Dingen waar men naar
vraagt.
Onderwijs
ingezonden ieaefleeliagea.
A.0.BK0OD 5
iaaaJ
BüITtNLAND.
Ter overdenking.
folge, die als zo goed zyii aangebracht, een
uitstekende beschonning bieden, maar behalve,
dat ze kostbaar zijn en slechts bij bepaalde
vormen kunnen worden toegepast, zijn ze
soms ook in dat opzicht gevaarlijk, dat m het
roesten van het metaal bevorderen, eens, dat
dit proces op één punt is uangevangpn-
Mfift bedient rich meer van verfstoffen, dio
zeer verschillende, scheikundige sloffen tot
grondslag hebben. Tea eerste is dc chemische
aard van deze stoffen van gewicht. Ten ge
volge van talrijke proeven, door Engclschen
•ndemomem, schijnt men echter enkoio be
kende to moeten verwerpen. Andere daaren
tegen zijn uitstekend, als die, waarin chro-
maat of zink-oxydo, Pruisisch blauw en lood
wit zijn gemengd Wat tlo klassieke middelen
betreft, loodgit (niet loodwit) en menie, hun
beschermende invloed is buitengewoon twij
felachtig en wettigt in geen geval de popu
lariteit, die deze genieten.
De scheikundige aard van die bekleeding is
echter niet voldoende, om het ijzerroest be
doen verdwijnen. Ook het samenstel van de
verfstof moet aan enkele eischcn beantwoor
den. De duin waarin deze stof zgn bescher
menden invloed behoudt, hangt af van <le on
doordringbaarheid van het vernis, d. w. z de
Jaag, die daarop is gelogd, kan zeer dun zijn,
maar moet gelijkmatig verdeeld wezen zonder
•phooping van verf of gaten. Bovendien moet
zo tamelijk elastisch zijn om zich uit te kun
nen zetten en de bewegingen van het voor
werp be volgen zonder dat het verband tus-
scbesi do varf en het metaal vermindert
Ten slotte hebben Engelsche onderzoekingen
nog een zeer merkwaardig feit in het licht
gesteld. Het aantal lagen van dc verf, die op
het voorwerp worden gestreken, is niet on
verschillig. Een vernis b.v., dat zijn invloed
uitoefent, als men er slechts één laag van
brengt op hot metaal, blijft integendeel zon
der werking of wordt zelfs schadelijk doordat
het 't bederf bevordert, als het in twee, drie
of vier lagen wordt toegepast. Ook daar is
het betore ie vijand van het goed©
Men ziet dus, hoe ingewikkeld hot vraagstuk
dor bescherming van ijzer on staal togen
den roest is, en hoe gewichtig de bestudeerimg
van da kwestie der bekleeding, dio tot nu
too volslagen verwaarloosd is. De oplossing
van dit probleem is ook daarom nuttig, om
dat het ijzer meer en meer gebruikt wonlt
m het m bankroet, van de modern» maat
schappij zon l>e teek en en als in een nabije
toekomst alle kunstmjverheidswerken zouden
moeten verdwijnen, en aan beteekeni3 ver
kozen, ten gevolge van de langzame oplos
sing hunner besten ddeelen
Een granaat kan 37 K M afleggen en oen.
dikto van moer dan een meter van het meest
harde staal doorboren. Het valt niet to bc-
t wijf eten, of één dergelijk projectiel, mits goed
geschoten, kan het machtigste en best be<
schermda schip vernietigen.
Heeft men, zoo waagt de Franscho schrij
ver A- Rousseau tot slot, do grenzen der
mogelijkheden vodt de vernielingstoealellen be
reikt? Neen Men bestudeert reeds de vervaar
diging van nog machtiger wapenen, van ka
nonnen van 15 en zelfs 50 c.M. kaliber eai
ook deze zijn vooi* oorlogsschepen bestemd.
HET GROOTSTE KANON.
