MIDDELBl MSCHE OOlRAiT.
Maandag
5 Augustus.
Kerknieuws.
fl* 183.
135* Jaargang.
i9r
L *io oomramt verschymt d a g e 1 y k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagea.
frij» p»r kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franoo pp. f 2
Afzonderlijke nummer* kosten 5 cent.
AdvertentiBn bij abonnement op voordeelige voorwaarden.
Proipectuiien daarvan zijn aan het bureau te bekomen.
Advertentie* voor het eerstvolgende nummer moeten des middag, vóór één u*r
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiün i 20 oent per regel. Bij abonnement veel lager. Qeboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer
20 oent. fieolames AO cent per regel. Groote letters naar de plaats, die sy innemen.
Tot de plaatsing van advertentiSn en reolames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nyverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Alfeaeen Advertende-BirtU
A. DE LA HAB As., H.Z. Voorburg wal 266, Aasterdan.
IVit nummer bestaat uit twee bladen en
een Kinderblad.
EEBSTE BLAD.
Middelburg 3 Augustus.
lit Stad en Provincie.
Dit Middelbare.
Dje heer J. van Ouwerkerk, boekhouder
vato het Kadaster alhier is met ingang van
1 Sept. a.s. als zpodamig benoemd te Dor
drecht,
Dit Zuid-Beveland.
Te Goes worden pogingen gedaan om
te geraken tot oprichting van een coöpera
tie vb melkfabriek. In eenigo plaatselijke bla
den wordt daartoe onder de advertenties een
oproeping gedaan. Het trouwens niet alge
meen doorgevoerd besluit der melkverkoo-
pera pm dein melkprijs te verhoogen, heeft
tot dit besluit aanleiding gegeven.
In leen deel onzer vorige oplage heeft in het
gemeeïiteraadsverslag van W. o 1 p h a a r t s -
d ij k vermeld gestaan bij de voordracht voor
zetter, dat do heer J. Lindenbergh aftredend
was. Dat was onjuist. Hij is no. 1 gestold in de
vacaturo-Kallemein.
In de Woensdagavond gehouden vergadering
randen .gemeenteraad van Ril land-B a th
wejd dB verordening regelende de jaarwedden
van het onderwijzend personeel omtrent
kele artikels naar aanleiding van de nieuwe
militiemet (gewijzigd; ook de begrooting van
1912 onderging wijziging.
Do voorzitter, de heer J. J. van Gorsel Hzn.
deelde mee, dat dit de laatste maal was, dat
hij do raadsvergadering zou leiden. Na bijna
30 jaar aan het hoofd der gemeente te hebben
gestaan, achtte hij thans de tijd van heengaan
gekomen, een besluit dal hem zwaar viel door
de aangename medewerking steeds van wet
houders, raad en ingezetenen ondervonden.
Spr. herdacht de raadsleden Bruijnzeel,
Braam se en Blok, en de secretarissen Augusteijn
en Wabeke, die allen tijdens zijn burge
meesterschap door den dood weggenomen wa
ren. Vervolgens bracht hij eenige woorden van
dank aan de beide wethouders en aan allen
met wie zijn ambt hem in die jaren in aanra
king had gebracht.
Do heer L. v. d. Werff, wethouder zeide
zeker te weten dat hij de tolk was van den
raad en van alle inwoners der gemeente)
alB hjj den voorzitter bij het nederleggen van
zjjn ambt als burgemeester dank zei voor alles
wat hy tijdens zijn ambtsvervullinigj voor allen
in de gemeente was geweest.
Alleen jhet klimmen uwer jaren, merkte
spr. pp billijkt uw heengaan; immers dit is
een motief, waarvoor wij allen liet hoofd
moeten buigen en waartegen geen verzet mo-
gelgk is.
9pr. roemde het bestuur van den schei
denden. burgemeester en bood ten slotte
al is geen stoffelijk blijk van noode om
c(e herinnering aan zijn burgemeestersambt bij
den boer Van Gorsel levendig te houden
een eenvoudig souvenir aan.
Het de Maatschappij „Zeeland'
naar Kiel en naar de Oostzee.
De oprlpgshaven Kiel.
