MIDDELRERGSCHE COURiNT.
N- 244.
ias* Jaargang.
1912
Dinsdag
15 October.
Middelburg 14 October.
Uit de Pers.
Dit Stad en Provfneie.
Kerknieuws
Knnst en Wetenschappen.
Onderwijs.
Rechtzaken.
Deze courant reraohijBt d a g e 1 ij k met uitzondering van Zon- en Fesetdng.n
Prye per kwartaal, zoowel voor Middelburg ala voor alle plaateen in Nederland franco pp f 2
Afzonderlijke nummert kotten 5 oent
Advertentiön by abonnement op voordeelige Toorwaarden.
Prozpeotuiten daarvan zijn aan het bureau te bekomen.
Advertentiën voor het eeritvolgende nummer moeten dei middag, vóór één nar
aan het bureau bezorgd zyn.
Advertenüën A 20 oent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- ea
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regelt f 1.50alkt rogol mee:
20 cent- Reclames AO oent per regel. Groote lettere naar de plaat», dio sij innemen.
Tot de plaateing van ndvertemtiën en recl&mei, niet afkometig uit Zeeland, betreffend»
Handel, Nijverheid en Geldwezen, ia gerechtigd het Algemeen AdTertc*Él©-B«rfc»®
A. DE I*A KAB AH.Z. Toorbir^irnl 266, Amsterdam.
Bij deze courant behoort een bijvoegsel
De Balkanoorlog en
ons Indisch beleid,
In „De Wereld" wordt de aandacht geves
tigd op den terugslag dien de [gebeurtenissen
in den Balkan kunnen hebben voor onze po
sitie ia Indie. Al zijn wtf niet direct betrok
ken by de Balkan-crisis, zoodat wif niet,
zöoals Engeland, moeten vreeze dat onze hou
ding tegenover Turkije de gevoelens van onze
eigen Mohammedaansche onderdanen zou kwet
sen, toch is het zeker dat da Balkanoorlog
niet onopgemerkt aan onze kolonie zal voor
by gaan.
Dppr de voortdurende bedevaarten naar Mek
ka jia het contact tusschen de Inlandsche
bevolking onzer kolonie en het Kalifaat eigen
lijk piin of meer onderhouden,, sedert 15
jaren echter is het allengs, doch zeer dui
delijk, versterkt door de paa-islamietische be
weging. Het intellectueele deel der Javanen
heeft in geest en gemoed' meêgeleefd mot de
Turksche revolutie van enkele jaren geleden.
Voor dm aanleg van den spoorweg naar Mek
ka is op Java geld bijeengebrachteen Turksch
hoofdofficier onderhield geruimen tyd eene
briefwisseling van bizonderen aard met do
„Maledsche Kampen" onzer Indische hoofdste
den, en met de pan-islamietische beweging
beweging in het Westen hield gelijken tred
eene uieuwo opleving van het godsdienstig ge
voelen onder onze Mohammedaansche onder
danen. Er is in de laatste jaren zonder twij
fel pok in geestelijk opzicht meer éénheid,
meer aaneensluiting gekomen in het geestelijk
leven, dor Inlanders en. in dien laalsten tijd
valt daarmede ongelukkiger wijze samen ecmo
van overheidswege krachtig ondersteunde
Christelijke propaganda in onze Oost, waarop
de Islam sterk reageert, een toestand die do
Indische pers doet uitroepen, dat het Chris
tendom zekere onverdraagzaamheid aan de
zijde der Mohammedanen begint uit to lok
ken. Kenschetsend! in dit opzicht is de korte
geschiedenis der vereeniging „Sarekot Islam"
in Soerakarta, die niet minder dan 40.000
leden telde en welke ons bestuur met geweld
heeft zoeken te vernietigen door haar officiéél
to pntbinden.
