«IRIUailIRGSdti C0VRA1T.
CEREBOS
ZOUT
137* Jaargang.
1914
W oensdag
13 Mei.
H°. 112
Deze courant vornchijnt dagelijks, met oitzondering van Zon- ex Feestdagen.
T*cjj« per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. 11.25.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent»
Advertentiön bij abonnement op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zijn aan bet bureau te bekomen.
Advertentiön voor het eerstvolgende nummer moeten des middags v 6 r
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiön 20 cent per regel. Big abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regol mosi
20 cent. Beclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen..
Tot de plaatsing van advertentiön en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffendt
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemee» A<lvertentle-Bareau
A. DE LA BAB As., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
Binnenland.
GEZONDE EX ONGEZONDE
COÖPERATIE.
In het jaarverslag van de Nederland-
sche Bank worden de volgende opmerkin
gen gemaakt over coöperatie.
„Ook de gezonde coöperatie willen wij
gaarne steunen als een zeer nuttige wijze
van werken De coöperatie heeft zich
echter o.i. in den laatslen tijd in ongezon
de richting trachten uit te breiden, door
een onjuist gebruik te maken van de
bevoegdheid tot beperking der aansprake
lijkheid van leden ingevolge art. 19 der
wet op de coöperatieve Yereenigingen
Nu eens trachtte men de aansprakelijk
heid ongeveer geheel uit le sluiten en
zonder bijeenbrenging van eigen kapitaal
nieuwe fabrieken le stichten uitsluitend
op crediet, van anderen te betrekken.
In enkele deelen oes lands begon zelfs de
meening post te vatten,dat het bijeen
brengen van eigen kapitaal en aanhou
den van eigen aansprakelijkheid slechts
verouderd© werk-metliodeu waren, en de
ze meening werd gesteund door de onder
linge crediet-verschaffers, die elkander
trachtten te overtreffen in het aanbieden
van crediet voor die doeleinden op steeds
gemakkelijker voorwaarden
Ook kwam hel voor, dat door de wij
ziging in eene aanvankelijk anders aan
gevangen werkwijze, door een coöpera
tief lichaam obligo's tot niet ver van
een millioen gulden werden aangegaan,
terwijl het eigen kapitaal en de verdere
aansprakelijkheid werden beperkt tot
slechts enkele luttele duizenden guldens.
In alle dergelijke gevallen hebben wij
gemeend aan die uitwassen in de crediet-
verleening, gelijk deze zeker genoemd
kunnen worden, niet mede te mogen
doen, omdat op die wijze het operatie
kapitaal der circulatie-bank in bedenke
lijke mate kon worden vastgelegd, wij
hebben dus öf stellig onze medewerking,
geweigerd in het aannemen van promes
sen, uitgeschreven ingevolge een dergelij
ke manier van zaken doen, öf tijde-1
lijk dat papier tol een spaarzaam bedrag
toegelaten om aan de credietnemers de
gelegenheid te verschaffen intusschen
maatregelen lot wegneming dier wanver
houdingen te nemen."
1 MEI-VIERING TE ZAANDAM.
In antwoord op de vragen door het
Tweede Kamerlid den heer Brummelkamp
gesteld aan den Minister van binnenland-
sche zaken betreffende het al of niet
juiste der berichten over de 1 Mei
viering te Zaandam, heeft de minister
meedeeling gedaan van de van wege den
burgemeester van Zaandam ontvangen
antwoorden.
Deze antwoorden bevestigen wat onze
lezers al weten, nl. le. dat op 1 Mei alle
gemeentelijke inrichtingen gesloten wa
ren behalve het polilie-bureau, hel ha
venkantoor en de scholen voor middelb.
en lager onderwijs; 2e. idal aan de school
hoofden per circulaire is kennis gege
ven dat het dit jaar nog niet mogelijk
is op 1 Mei vrijaf te geven, maar dat er
geen overwegend bezwaar bestond tegen
combinatie van klassen; 3e. dat er niet
gevlagd is op Juliana-dag, omdat B. en
W in de verjaring van de prinses geen
reden lol vlagvertoon vonden, en boven
dien meenden in den geest van de meer
derheid van den Raad en van de bevol
king le handelen.
De minister bepaalt zich tot het over
brengen dezer meedeelingen.
UIT DE PERS.
De 1 Mei-dag en de
absolute neutraliteit.
