MIDDELBURGSCHE COERAIT
155* Jaargang.
V rijdag
27 September.
Middelburg 26 September.
De verzwakking van een lenze.
Binnenland.
OU Stad en Provineie.
N* 229.
191
Deze courant wwhijmt ingelij k«, met uitzondering va» Zo*- en Feeitdagw.
Prqa per kwartaal, zoowel voor Middelburg al» voor alle plaatien i* Nederland firnnoo pp. f 2
Afzonderlijke nummer» ko»ten 6 cent.
Advertentiön bij abonnement op voordeelige voorwaarden.
Pro»peotu»»en daarvan zijn aan het bureau te bekomen.
Advertentiön voor het eeritvolgende nummer moeten de» middag, vóór éóa nnr
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentie* A 20 oent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichte» en Dankbetuigingen van 17 regel» f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Grooto letter» naar de plaat», die zij innemen.
Tot de plaatiitig van advertentiön en reclame», niet afkomitig uit Zeeland, betreffend»
Handel, Nijverheid en Geldwezen, i» gerechtigd het AlgeBteeia Adv«Ée*ile-IBHve OU
A. DE LA HAR As., N.Z. Voorborg wal £66, Aaaiterdsa,
Bi) deze courant behoort een bijvoegsel-
Zij, die zich thans tegen 1 Oct.
a. s. op ons blad abonneeren,
ontvangen de nog in Septem
ber verschijnende n o m m e r s
gratis.
Het was niet eens noodig het oor te
luisteren te leggen in de onderwijswereld,
om te weten dat daar met geestdrift werd
gepleit voorOnderwijs-Rijkszaak. Men
hoorde dat wel, ook al stond men zelf
bniten dat zoo aparte, woelende wereldje.
Het werd laid genoeg betoogd.
Nog niet lang geleden verklaarde bij
de behandeling in de afdeelingen van
den »Bond van Nederlandsche onder
wijzers", de groote meerderheid zich vóór
het stelselOnderwgs-Rijkszaak.
Het was daarom met een zekere ver
rassing dat we bij de vermelding van de
vooratellen voor de algemeene vergadering
in het jongste nummer van »De Bode"
lazen, dat het hoofdbestuur van
Bond met beslistheid voorstelt zich uit
te spreken tegen Onderwijs-Rijkszaak
d. w. z. tegen het zuivere stelsel
waarbij het Rijk alle kosten van sala
rissen, gebouwen en leermiddelen betaalt,
de onderwijzers benoemt, ontslaat en
verplaatst, den omvang en het doel van
het onderwijs vaststelt, enz.
We hebben dat met verrassing gelezen,
maar ook met voldoening. Want wij
hebben altijd gemeend dat ook het onder
wijs een van de, trouwens veelvuldige
onderwerpen is, die het best behartigd
worden door de naast betrokkenen.
En nu vonden we in het orgaan van
deDzelfden Bond, wiens leden door hun
aanhoudend geroep van Onderwijs-
Rijkszaak" geen geringen invloed uit
oefenden op de publieke opinie, een
sohat van argumenten tegen dat be
ginsel. Het bestuur heeft nl. aijn voor
stel vergezeld doen gaan van een uit
voerige toelichting.
Voor niet ingewijden ia de meedeeling
echter niet overbodig, dat bij de beschou
wingen uit onderwijzerskringen over die
kwestie het bijzonder onderwijs somB
buiten beschouwing wordt gelaten. In
de drie kolom-lange toelichting van het
hoofdbestuur wordt er niet over gerept,
en wordt de zaak bekeken alaof alle
lager onderwijs openbaar is.
Dat is ook werkelijk een doel waar
naar de Bond streeft. In een ander
voorstel voor de algemeene vergadering,
betreffende de voorgenomen verandering
van art. 192 van de Grondwet, bepleit
het hoofdbestuur een krachtige propa
ganda voor shet eenige stelsel voor deug
delijk volksonderwijsde algemeen ver
plichte neutrale overbeidsschool".
Maar dat is slechts een doel. Dat er
eenige kans op is thans, nu de bijzon
dere school zich zoo krachtig ontwikkeld
heeft, op een zeer taaien wortelstok van
zölfhelp, die de latere bemestingen met
rijksbijdragen zeer vruchtbaar deed zijn,
of er eenige kans is die school weer
te vervangen door de openbare, betwij
felen we sterk. Het lijkt ons zelfs on
mogelijk.