Met deze op zichzelven reeds bedenkelijke
tentamen voor oogen zullen wij thans hebben
waar te nemen, hoe onze 30 millioen Indische
Mohammedanen den uitgebroken stryd tusschen
Islam en Christendom in Europa zullen opvat
ten, pp welke wijze de inheemsche bevolking
onzer kolonie in de huidige, nieuwe phaso
van haar geestelijk leven daarop zal reagee-
ren. Dat de mogelijkheid eener zoodanige re
actie niet maar denkbeeldig is, bewijst de
voorzichtige houding der Engelsche regeering,
(He er de afkeuring van geheel Europa voor
over heeft om de 60 millioen Britsch-Indiscilio
Mohammedanen te doen golooven dat zy op
het critieke oogenblik den Sultan van Turkije
heeft willen sparen.
En in tusschen is onze Christelijke regocring
jtüst bezig een Islamietische reactie in onzo
Oost nit te lokken en aan de hitsen. Zoo
stemden, bijvoorbeeld, de berichten in de In
dische bladen over het onrustbarend optreden
der vereeniging „Sarekat Islam" in Solo hier
in overeen, dat deze beweging onder meer
baar bestaansreden vond in de verhoogde pro
paganda van het Christendom onder krachtigen
steun van de overheid. De Indische pers heeft
sedert de eerste uitingen van het koloniale
clcricalisme met nadruk en zonder ophouden
gewaarschuwd tegen een te verwachten re
actie uit de, zij 'tniet puur-Mohammedaansche,
dan toch in het Mohammedanisme bevangen
en aan den Islam gehechte bevolking van
Java. En de knapste officiêole adviseurs der
Regfeering hebben haar de gevolgen van hot
koloniale elcricalisme voorspeld. Maar onze
clericale Regeering, in den waan bevangen
dal zij geroepen is de levens- en wereld,
beschouwing van 30 millioen oosterlingen, pro-
duel eener eeuwenoude cultuur, met één slag
to veranderen door een opgedrongen Chris
tendom, is doof voor die vermaningen, 'tls
niet te verwachten dat de gebeurtenissen in
Europa haar tot nadenken zullen brengen over
haar, joist in dezen tijd zoo bizonder ge
vaarlijk, clericaal beleid in Indiëde go
dachte aan eenig verband tusschen den Bal
kan-oorlog en ons Indische beleid is wellicht
nog niet eens bij haar opgekomen. Evenals zy
blind en doof is voor de reeds zoo kort pa
haar optreden aan den dag gekomen reactie-
verschynselen en voor de waarschuwingen van
ernstige mannen die - do Javaansche psyche
hebben bestudeerd, zal zij minachtend de
schouders ophalen voor de meening dat voöral
in dezen tyd de handhaving van. ons prestige
in Indië een bij uitstek vxyzinnig en voor
zichtig beleid vordert, daar het conflict tus
schen Islam «r Christendom in Europa, 'tzij
dit in 't voordeel of in 't nadeel van het
Mohammedanisme uitvalt, zonder eenigen twij
fel een weerslag zal vinden in het denken
eng evoelen onzer Mohammedaansche onder-
onderdanen. Roekeloos zet zij een bekrompen
tactiek voort, waarvan wij eerlang de kwade
vruchten zullen zien 1"
Uit Middelburg.
Hedenmorgen is uit een sloot in den
Jodengang alhier het lijk opgehaald van
J. A., 44 jaar, veekoopman, alhier woonachtig.
Uit Tllialngau.
Op Zondag 27 October zullen door den
Ned. Bond van post- en telegraafbeambten
»de Post" door het geheele land propaganda-
vergaderingen gehouden wordenook door
de gezamenlijke Zeeawsche afdeelingen zal
te Vlissingen eene dergelijke vergade
ring gehouden worden, met als spreker de
heer P. Koole uit 's Gravenhage, met het
onderwerpde wenschen van het lagere
personeel bij post en telegraphic in verband
met de staatsbegrooting in 1913.
Het stoomschip >Kroonland«, van de Bed.
Star Lijn, van Antwerpen naar New-York
bestemd, heeft Zaterdag namiddag te V1 i s-
i n g e n een man aan wal doen zetten, die
zich aan boord had verscholen, een z. g.
etowaway.
Uit Walcheren.
In de Zaterdagmiddag te S e r o o s-
kerke gehouden gemeenteraads-vergade-
ring werd het nieuwgekozen raadslid J.
Simonse als zoodanig geïnstalleerd.