Vijf en twintig tot dertig jaar
be
gon bq de verschillende zeemachten de wed
strijd om maai- steeds een grooter kanon te
vervaardigen. In dien tijd scheen een der
gelijk moordtuig van 100 ton iets fabelach
tigs H<«,t horieht vot^olcfo grooto ontroering
Het kaliber van die stukken, het eerst op
Engelsche en Italiaansche oorlogsschepen in
gebruik, hadden een kaliber van tusschan 415
en 430 in M.
Het gebruik van het moderne kruit m de
marine-kanonnen heeft echter een vermindering
van het kaliber ten gevolge gehad en heeft
de fabrikanten in staat gesteld, om de kanon
nen machtiger te maken, terwijl tegelijkertijd
hun gewicht verminderde Gedurende een twin
tigtal jaren, is toen liet kanon van. 305 m.M.
bet eau ge geweest bij het bewapenen van alle
grooto kruisers. Niettemin heeft gedurend»
die lange periode ook de artillerie reusach
tige vorderingen gemaakt en het kanon met
oen kaliber van 305 m.M. heeft aanzienlijke
ï-erbetonngen ondergaan.
Zoo sterk was de uitwerking daarvan, dat
dit kanon tot voor kort nog verreweg het
besta wapen was, omdat het op iedere draag
wijdte binnen welke het doel zichtbaar bleef,
5e gewenschte uitwerking had. Doch om dat
resultaat te bereiken en te behouden, werden
daag ook jaar in jaar uit verbeteringen in
aangebracht, zooals groöter lengte, grooler be-
gin-snelhead, zwaarder projectiel, wat grooter
trefkans ten gevolge heeft, grooter draag
wijdte en zeikerder uitwerking.
Maar de concurrentie tusschen <to vloten
deed natuurlijk voortdurend naar een krachti
ger en machtiger werktuig uitzien Sinds dne
jaar hebben nu de marine overheden het be
schreven kanon verzaakt of staan ze op het
punt, dit te doen, om kanonnen met grooter
kaliber aan te neraan. Inderdaad Ijjkt dit
kanon kinderspeelgoed bg de moordtuigen, dio
reeds bestaan en bij die, waarvan de plan
oen ontworpen zijn.
De eerste kanonnen, waarvan het kabiler
grooter was dan 305 m.M., zijn gelijkertijd in
Engeland en de Vereonigde Staten gebouwd.
Het nieuwe kanon der Britsch© vloot vertoont
een kaliber van 343 m.M. Dat van de Amen- j
kaansche scheepskanomten is nog wat groo
ter, welke op hun beurt door kanonnen der
Duitscbo vloot ia dat opzicht overtroffen wor- i
den. De Fransche scheepskanonnen blijven, j
volgens de „Temps", aan welk blad we deze
beschouwing ontleen en, bij deze ten achter.
De uitwerking, die elk van dio kanonnen
ka» hebben, kan geschat wordon naar het ge
wicht van de projectielen, die daarmee ver
schoten worden. Een Duitsch kanon van 380
m.M. kon een granaat van 720 K.G ver
schieten-
Toch zijn deze gevaarten nog maai' kinder
spel, als men zo vergelijkt bij de kanonnon,
die het kanaal van Panama moeten verde
digen Om dien waterweg aan den kant van
den Atlantisclion oceaan te beschermen, wor
den kanonnen van 356 m.M. gemaakt, maar om
den toegang to beletten aan oorlogsvaartui
gen, dio het kanaal uit den Stillen oceaan
naderen, doen veel grooter kanonnen dienst.
Het kaliber van dit vernielingstoestel be
draagt nl. 406 m.M., do lengte 14 M 15 en
het gewicht 180 ton, d. w. z niet minder dan
182.700 K.G. Een projectiel weegt 1,088 K.G
Hot is 1 M. 63 lang en bevat 68 K.G. ont
plofbare stof, duoniet geheeten, die met me-
liniet overeenkomst vertoont. De lading, die
dit gewicht uit don loop jaagt, weegt 261 K.G.
DE ONTBREKENDE SCHAKEL?