Dan beseft men het dat er in Kiel zelf
medeleven moet zijn met al wat deze vloot
betreft, met al het lief en leed wat deze vloot
aangaat. Wil iemand beweren, dat er in Kiel
handelsverkeer is, dan valt dat niet tegen
te sproken, maar dat handelsverkeer verzinkt
in het niet tegenover het leven en bewegen
deö* oorlogsvloot. De vreemde matrozen, de
vreemdelingen die in het algemeen door dit
handelsverkeer naar Kiel worden gebracht, zij
betoekonen in aantal niets tegenover de tal
van. marinesoldaten, do Duitscbe „Jantjes" wel
ke men er langs de kaden en in de straten
in een oneindig getal ziet paradeeren. Meer
nog dan in Portsmouth, dat een vrij belang
rijke handelsstad tegelijk is, gevoelt men het
in Kiel, dat hier leeft en ademt de vloot van
een machtig rijk, zonder dat men behoeft te
lezen welke organen van deze vloot hier geves
tigd zijn en dat zijn er zeer vele kan men
beseffen dat vanuit Kiel uitgaat de kracht,
die in een aanstaanden oorlog Duilschland mis
schien eenmaal zal hebben aan te wenden.
Evenals Portsmouth zijn groot© dockyard
heeft, waaromheen zich' .geheel do oorlogs-
Het geschenk is een btillendpos met een
gouden plaat in het midden, waarop, gegra
veerd is„1882 1 Augustus 1912. Als
aandenken ,aan Uw 30-jarjgo xcgeering-..als
burgemeester aangeboden door den gemeen
teraad van. Rilland-Bath" mot de namen der
raadsleden en van den secretaris.
Hierna sprak de heer Van der Werff den
wensch uit dat het den burgemeester nog
vele jaren vergund inogo worden de ge
meente als raadslid te dienen en dat den
heer Van Gorsel nog vele gelukkige jaren zul
len geschonken woTden.
De burgemeester dankte den heer V. d.
Werff voor dijens toespraak en het hem
aangeboden geschenk en drceg aan dezen
het teeken zijner waardigheid over. Slechts bg
plechtige gelegenheden had bij enkele malen
den keten (Ojmgchangen, doch nooit voor oproer
of anderszins was dit noodig geweest. Hij
hoopte, dat ook de heer V. d Werff hem
daarvoor niet noodig mocht hebben en uitt©
denzelfden wensch voor zijn opvolger.
De secretaris, de heer Griep, voelde zich
gedrongen ook een woord van dank te brengen
aan den burgemeester voor de humane behan
deling steeds van hem ondervonden; en sloot
zich aan bij de woorden van den heer v. d.
Werff.
Daarna werd de vergadering gesloten.
Uit Z.-Vlaanderen 0. D.
In .de Donderdag gehouden gemeenteraads
zitting van Ilulst is tot chef-gasmeester
benoemd Ph. C. Peters te Hillegom.
Dit Z. -Vlaanderen W. D.
Omtrent de installatie van den nieuwen
burgemeester van C ad zand dienen we nog
te vermelden het antwoord van den burge
meester in de raadszitting. Hij betuigde zijn
daiik aan- de Koningin en aan den Commissa
ris der JtoinLngi®, en gaf daarop de verzekering
zooveel in zijn vermogen is, de belangen der
gemeente te zullen voorstaan.
„Ik weet het wel, zei de spr., dat zal voor
mij niet gemakkelijk gaan, daar ik achter
iemand aankom, die hier 24 jaren deze plaats
heeft bekleed en met den mees ten ijver en
toewijding de belangen van de gemeente wist
te behartigen. Ik zal echter ook trachten mijn
beste krachten aan de gemeente te wijden
en ide voetsporen van mjjn voorganger te
drukken."
Daartoe vroeg hij den steun van de beide
wethouders, van de leden van den raad, en
van den secretaris, en eindelijk van de ge-
te gemeente. Dat zou dan zeker zijn taak
veel verlichten.
Daarna sloot de burgemeester zijn eerste
vergadering.
Intusschen gingen de feestelijkheden hun
gang. De beide fanfarekorpsen gaven beur
telings concerten op de versierde estrade. Bij
het vallen van den avond werd het heele dorp
door vetpotjes en lampions verlicht. Vooral'
het gemeentehuis en de muziektent maakten
een mooi effect. In. pile opzichten ka» dit
feest jüs goed geslaagd beschouwd worden.
KERMISVERMAKELIJKHEDEN.
Strenigholt's-bioscope.
Ook ons vaste bioscooptheater telt mede
onder de kermisvermakelijkheden, dat bewijst
het publiek, dat er in groote drommen heen-
stroomt en terecht.