We zuilen daarop nn niet verder
ingaan. Eu dat behoeven we ook niet.
Want we hebben het nu over de kwestie
van Onderwgs-Rijkszaak en daar bet
Hoofdbestuur en ook de voorstanders
voortdurend tegenover het Rijk slechts
de gemeenten stellen, willen we die weg
lating van het bijzonder onderwijs zóó
opvatten, dat ze bij de lenzeOnderwijs-
Rijkszaak alleen het openbaar onderwijs
op 't oog hebben. Evenwel zij terloops er
op gewezen dat men toch moeilijk een
deugdelijke oplossing van een vraagstuk
kan verwachten, wanneer men zoo'n
aanmerkelijk deal van het onderwijs, als
de bijzondere scholen nu vormeu, buiten
beschouwing laat.
Maar die algemeene overwegiug daar
gelaten, hebben we in de motireering
door het Hoofdbestuur van zijn voorstel
veel argumenten gelezen, die blijk gaven
van een zeer practischen kijk op den
stand van zaken. De manier waarop een
onderwijzer, en vooral een Bondsonder-
wijzer, een onderwijs-kwestie beschouwt
is echter altijd tweeledig. Hij overweegt
eensdeels de gevolgen voor het onderwgs,
en anderdeels zeer vaak grootendeels
de gevolgen voor zijn eigen positie. Dat
zullen we hem niet verwijten, want die
positie herinnert hem er iederen dag wel
aan dat hij aan haar moet blijven denken.
Maar men behoort dat verschijnsel toch
jn het oog te houden bij een onderwgs-
beschouwing van die zijde.
En zoo is het hier ook weer het geval.
Meer dan de helft van het betoog van
het Hoofdbestuur wordt ingeuomen door
beschouwingen over de gevolgen van
Onderwgs-Rijkszaak ten opzichte van
de salarissen, de benoeming en over-
1 g, de positie der onderwijzers in
de school, en die bniten de school, en
eindelijk over de gevolgen voor den Bond
als vakvereeniging.
"We gelooven dat de argnmenten van
het Hoofdbestuur wel overwogen zijn.
Wij ook zien niet in waarom voor een
algeheel e verheffing vnn het peil der
salarieering het noodig is het onderwgs
tot rijkszaak te maken. Als de platte
landers" daarvan verwachten dat ze gelijk
zullen komen te staan met de onderwij-
in de groote steden, dan zullen ze
het mis hebben, omdat het duurder leven
in de stad nu eenmaal een hooger sala
ris Doodig maakt. En we geven het
Hoofdbestuur gelijk in de verwachting,
dat de strenge discipline het onvermij
delijke gevolg van de vervorming van de
onderwijzerswereld in een korps van
1GOOO rijksambtenaren achteruitgang
zon beteekenen voor de zelfstandig
heid van den onderwijzer in de school
en beperking van zijn vrijheid buiten de
school. En. we verwachten ook dat de
Bond, in plaats van de soms wel luid
ruchtige, maar toch prijzenswaard actieve
vakvereeniging van nu, zou worden een
nette, fatsoenlijke, dooie ambtenaarsver-
eeniging.
Maar al die overwegingen blijven toch
per slot van rekening speciale onder
wijzers-overwegingen, die voor niet-onder-
wijzers geen doorslag gevende beteekenis
hebben. "Voor dezen geldt in de eerste
plaats de vraag, wat de gevolgen voor
het onderwijs zelf zullen zijn.
Ja, er is in dat opzicht één voordeel:
er zou een eind komen aan de onvol
doende inrichting van vele plattelands-
scholen. Maar is rijksonderwijs werkelijk
het eenige middel om die scholen te
verheffen V Is het niet gevaarlijk, om ter
wille van die door sommige dorpsge-
meenten vaak onvoldoend beheerde plat
telandsschol en, ook de wel voldoende
stadsscholen in het gareel te plaatsen
van rijksonderwijs
We zgn nl. zeer wantrouwig ton op
zichte van de ons voorgespiegelde zegen
rijke uitwerking der eenheid, die bet Rijk
in het onderwijs zon brengen. Reeds nu
stelt het Rijk een zeker minimum. Maar
de, meeste gemeenten gaan uit eigen be
weging daarbóven. Dat zal niet meer
gebeni'en wanneer het Rijk voor allen
gelijkelijk zorgt.
