderen, van het intuïtief gevoel, dat
heel vaak juister oordeelt dan de rede
over de richting waarin men heeft te
gaan.
Er zijn er onder hen die zich nog
steeds een christen voelen; en in weerwil
van de beeldspraak van een van den
wortel afgesneden, bloeienden en ten
doode gedoemden tak, in zich de vaste
overtuiging hebben dat liim geestelijk en
zedelijk leven niet van luchtwortels leeft,
maar zich door steviger wortels voedt,
welke door de godsdienstige leerstellingen
heen reiken in een bodem van christe
lijk zieleleven.
Er zijn er ook die uit weerzin tegen
dorre kerkelijkheid niet meer willen
mee doen met iels, wat oolc, dat maar
even met liet kerkelijk christendom ver
band lioudt, maar die toch steeds zoeken
naar geestelijke bevrediging buiten de
zuivere rede om, en hét zelfs trachten te
vinden bij Oostersche geloofsleeren.
Er zijn er ook nog die aan geen en
kele geesteskracht hechten behalve aan
de zuiver verstandelijke. Maar hun aantal
wordt steeds kleiner, bij ieder opkomend
geslacht. En ook bij hen zijn er nog velen
die het zelf graag anders wenschten.
Wilt ge een algemeenen naam voor die
geestesstrooming noem haar dan een re
actie tegen het intellectualisme, in de
wetenschappelijke wereld reeds lang
merkbaar, en nu ook in breeder kringen.
Niet een ontkenning van het intellect,
van de rede
Want die blijft de leider onzer hande
lingen zoodra eens de richting is aange
geven
Maar wel de ontkenning van de uitslui
tende overheersching van dal intellect.
dus niet te verdedigen. Van t oogenblik
af dat het democratisch beginsel door
drong en men ook van ongeleerde boe
ren en arbeiders door het geven van 't
kiesrecht een oordeel vroeg over de rich
ting van het landsbeheer, was ook t eind
gekomen van de overheersching van liet
intellect.
Begrijpelijk was het dat, als een reactie
tegen die liberale opvatting van een kwart
eeuw geleden, de kracht der geloovigem
groeide. Begrijpelijk is hel ook dat toen
die geloovigen denzelfden weg opgingen,
en door him antithese-leus allen die an
ders dachten dan zij, veroordeelden als,
heidenen, een nieuwe reactie ontstaan is
van hen die zich zelf van een religieus!
gevoel bewust zijn, al past dat ook niet in
de vormen der oude kerkdogma's.
En zoo is ook de nieuwe beweging on
der de vrijzinnigen te verklaren, die op
komt tegen de leus van volkomen schei
ding van godsdienst en politiek.
Ze voelen zich, hoe dan ook, godsdiens-
lig. Mag dal dan niet meespreken in liun
politieke daden'?
Maar hier komt weer de nawerking van
die rangschikking van alle godsdienstigen
in een staatkundige partij. Uit al de aft-
keuringen van de bewuste circulaire in
sommige vrij zinnige bladen is die nawer
king nog te voelen: wie vrijzinnig wil
zijn, lean niet als godsdienstig zich aanf-
kondigén. t
Ja, als men een nieuwe godsdienslig-
vrijziunige p a r l ij wilde vormen.
Maar niet als men spreekt van den
godsdienst in den persoon zelf.
Die is er zelfs altijd geweest, ook bij
de vrijzinnigen. Maai* slechts zelden liet
men haar zich uiten, en wie het deed
liep het gevaar zfch argwanend te zien]
indeelen bij die andere godsdienstige
staatkundige partij, waartoe hij juist niet
wilde beliooren. Over gevoelsleven en
zedelijke beginselen werd onder vrfljah-
nigen heel weinig in 't openbaar gespro
ken.
De praktijk heeft trouwens 't onhoud
bare dier verdeeling geleerd. Als men
Engeland en Amerika met hun ortho
doxen onder de liberalen en hun vrij
denkers onder de conservatieven geen
voldoend voorbeeld vindt, dan zou men
hel in ons land dagelijks hebben kunnen
waarnemen, dat die verdeeling in gods
dienstigen en ongodsdienstigen niet meer
past op de meeningen over de prac-
tische daden van staatkunde Vooral niet
in de sociale vraagstukken
En noemt u dat nu alles vaag en zon
der houvast dan geven we dat grif toe.