Het orgaan van de Centrale Vrijzinnige
Kiesvereeniging in het kiesdistrict Zaan
dam, „Zaandam Vrijzinnig", schrijft over
de openbare school en den 1 Mei-dag
naar aanleiding van het schrijven van
burgemeester en wethouders van Zaan
dam aan de hoofden van alle openbare
inrichtingen van onderwijs daar ter stede,
waarin het college mededeelt, dat het
in zijn bedoeling ligt, „om het daarheen
te leiden, dat op den 1 Mei-dag aan alle
openbare inrichtingen van onderwijs va-
cantie wordt gegeven". Het blad heeft
verbaasd gestaan van een dergelijk be
sluit, genomen door mannen, die zich in
dc dagen der absolute neutraliteit
schaarden aan dc zijde van den Bond van
Nederlandsche Onderwijzers, waar toch
de 1 Mei-dag de feestdag is&*y.an een po
litieke partij
Het blad zou willen vragen hoe rij
men de heeren S. D A P-crs dal met
de door hen voorgestane absolute neu
traliteit? In 1910 hebben ze moord en
brand geschreeuwd over de verdorven
vrijzinnigen, die de openbare school
„loslieten", omdat deze hel Koninklijk
Huis wilden blijven erkennen ais „sym
bool/ van onze nationale eenheid". En
voor al onze (groote) politieke partijen
min de S. D. A. P. is het dit symbool.
Nauwelijks zijn de socialisten zelf in de
meerderheid of zij wenschen him stem
pel, dat zij met geen der partijen ge
meen hebben, op de openbare scholen
te drukken. Wij kunnen met den besten
wil ter wereld van de S D. A. P.-logica
niets begrijpen.
En dan „Men moet het kind geven
wat des kinds is". Osscndorp, de voor
zitter van den Bond van N. Ozei in
1909 ongeveer „Wij kunnen den kinde
ren niet duidelijk maken waarom zij moe
ten juichen bij de geboorte van een,
ander kind." En de S. D. A. P., die zich
aan zijn zijde schaarde, heeft hiermee die
woorden tot de hare gemaakt. Laat zij,
de S. D. A. Pons nu eens duidelijk
maken, hoe zij aan de kinderen wil ver
klaren, waarom de 1 Mei-dag de jubeldag
van het Internationale proletariaat is. Mis
schien kan de Zaansche onderwijzer, die
indertijd aan de jeugdige personen der
Jeugd-Organisatie verklaarde „Aan u
volk de zegepraal", ons op weg helpen.
Er schuilt echter in het voornemen
van B. en W. nog een zeer ernstig tac
tisch gevaar.
Brutus slaapt niet. En Brutus is hier
de jbijzondere school. Schreef niet de
heer H(arms) in „Het (a-r.) Weekblad":
Indien er nog een aansporing noodig
mocht zijn, om de vrijzinnigheid te door
dringen van de noodzakelijkheid tot op
richting ecner vrije schooi, dan moet die
noodzakelijkheid nu wel gebleken zijn, na
het besluit van het Zaandaqisclie gemeen
tebestuur ten opzichte van den 1 Mei-
'o-
Dat de vrijzinnigheid van Zaandam den
raad van den heer H zal opvolgen is
o a. hoogst twijfelachtig."
Het vrijzinnige orgaan wijst er nog op,
hoe de voorstanders van de openbare
school door invoering van den maatregel
in hun streven zouden worden belem
merd, ien schrijft ten slotte:
„Zal Zaandam een der bolwerken voor
onze openbare school blijven, dan kome
het college van B en W. van zijn voor
nemen terug. Het ligt in de bedoeling het
daarheen tc leiden dat 1 Mei een vacan-
tiedag wordt. Wij hopen dat, mochten
B. en W. hun strijd op deze wijze wil
len voeren een strijd, die o. i. zeer
klein is in zijn middelen, dan hopen en
vertrouwen wij dat de autoriteiten er een
slokje voor zullen steken, en de open
bare school niet de dupe zal worden
van de Prinzipienreiterei eener politieke
partij."
Ingezonden Mededeelingen.
Zij, die van lekker eten
houden, zijn het juist, die
ten zeerste de smakelijk
heid en fijnheid van
waardeeren.
Uit Stad en Provincie.
Uit Middelburg.
De data van de Zondagavondconcer
ten in het Schuttershof alhier zijn be
paald op 7 en 21 Juni, 5 en 19 Juli,
30 Augustus of 6 September.
Het bestuur van „Middelburg Voor
uit" heeft gisteren besloten haar leden en
dofrateurs 0p 2en Pinksterdag in het
Schuttershof des middags een bioscoop
voorstelling en concert aan te bieden
en des avonds achtereenvolgens een con
cert, bioscoop in de open lucht en een
bal in de groote zaal.