Toen. wij er gisteren even vertoefden, heb
ben we een bijzonder Ieerzamen en voor den
natuurminnaar uiterst jnteressanten film- zien
afdraaien. Een stukje vogelleven, dat slechts
zeldzaam te zien valt en zeker heeft zich
oor deze opname het geduld van den cons-
ciealieuzen natuurvorscher moeten paren aan
de groote technische kennis van een bioscoop-
sportman, want er is zeker zoowel een groote
sportieve geest naast grooten natuurzin nood-
zakelgk om te geraken tot de opname van een
nest van den basL-iart-nacblegaal, waarineen
koekoek haar ei heeft gedeponeerd, dat door
de (nacliteigaal ouders met het eigen kroost
wordt uitgebroed.
In natuurlijke kleuren zangen Wij afspelen,
hoe voor het igroote koekoeksjong het nest te
benauwd wordt en hij er zijn pleegzusjes uit
gooit, al eet hij met smaak uit den mond van
de nachtegaaltjes, die kleiner zijn dan 't
vreemde jong.
De ondernemer is met dergelijke films
getwijfeld op den goeden weg, liefde voor
de natuur aan te kweeken is een taak, waar
van zich zelfs ouders en opvoeders nog niet
altijd voldoende bewust zijn, wij kunnen dan
ook niet anders dan zulk aanschouwelijk on
derwijs beter nog dan bet gesproken woord,
wijl reeeier ton zeerste aanprijzen.
Wat wij van de andere films zagen, een
oefening van de Zweedsche vloot en een histo
rische 3cène uit het Napoleontische tijdvak,
waarin vooral de getrouwheid der costumes
trof, sloot zich ten volle bij de prachtige
kleurenfilm aan.
Wij hebben ook nog even een kjjkje genomen
in do „cabine" van den operateur, waarde
uitnemende maatregelen tegen brandgevaar
vooral de aandacht trekken en waar we leer
den. boe de mooie rust der beelden verkre
gen wordt. Zoo'n kijkje daar is machtig in-
terressant en ivij waren er zeker lang gebleven,
als 't er niet zoo warm was.
Dan is 't in de goed geventileerde zaal
betert
Bij Strengholt een kijkje te nemen en zijn
kinderen mee te brengen, durven wij
rust aanbevelen.
TENTOONSTELLING VAN HUISVLIJT ENZ.
TE OOSTBURG.
(Vervolg).
In de afdeeling Huisvlijt trekken in 't
bijzonder de aandacht de mooie, in hout
gesneden voorwerpen van Schijne te Nieuw-
vliet, alle en relief bewerkt en die volgens
kenners werkelijk eene uiting van kunst te
zien geven. Schijne behaalde indertijd op
de huisvlijttentoonslelling te Scheveningen
ook reeds een hooge onderscheiding.
Verder zien wy het werk van mej. S.
German te Oostburg, wat ruim van opvat
ting schijnt en alles naar eigen ontwerp is
vervaardigd, ook te Middelburg zond zij,
meenen we, reeds in en met goed gevolg.
Dan treffen we aan verschillende inzen
dingen houtsnijwerk, beensnijwerk en reuk
brandwerk, figuurzaagwerk en voorwerpen
vervaardigd van sigarenplankjes, alle werk
getuigende van veel volharding en onuit
puttelijk geduld.