Zeg gerust, dat die beweging zoo bont
kleurig is, dat er geen eenheid in is te
bekennen; zeg dat tal van die door ons
aangeduide personen niet zullen kunnen
meegaan met de mannen van den Gods-
dienstig-democralischen kring, omdat ze
andere gedachten hebben van t godsdienst
leven; zeg dal de tijd voor een synthese,
voor een andere partij-groepeering nog
heel verre is.
't Is waar, allemaal waar
Maar toch be sip at die strooming er.
Toch doel ze zich steeds sterker voelen.
Toch ziet men er telkens weer uitingen
van bij de politieke vrijzinnigen door dien
Godsdienstig Demdcratischen Kring; bij
de Ned. Herv. door de aangroeiende le
venskracht der vrijzinnig-hervormdenbij
de sociaal-democraten door de Christen
socialisten. En in 't algemeen bij de syn
these-mannen.
En juist nu sommigen zoo luid hebben
uitgesproken wat nog ongeformuleerd in
veler hart lag, zullen er steeds meerdere
bijkomen, die zich nu ook versterkt voe
len.
Ze zullen geen nieuwe staatkundige
partij vormen, daarvoor zijn ze te ver
deeld Ze zullen geen kerkelijke partij op
richten, want ze behooren tot verschil
lende kerken of tot geen kerk.
Maar ze zullen overal, in hun partijen
en leringen, een nieuw element brengen,
een element van persoonlijken waardee-
rings- en beoordeelingsmaatstaf, en zoo
doende weer medezeggingsscliap geven
aan een stiefkind dat te lang achteraf
was gezet de ingeving van het zielsleven.
DE NEDERLANDSCHE WERKELOOS-
I1E1DSRAAD.
De gister op een bijeenkomst in Deil
Haag lot stand gekomen Werkeloos-
heidsraad is een stap van gewicht in de
organisatie der bestrijding van dien kwaal
onzer moderne maatschappij
Naar de voorzitter prof dr. I. P. de
Vooys, tevens voorzitter van de Nat. ver-
eeniging tegen de werkloosheid, in zijn
openingsrede iu het licht stelde, had die
vereeniging oorspronkelijk gehoopt het
middelpunt eener gelijksoortige samen
werking te kunnen zijn De practijk
heeft echter geleerd dal deze schijn
baar zoo eenvoudige vorm niet voldoen
de (Hesultaat gaf. Voor direct practisch
werk vereenigden zich de instellingen
of vereenigingen afzonderlijk en natio
naal.
De nu tot stand gekomen vorm is die
van een federatie, welke zfch ten doel
stelt- 1. besludeering van de werkeloos
heidsverschijnselen en der middelen tot
voorkoming of beperking dier verschijn
selen en tot leniging van nood uit wer-
keloi^slieid2 bevordering van tijdige
en systematische toepassing dier midde
len.
Welke vereenigingen men zich als lid
dier federatie denkt blijkt uit de lijst
der uitgeuoodigde vereenigingen. de Sec
tie Gemeentelijke fondsen, de Vereen.
Werkverschaffing, de Vereen. Landver
huizing, de Ned Vereen, van Arbeids
beurzen, het Ned Verbond van Vaky
vereenigingen, het Ned. Verbond van Neu
trale Vakvereenigingen, het Bureau van
de Katli. Vakorganisatie en het Christe
lijk Nat. Vakverbond
De vergadering benoemde minister
Treub, die zich zeer veel moeite voor
de tol stand koming heeft gegeven, tot
eere-voorzitter.
Deze sprak als zijn meening uit dat
de totstandkoming van dezen Raad van
groote beleekenis is. Als het binnenkort
te publiceercn rapport der Staatscom
missie verschijnt, zal het, zoo zei hij, voor
de Regeering van groot belang zijn, een
uit vrije beweging samengekomen fede-.
ratie te vinden, waarmede zij in contact
kan komen Lol eene betere bestrijding
van de werkeloosheid.
ONGEVALLENWET VOOR ZEE
LIEDEN.