Tijdens dc landbouvCfeesten, op Woens
dag 9 September, zal- men een groot
festival organiseeren, waarvan men een
deel op hel water wil doen plaats heb
ben.
Uit Wlisslagen-
Door Burg. en Wélhv van Vlissin-
g e n zijn benoemd
tot hoofdcommies ter secretarie M.
v. d. Beke Callenfels, thans commies,
tot commies-redacteur mr. D. J. E. Vee-
ren, werkzaam ter secretarie te Drieber
gen;
tot commies: F. Bisschop, ambtenaar
ter secretarie te Lonneker,
tol adjunct-commies J. de Vlieger
thans klerk Ier secretarie te Vlissingen.
Aan eenige jongelui, in dienst der
Koninklijke Maatschappij „De Schelde",
die de Burger-Avondschool of de Avond
school voor Handwerkslieden bezoeken,
werd gister door de directie een spaar
bankboekje uitgereikt, waarop geplaatst
was ten name van hen, die bevorderd
zijn van de eerste- naar de tweede klasse,
f 5, en van lien ,die met goed gevolg
eindexamen hebben afgelegd, f 10.
De gratificatiën worden verstrekt, ten
einde het volgen dier cursussen aan te
moedigen.
Uit Walcheren.
Met ingang van 1 Juni is door den
minister van waterstaat benoemd lot
brugwachter te Souburg J. de Vroe, thans
sluisknecht te Vee re; is G. H- Unk,
brugknecht te Sas van Gent, benoemd
tot sluisknecht te Vee re; is verplaatst
de sluisknecht J. A. van der Linde van
Veere naar Vlissingen.
Uit Z uid-Bevcland.
Onze G o e s c h e berichtgever
schrijft ons:
Het bericht in het nummer van gis
teren, Dinsdag, betreffende G. O. inzake
het rijwiel, is niet juist. Zoo is hel rij
wiel niet 30 maar 24 April j.I. gehuurd.
C. O. werd voor de officier van justitie
fce Middelburg voorgeleid; na verhoor
door den rechtercommissaris is hij op
vrije voelen gesteld.
Hij is thans, als zijnde minderjarig op
last van den commissaris van politie
alhier naar zijn woonplaats Rotterdam
overgebracht,' nadat hij door de rijkspoli
tie als zwervende te Goes gisteravond
naar het politie-bureau werd overgebracht
en aldaar tot lieden morgen in bewaring
gehouden.
Maandag jj. waren te Ierseke
eenige jongens op een wei bezig zich
to oefenen in 't ver-springen. Van een
hunner brak de polsstok en de knaap viel.
Hij werd bewusteloos opgenomen en
huiswaarts gevoerd en de te hulp ge
roepen geneesheer constateerde been
breuk
Uit Tholen.
In de Dinsdag te Poortvliet ge
houden vergadering van het waterschap
Poortvliet, waar 65 ingelanden tegen
woordig waren, die 102 stemmen uit
brachten, werden de verschillende pol-
deirekeningen over 1913—1911 vastge
steld, evenals de rekening van het stoom
gemaal, die bij een uilgaaf van'f 7221.22,
een nadeelig saldo aanwees vanf 277.03.
De verschillende begrootingen wer
den daarop vastgesteld, w. o die voor
het stoomgemaal op f 6865.62, Besloten
werd het salaris van den machinist met
f 100 te verhoogen.
Het dijkgeschot werd bepaald voorde
polders Poortvliet en Malland op f15 70
per H.A., voor de polders Prieslermccl,
Bartelmeet en Nieuw-Strijen op f 14
per H A. voor den polder Klaas van
Stcenland op f 16.55 per II A„ voor de
polders Smaalrij en Baarsdijk f 1.50 per
ÏI A en voor de polder Pluimgat f 1 per
H. A.
De aparte bijdrage voor stoombemaling
werd vastgesteld op gemiddeld f 3.50
per H. A.
In de 1 Aug. ontstaande vacature voor
gezworene wegens periodieke aftreding
van den heer C. Ilage, die wegens het
bereiken van den 70-jarigen leeftijd niet
herkiesbaar is werd bij herstemming ge
kozen de heer II. van Westen met 47
stemmen tegen 43 op den heer E. van
der Slikke. Voorts stond nog op de voor
dracht Iz. Hage.
Uitgeloot werd een obligatie groot
f 500 en wel no 27.