Een presenteerblad van sigarenbandjes,
een zeegezicht van postzegels en eindelijk een
zeer mooi poppenhuis, woon- en winkelhuis,
electrisch verlicht met een electrische ster
haven als het ware groepeert, evenzeer heeft
Kiel zijn Rijkswerf, wellrè een stad, althans
een. stadje op zich zelf kan heeten. Het spreekt
•an zelf dat men op plaatsen als deze uitge
breide fwexf, ©enige voorzichtigheid in acht
nt met het bezoek van vreemdelinge»; een
stelsel als dat van den modernen vrede heeft
de wederzijdsche spionnage tot zoo hooge ont
wikkeling gébracht, dat geen enkel land te
dien opzichte voorzichtig genoeg kan zijn. Maar
waar men in Portsmouth iederen Engelschman
ïhinderd toegang geeft tot dé uitgebreide
ruimte» van den dockyard, doch vreemdelingen
onderwerpt aan de meest dwaze formaliteiten,
'welke zelfs den secretaris der admiraliteit'
ter plaatse in het algemeen (niet vergunnen een
vreemdeling in deze gewijde ruimte» toegang
te verschaffen, daar is men in Kiel verstan,-
diger, hoewel men er misschien niet minder
voorzichtig is. Iedere vreemdeling heeft zich
te melden, aan de directie der Rijkswerf en
kan daar in de bureaux een bijzonder toe
gangsbewijs verkrijgen; men kan er zich te
voren op zijn hoede rekenen en men mag Ier
vrij zeker van zijn, gezien de nauwkeurige
wijze bijvoorbeeld waarop men op het kleine
Helgoland wordt bewaakt en begluurd bij het
wandelen langs de verdedigingswerken, dat ook
hier de nakijkers niet ontbreken. En men mag
zich afvragen of werkelijk zoowel in Ports
mouth als in Kiel zooveel bijzonders op deze
Rijkswerf te zien. valt dat het noodig is daar
voor zulke voorzorgsmaatregelen in acht te ne
men. Wat men van de werf zien wil en ook
voornamelijk zien kan, het is do enorme op
pervlakte, welke imponeert; het is de schitte
rend systematische indeeling der Werkzaam-
heden, welke ook den leek moet opvallen.
Maar dat ziet men va» buiten, als me» ei
rondvaart pok. De Rijkswerf in Kiel neemt
het voornaamste deel van de nieuwe stadswijk-
Gaarden bijna (geheel in beslag. Men vindt
hier overigens de kazerne van de Marine-
infanterie, de nieuw gebouwde kerk van het
garnizoen, het groote dusgenaamde werfpark
en enkele uitspanningsplkatsen, die druk wor
den bezocht, doch deze allen te samen laten
niet minder toe den reusachtige» omvang der
Rijkswerf voldoende te doen uitkomen. Niet
minder dan 7000 arbeiders geeft zij dagelijks
Werk ©n niet minder dan 70 H. A. oppervlakte
beslaan hare verschillende inrichtingen. Men
staat er verwonderd stil bij de groot© hellin
gen, waarop de moderne Dreadnoughts worden
gebouwd, bij do uitruslingskamers voor do
torpedoboolen, bij de inrichtingen tot beproe
ving der kettingen, bij do artillerie-magazijnen,
bij de reuzen-draaikranen, die ontelbaar veel
paardenkrachten vertegenwoordigen, bii do ver
schillende gegraven bassins, bij het groote
nieuwe droogdok, waarin zelfs de nieuwste
oorlogsschepen kunnen liggen, bij het pomp
werk, bij de machinobouwzalen, bij do zwem-
kranen en bij de zoo geheel verschillende!
boven den ingang van den winkel, elke
minuut even verlicht, vragen als om strijd
onze aandacht.
E» dan de vrouwelijke handwerken
hieruit eene bloemlezing te geven is bepaald
onmogelijk (voor een mannelijk verslaggever);
tnl van nuttige en fraaie handwerken boeien
bet oog en alles komt in die vitrines zoo
mooi uitin groote massa zijn ze voorhanden,
van het schijnbaar aller eenvoudigste grofste
tot bet allerfijnste; stopwerk,borduurwerk,
vlechtwerk, kantwerk enz. Er zijn horloge
kettingen uit paardenhaar gemaakt, penne-
werk, p08tzegelwerk, plakwerk van haver-
stroo, opgezette vogels en meerdere zaken,
te veel om te noemen.
Wat vooral de aandacht zal trekken is
de mooie inzending oud porcelein en aarde
werk, oud koper, oude meubelen enz.
Er is een kastje van gewoon zwarthout,
op 4 blauw-Delftscbe pooten en met blauw-
Delftscbe paneelen, zeer zeldzaam en van
hooge waardevoorts zien we oude kle
dingstukken, Oud-Zeeuwscbe, Oud-Holland-
sche, Noorsche en Deensche versierselen en
veel Indisch werk.
Als reclame zijn ingezonden zaken uit
het boekdrukkers-, banketbakkers-, schoen
makers- en mandenmakersbedrijf, en werk
tuigen enz. voor het houtsnijden, benevens
eene collectie gesteriliseerde groenten met
'zaken hierop betrekking hebbende
Er hangt ook nog een mansportretje, toe
geschreven aan D. Toniers, waarde minstens
t 500.—
Bij de opening ontving mevrouw Preij van
bet bestuur een prachtig bloemstuk, als
hulde voor bare vele bemoeiingen. Van bet
Hoofdbestuur en van het 2e Kamerlid den
beer Vorsterman van Ooijen, was bericht
gekomen dat zij de opening onmogelijk
konden bijwonen.