Op de ledenvergaderingen van den
Bond van Machinisten ter koopvaardij
te Amsterdam, Rotterdam en VI is sin-
gen is, in verband met hel vergaan van
het s s „Empress of Ireland een
motie aangenomen .welke motie ter ken
nis is gebracht van den Minister van
Landbouw, Nijverheid en Handel, en
waarin men o.a. leest
overwegende, dat indien een dergelijke
ramp aan een Nederlandsch stoomschip
ware overkomen, welke zeer zéker ook
onder de leden der bemanning slacht
offers zoude hebben geëischt, de nage
laten betrekkingen van deze leden, tenge
volge van hel in Nederland nog steeds
ontbreken van een ongevallenwet voor
zeevarenden, geen enkel recht opeeni-
gen financieelen steun van overheids
wege zouden kunnen doen gelden, en
derhalve grootendeels aan de publieke
weldadigheid zonden zijn. overgelaten ge
weest
overwegende, dat zulks, om slechts
één geval van recenteu datum te noe
men, het geval is met de nagelalen be
trekkingen van de bij het vergaan van
den hopper „Posedonia" omgekomenen;
besluit, er bij de regeering ten sterkste
op aan te dringen, dat alsnog ten spoe
digste het reeds gedurende eenigeu tijd
bij de Tweede Kamer ingediende ont
werp van wel ter verzekering van zeeva
renden en zeevisschers tegen de gelde
lijke gevolgen van bedrijfsongevallen in
behandeling kome, opdat eindelijk dit
ontwerp tot wet worde verheven
Ingezonden Mededeelingen.
dagelgks een likeurglaasje »r.
Slommel's Haematogeu on-
middelyk vóór den hoofdmaal
tijd! Uw eet'.uat wordt flinker,
aw zenuwstelsel versterkt, de
loomheid verdwjjnt en boel
spoedig zult gjj U lichnmelpk
prettig gevoelen. Waarschuwing!
Men verlange uitdrukkelijk den
naam Dr. Hommel.
Dit Stad ea Provincie.
Uit Middelburg.
Bij de Donderdag te Middelburg en
Vrijdag te Westkapelle gehouden verkie
zing van zes commissarissen van den pol
der Walcheren, wegens aftreding van de
heeren jhr mr. W H Snouck Ilur gr on je.
P Dieleman, J A. Zip, W. A de
Rijcke allen Middelburg, D. Kodde Lzn.,
Koudekerke en P. de Visser, Aagtekerke
werden 11S stemmen uitgebracht, name
lijk 101 te Middelburg en 11 te Westka
pelle. Van onwaarde waren 4 biljetten
dus geldig 114 stemmen. Bovengenoemde
heeren werden alle herkozen met de vol
gende stemmencijfers Hurgronje 110, Die-
leman 112, Zip 109, de Rijcke 113, Kodde
107, en de Visser 1Q8, terwijl op enkele
andere heeren een of twee stemmen wa
ren uitgebracht
--De St. Crt. van heden bevat de sta
tuten (bijv. 1072) van de vereeniging „In
dustrie en Huishoudschool voor Zeeland''
te Middelburg.
- De verlotingsdag der paardenver-
loling heeft gisteren heel wat drukte in
de stad teweeg gebracht In het Schut
tershof waai" des middags de verloting
plaats had, was als altijd een groote be
langstelling van de velen, die hoopten
op een prijs of prijsje, en men kon veel
gelukkige gezichten zien als do een of
de andere door fortuna in het bezit
:m een paard, veulen of anderen be
langrijken prijs werd gesteld. Naai" wij
vernemen viel dé" hoofdprijs ten deel
aan iemand, die nu niet zoo bijzonder
met aardsclie goederen gezegend is en
die het lot te samen met zijn aanstaau-
de echtgenoote had gekocht. Paard en
wagen werden voor een goeden prijs
van de hand gedaan en liet sommetje
zal den beiden jongelieden zeker bij hun
huwelijksplannen van groot gewicht kun
nen zijn.
Na afloop der verloting werd de twee
de paardenmarkt gehouden de kooplie
den zijn dan op hun post om te trach
ten nog wat te -verdienen door hel op-
koopen der paarden, die getrokken wer
den door personen, die liever het geld
hebben dan zoo een opetei", voor vvien
zij toch geen werk hebben. Inzonderheid
in de Teerpakhuizenslraal hcerscht dan
een ongekende drukte, want daar zijn
de paarden dan gestald en worden zij
door nieuwe meestal tijdelijke, bezitters
afgehaald Ei* was dit jaar niet zooveel
kooplust als anders
Ook op de Markt vormden zich tel
kens groepjes nieuwsgierigen rond koo-
pers en verkoopers
Hedenmorgen omstreeks half zes is
boven onze gemeente een vliegmachine
waargenomen, die uit Zuidelijke richting
komende een paai" keer rondvloog, om
daarop in Oostelijke richting le vertrek
ken
(Men zie onder Laatste Berichten).