Besloten werd verlenging tc vragen
van de concessie tot het heffen van
kaai- en havengeld te Strijenhaven en
om aan het bestuur machtiging le geven
om eventueel vergunning te verleenen
aan de waterlciding-TJioIen voor heileg
gen van buizen in de polderwegen.
Benoemd met ingang van 15 Mei
tot gemeente-veldwachter te Naaldwijk
J C Kaal, thans agent van politic te
s-Gravenhage voorheen onbezoldigd
Rijksveldwachter en geboren te Poort
vliet.
Uit Zeeuwsch-Vlaanderen W D.
Door de arrondissements-rechlbank
le Middelburg is benoemd als deskundige
tot schalling van de pachtwaarde der
gronden, gelegen in het calamilcuze wa
terschap Oud- en Jong Bres kens
de heer Izaak de Ilullu, dijkgraaf van
den Generalen Prins Willempolder, wo
nende te Schoondijke.
De metselaar W. D. te Oostburg
had gisterenmiddag het ongeluk bij af
breken eener woning met het invallend
dak naar beneden le vallen met het on
gelukkig gevolg dat hij een beek brak
Ingezonden Hededeellngen.
Aambeien.
Aambeien, een veel voorkomende kwaal,
worden gewoonlijk veroorzaakt door ver
stopping, een zittende levenswijze, zwanger
schap, enz. Meestentijds worden zij verwaar
loosd, totdat de hevige jenking en stekeudo
pijn een onuitstaanbare kwelling veroorza
ken en een operatie noodig is om fistel,
verzworen aambeien of verstopping van het
darmkanaal te voorkomen, of doordat de
patiönt geheel verzwakt i6 door het bloed
verlies.
Foster's Zalf geeft vanaf de eerste aan.
wending een opmerkelijk gevoel van ver
lichting en rust, en zij heeit in de jaren,
dat wij n haar deden kennen, haar afdoen
de werking in het genezen van zelfs ern
stige gevallen voldoende bewezen.
Foster's Zalf (let op den jnisten naam)
is te Middelburg verkrijgb. bij den heer
Joh. de Roos, Vlasmarkt K 157. Toezending
geschiedt franco naontv. v. postwissel a f 1.75
per doos.
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
De Köln. Ztg maakt van een nieu
wen verblijdenden uitslag der draadlooze
telefonie gewag Het draadloos („Telcfun-
lien") station Pola heeft de in Nauen (bij
Berlijn) draadloos opgegeven gesprek
ken in uitstekenden staat ontvangen De
afstand bedraagt ongeveer 850 K M
o
Uitvoering van Elias door de
zangvereeniging
Tot Oefening en Uitspanning.
Onder buitengewone belangstelling In
derdaad is het tachtigjarig bestaan der
zangvereeniging T O cn I" Dinsdag
avond herdacht. Palmen en bloemen her
innerden ons aan dc schoonheid der na
tuur buiten, wajar nu alles ontluikt en een
heerlijke lentegeur ademt van jong, frisch
ontspruitend leven, een duizendvoudige
schoonheid van de teerste kleuren-har-
moniën En ik kwam er onwillekeurig toe
een symbolisch verband te leggen tus-
schen liet krachtig opbloeiend leven daar
buiten en het werken onzer zangvereeni
ging, wier daden getuigen van den ernst
eener hoog opgevatte taak niet alleen,
maar ook van een onverzwakt streven en
hooghouden der heilige kunst.
Tandem fit surculus arbor'
kunnen we van haar zeggen. Bepaalde de
kleine vereeniging met een luttel aantal
leden zich in het begin tot werkjes van
bescheiden omvang allengs kwam zij
tot hooger bloei, en sinds veie jaren stelt
„Tot Oefening en Uitspanning" ons in
staat de klassieke oratoria te hooren en
studeert zij ook andere groote werken in.
En met welk schitterend resultaat die
studies bekroond zijn, het is van te
groote bekendheid, dan dat ik het hier
nog in den breede behoef uileen te
zetten. Het twijgje werd een boom, diep
geworteld in het muziekleven van Zee-
land's hoofdstad
Of is het gisteravond niet opnieuw ge
bleken tot welk hoog artistiek peil haar
uitvoeringen zijn opgevoerd? Maai- daar
over straks Eerst een enkel woord ovér
Mendelssohn's Elias.
Zooals men weet, wordt dit werk in
Engeland nog altijd in hooge male ver
eerd, Daar beleefde Elias zijn allereerste
uitvoering n.l. op het muziekfeest to Bir
mingham in Augustus 1846. Zóó groot
was het succes, dal, terwijl ieder applaus
verboden was op deze concerten, niet
minder dan vier koren (sic!) en vier
aria's herhaald moesten wordenDat tee
kent de stemming ten gunste van Men
delssohn. Men moot wel in een buitenge
wonen feestroes geweest zijn, dal er aan
een dergelijke» onmaligen wcnsch is te
gemoet gekomen.