De jury, bestaande uit de dames Fokker
te Oostburg, Van de Plasscbe te Aarden-
burg en Roos te Sluis voor de handwerken
en de beeren Baum, kunstschilder te St.
Anna ter Muiden, Bevin en Fledderus te
Oostburg en De Thouars te Breskens, voor
de overige zaken, had een zeer moeilijke
taak te vervullen, wat o. a. ook blijkt uit
bet feit dat zij, na om 10 uur des voor
middags met de beoordeeling een aanvang
gemaakt te hebben, eerst lang na de opening
kon gereed komen.
Naar wij vernemen wordt aan de tentoon
stelling met toestemming van Burgemeester
en Wethouders alsnog eene verloting ver
bonden, bestaande uit 500 loten a f 0.50
per lot ter versterking van de middelen
der afdeeling Oostburg.
Ten slotte de
Bekroning en.
Voor snijwerk enz. werden bekroond
voor boutsnijwerk M. Schijve te Nieuw-
vliet, medaille uitgeloofd door Z. K. H. den
Prins der Nederlandenmej. S. J. German
te Oostburg, gouden med.Adr. Luteijn te
Scboondijke ^beensnijwerk) zilv. med.0.
van Poucke te IJzendijke voor dubbele spil-
trap, Ph. C. Risch te Sluis voor snijwerk,
H. Dicho te Aardenburg voor figuurzaag-
werk, mej. E. J. Versluys te Oostburg voor
snijwerk en mej. G. G. Fokker te Zuidzande
voor vlakbrandwerk, allen een bronzen me
daille.
Voor schilderwerk en teeken werk M.
Aalbregtse te Aardenburg een zilveren med.
onderdeelen van dit uitgebreid bedrijf. En
onmiddellijk daarnaast verheft zich niet min
der reusachtig hot etablissement dat de firma
Krupp hier heeft in,gericht voor den bouw van
oorlogsschepen, de dusgenaamde „Germania"-
werf, welke een 3000-tal arbeiders in haar
dienst heeft en welker inrichtingen niet al
leen voor den bouw van oorlog- en koopvaar
dijschepen kunnen dienen, maar welke tevens
de gewone machinebouw in het groot ten goede
komen.
Met de bekende Vulcan"-werf in Stettin
vindt men hier zeker wel de werf terug, waar
aan de spoedigie ontwikkeling der moderne
Duitscbe zeemacht in het bijzonder te danken
is, en men ziet er de overdekte hellingen,
de ©enige van dien aard in Duitschland,
welker verbinding met een enorm groot© iuit-
rustingskraan reeds den oppervlakkige» be
zoeker daarvan moet overtuigen, Welk een
vermogen van scheep sbouwkracht in dit deel
van Kiel is samengebracht.
Zelfs diegenen, die op dit gebied kennis
gemaakt hebben met de werven in Glasgow
en in Liverpool, welke mede mogen tellen
in do internationale scheepsbouwwereld, zelfs
zij moeten toegeven, dat de Duitscher, die
voor een enkel groot woord niet bang is, niet
ten onrechte in Kiel wijst op veel dat im-
ponecren (moet en impoueeren kan. Inder
daad, wanneer men de Kielsche oorlogshaven
ziet met geheel liaa,r omgeving, die zich daar-
en A. Aalbregtse te Vlissingen een bron
zen medaille.
Voor poppenhuis, electrisch verlicht, Iz.
Westdorp te Oostburg, zilveren medaille
voor glazen tuinhuisje, Joz. Rieseeuw te
Oostburgvoor strooplakwerk, Gez. Dierikx
te Schoondijke, mej. A. Maenhout te Oost
burg voor postzegelwerk M. Pattist te
Aardenburg, allen bronzen medaille.
Voor oud-porcelein etc. Mej. Cuelenaere
te IJzendijke, I. Scheltus te Schoondijke,
mevr. Van den Broecke te Aardenburg,
ieder een gouden medaille; E. de Thouars,
(meubelen) te Breskens, I. J. Steenhart te
Oostburg en A. I. Nortier te Oostburg
(koper) ieder een zilv. med. Familie De
Hulster te Schoondijke (porcelein), dr Van
Delden te IJzendijke (koper) en R. J. Ver-
sluijs te Oostburg (koper) ieder een bronzen
medaille.