Er is dan geen werkkring meer voor
de bekwame onderwgs-vrienden, raads
leden, onderwijzers en anderen, die nu iu
de beste gemeenten als een stuwende
kracht het onderwgs telkens weer op
een hooger peil dringen, met het gevolg
dat ook het peil van het ouderwijs in
andere gemeenten zich daarnaar richt.
We kunnen ons niet voorstellen dat
een gecentraliseerd beheer van het onder
wijs een even krachtige drgfveer zal
zijn om overal het onderwijs vooruit
te brengen, als uu het gedecentraliseerd
beheer is, zij 't ook onder staatstoezicht.
We verwachten daarvoor veel meer van
de breede massa van personen, die hetzij
uit liefde voor het onderwijs, hetzij door
hun beroep voortdurend op nieuwe ver
beteringen zinnen, en uit wier midden
ook nu veel meer de nieuwe denkbeelden
opkomen dan uit de kringen der amb
tenaren
Maakt men het onderwgs tot rijkszaak,
dan sluit men ook den weg voor een uit
breiding van den invloed der ouders.
En dien zouden we veel grooter willen
hebben. Hun eenig aandeel is nu de
verkiezing van de gemeenteraadsleden,
die op hun beurt, de schoolcommissies
benoemen. Een directen invloed, zooals
iD sommige andere landen de onders
hebben door de uit of zelfs door hen
gekozen schoolraden, kennen wij niet.
En die zon niet mogelijk zjjn als het
onderwgs rijkszaak werd. Mogelijk mis
schien wel, maar zeer onwaarschijnlijk.
Want we vragen met het Hoofdbestuur
van den Bond»Bij weikeu tak van
dienst zien we het, dat het Rijk het
toezicht overlaat aau niet-ambtenaren
Een enkel woord ten slotte over het
meer of minder belang dezer kwestie.
We zien nog niet dat de vraag
Onderwijs-Rijkszaak binnenkort practisch
aan de orde zal komen. Maar er zijn
door de grondwetsherziening en door de
ineenschakelings-voorstelleu belangrijke
onderwijsbesprekiugen te verwachten. En
het is goed vooraf deze algemeene kwestie
terdege te overwegen om te voorkomen
dat men bij die voorstellen te ver drgft
in de richting van een te sterke centra
lisatie, waardoor men voor goed de zoo
wenschelijke decentralisatie belet.
Nederlanders zgn individueel aange
legd en ze hebben weinig liefde voor een
staats-nniform. Men dwinge ben niet
die ook al in 'fc onderwgs aan te trekken.
afwezigheid, terwijl van deze elf toch acht
op de presentielijst stonden.
Dat dit een enkele overkomt, is niet
altoos onverklaarbaar: maar dat in
nieuwe zitting de eerste maal dat er een
zoo gewichtige beslissing moest vallen,
bijna de helft van de presente leden zich
buiten schot houdt, ia een te slecht be
gin, om niet ernstige critiek uit te lokken.
Volmaakt waar, dat de Christel ijk-Hi-
sforischen het nog erger maakten, door
met 3 man bij Links onderdak to gaan,
en ook waar, dat de Roomsch-Katholieke
leden evenmin allen op het appél wa
Maar wat blijkt liier anders uit, dan
dat ook ditmaal de stemming bij verras
sing kwam, en dat het ontbroken had
aan overleg en waarschuwing
DE NIEUWE PRESIDENT DER NEDBR.-
LANDSCHE BANK.
Mr. G. Vissering, wiens benoeming tot pre
sident-directeur der Nederlandsche Bank gis
teravond in de „Staatscourant" vermeld werd,
is een jeugdig president in vergelijking met
zijn voorgangers. Toch gold hij reeds eemgen
tijd voor velen als de aangewezen opvolger
van mr. Van. den Berg.
Hij is in zijn loopbaan zeer snel opgeklom
men. Na zich aanvankelijk gevestigd te heb
ben als advocaat, was hij gedurende eemigen
tijd! werkzaam als secretaris van do Vcrecni-
ging voor dien Effectenhandel te Amsterdam.
Zijn intrede in de praktijk van het geld-
vak deed hij bij de Kasvereeniging, te Am
sterdam, van welke instelling hij als directeur
optrad. Na slechts korten tijd als zoodanig te
zijn werkzaam geweest, werd hij aangezocht
deel uit te maken van de directie der
Amsterdamsche Bank, waarin hij met de hee-
ren Van Nierop, Christman en Keiler een paar
jaar zitting had. Begin 1906 viel hem de on
derscheiding he beurt van benoemd te worden
tot president van de Javasche Bank, welke
functie hij op 1 Juli van dat jaar aanvaardde,
i vervuld heeft tot nu toe.