En Moscheles, die den staf zwaaide,
moest er in berusten. Dat groote succes
heeft den componist niet weerhouden zijn
partituur, toen hij in September daarop
in Leipzig was teruggekeerd, geducht om
te werken en aan een strenge zelfkritiek
te onderwerpen, zoodal Mendelssohn be
vestigend antwoordde, toen Moscheles
hem vroeg „Das schóne Werk soil also
noch schoner werden?" En aan zijn
vriend Klingemann schreef hij den 6 De
cember 1846. „Die Slücke die ich bis
jelzt uragearboilet habe, zeigen mir doch
wieder dass ich recht habe, nicht eher
zu rulien, bis solch ein Werk so gut ist,
wie ich's nur irgend macJien kan».'
Op de bijna ziekelijke, althans zeer
erdrevcn Mcndelssohn-vereering ik
schreef hierover onlangs nog - moest
een reactie volgen. Hij in '1 begin he
melhoog verheven, werd later in zijn
waarde als componist onderschat. Hel zij
dit oen gevolg was van het zich ontwik
kelen en veld winnen der moderne rich
ting men leze. wal Wagner over hem
schreef in zijn Gesammelte Schriften und
Dichlungen dan wel als terugwerking
van het culminatiepunt, waarop Men
delssohn door zijn lijdgcuooten is ge
plaatst, hel feit dient geboekstaafd, maar
gelukkig wist ook ten opzichte van dezen
grootcn man de tijd de juiste hem toe
komende plaats aan te wijzen. En dal is,
hoe men ook over Mendelssohn's werken
denken moge en bij erkenning dal veel
daarvan is verbleekt en niet sterk meer
boeien kan, een eereplaats onder de rij
aller toonkunstenaars.
Hoe dit alles zij, de Elias-partiluur met
haar vele schoone bladzijden, haar leven
dige koren, iiaar gevoelige sofo's, met
haar meesterlijk geschreven, maar wel
wat zeer vormelijke instrumentale inlei
ding, waaraan toegeschreven wordt als
zou zij bedoelen hét te-hoop-loopen van
het volk en zijn gedrukte stemmingen te
schilderen, iets dat ik voor mij er nooit
in heb kunnen waarnemen, het juist door
zijn strenge afgemeten motief-verwerking
veeleer als een stuk zuiver absolute mu
ziek beschouwende, de Elias-partituur
in haar geheclcn opbouw, behoudens dan
het zwakkere tweede deel zij slaat
nog in hoog aanzien, al is de kring barer
bewonderaars van weleer thans ook klei
ner geworden.
Overzie ik nu het klavieruiltrcksel,
dan zij van de talrijke koren herinnerd
aan het eerste met zijn machtigen aan
roep lol den Heer om hulp en de
daarop volgende beschrijving van den
troosteloozcn toestand, waarin het land
verkeert. Hoe prachtig melodieus voegen
zich de stemmen daar allengs bij elkaar
tot één groot geheel. En het krachtig,
den gedeprimeerden toestand van liet
volk weergevende koor „Aber der Ilcrr
sieht es nicht", een mooie tegenstelling
van hel koor „Wohl dem der den Ilcrrn
fürchlel", waaruit een hoopvoller stem
ming spreekt Of het fanatieke Baai-koor
met zijn herhaalde dringende smeekbe
den, voorts het dankkoor voor het over
vloedig vallende en hel land verfrisscher.-
de hemelwater hoe teekenend wordt dit
laatste in de zestiende figuren der be
geleiding weergegeven! welk koor het
eerste deel besluit
In het tweede deel zijn als hoofd
momenten van het koor aan te merken
het breed opgezette „Fürchte dich
nicht" met het koraalachtige slot „Ich bin
mit diir" en het koor „Wehe ihm",
waarin het opgewonden volk de dood
straf over Elias uitspreekt, in zijn len-
denz aan koren uit Bach's Passionen
herinnerend Tot de mooiste koren be
hoort ongetwijfeld dat waarin Mendels
sohn het voorbijgaan van den Heer tee
kent met het suizen van den wind, de
aardbeving, kortom het woeden der ele
menten en het daarop volgende con
trast in zacht vloeiende tonen: „Und
nach dem Feuer kam ein stilles sanftes
Dan is de rust teruggekeerd,
