MIDBELBERGSCHE CRURA IT, Woensdag 16 October. 243. ïss* jaargang. 1912 Deze courant r.nctiijnt l.gelljki, «itzoaderiag ra. Zoa- >a FeeiMigu. Priji per kwartaal, roowel root Middelburg all roor alle plaatie. ii Nederlaad fraaoo pp f i Afzosderlijke nummers kostem 5 cent Advertemtia» by abonnement op Toordeelige voorwaarde». Prospectussen daarvan zijn aan het bureau te bekomen. Advertentie voor het eerstvolgende nummer moeten des middag, vóór sir san het bureau bezorgd zyn. Advertentiöa i 20 oznt per reg8i By abonnement veel lager. Geboorte-, 4ooé- e» alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elk» regel mee 20 oent. Beolnmes 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die rj innemen Tot de plaatsing Tan advertentiOn en reclames, niet afkomstig nit Zeeland, betreffend, Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Ad verte» tie-Ker» AC A. DE LA HAEt Ak., N.Z. Voorbir^iral 266, Amsterdam. Bg deze courant behoort een Middelburg 15 October. DE INVALIDITEITSWET. Maandagavond heeft in Amsterdam in Plan- cms de S. D A. P. een protestvergadering gehouder tegen de overhaaste behandeling der invaliditeitswet, met het kamerlid Duys als De volgende motie werd aangenomen: De vergadering, gehoord de rede van den heer Duys over den inhoud van de invalidi teitswet, en het doorjaagsysteem van de meer derheid des- Tweede Kamer; protesteert ten sterkste tegen de dwang- belasting, die aan de arbeidersklasse tegen haar wil en tegen haar belang zou worden protesteert evenzeer tegen de overhaaste behandeling van dat ontwerp en besluit met onverzwakte kracht te zullen blijven strij den voor staalspensionncering op 60-jarigen leeftijd zonder premiebetaling, als de eenige wijze, waarop de ouden van dagen der ar beidersklasse op bevredigende wjjze uit den nood kunnen worden geholpen. Maar behalve door deze motie was de verga dering belangrijk omhel feit dat Duys meedeel de in do Kamerzitting van heden eerst het woord te zullen vragen voor een persoonlijk feit, omdat hjj nog een „aiefietje" met „den heer*' Duymaer van. Twist moest uitvechten I Bit Stad so Provincie. Uit Middelburg. In de 11 dezer onder voorzitterschap van den heer L. A. van der Harst te Middel- b u r g gehouden jaarlijksche vergadering der „Vereenigjng tot werkverschaffing aan Zeeuw- scho blinden" werd ingevolge artikel 11 der statuten door den voorzitter verslag uitgebracht over het boekjaar, eindigende 1 Jub 1912 en de rekening in ontvang- en uitgaaf vastgesteld op f 6283.93. Aan het verslag wordt alsnog ontleend, dat de voreeniging een groot verlies leed door het overlijden van haren ijverigen voorzitter, den heer W. J. J. Koole, die hare belangen in wijden kring behartigde. Met dankbaarheid vermeldt het bestuur' een legaat van vijfhonderd gulden, geschonken door nu wylen den heer J. G. Ermerins. In de werkinrichting werkten geregeld 7 mannelijke en daarbuiten 5 vrouwelijke blinden. Dank zij de meerdere opbrengst der jaar- lykeche verloting van voorwerpen, door de blinden vervaardigd werd het bestuur in staat gesteld tot loonsverhooging te besluiten. Het bestuur brengt ten slotte dank aan allen, die op eenigerlei wijze hebben medegewerkt tot het verkrijgen van zulke verblijdende uit komsten en gevoelt zich daardoor aangemoe digd om met steeds meer kracht voort te wer- aan do verwezenlijking van zijn doel: „ver betering van het lot der blinden" en hoopt, dat meerderen van hunne sympathie voor deze zoo nuttige instelling zullen blijk geven door het schenker, van jaarlijksche bijdragen, het maken van legaten en het deelnemen aan de jaar lijks te houden loterij, Zaterdag a. s. begint bet circus Semay alhier op het Molenwater een reelt6 voor stellingen. De Middelburgers