Onlangs werden ia Sussex (Engeland) in
oude lagen de overbljjtselen gevonden van
een pro-his'orischea menssbenljjken schedel
van ongemeen boogen ouderdom. Er was bjj
deze fossiele overblijfselen ook een stuk onder
kaak. Over die vondst werd door dr. South
Woodward voor do leden van de Geological
Society een voordracht gehouden, en naar
aanleiding van die voordraoht sohrjjft na de
bekende sir Ray Lankester in een Lsfllensch
blad het volgende:
„Otsohoon de voorwerpen ait Sussex slechts
fragmenten zgn en er een meesterlgki-n be
handeling noodig was om se tö knnnen reoon-
struoeVen, wordt definitief erkend, dat zjj van
buitengewone belangrijkheid sjja en dat zjj
een nieuwen stap vormen tot onze vaste en
tastbare kennis inzake de ontwikkeling van
den munsch uit aap-achtige voorouders. Deze
halvo onderkaak uit Sussex, levert, bjj be*
hoorijjk ondersoek en een behoorlijke inter
pretatie, er het bewjja voor, dat een mensch-
aohtig weten bestaan beeft dat inderdaad
tusschen den menech en de aap heeft ingestaan.
Het komt diohter bjj de verwezealjjking van
de missing link" dan al wat tot dusver was
aan het lioht gebraoht. Het wezen i» meer
een „link" een tusaohenvorm dan de Pithe
canthropus van Java, de monsch van de Hoi
dolbergsohe kaak, of van de Neanderdal-doods-
hootden en geraamten
Sir Ray Lankester hondt het er voor, dat
hoofd en kaak, wat hun geologisoben ouder
dom betreft, zeker niet jonger zjja dan de
formatie, welke de Engelsche geologen ala
.ohollean" (een der vormen van hot Pleistoceen)
^an duiden. Wellioht sjjn de fossielen nog
ouder en mogen zjj tot het plioceen worden
gerekend. De vorm van de kaak meer V-
vormig dan U-vormig wjjst op tanden die
met die van do chimpansee overeenkomst ver-
tooien.
De mogeljjkheid bestaat volgens air Ray
Lankester, dat men in den Sussex mcnsch een
gemeenschappeljjken voorvader kan siei van
verschillende mentohenrassen en soorten, en
dat Nearderdal-mensoh en Heidelberg-menseh
van elkaar afwijkende afstammelingen van
den SnsBex-mensoh sjjn geweeBfc
Ifearderdal-mensch en Heidelberg menseh
sjjn echter uitgestorven, en zgn dus voorva
deren van den tegonwoordigen menseh.
De zon komt morgen op te 8.07 nor
en gaat onder te 4.09 nor.
De maan komt morgen op 10.26 v.m.
en gaat onder te 9.37 n.m.
Dinsdag is het nieuwe maan.
Auto- en fietsrijders hebben de volgende
week hun lantaarns aan te steken te
4.44 uur.
Wagenbestuurders te 5.14.
De peilschaal in de Vest nabij deNoord-
pooitbrug wees Vrijdagmiddag aan 4.2.
De aangifte voor de militie moet voor
in 1894 geboren minnelijke personen ge
schieden in de maand Januari.
Men zie de bekendmaking in ons no. van
Donderdag 19 Dec.
Loonlijsten van in de Ongevallenwet
vallende bedrijven moeten voor 16 Januari
naar de Rijksverzekeringsbank worden ge
zonden.
We weten wie gezegd heeft I „Elke dag beeft ral meervond vcreischt (glaidei) en er beslist
genoeg aan zjjn kwaad Dat mag op do ge- bjj sou moeten staan terrestres, dasr glnndea
woce dingen van den dag dok toegepast. En zonder meer het gewone Latjjszohe woord is
daarom, als we aan welk werk ook begin- voor eikels.
nen, is 't verstandig ons niet te zeer om 't Wanneer ik echter nu mét «eons tuinmans"
voltooien te bekommeren; dat kan zoo licht balp de gpbeelo plaats in hetLatjjn logmaala
iets drukkends krjjgen. bekjjk komt mjj de «orrectie uiterst gemak-
Scha,k«, mn» tmxe volte untedftke]jk ik „,„d„l]e,hli
t I» w, eiken daj, hebben bag letter. een in e,. r p.lungng.ch
te ngn, Hl» m, ,nto.steer van heb „lp„k„ kl.,„igheid de,S, .ldlli
kalm kan hot: van het bin verwachten -■
Vrij naai' Lichtenborg.