In den watergang bij den Nieuwen
Vlissingschen weg ligt ter hoogte van de
brug van de Domburgsche tram eenvllot,
dat gebruikt wordt door den pachter
van het gras om dit le maaien Zoo'n
vlot is een geliefde speelplaats voor de
kinderen der omwonenden, en ook giste
renavond maakten zij bij groepjes een
reisje naar den overkant Op een dier
tochtjes bleek het vlot te zwaar beladen
en een viertal 'jongens van 7 tot 9 jaar
geraakte te water. Gelukkig werden zij
door rappe handen spoedig op het dro
ge gebracht, niellegensfaande een reeds
kopje onder was De kleinen kwamen
dus met een nat pak, een groote schrik,
en een gevoelige berisping van moeder
er af.
Uit tVlissingen.
De mailboot „Oranje-Nassau" ver
trok hedenmorgen van hier lot liet hou
den van een 8-daagschc excursie naar de
Kanaal-eilanden.
- De sergeant-konstabel II J. van den
Broek van Hr. Ms. „Bever" zendt ons
naar aanleiding van ons bericht over
den brand le Vlissingen, een verbe
tering van de ineedeelmg dat de politie
er met haai" slangenwagen het eerst bij
was, en dal de baas van de zagerij met
behulp der opvarenden van hel ber
gingsvaartuig de plaatselijke brand-
bluschmiddelen hel eerst in werking stel
de.
Toen de matrozen van de Bever" in
stormpas met bluschmaleriaal op het ter
rein van den brand kwamen, was er nog
geen ander materieel Tien minuten zijn
Loen voorbij gegaan om een brandkraan
te vinden, die eindelijk door een man
wcrkmanskleeren werd aangewezen.
Binnen een halve minuut werd daar
op water gegeven op het ketelgebouw.
Zij waren toen nog de eenige en legden
zelf nog een tweede slang aan Daar
de matrozen door de hitte gedwongen
waren terug te trekken, klommen zij'
op het dak van een loods om van daar
te trachten het vuur le beperken
Eerst toen zij gedwongen waren ook
die plaats le verlaten, zag v d Broek
een derde straalpijp Ook de matrozen
van hel bergingsvaartuig en de soldaten
zijn vee! later gekomen dan de mannen
van de „Bever"
Wegens plaats gebrek moesten we ons
ertoe bepalen de voornaamste feiten uit
het schrijven aan te halen.
Slechts brengen wij nog den practischen
raad over, om er voor te zorgen dat de
plaats der brandkranen dadelijk vindbaar
zijn. Nu ging er veel tijd verloren.
Uit Walcheren
Een knecht van den landbouwer V.
te Koudekerke zag deze week dat
van een akker aardappelen een groot
aantal bossen waren uitgetrokken, en
dichterbij gekomen zag hij twee jongetjes
die met een zak op den rug door een
droge sloot de vlucht namen in de rich-
Vlissingen. Mei behulp van een rij
wiel werden ze achterhaald, en naar het
hof gebracht,t oldat de inmiddels gewaar
schuwde veldwachter verscheen. Ze ble
ken niet minder dan 66 bossen le hebben
uitgetrokken
Het eene jongetje V. is 10 jaar, de an
der, L nog niet Zij wonen te Vlissingen,
cn schijnen zich al meer aan goederen
van anderen vergrepen le hebben. De va
der van den eene is weggeloopen, de
moeder van den ander is dood. Dc over
gebleven ouders wonen bij elkaar, en
naar onze correspondent meedeelt wor
den de kinderen zeer verwaarloosd. Het
onderzoek zal wel uitmaken of hier niet
aanleiding is lot toepassing der Kinder
wetten
Uit Z u i d-B e v e 1 a n d.
Donderdagavond werden ook le Goes
ter gelegenheid van den Walerloo-dag bij
de carillon-bespeling vaderlandsche liede
ren gespeeld. Onze correspondent kan
er zich niet verder toe brengen dan liet
doel te waardeeren Over den uilslag ïs
hij niet best te spreken.
- J. Potter, rijks-wegwerker aan den
kanaalweg V la ke—We mei din ge, is
benoemd tot sluisknecht te Veere, in-
;aande 1 Juli as.
U.it Schouwen-D uiveland.
Te Renesse had Vrijdag de stem
ming plaats voor een lid van den ge
meenteraad in plaats van den heer C.
Beije, die overleden is
Niet minder dan 4 candidalen waren
gesteld. Van deze kreeg de heer J.
Beije Nz landbouwer, 29 stemmen, de