zullen dus gedurende die avonden een schouwspel kun- nen genieten, dat hun niet iederen dag geboden wordt. We lezen veel goeds omtrent de voorstel lingen, die dit circus pas in Roosendaal en op andere plaatsen gegeven heeft. Eiken avend moeBten daar menschen worden weg gezonden, zoo vol liep het. De afwisseling in de programma's evenals de fraaie costu mes en de heldere verlichting worden zeer geprezen. Uit Tlliiinl»». Door den heer P. Landsman te Viissiti- gen is een cantate geschreven getiteld 18131913, op het blijde Eeuwfeest van Weerland's hernieuwde vrijheid en onafhanke lijkheid, welk werk genoemde heer na cor- resP°ndentie met het Uitvoerend Comité, aan de Centrale Commissie voor „Plan 1913" heeft opgedragen, welke opdracht met groote waax- deoring is aanvaard. De heer M. H. y, 'tKruys componeerde de muziek. De cantate is voor gemengd koor en solo. Zij bestaat uit een inleiding en drie afdcelingen. Aid. 1 schotst den tijd van bloei en dien van verval der Republiek, Afd. 11 dien der Fransche overheerschingAfd. Ill diender verlossing van het Fransche juk. Het werk zal over eenige maanden ver schijnen bij den heer de Vey Mostdagh. In de gisteren gehouden vergadering van Vlissingen Vooruit werden de af tredende bestuursleden, de heeren Winkel man, Stuart en Hillinga herkozen. Besloten werd binnenkort een vergadering te houden met verschillende plaatselijke vereenigingen om te bespreken wat 't volgend jaar te doen. Het jaarverslag memoreert het op 19 Juli 1.1. gehouden festival. Dit jaar werden geen folders,verspreid tengevolge van de weinige belangstelling der neringdoenden, die niet bereid waren advertenties in de folders te plaatsen. Uit Walcheren. De landbouwer J. de V. G.z. te Oost- k a p e 11 e, die Maandag met de machine aan het zaaien was, had het ongeluk dat zijn paarden er vandoor gingen, waardoor hij «en been brak. Uit Noord-Beveland. Een gezellig© Woning Maandagmiddag brak te Kortgene brand uit, door het omvallen van een petroleum- toestel, in een arbeiderswoning, bewoond door H. K. Doofr buren werd de brand nogal spoedig gebluscht. Jlet huisraad was echter geheel of gedeeltelijk verbrand. Verzekering dekt de schade. Volgens verklaring van de vrouw van H. K. was het kookstel door de ratten omver gewor pen. J.l. Zaterdagnacht brak in hetzelfde huis brand uit, doordat de ratten het nachtlichf hadden omvexgeloopen. Uit Tholen. Omtrent het geval yan den uit Vrede rust" te Bergen op Zoom ontvluchten en gisteren te Tholen aaDgespoelden ver pleegde van dat gesticht meldt men ons nog dat de ongelukkige die 30 September ont snapte, ook daags te voren beproefd had te ontvluchten maar was toen nog door ver plegers gevat. Wel treurig, dat zoo iemand een volgenden dag zijn plan toch kon vol voeren. Natuur- en Stadsschoon en Kleederdrachten. De heer B. von Brucken Fock, secretarie der vereeniging „Nehalennia", trad Maandag gingen „Zierickzee" en „Algemeene ontwik gingen „Zierikzee" en „Algemeene ontwik-1 keling", met een lezing getiteld „Over het be houd en de bevordering van Natuur- en Stads- schoon, en de instandhouding van kleeder drachten. De voorzitter van de vereeniging „Alge meene lontwikkoling", de heer Polvliet, opende de vergadering en heette allen welkom. Het bestuur van „Zierikzee" Was hood5dZak)elyk; door ziekte en uitstedigheid verhinderd aan wezig te fcgn. Evenwel moest nog een verkiezing plaats hebben voor do verkiezing van twee bestuurs leden van „Algemeene Ontwikkeling". Voor de 1ste vacature, ontstaan door het ver trek van den heer Reigersberg stelde het be stuur candidaat (in alphahetische volgorde) de heeren H. E. den Boer en dr. F. de Haan. Gekozen werd de heer de Haan met 14 stern- van de 20. Voor de