11 a. et bis timilia. Ik wied das gtkeil weg
Eu onder alles voor zoover gg bjj elkan- m8A oogbekorende meekrap en aensprikke-
der hoort mjjn kleine en groote meoischjes, lenden ajuin en «eens toinmans" moad-1
beter is hpt samen verdriet te dragen, dan tergende aardaker en hond simpellyk over:
elk ztn profijt na te jagen op eigen hand «koolraap het heele jaar door, raojjeer, zoo-
Prinses Kar ad ja 'als de mierikswortel», en meer der-
j geljjke". Em ei-van-Columbueeche oplossing
j Masr soo behoort het bjj alle goede tekst-
NA0CHRIFT op s Eeu benehrfjvlux v»> ^'beteringen
Zeeland nit de eerste helft wn de
10e eeow (voorkomende In de Mtd
delbuvgiebe Courant vnn VVomi-
dag 35 Ueeember 1013).
Een drietal brieven naar aanleiding van
Na deze topografische en boiauieche schrif
turen rest nu nog ter behandeling een orni
thologische. De derde brief (ia caan brief
kaart) was vac Jao P. Tbgsse. den vogelman,
dien ik nog vóór het nfdinkken van mgn
vertaling even gevraagd had of de Lepelaar
bovengenoemde boschrjj ving en mjjne vertaling!00^ *^ass noE 10 on, 'flnd broedde, bfiv. in
i fhni.Vnm.* <a I Nsardermecr. Door oma'atdigheden kwam
het antwoord eerst ia nieuwjaar. ThjjBSo
■ehrfift mo »De Lepelaar broedt bjj ona in
'l Naardermeer cn in 't Z wane water bjj Cal-
lantsoegtorna ook op Texel Hg voegt er
bg«Gaarne wil ik van dat reisverhaal een
overdrukje hebbenwjj weten vnn den vroe-
geren dierkundigen toosfand van one land
bjjna niets.
L A. J. BURGERS DIJK Jr.
HET KIND EN DE SCHOOL.
E o n v o u d-
„Want geen, die vlekloos dragen kan
Door aardscho vreugd en aardsche smart
De zachte lamp van blijdschap dan
De eenvoudige» van hart
itvaugen was mg bg mgn thaitkomst te
Middelburg na de Kerstvacantie te midden
van een stapeltje nieuwjaa skaartjes een paar
rekoninKen en oen beschrjjviDgebiljet der
Stedelgke Belasting een aangename verrassing
noopt mg tot hot opstellen van een kort
Naschrift.
Het oudste sohrjj»ea was er een van prof.
J Hnizinga van Groningen, gericht aan den
C. de Waard (en door doiti mjj ter in-
en gebruikmaking welwillend toegeronder)
naar aanleiding van diens artikel in hetzelfde
nummer vin het Archief van Zeelaid als
waarin de Descriptio Belgicae Inferior» was
opgenomen en wel in 't bgaonder naar aanlei
ding van de aanteekening op bis 136, waarin
de Waard opmerkt: »Dat Rammekens een
a tad zon sjjn geweest, geljjk gesegd wordt
in een stok van 1529, getiteld De-oriptio
Belgioae Inferioria en afgedrukt in Arobivalia
in Italië (II bis 7 vlg) beschreven door dr.