Onder de ingekomen stukken was een
schrijven van Ged. Staten dat als zetters
waren herbenoemd de heeren J. Oornelisse
en J. de Visser.
Het verzoek van den Algem. Ned. Wiel-
rijdersbond, over het aanbrengen van naam
borden, werd voor kennisgeving aangenomen.
Naar aanleiding van een ingekomen ver
zoek om ondersteuning van 't comité tot
feestelijke herdenking van 'tjaar 1818 werd
besloten f 15 subsidie te geven.
Verder werd besloten om voor de brand
weer aan te schaffen een nieuwe zuigslang,
een persslang en een flinke, sterk licht
uitstralende lantaarn.
Uit Zuid-Beveland.
In verband met het „Plan 1913" tentoon
stelling te Middelburg, meldt men ons dat
de correspondeerende leden voor Zuid-
Beveland eene sub-commissie hebben
gevormd, waarvan de heer De Beaufort,
burgemeester van Goes, voorzitter, en de
heer Timans, burgemeester van 's Heeren-
hoek, secretaris is.
Aan elk der leden is eene bepaalde streek
ter bewerking aangewezen.
Benoemd tot agent van politie te G o e s,
met ingaDg van 16 October a. s. de heer
D. van Waarde te Kattendijke, zulks in de
plaats van den agent J. Jansen, die te Am
sterdam als zoodanig benoemd is.
Het fanfare-gezelschap „Excelsior" te
Heer Arendskerke hoopt in 1913
zijn 20-jarig bestaan te vieren, door het
houden van een concours van harmonie- en
fanfare-gezelschappen aangesloten bij de
Nederlandsche federatie van harmonie- en
fanfare-gezelschappen. Tot genoemde fede
ratie kunnen vereenigingen toetreden tot
31 Dec. a.s.
Zaterdag avond geraakte te Ierseke
een jongedochter van ongeveer 17 jaar in
twist met een 13-jarigen knaap. Van woor
den kwam het tot handtastelijkheden, waar
bij de jongen zijn tegenpartij met een mes
belangrijke snij- en steekwonden in den
rechterarm toebracht, die veel bloedverlies
veroorzaakten en dringend geneeskundige
hulp noodzakelijk maakten.
H. M. de Koningin schonk f 30 aan A.
I. Burgel Jr. te H o e d e k e n 8 k e r k e als
bijdrage in den aankoop van een paard en
wagen, waarmee hij als vrachtrijder in het
onderhoud van zich en zijn gezin wil trach
ten te voorzien, daar hy door verlamming
van den rechterhand niet meer in staat is
met werken zijn brood te verdienen.
Jl. Zaterdagavond hield het departement
Wolphaartsdijk van de Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen een huishoudelijke
vergadering in de zaal van den heer Berrevoet.
Na behandeling van eenige ingekomen stuk
ken en mededeelingen van den voorzitter
werd besloten in de maand Januari een voor
het publiek toegankelijke lezing te doen
houden door den heer Mac Leod, gepen
sioneerd majoor van het Ind. leger te Velp,
over »Het leven te velde in Atjeh".
Daarna trad voor de vergadering op de
heer dr. Leo de Leeuw uit Bergen op Zoom,
daartoe door het bestuur uitgenoodigd, met
een uiteenzetting van de inrichting eener
Nuts spaar- en voorschotbank. Op zeer
aangename wijze zette spr. uiteen doel,
streven en wijze van inrichting eener bank,
gebaseerd op feiten uit zijn ervaring opge
daan als bestuurslid eener dito bank te
Bergen op Zoom. Met gespannen aandacht
werd zyn voordracht aangehoord. Het be
stuur zal met de opgedane kennis kunnen
voortwerken aan het verwezenlijken der
plannen, die bestaan om ook in deze ge
meente zoo een bank te stichten.
Met instemming der aanwezigen dankte
de voorzitter den spreker voor zijn zeer
amusante voordracht en sloot, zeer laat,
de vergadering.
Uit Noord-Beveland.
Ofschoon de nieuwe haven te C o 1 ij n s-
plaat, of liever de vergrooting der haven,
nog niet geheel en al is afgewerkt, heeft
men ze Zaterdag in gebruik genomen.