nieuwe vacature wer den candidaat gesteld de heeren J. A. Bier- masz en H. J. Korrevinke. Gekozen werd de heer Korrevinke met 12 van do 21 stemmen. Vervolgens werd de heer von Brucken Fock welkom geheefen en verkreeg deze het woord tot het houden van zjjn lezing. Do heer Von Brucken Fock zeide ongeveer het volgende De eenvoudige smaakvolle boerenwoningen, afgedekt met een rieten of rood-pannen dak, mooi contrasteerend tegen het groen der om geving, verdwijnen meer en meer, om plaats te maken voor de smakelooze nieuworwetscho huizen, opgesmukt met veelkleurige tegels, schreeuwend: gekleurd glas, groote ruiten en ander opschik en gedekt met haast kleurlooze pannen, die niet of slecht afsteken bij de om- wing. Do kunstgrepen, waarvan de architecten in do steden do vorige eeuw gebruik maakten om voor weinig geld een effectvolle woning te kunnen bouwen, worden meer en meer overgenomen door de dorpstimmerlui, die ook in stadstrant gaan werken. In hun onwetendheid maken ze de nieuwe stadswoningen met veel ornament werk enz. na, cn eigenlijk is dj© wansmaak reeds tot de meest afgelegen uithoeken van Zee land doorgedrongen. Dakgootconsoles, die relief gaven* aan de daklijst, maken plaats voor de stadskroonljjst. De aardige groenwitte luiken worden vervangen door blinden, in de woning zelve aangebracht. En in plaats van de boomen voor do wo- woningon om de felle zonnestralen te weren, zijn jalousieën gekomen, die m den regel geel geschilderd, het aanzien der plattelandswonin gen moet benadeelen. De Zceuwsche plattelandsbewoner, in 't bij zonder de Walcbersche jhad gevoel voor kleu ren. De dorpsstraten zijn er ons het bewijs van met hun kleurrijke huizen. En dan de schoonc Zeeuwsche kleédcrdracliten. Dat de stadsbewoner daarin minder thuis is, bewijzen ons de gepleisterde grauwe of grijze stadhuizen met bruin of geel houtwerk Ook dit aapt de plattelandbewoner na en die nog do oude mooie kleuren gebruikt, wordt beschouwd niet met z'n tijd mee te gaan. In de ongerepte dorpen kan men duidelijk con slateeren, dat de woningen der „dragers van de cultuur", als predikant, onderwijzer enz. lang niet zoo goed kleuren bij de omge ving ials de oudenvetsche dorpshuizen. Ze zijn daarin onveranderlijk dissonanten. De tim merlieden, hoewel ze natuurlijk rekening moe ten houden met de wenschen hunner klanten, Lebben vooral de woningbouw in handen. En die timmerlieden, die zich zoo- vooruit strevend noemen, zijn dat allesbehalve. Zo zijn met hun begrippen een kwart eeuw ten achter, want reeds lang is er een reactie lm de architectuur. De moderne architectuur wil eenvoud, waarheid. Geen ware architect zal nog zijn stecnen bepleisteren en daarop voegen krassen om het op natuursteen te doen lijken Evenmin zal hij ter verfraaiing van een huis oen schijn - top aanvoeren. De oude boerderijen, zooals die tot voor kort werden gebouwd, komen het meest overeen met de moderne architec tuur. De werkelijk moderne plattelandswoningcn, zooals Ide architect 'de Bazel ze zoo goed weet te bouwen, hebben allo, evenals de oude, hooge rieten of roode pann-cn daken, kleine ruitjes, luiken aan de buitenzijde. Te geltjes en schreeuwend gekleurd glas zal men er niet aan vinden. Natuurlijk zal het nog geruimen tijd duren, r de timmerlieden en ook het publiek zuuen doordrongen zijn van den geest der moderne architectuur. Dit zal langzaam gaan en hel houden van lezingen is hiertoe de eenige weg. De bond „Heemschut" stelt zich bet tegengaan n verdere ontsiering ten doel. Op Walcheren is het Nehalennia die voor het Natuurschoon van Walcheren waakt. Reeds tweemaal gaf deze vereeniging tijk geïllustreer de circulaires in zake woningbouw en de af braak van verschillende monumentale gebou- m. De