Gilbert Brom is onaannemelijkde «chrgver van
het bandschrift heeft vermoedelijk Rammekens
met het niet ver van daar gelegen Arnemmden
verward". Prof. Haisinga sohrjjft na«Arne*
maiden (Aremnden) wordt in de 16a eenw
door Italianen en Spanjaarden naar de uit
spraak, die eg hoorden, R a m u r a of
Ram ui a genoemd, bgv. in het reisve haal meoisch ontmoet? Eu hebt ge t
vnn Antonio de Beatis (ed L. Pastor, Freiburg docsüng van iets heel moois? Iets dat U de
1905), en als ik mg goed herinner ook bg ganschf* wereld anders deed zien, beter, rei-
Galvete de Enrolls, El felicitimo rieje de Don ner, schooner, meer waar?
Pbelipe etcAntwerpen 1552. Welnu, in hetAch I ho© weinig eenvoudige» ontmoeten we
Vaticasnsche handschrift, dat Brom uitgegeven helaasI Waar is de deugd' van eenvoud?
heelt, staat zonder twjjfel niet Rimnii (zie Waarom ligt ze begraven onder een dik dek
Archief 1. c bla. 161) maar Ramuri of Ramuie V3J1 ©matuur en schijn en leugen? Zijn er
of ieta dergeljjks. Brom, de Zeeuwsohe topo. 200 reinigen, die snakken naar waarheid
grafische historie niet kennende, heeft dat ge-20'-^n aI, raa^ /"oekfTl om m altes de
le.ea «I. Kammi .«Huid .1."Machtig» tor» lo vutea
mur ie onbolo.de Iulinu heeft n.et .nder.Er stral
ke, eenvoudige menschen, en, is dit op zich i
bedoeld dan Arn.mn.de» E, knn.dnnk. hoeveel ernsUger nordl I
geen t.gl.l e0n ei prof.Hn..l»g.e ve,kl.r.ng jj, 4» d,„ nie,
de jm.te, vonrnl Ah.men nedenkt, dnt tot o„Mtn»rliike bedorven volwas-
1635 (dn. ook in 1529, hot )..r waarin de mi,iion ora ir aarï,,
Italiaan reisde) de Arne de Middelborgêche wordendo mensehjes zedelijk worden verminkt,
haven was, die uitmondde bjj Arnemniden. jyaann goddelijk© mooi© zieltjes worden ge-
Da Italiaan moet sjjn topografische kennis schonden en ontwjjd. Ach, mochten alle vol-
hebben opgedaan door eerst langs Amemuiden wjassenen, ik bedoel voomoffnelijk 'alle
en dan door de Arne naar Middelburg te varen, vaders en moeders er van doordrongen zjjn,
De xg» nieuwe haven (ihana nog duideljjk te hoezeer, om hunner kinderen wille, de plicht
herkennen in don lagen grond tersjjde van den op hen rust, hun kinderen op tc voeden lot
Nieuwlandbchen djjk tusschen de begraafplaats eenvoud en waarheid, omdat allem een waar
en Nienwland) is eerst gegraven in de jaren i menseh een goed menseh kan zijn.
1532—1535, waarna de Arne bg Arnemuiden I '"heihgen schat, te bewaren iien
werd afgedamd. Wat ik derhalve in mgn aan- j gouden glans van eenvoud on echtheid, waar-
teekemng omtrent den Latgnsohen naam Val-11100 uw kind wa9 overgoten, toen het xoo
bina opmerkte, dat de zeeweg van Middelburg heexhik schwu k'r wereld kwaJU'> Dwr ,iet te
«destgds" langs WeMnghe liep, is ohronolo- laten in flifl afpar vflJ' ™rheid- door vai1-
Leer uw kind, d^ onze kleeren diauete, atb
ons lichaam te hveilige» to Iréatohnt-
ten en dat zij das '^n do eerste plu^Us doel
matig mootai zijn. ry-lnuihghcid. kan samen
gaan met eenvoudige sclioonheid. L icha^ina-
ver siering mag een kleed nooit1 worden, be
hoeft een kleed ook nooit Ui wórden, oendal
een schoon lichaam gec-u huipiruldelmi noodig
heeft Leer uw kind, da' de vuoimaaknBte
voorwaarde voor sefmon ticiaam is rein
heid Gewen liet vanaf z o «jcafte levensdagen
aan grooto lichaamsrennhmd' Wél raag er
voor een. kind poëzie. bcsUak ui kleine, in
tieme, kinderlijke schoonheid^ aaji z'ii klee
ding, maar - laat vooral Mwéev di» sóbo,a»-
heidjes roeien ©n houd juoiiw Mode", ia
Parjja
Uw meiej© uwl ïovredd' kiouueo zijn met
haar vermaakt of geverfd urkje, dal: a'« pnë-
tische liefheidjes evengod hob ben ka».