Handwerk
Hoogste onderscheiding medaille van H.
M. de Koningin: Celina Dusarduijnte Schoon
dijke voor gestopte gordijnen (kantwerk).
Gouden medailles aan Eng. Bonte, Oost
burg, aan de Kantwerkschool te Sluis, aan
A. Busscher Aardenburg en aan Jac. Roose
Zuidzande (pop).
Zilv. medailles aan M. Mabesoone, Oost
burg, M. Buijch Waterlaudkerkje, mej. Bak
ker Zuidzande, Aug. Wijffels te St. Kruis,
Louise Buijck te Waterlandkerkje.
Bronzen medailles aanMag. van Besien
te Sluis, A. M. de Vlieger, Zuidzande (Vlis
singen), M. Ie Mabien, Aardenburg, M.
Verplanke, Oostburg, Jac. Yerplanke, Oost-
burg, Dina le Grand Oostburg, mevr. Boone
de Klerck te Groede, mej. Roggebam, BreB-
kens, Gezs. Lippens te Aardenburg, Ernelie
Doolaege te Schoondijke.
Diploma's werden toegekend aan de dames
B. Wijffels, St. Kruis, M. Buijch, Waterland
kerkje, Alice Buijch, idem, Cel. de Smet,
Oostburg, M. Mabesoone, idem,Nath. Cauwels,
idem, Louise Dusarduyn, Schoondijke, Sara
de Smit, Oostburg, Sara van Male, Schoon
dijke, C. M. de Vlieger, Groede, E. J.
Brakman, idem, Emma Carp, Oostburg,
Suz. Luteijn, idem, Bosdijk, Schoondijke,
S. van de Sande, Groede, J. de Zwart
Kense, Zuidzande, en S. J. de le Lijs, Cadzand.
Alg. Synode der Ned. Herv. Kerk
Het voorstel Tiel (dat zij, die willen wor
den aangenomen de laatste twee jaren
geregeld godsdienstonderwijs moeten hebben
genoten) werd ten slotte, volgens advies der
commissie, verworpen, met tien tegen negen
stemmen.
Het voorstel van de commissie aan welke
sameuapreking over vereenvoudiging van de
werkzaamheden der Synode was opgedragen,
luidende»De Synode benoemt uit haar
midden een commissie van 5 leden met
hunne secundi, aan welke alle zaken van
rechtsprekenden arbeid, waarvoor tegen
woordig eene Synodus contracta moet wor
den uitgeloot, worden opgedragen", werd
na breedvoerige bespreking met 11 tegen 5
stemmen aangenomen, evenals de wijzi
gingen uit dit voorstel voortvloeiende.
Dit besluit brengt een zeer belangrijke
wijziging in de werkwijze van de Synode.
bij aansluit en zich daarbij aanpakt, dan
tnoiet uien het toegeven, dat uit de Duit-
sche oorlogsvloot iets spreekt dat loven in
zich sluit.
Een tocht door de Kielsche hayens is in
alle opzichten wij behoeven het niot nader
aan te toonen na heigeen reeds is gezegd
geworden interessant en ten zeerste te
waaTdeeren. Geen gezicht misschien, dateven-
als ia Portsmouth iu gelijke mate schilder
achtig is als dit; geen gezicht ook, waarb'jj
aan het oog zooveel afwisseling wordt ge
schonken en zooveel gelegenheid wordt ge
geven om steeds nieuwe en steeds imponee-
neerende dingen te aanschouwen. Maar men
zou Kiel in hooge mate onrecht aandoenj
wanneer men zijn aandacht alleen bepaalde
tot zijn haven en tot do naaste oragevijng
van die havenwanneer men dan het oog ook
niet wendde naar de fraaie stad zelve, welke
Kiel immer is geweest doch bovenal is ge-
woTdcn na d© uitbreiding der laatste tiental
len van jaren. Kiel, dat een geschiedenis van'
eeuwen achter zich heeft, is vestingstad ge-j
weest, de onder meer a'an de verschrikkingen
en do verwoestingen van den dertig jarigetj
oorlog in geen enkel opzicht is ontkomen
vestingstad bovendien, die geheel hare histo
rie toont in den aanleg der stad Voor
kenners van stedenblouw is het niet moei
lijk do systematische ontwikkeling, welke deze
zeestad in den lopp der eeuwen en door do