Nederlanders zijn van ecu tamelijk nuch tere, prozaïsche natuur. Hel groote publiek is het dan ook niet recht duidelijk, wat „Heemschut" en „Nehalennia" eigenlrjk wil len. Men meent dat deze vereenigingen alleen het oude Willen, dat ze willen terugkeeren tot Middeleeuwsche toestanden. Ze vinden het behoud der voortbrengselen van inheemsche bouwkunst eenvoudig belachelijk. In andere landen, bijv. in Oostenrijk denkt men er anders over. Daar moet, overeenkom stig ministerieel besluit, de inheemsche lan delijke bouwwijze en de eenvoudig burgerlijke bouwkunst, die van de traditie bestaat, be handeld Worden aan aite technische scholen. Teneinde de inheemsche bouwkunst te kun nen bestudeeren, moeten de leerlingen zooveel mogelijk karakteristieke typen der bouwkunst opmeten en in teekening brengen. Natuurlijk "wil de regeering niet de traditioneel© bouw kunst slaafs navolgen, doch zij wil voortbou wen op de oude gegevens met inachtneming der gewijzigde behoeften, en de liefde voor nationale of gewestelijke blouwtrant aankwee- ken Het spreekt van zelf, dat van het werken in „Nehalennia" en „Heemschut" geen di recte resultaten te verwachten zijn. Het is logisch, dat na het ontvangen, van een ci|rcu3aire in zake woningbouw, al is zij geïllustreerd met vele goede en slechte voor beelden, de timmerlieden vooirloopig nog zul len doorgaan met bet pp trekken van wan staltige huisjes. Bovendien, hun lastgevers hebben ook recht van spreken. Evenzeer is het duidelijk, dat men door het hooren van een lezing vaneen der bovengenoemde vereeni gingen niet dadelijk verandert in een aestheticus. Maar langzameTliand zullen de denkbeelden, ingang vinden en zal het einddoel bereikt wor den. Er valt voor deze vereenigingen nog veel te doen. En hun taak is ondankbaarde waar deering 7-oer gering. Willen de Heemschut ideeën doordringen tot het volk, dan moeten reeds de kinderen gewezen wodren op het mooi van eigen omgeving, voorwaar een heerlijk en nog weinig ontgonnen arbeidsveld voorden onderwijzer. Thans wordt de geheele opvoe ding dienstbaar gemaakt aan verstandelijke ontwikkeling. De resultaten zyn dikwijls droe vig Jongelieden met eindexamen HBS. we ten dikwerf geen olm van een linde, geen lijster van een spreeuw te onderscheiden. Het wezen dor natuur bljjft hun vreemd. Een totale onverschilligheid ten haren op zichte valt dan ook te bespeuren Niemand protesteert als een gemeentebestuur een straat of plein of een polderbestuur uit klakkeloos winstbejag een moeien weg van boomen be rooft. Dan nog iels van den Sn vloed van het vreem delingenverkeer op land en bevolking. De plaatsjes, waar nog geen vereeniging tot bevordering van vreemdelingenverkeer In staat, worden steeds zeldzamer. Voor een stad is vreemdelingenverkeer onschadelijkhet ge meentebestuur maakt de stad zooveel mogelijk aantrekkelijk en neringdoenden hebben er niet onbelangrijke voordeelen van Maar voor het platteland is liet om aesthe- tischo redenen een ware ramp. De landbouwer wordt pensionhouder, wordt „meneer" en legt met z'n gezin behalve de kleederdracht den vroegeren eenvoud en on gekunsteldheid af. Op de huizen worden ver diepingen gebouwd om meer ruimte voor de pensiongasten te hebben Daar de oude en nieuwe steenen verschillend van kleur zijn, wordt, er een pleisterlaag over gesmeerd, naar stadstrant ingericht en bruin geschilderd. Overal verrijzen pensions, toonbeelden van pronkerigen wansmaak, cafó's en hotels ten koste van mooie panorama's en ongerept na tuurschoon. Wegen worden geplaveid; het lan delijk karakter gaat verloren Er komt een tramhet plaatsje wojrdt „uit zijn isolement verlost" zooals de ge ijkte term luidt. Een paar jaar tevoren reeds worden de boomen, die met