uw jongen moet hef lied natunrljjk vindon,
dat go z'ji winterjas keéren Iaat, uök al zou
den uw financieel© middelen gedongen, dat ge
liem ©en niouwo kocht Al
Laat ©venwel uw Lnil goéd begxjjpm,
svaaroin ga Aldus h^adsiL '-aa! 't nooit 'a
dOgenblik kunnen denken, dat giorighoid xé
Schraperigheid do drijfveer van uw liajidelin-
geo. is, want laat «eni telkens ervaren, dat
ge 't op een verstandige ma«i>sr bespaarde
direct wilt aa»Wendta ten nutte va» andere»,
die meer noodig hebben «tan gij.
Muedeï.
Wórdt vervolgt).
Eenvoud is waarheid en ongeschonden
schoonheid t Ongerept mooi, dat aan god
delijkheid denken doet, dit is een voed I Zoo
als 'n kindje, pas geboren, nog niet door
menschenhaiuiea aangeraakt, zóó is eenvoud'
Hebt gg wel eens een waarlgk eenvoudige»
menseh ontmoet? En hebt go ervaren de aan
UW SS2öNDH£iO
EISCHT
"DA6EIUK5CH GEBRUIK
Zondag
Maandag
DiBsdf.g
Wouosdjg
D-mderiitt»,
Zatevdag
V11gi u ge
12 .)»n.
13
17
18
435
5-10
5.48
88
gisch onjuist.
Ik kom zoo vanzelf op mjja tweeden brief-
■obrgver, die omtrent deze haven ook terloops
een opmerking maakt, maar die zich toch op
een ander terrein meer thnis voelt, nl. dat van
laten in die sfeer van zuiverheid, door van
af zijn eersten levensdag uw kind met waar
heid en eenvoud te omringen- D«x>r dus zelf
eenvoudig te zij». Alles, wat uitgaat van u,
alles, wat óm u is, moot zijn recht en waai"
't la een zware taak, overal en lea allen
an eenvoud to blijven beoefe-
En nu maar aan den arbeid; wie z'n work
beneden zich acht rijst er nooit boven uit.
G- Schrgver.
Elke eerlijke poging helpt ons op weg,
©Ike verzuimde poging keert zich onmiddel
lijk togen ons.
C. W agner
Alleen wat in zichzelve grootsch, heil
zaam is blijft; het overige wordt meegevoerd
door den stroom de* eeuwen als kleine brok
jes, bestemd om in den afgrond van 't niet
te verzinken
Hagel.
De wereld behoort een iodèr toe, die mot
opgewektheid doeleinden najaagt, doeleinden
die er mogen wezen
Naar Emerson-
Indien men to goeder trouw is, zgn belof
ten overbodig; mdien niet zoo zijn ze
nutteloos.
Ernestine,
En wi» de kunst verstaat woord te hou
den aan zichzelven, behoeft hot jegens an
deren niet te loeren.
Droz.