In die laatstgenoemde functie heeft hij met<
veel energie tal van hervormingen aange
bracht, welk niet alleen aan de Bank maar
aan het geheele Indische geldwezen ten goede
kwamen. In die zes jaren tijds is het bedrag
der uitzettingen van die Bank bijna verdubbeld.
Bovendien is de heer Vissering een zeer
bekwaam schrijver op financieel gebied.
De nieuwe president is do zoon van den be
kenden financier mr. S. Vissering die van
1850 tot 1879 hoogleeraar in de oeconomie te
Leiden was.
EEN AFSTRAFFING.
a afgetreden leider van de anli-revolution-
naire groep in de Tweede Kamer ergert zich
zich aan de houding van zijn vroegere vol-
ïgen. Pas is de oude meester weg, of
de anderen maken er een spelletje van. En
nu trekt de oude leider tegen hen van leer
een „Standaard"-driestar.
Onder het opschrift „Faux Pas" wordt
larin scherp afgekeurd het verwerpen door
de Kamer van het voorstel-Nolens om alleen
begrootingswerk in de afdeelingen te doen.
Zoolang van Links voor Rechts de dood in
de pot dreigt, had men als één man Rechts
tot den einde toe tegenstand moeten bieden,
en zich aan geen spoedberekeningen voor
andere ontwerpen moeten storen.
En dan komt het
„En nu zegge men niet, dat, op de hee-
ren De Geer, Ankerman en Schimmel
penninck na, toch alle leden van Rechts
dr. Nolens voorstel steunden. B.v. van
onze club, die, met do vacature voor
Ommen, 20 leien telt, waren slechts negen
leden present om aan de stemming deel
te nemen, êh schitterden elf hunner door
Uit Middelburg.
Ongeveer een 60-tal reizigers werden heden
j-ir prov. boot aangebracht via Breskens
allen vertrokken per aansluitende tram naar
Middelburg.
Op de laatste muziekuitvoering in dit sci-
len, Vrijdag a.s. op het Molenwater, zal do
muziek van de opi 2 Sept. uitgevoerde Fcest-
Reien, op veler verzoek nogmaals worden ten
gehoore gebracht.
Uit Vlissingen.
In de Woensdagavond door de coöp. winkel-
vereeniging „Eigen Hulp" te Vlissingen
gehouden algemeene vergadering, werden van
de eerst© geldlcening uitgeloot do aandeelen
48. 55 en 72 en van de> 2e geldleen ing de| aan
deelen 6, 58 en 105.
D© aftredende bestuursleden, de heeren Ph.
J. Woltering (voorz.) en A. de Priester (penn.)
werden herkozen resp. met 43 en 40 stem
men, d© eerste tegen 10 stemmen op den heer
C. Cremer en de tweede tegen 14 stemmen op
den heer L. v. d. Velde.
Tot cojmmissaris werd herkozen de heer
H. Ph. Harent met 29 stemmen tegen 26 stem
men op don heer J. Oudshoorn. De heer 11a,-
rent meende, gezien den uitslag der stemming,
de aanvaarding van zijn herbenoeming nog in
beraad te moeten houden. De heer De Prics-
ter nam zijn herbenoeming aan, evenals d«
heeT Woltering, die er echter bijvoegde, dat
de uitslag van de verkiezing van een commis
saris hem zeer Was tegengevallen en hij" zijn
herbenoeming niet zou hebben aangenomen als
genoemde verkiezing voor een commissaris
anders ware uitgevallen.
De scheidslieden, de heeren H. Suyver, J.
J. van Pienbroek en Graadt van Roggen wer
den bij acclamatie herkozen.
Als laatste punt stond op de agenda oen
voorstel tot vergrooting van het bedrijfskapi
taal, noodig gewoTden door uitbreiding van
zaken. Na breedvoerige discussie werd be
sloten tot 't aangaan van een 4i/a °/o geldlce
ning, groot f 20.000.
De voorzitter drukte eer Zijn spjjt over uit.
dat door zoo weinige leden gevolg was gege
ven aan het verzoek een gedeelte van hun
laatst uitgekeerd dividend om te zetten in
een of meer aandeelen van f 5
Door den Minister van Waterstaat is met
ingang van 1 October a.s. benoemd toC brug-
knecht bij het kanaal door Walcheren (schip
brug Vlissingen) S. Rozije, thans arbeider
bij de Rijks Waterstaatswerken te Oost- en
Wesl-Souburg.