hun grillige bla dermassa het minder fraaie wat maskeerden en het dorp nog iets schilderachtigs gaven, in de dorpsstraat geveld. Leelïjke tramsta tionnetjes worden gebouwd. Men heeft verbin ding met de stad. De dorpsbewoner schaamt zich dat hij ook geen stadsmensch is en legt de kleederdracht door zijn voorouders ge dragen cn in eere gehouden, ook af, Ook uit moreel oogpunt is vreemdelingen verkeer dikWerf schadelijk. Een bezoek aan Marken zal ieder daarvan overtuigen. De bewoners leven van vreemde lingen. Ze dringen zich bij hen op om zich (of hun woningen te laten fotografeeren natuurlijk voor geld. Kinderen omzwermen bedelend om centen den vreemdeling als een horde Wilden. Ook hier gaat de poëzie van 't landschap verloren. Het is gemakkelijk zich van de juistheid van. bovenstaande te overtuigen Zeeland leeft afgezonderd en heeft het best haar karakter weten te bewaren. Op Zuid-Beveland en Wal cheren wordt de kleederdracht nog vrij alge meen gedragen. Toch wordt ze ook daar lang zaam verdrongen door de allemanskleedij, de „burgerdracht". Moge de door „Nehalennia" uitgegeven cir culaire, hierop betrekking hebbend, haar doel niet missen. Hier staakte spr. zijn rede, om een aantal belangwekkende lichtbeelden te toonen, die betrekking hadden op 't gesprokene. Do tegen stelling tusschen oud-mooi en nieuw-leelrjk werd door de vrij talrijk opgekomen© aanwe zigen zeer wel bemerkt, getuige de uitroepen van verbazing en bewondering. Vooral do foto's uit do Nehalennia-circolaire hadden aller bewondering. Ook eenige foto's van fraaie met klimop begroeidu woningen in Engelschen trant maak ten een schoon effect. Na de pauze vervolgde de spr. met er op te wijzen, dat ons land veel schoons bezit, maar dat r eeds een massa moois is verloren gegaan door liet vandalisme der vorige en tegenwoordige eeuw. Van al de pracht der steden is weinig overgebleven. Het tegenwoor dige motief is: cement en verf. In de nog overgebleven trapgevels zyn de meeste kruiskozijnen vervangen door groote ruiten. (De verhouding der vensterruimte tot de muuroppervlakte is buitensporig groot. De meeste steden hebben haar poorten afgebro ken slechts enkele, waaronder Zierikzee, Kam pen en Amersfoort, zijn nog in het gelukkig bezit daarvan. Onze kerken, met haar stcmmingvolle inte rieurs, met haar hoogoprijzende geprofileerde kolommen, fraai beschilderd, de spitse boog ramen, voorzien van elegant traceerwerk, kroond door rijzige torens, zijn reeds sedert do lGe eeuw veranderd in kale, naakte, wit gekalkte ruimten, waar men bijna huiverig is binnen te treden. Over het Steenen beeldhouw werk voor zoover 'tniet vernield is, is sedert lang de witkwast gegaan. Het eikenhout is geel geverfd of gemar merd; steenen traceerwerk is verrangen door houten latten, het gebrandschilderd glas is verdwenen. De kleingeestigheid van vorige ge slachten heeft al het mooie bijna vernield. /Do koopmansgeest der Nederlanders is waar schijnlijk oorzaak dat ons land zoo arm is aan bouwvallen, die uit artistiek oogpunt zoozeer bijdragen tol de schoonheid van 't landschap Werd een kerk of abdij of kasteel verwoest door bliksem of oorlog, dan haastte men zich de overblijfselen te gebruiken voor de zee weringen of de stichting van nieuwe gebou wen. Of daarmee een historisch monument vernietigd werd, daarom bekommerde zich niemand In de provincie Zeeland alleen zijn ge sloopt het belangwekkende kasteel te Sluis, hetwelk twaalf torens bezat en in 1385 ge bouwd werd, de St. Willebrorduskerk te YVest- kapelle, het kasteel Sandenburg, eertijds de zetel der markiezen in Vee re en de St. Lie- vens Monsterkerk Ie Zierikzee Bestonden deze gebouwen nog, ze zouden voorwerpen van groote belangstelling zyu geweest, zoowel