Komt, met opgewektheid en met eentg ver
trouwen in elkander na maar voorwaarts I
den toinbonw. Deze briefschrijver ie venalsnen, omdat" alles in do wereld er het als 'I
de Italiaan (helaas 1) een ongenoemde, die zich ware 0p schijnt toe to leggen, onzen eenvoud
enkel »eeD tuinman" teekent. Hg heeft zich bespottelijk te doen schgnen, zoodat, wan-
over het koballïatische woord ntanmo'atia ont- neer w© in ©ogenblikken van groot» iwmvech-
fermd. Ik zeg ontfermd; want metéénezgnsr tigen 't geloof in oas zelf dreigen te ver
gissingen is bg va. i. zeer gelukkig geweest, liezen, wc alleen, gaan. en. <ms zelf angstig
Bg sohrjjft, dat Moratia »wel zal zjjn een af- gaan bespieden cn ons weifelend afrapgen,
korting van armoratia, do peperwortel, th»ig ©f we wel goed gAan ©n we heusch rijn op
meer bekend onder den naam van Mieriks- dein rechten weg.
wortel (Coolcana armoratia). Aan deze plant Lat» wo oas ©venwel niet laten ontmoe-
was betrekkelijk veel behoefte mot zoozeer i ^6®°» want °P oogesnhlikken van klein.-
voor plaatselijk gebruik als wel voor de scheep-1 zich-voelefc en weifel® volgen weer zoo mooi
vaart, die groots hoeveelheden eiscbte. De
drassige kleibodom was voor de onltnnr uiter
mate geschikt" Ware de brielscbrgver geen
anocymns, ik zon hem terstond gevraagd
hebben, waarvoor de scheepvaart den'
zich-voelön
en heerlijk dio ©ogenblikken, waarin
ten, en ?i en.
Eenvoud willen we,"omdat we willen waai
heid, omdat we willeb deugd I En wie, dio
voelt d» verantwoording voor de klein» meu-
schenzièl, aan hem toevertrouwd, zou, als
rhienkswortel voreuohte. Ik «mg na echter I -t dat voor bereiken
zelf ©P Je «eek en vond in Den Ned»>la»d-kajl) wengchen, het in de allereerste
■©hen HerbanuB van 8t ph. Blankaatt 2-> dr- plaata h, tot -n deugdzaam menseh?
Amst. 1714 blz 82 o. a. het volgende: »In het j Schep dus eenvoud om uw kind I Omring
voorjaar haalt men do wortelen (van doarmo-'bet met onvervalschte echtheid en houd verre
rati») nit de aorde en men gebruikt ze op Tan hem alios, wat zweemt naar schgn
tafel als andere Radgs, dienende tegen sljjmige onnatuur. Leer hem, zich zelf te blijven ei
magen en sljjmige scheurbuikenverwekken ia hem geschapene schoon te bewaren I
eetlust en doen vel wateren" (in de tiohtmg 1 Laat alles om hem eenvoudig zjjn, in de
van het laatste werd in vroegere ipd-ra door eerste plaats-, uw taall Uw taal, t meest
de geneosheeren veel gnw-rkt). Maar »een concrete, 't meest intieme middel waarmee
tuinman" zal boofdzakeigk «edaebt hebben' "S naderen tot ons kind Geen oveidre-
aan de in oude scheep-journalen als zoo ge- venheden in onze woorden, geen bombast,
vreesd afgeschilde.de so eurbuik (een aard.ge 6^ gekletter en gelawaai I Sülte, oprechte
volksetymologie van het Latnnsche scorbutus). zuivere va" 2,el z,cl.'
De n»3ere gi.,ing .nn .een t.inn»»" d.t teerechm m W
in »utsn" het woord «g'ans" zon kunnen n1^*^;
schuilen in de beteekenis van glans terrestris
d i. aardaker, «toen een volksvoedsel, b'oeien-
Ecnvoud niet in de bcteokonis van uit-
scliakeling van echt schoon, schoon van vor
men en kleuren, maar stil eenvoudig schoon
de io Juni en Juli. uijgeplant op de «koor-n- harmonie!
ackers", d. w z op .de he«te gronden, een Niets om uw kind, dat vermoeit en z'n
bewgs dat men de cultuur op honge waaide gmaak bederft, d(*kr schijn te geven voor
zchatto ongeveor als teir-nwoordig die der vw. Niets dat bedriegt en de kern ver-
oardnppelz en suike bieten' deze gizsmir bergt I
zeg ik. k n hundachr fteljjk" niet verdedigd Kleed uw kind eenvondigl Geen
worden, aangeziefPhet verband den 4>ra nu»'- linten m strikken, geen fluweel en aatün I
BerUjnsche Brieven.