Dit zal zeker een groot gemak opleveren
voor de schippers, maar vooral ook, in dezen
drukken bietentijd, voor de dragers.
Het geheele werk maakt een gunstigen
indruk en de plaatsruimte is vermeerderd
met 2100 M* (een half gemet).
Uit Schouwen-Düiveland.
In de bijvoigsels tot de St.-Crt. van Za
terdagavond zijn opgenomen de koninklijk
goedgekeurde statnten van de vereeniging
Eendracht maakt macht" te B e n e s s e.
De vereeniging heeft ten doel bevordering
van de zedelijke en stoffelijke belangen harer
leden. Zij tracht haar doel te bereiken langs
wettigen weg en wel door
a. het houden van vergaderingen ter be
spreking van bedoelde belangen
b. het ten behoeve en voor rekening van
de individneele leden aankoopen van voeder
voor varkens, kippen en zoo voort,
en c. andere wettige middelen die aan het
doel bevorderlijk kunnen zijn.
Alleen ingezetenen van Benesse en om
liggende gemeenten kunnen lid der vereeni
ging worden.
Uit Tholen.
Zooals wij indertijd hebben vermeld is 30
Sept. een krankzinnige van het gesticht
3>Vrederuet< te Bergen op Zoom ontsnapt.
Zondagmiddag half vier is zijn lijk onder
de gemeente Tholen aangespoeld. Het is
door de familie herkend.
Het i Vaderland" meldt dat door den heer
B. Kuipers, ingenieur in Den Haag, aan de
zeven gemeenteraden op het eiland Tholen
schrijven is gericht, waarin hij eerhplan
mededeelt van een gezamenlijke bronwater
leiding op dat eiland, welk plan hij over-<
neemt uit een artikel van dr. P. Tesch, uit
Nijmegen, in »De Ingenieur".
De huurwaarde der woningen op 't eiland
bedraagt volgens deherziening 1907f217.000.
Verplichte aansluiting te regelen in
een bouwvei'ordening acht dr. Tesch ge-
wenscht en hij rekent dan, dat 230.000 M3
per jaar moet worden opgepompt.
De inkomsten worden geraamd op f30.905.
Het benoodigde kapitaal zal t 426.000
bedragen, waarvan t 20.000 aandeelen door
de gemeenten te nemen, en de rest, door
leeningen te dekken.
Totaal worden de kosten op f 80.872.50
per jaar berekend.
zijne vijf paarden gestorven men meent de
oorzaak te moeten zoeken in het voederen
van geschoten haver.
De dieren zijn verzekerd.
Men schrijft ons
De schippers, die van verre komen om te
Philippine in de haven bieten te laden,
ondervinden groote moeilijkheid in het vaar
water »Het Axelsche Gat". Dat vaarwater
is alleen te bevaren door schippers, die er
dagelijks komen, omdat de geul zoo kron
kelt er daarbij erg nauw is. Nu zou men
denken, dat het Rijk, evenals op andere
plaatsen, daar bakens zou plaatsen, doch dat
is niet het geval. Wil de schipper zich voor
ongelukken vrijwaren, dan moet hij op
eigen kosten zelf bakens zetten en zoo niet,
dan loopt hij gevaar te stranden. Veleden
jaar zyn daar een paar geladen schepen
middendoor gebroken. Het gevolg hiervan
i9, dat''de schippers, ten nadeele van Philip
pine, zoo veel mogelijk de haven mijden.
Wel heeft het Bijk aan de monding van
het kanaal een lantaarn geplaatst, maar wat
geeft dit, als de vaart er naar toe zoo
moeilyk is Het ware te wenschen dat
daarin, vooral met dezen drukken tijd, spoe
dig voorzien werd om verdere ongelukken
te voorkomen, want dezen toestand duurt
reeds jaren.
Uit Z. - Vlaanderen YV. D.
Zaterdag heeft te G r o e d e een ernstige
mishandeling plaats gehad. In de Marolle-
put, op een veld van den landbouwer G.
Bouwens waren eenige arbeiders aan het
bietenladen. Daarbij kregen zekere G. G.
de B. en zijn kameraad G. Leurgens ruzie
en de eerste sloeg Leurgens met een vijf-
tands riek zoodanig op het hoofd, dat de
man bewusteloos neerviel. Hij had een
groote, hevig bloedende wonde op het hoofd.