van ingezetene als vreemdeling Maar met onze tegenwoordige maatschap pelijk© toestanden heeft de mensch geen „Hei mat" meer, men verhuist van de ©ene ge meente naar de andere Bijna niemand die nog iels voelt voor de stad zijner inwoning De ambtenaar weet dat hij bunnen weinige jaren verplaatst wordt wat raakt het hem of z'n stad byv een moeien toren bouwt, terwrjl vroeger de ingezetenen allen bydretegen in het bouwen van een mooi en toren om te kunnen wedijveren met andere gemeenten in hoogte, en schoonheid van dat gebouw. En de Staat dofct weinig voor |de instandhou ding van monumentale gebouwen. Engeland zal waarschijnlijk binnenkort een wet hebben die oude monumenten voor afbraak behoedt net Hoogerhuis heeft in tweede lezing een wetsontwerp daaromtrent aangenomen En de Prov. Staten van Noord-Holland heb ben in him laatst© vergadering een verordening aangenomen tot beperking der ontsiering met reclameborden. Zoo zijn er nog verschillende fei ten die wijzen op verbetering der smaak. Maar nog moeten Heemschut en Nehalennia het zoo der Rijkssteun doen. Spr. eindigde met den wensch, dat ieder in eigen omgeving naar vermogen en draag kracht zal steunen de beweging tot het behoud en de bevordering van natuur- en stadsschoen Nadat de vergadering door hartelijk applaus haar instemming had te kennen gegeven. Werd de tweed© serie projecties rertoond. Ook deze foto's waren zeer fraai. Beelden van schoon© oude torens, poorten, en kathe dralen wekten algemeene bewondering. Vooral de projecten der teekening van den toren van Zfexikaee, zooals ze is cn zooals ze had moeten worden, viel in de smaak. Onder applaus dankte de heer Polviiet den spreker voor zijn voordracht en hoopte, dat de lezing zijn doel niet zou missen. GEMEENTERAAD VAN THOLEN Afwezig was de burgemeester. De lieer Hollestelle neemt het voorzitterschap waar De gelezen en vastgestelde notulen geven den heer Van Vredenburch aanleiding mede te doelen, dat de gedrukte exemplaren van het rapport voor de overbrugging gjeljjktydig werden gezonden aan de verschillende autori teilen en aan de pers. De orde der vergadering werd bepaald over cenkomstig het voorstel van den voorzitter, die wenschte, dat het supplet. kohier vain, den hoofdei ijken omslag zou worden behandeld in besloten vergadering. De heer Wagemaker brak een lans voor die gewoonte en ze werd toen gevolgd De vriendelijke dankzegging van den veld wachter voor het verstrekken van een nieu wen jas en het toekennen van vergoeding voor geneeskundige hulp werd voor kennis geving aangenomen. Een verzoek van 't bestuur van den Au- vergnepolder om voor een dijks verzwaring grond van een wei langs den dijk te mogen afgraven werd aangehouden. De leden wensch- ten eerst eens te gaan zien De pachter van het veer had geschreven, dezen grond ook begeert, stelde de vergadering; maal noodig had. Zijn briefje en hot in de vorige vergaderingen aangehouden verzoek van de oestercultuurmij. „Bona Fides", die den grond ook begeert, stelde de vergadering voor rapport in handen van de veercommissie Het rapport van don gemeentebouwmeester over de vroegere veldwachterswoning bracht heel wat beweging. De gezondheids commissie had het plan van den bouwmeester goed gevonden, doch toen stemmen opgin^on om het huis af te breken en ter plaats geen nieuw perceel te bouwen, verklaarde de heer Van Vredenburch, voorzitter dier commissie, dat het beter ware den toegang tot de kom der gemeente ter plaatse te verbeteren. De hoeren Kegge, Wagüio, Moelker, jhr. Van Vredenburch en Van der Stel stelden om het zeerst in het licht het nut van het Ver- dwynen van het „rotte kot". Maar de hoer

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1912 | | pagina 1