Nadruk verl«deji
Berijjn, den tien Januari 191^5
/x>u ik dezen brief eerst overmorgen heb
ben geschreven, dap zou die waarschijnlijk
rijn gowijd nan de Sudermaan-première, <lie
ons morgen te wachten staat ra het Deut
sche* Schauspielhaus, waar- ..Der guto Rut"
den goeden naam vfitx Sudeimann zal moe
ten herstellen, die in dn ktafate jajen be-
laiigrgk, heeft geleden Ik bedoel zijn roep
als dTajua-schrijver. De dagen., dat do lite
raire jeugd streed ©ver d© viapg wio groo
ter was, Sudermann al Hauptniami, zi)»
lang voorbij, Sudermano heeft het publiek
in de laatste jaren menig© tefeui-stellijng
bereid en dc voorgeschiedenis dezer pre
mière van morgen bewijst wel, dat hg op
hot ©ogenblik niet meer staat op da hoogte,
waarop hij in vroegere jaren stoad- De
theaters, die ra vroeger jaren een "stuk van
Sudcrmajui oogelezea aannamen, worden
zeldzamer Verplicht zgn ze er nog tow,
want bet ©pvoeringarecht werd niet ver
kocht dan aan liefhebbers, die bereid wa
ren den prgs daarvoor te beluien, voordat
ze nog ©en blik ra hot manuscript hadden
geslagen. Met angstvalligheid heeft men ge
poogd het geheim te bewaren. Een Neder-
landsch gezelschap dal op het stuk reflec
teerde, kreeg ten antwoord-, dat hel. voor
geen. duizend mark inzage van het stuk zon
krijgenToen de eerste opvoering moest
worden verschoven dooi de ineenstorting
van het KomiSdidihau werd de teuröjBy
waarop koopers .van hol ópvoeringsrocht
bet manuscript zoude» ontvangen, weer ver
lengd, uit vxeoti, dat anders een niet-Berlgnach
theater «lit stuk het eerst aou brengen. Toé»
heeft het eenigo moeite gekost eco schouw
burg in Berlijn te vinden, die het stuk wild©
spelea en een opvoering waarborgde, dio den
dichter cu het zeer veel ei schend© première-
publiek z»u. bevredigen. Het Deutsche Schau
spielhaus, «lat na ril11 ongelukkig begin zg»
best heeft gedaan, om niet slechte de gunst
van het publiek, maai' ook die der muze»
te winnen, zal nu mengen do première be
leven, die, als men voorspellingen gdooven
mag, een fiasco zal worde»,
j Want ondanks de pgnlgke on angstvalli
ge manier, waarop hot stuk behandeld ia,
is toch uitgelokt, wat «ie inhoud is cm wel
door ©en artikel in „Die Scha,ubühae
Daar is n©g, voordat het stuk- verschenen
was, do inhoud weergegeven ©n op het
stuk vinnige, critiek geoefend. Het „Verband
deutscbcr Bühaenschriftsteller", dat imiteu-
ge.wtxn lier is op het feit Sudor man» eö«i-
delijk onder zjjn leden tc tellen eii welkni'
bemiddelragH en pLiatsingsbureau ook daar-
I ojn goo angstvallig was als er sprake w*s
van dit werk, heeft de zaai terstond bui
tengewoon krachtig aangevat e» den schtg,-
ver der critiek vervolgd Dat is nu wol
begrijpelijk ra. zooverre altt het een apteur
van eèn niet bijster geslaagd stuk niet
aangenaam zijn ka» «sok reeds vóór de op
voering een slechte critiék te lezca, maar
het had bovendien het voordeel, dat daar
mede een goede reclame voor het. stuk te
moker wan.