Doo£ den arts te Groede is de wonde dicht
genaaid.
Proces-verbaal is opgemaakt.
Daar er in het in ons vorig nummer op
genomen verslag van de te S c h o o n d ij k e
gehouden rede van den heer Van der Ham
men, ingenieur bij het Electro-Techn. Bureau
der firma gebr. Polak, Vlissingen Middelburg,
eenige technische onjuistheden voorkomen,
laten we hier nog eens een samenvatting
van het door hem gesprokene volgen.
Spreker, die ingeleid werd door den Bur
gemeester, den heer Scheltns, ontwikkelde
in het kort de reeds enkele jaren geleden
bestaan hebbende overwegingen voor de
vestiging van een electrisch bedrijf voor
deze en naburige gemeenten en sprak zijne
voldoening uit, dat B. en W. deze aange
legenheid tbans zelf ter hand genomen had
den. Het ontworpen bedrijf, uitsluitend voor
Sohoondijke, werd toegelicht en de aanleg-
kosten der binnenleidingen besproken. Wat
het verbruik betreft, zal een metaaldraad
lamp van 32 N. K. één cent per uur kosten.
Spreker demonstreerde vervolgens eene kort
sluiting en behandelde in het kort het
systeem van centrale veiligheden in de huis-
leidingen. Daarna werden de voordeelen van
electrisch licht tegenover de in Schoondijke
bestaande petroleumverlichting opgesomd.
Na de pauze, waarin de aanwezigen gelegen
heid hadden_vragen te stellen, waarvan door
enkelen werft gebruik gemaakt, werden de
electromotoren en hunne toepassing voor de
kleinindustrie besproken. Spreker, die een
collectie onderdeelen en verlichtingsmiddelen
demonstreerde, eindigde zijn rede met de
hoop uitte drukken, dat, wat betreft den
vooruitgang in de verlichting, voor dit ge
west van Schoondijke de victorie mocht
beginnen.
Uit Z. - Vlaanderen O. D.
Zaterdagavond is, toen bij eb het ijzeren
aalschip »Elza», kapt. Martiens, van Gent,
door de sleepboot Passepartout VII> de
haven van Terneuzen werd binnenge
sleept, het sehip op den westelijken haven-
dam gedreven en met het voorste deel op
de steenen vastgeloopen. Pogingen om het
af te sleepen mislukten. Het schip, dat aan
den Koningin Emmapolder bieten had ge
laden, bestemd voor Cambrc, is Zondag
morgen achter den mast gebroken. Het
achterdeel zinkt steeds meer naar de diepte.
Schip en lading zijn verzekerd. De kapitein
maakte voor het eerst met dit schip een reis.
Bij den landbouwer J. St. te H o n t e-
n i s 8 e zijn binnen enkele dagen vier va»
Ds. N. D. Posthumus te Eisden heeft
voor rijn beroep naar de gemeente B e-
tranchement bedankt.
M. J. Ternoioy Apèl. t
De alom in ons land bekende acteur
Marie J. Ternooy Apèl is Zaterdagnacht
gestorven, na een langdurig lijden aan een
hart- en nierkwaal.
Ternooy Apèl was een zeer populaire fi
guur op het toon eel. Hij was van 1893 lid
en 80ciétaire van de onlangs gefailleerde
Nederl. Tooneelvereeniging. Door alleen te
zeggen dat hij een buitengewoon talent had
voor komische rollen, doet men hem onrecht.
Want hij was veel meer; hij was een
karakterspeler als weinigen. Het was zijn
grootste verdriet, dat een deel van het
publiek altijd den komiek in hemjbleef zien,
en om hem lachte ook als hij ernBtig was.
Behalve acteur was Ternooy Apèl ook
schrijver. Een aantal novellen, eenige romans,
en eenige tooneelstukken die echter weinig
blijvend succes hadden, werden door hem
geschreven. Na zijn schooljaren was hij eerst
voor den boekhandel bestemd, en hij stichte
dan ook in 1888 een uitgeverszaak te Am
sterdam die echter slechts twee jaar bestond.