B(jv. no. 1392 tot de „St. Crt." van heden
bevat de statuten van de Vlissingach© onder
officiers tooneelvereeniging „Koningin Wilhel-
mina" te Vlissingen.
De vereeniging stelt zich ten doel de be
oefening der tooneelkunst, dooT het uitvoeren
van tooneelwerken van nationale auteurs.
Zij tracht dit doel langs wettigen weg t©
bereiken en weldoor geregelde gezamenlijke
beoefening der bovenaangehaalde kunstdoor
het uitschrijven van kunstavonden gedurende
hot winterseizoendoor opluistering van na
tionale feestdagen.
Bijv. 1381 tot de ,.St. Crt." van heden bevat
do statuten van de vereenigingR. K Propa-
gandaclub „St. Thomas van Aquino" te Vlis-
singen.
Het doel der propagandaclub is het bevor
deren van politieke en sociale kennis en actie
onder de Katholieken
Dit doel tracht zij, te bereikten (doorhet ver-
spreiden van goed© lectuur, vlugschriften enz
het maken van propaganda voor R -K couran
ten; het houden van politieke en sociale cur-
ten tot bespreking van actueel© onderwer
pen; door behulpzaam te zijn bij de uitvoering
der werkzaamheden van de Katholieke ver-
ecni gingen
Uit W aioheren.
Aan den ©ud-postbod© P. Baas Pzn. te
Nieuwen St. Joosland is een pensioen
toegekend van f 467 's jaaxs.
Uit Zjjid-Beveland.
Men meldt ons dat aan het strand te
Borssel© is aangespoeld een tot do wal-
ischachtigen behoorend dier, Waarschijnlijk:
een groote dolfijn. Het heeft een zeer spitsen
kop. De lengte van het beest bedraagt met
kop en staartvin 4.5 M en het is ruim! 1 M.
hoog. Het is geen narwal, daar het geen
schroefvormig gevormden stoottand bezit.
Tot directeur der zangYeoeenigmg „Oefe
ning kweekt Kunst" te Hein kens zand is
benoemd dhr. JohB Harthoorn uit 's Heer
Arendskerke, zulks in plaats van den heer
J. Zuidweg Mzdie de gemeente heeft ver
laten.
Aan den heer A. van der Straajeu te
Hans weert is de bovenbouw opgedragen
van de tram VlakeHans weert.
In verband met de oprichting eener gemeen
schappelijk© gasfabriek of electrische centrale
zijn de burgemeesters en enkele raadsleden der
gemeenten Krabbendijke, Waarde en
Rilland Bath heden morgen naar Assen-
delft vertrokken, om aldaar de electrische ver
lichting en al hetgeen daarmede in verband
staat, in oojgenschouw te nemen.
Uit Noord-Beveland.
Woensdagmorgen te 4 uur Was te C o r t-
gene een schippersknecht zoo onvoorzich
tig om op een motorvaartuig van Cortgene
Rotterdam met een brandenden lucifer te dicht
bij het benzinereservoir van do defecte motor
te komen. Een ontploffing volgde. De knecht
kreeg ernstige brandwonden in het gelaat,
zoodat geneeskundige hulp moest worden ïn-
Uit Tholen.
Men meldt ons uit het eiland Tholen
Naar aanleiding van het bericht dat er
plannen zonden zijn om door het eiland Tliolen
een auto-omnibusdienst tot stand te brengen
moge opgemerkt Worden, dat wij in de „Mid
delburger" circa een jaar geleden hetzelfde
meldden en dat Was ons toen van welinge
lichte zijde medegedeeldwij konden niet 1»
weten komen of dit oude bericht weer eens
is t© voorschijn gebracht, dan wel of de per
soon, dio toen werkelijk dit plan had, dit nu
weer met wat vaster voornemen tot uilvoering
hoeft opgevat. Werkelijk zou voor het eiland
Tholen, dat zich reeds jaren aan openbare
middelen van vervoer heeft moeten spenen,
geen overbodige weelde zjjh, waaneer
dorpen een. vaste aansluiting kregen met
de tram Tliolen—Bergen op Zoomdeze laat
st© moge al weinig het illustre beeld verte
genwoordigen van onze moderne vervoermid
delen, het kan niet ontkend Worden, dat ze
in een behoeft© voorziet Waar plannen voor