Daarna ging hij aan 't tooneel.
Hij was in 1867 te Amsterdam geboren
als de zoon van den predikant dr. K. F.
Ternooy Apèl.
De voordracht voor hoofd der school
te Retranchement bestaat uit de
beerenJ. van Houte te Biervliet, Brus9ëe
te Westkapjml en Van Dommelen te Kaats
heuvel.
Baad van Ber.oep (Ongevallenverzekering) te
Middelburg.
In de heden (Maandag) alhier gehouden,
openbare terechtzitting van dien Raad had de
uitspraak plaats in zake L. v. d. W. te Wisse
leer ko en do firma wed. J. r. dL B. en Zn.
to Vianen (gem. Ouwerkerk), waarbij de be
slissingen van do Rijksverzekeringsbank wer
den bevestigd en aan klagers do vorderingen
werden ontzegd.
Bij beschikking werd hot beroep niet-ontvan
kelijk verklaard in zake C D AzWilhél-
minadorp
SPORT.
Z e e 1 a n d i a't Zesde.
Een groote menigte bad gisteren ean
wandeling aan de Nadorst alhier ge
waagd, om de wedstrijd Zeelandia't Zesde
bij te wonen, 't Beloofde een interessante
wedstrijd te worden.
Maar dat is 't niet geworden. Het tegen
deel is waar. Er wordt wel eens beweerd
dat er alleen ruw wordt gespeeld van de
zijde der groen-witten alB er een wedstrijd
is met Olympia. Gisteren is die -bewering
gelogenstraft. Altijd weer zijn dezelfde
Zeelandianen fair en dezelfde ruw. De
rechtsbinnen en centerhalf speelden ook nu
weer minder netjeB. Zoo zelfs, dat kracht-
menschen als Peltzer, Yersluijs en Pinto
van 't Zesde teekenen van angst gaven. En
dit zijn toch anders spelers, die voor geen
klein geruchtje vervaard zijn. Jammer dat
'tweer zoo ging; 'theeft veel afbreuk aan
de spel-kwafiteit gedaan.
Maar ter ter zake.
Den eersten tijd ging 't korten tijd gelyk
op. Maar niet heel lang, want al gauw
nam 't Zesde de overhand en maakte 't eerete
doelpunt. Een tydje voor de rust was Zee
landia sterker, voor een deel door 'tslap
optreden van Pinto en Pelser, die niet
durfden inloopen. Uit een hoekschop op
't Zesde-doel ontstond een strafschop, die
mooi in 't net werd gekogeld. Stand dus
11. Daarmee ging de rust in.
De Bredanaren mopperden en schenen
zelis over met-doorspelen te denken. Maar
na de rust kwamen de witte mannen
krachtig opzetten en na een bombardement,
waarbij de Zeelandïa-doelman wonderen
verrichtte, werd de stand 21 en al heel
gauw 31 voor 't Zesde.
De Zeelandianen, die ongetwijfeldJ veel
meer prestoeren zouden als ze wat meer op
den bal speelden, daar ze 't voetballen wel
kannen, pakten hard aan, daarbij op de
bekende wijze door 't publiek geholpen.
Wat tengevolge had dat 't Zesde weer ver
slapte, uitgenomen Versluijs en Pelser, die
er genoeg van hadden en zelf eens door
tastten, daar toch de scheidsrechter ziende
blind en hoorende doof wa9.
't Zesde was sterker, maar wist 't niet
in doelpunten uit te drukken. De linker
vleugel van Zeelandia was zeer goed op
dreef en wist na lang werken nog een
puntje te maken. Toen was 't aan beide
kanten gedaan. Er werden nog veel goede
uitvallen gedaan, vooral 't Zeelandia-doel
had 't hard te verantwoorden, maar 't bleef
by hoekschoppen en een paar vrije schoppen.
Zoodat 't einde kwam met een welverdiende
overwinning van 32 voor 't Zesde.
Bij de gasten blonken uit de aehterspelers
en de rechtervleugel.
Van Zeelandia waren vooral goed de deel
man, achterspelers en linkervleugel.
Scheidsrechter zie boven.
