MIDDELRERGSCHE C0ERA1T.
1
155» Jaargang
Maandag
8 Juli.
Middelburg 6 Juli.
Het landgebruik in Zeeland.
- 7 T 7 |7 i i
S. O
Uit Stad en Provlnele.
Kunst en Wetenschappen.
H*. 159
1912.
D... touut wuhqit d.gelijk., met mtzoadermg vrn. Zee- em Peertdeg...
P,g. v« k«ltMl, zoowel .oor Middelburg el. .oor alle plaet.en u Nederlaed fmco pp. (2.
Afzonderlijke nummer. koeten 5 cent.
Advertentiön by abonnement op roordeelige voorwaarden.
Proipectu»ien daarvan zijn aan het bureau te bekomen.
Advertentie* voor het eeritvolgende nummer moeten de. middag, vóór één n.r
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentie* 20 cent per regel. By abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regel, f 1.50olke regel meer
20 cent. Reclame» 40 oent per regel. Groote letter, naar de plaat., die zij innemen.
Tot de plaat.ing van advertentiön en reclame., niet afkom.tig uit Zeeland, betreffend.
Handel, Nijverheid en Geldwezen, i. gerechtigd het Alfeaeen Advertentie-Bare an
A. DB LA HAB As., N.Z. Voorburgwal 5tö6, Anufterdam.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
een Kinderblad.
eerste blad.
Van uit de dagen toen we nog op
de. lagere school zaten, herinneren we
ons nog een wandkaart van Nederland,
die wel diepen indruk op ons moet
gemaakt hebben, want we zien haar
nog levendig voor ons. Het was een
geologische kaart, waarop de grond
soorten in kleuren waren aangegeven.
En die kleuren deden het 'm De zee
en de rivieren waren glanzend zwart.
Maar al de rest was een palet van
kleurenlichtgeel de zandgronden,
hoog geel de zandstuivingen, lichtbruin
de zware klei, donkerbruin de zeeklei,
enz. Vooral het blauw van de Lim-
burgsche klei vonden we heel mooi.
Veel mooier dan het egaal bruine
Zeeland.
Dat is eigenlijk niet waar, want er
waren daarin nog gele vlakjes langs de
zeede duinen. En dat maakte vooral
Schouwen zoo leuk, net een mannekop
met een gele ballonmuts op, en met een
neus bij Brouwershaven. Maar overigens
leek ons heel Zeeland een hoopje egale
kleihoeken.
Later, veel later hebben we geleerd
dat in werkelijkheid het eene eilantE
van zeeklei een heel ander uiterlijk
heeft dan het andere.
Toen we deze week verslag gaven
van den rijtoer der Z. L. M., schreven
we dat er veel gesproken werd over
het verschil in de wijze van bebouwen
van den grond op Walcheren, en die in
de andere deelen van Zeeland. We had
den dat nog kunnen uitbreiden, want
het verschil blijkt ook uit de wijze van
gebruikeu, van bewonen, van indeelen
van den grond, uit de pacht-toestanden-
Dat is trouwens overbekend aan iede-
ren Zeeuw, die buiten zijn eigen eiland
een kijkje heeft genomen. Hij weet wel
dat de akkers op Walcheren kleiner
nijn dan op de andere eilanden en faan
den overkant". Hij weet ook wel dat
er hier meer veeteelt is, en dat er hier
minder bieten worden verbouwd ook
wel dat elders meer groote grond
gebruikers zijn, en hier meer kleinere.
Maar hoe precies de verhouding is,
weten de meesten niet. En daarom willen
we hieronder eenige cijfers laten volgen,
ontleend aan een dezer dagen verschenen
werk van de ijverige Directie van den
Landbouw, bevattende statistieke op
gaven van ^het grondgebruik in Ne
derland", gevolgd door een beschrijving
der landbouwgebieden.
Het boek dat nog slechts een be
knopte samenvatting is van een nog
uitgebreider verslag dat later zal ver
schijnen is eigenlijk bestemd om een
overzicht te geven van den toestand in
ons heele land. We zullen echter zoo
vrij zijn ons toch weer provinciaal
tot Zeeland te bepalen.
Als inleiding kunnen we wel niet
beter doen dan een tabel te geven, aan
gevend het algemeen doel waarvoor de
grond gebruikt wordt.
Van de totale oppervlakte was in de
verschillende deelen der provincie het
gebruik als volgt, percentsgewijze
aangeduid
bouwl. grasl. tuingr. boscb
■woeste
grond.
Th. &StPh. 1.58.03 18.18 0 77 0 06 -
Sob.& Duivel 48.94 29 56 1.11 1410. 10.01
N. Bereland 67.89 10.31 105 0.11
Z Bevelend 6154 20.61 4.53 0.37
Walcheren 37.81 4310 2 51 1.27 2 85
Z. VI. W. D. 74.86 11.44 1.72 0.14 0.17
Z. V!. O D. 72.98 8.60 1.19 1.16 0.01
Het is Da deze cijfers geen wonder
te lezen dat op Walcheren gemiddeld per
honderd H.A. bouw- gras- en tuingrond
in 1910/ aanwezig waren 80 runderen
tegen slechts 50 in Z. Vlaanderen O.
D. Op Walcheren zijn ook de meeste
bokken .en geiten, nl. 20.7 gemiddeld
per 100 H.A. terwijl Z. Vlaanderen O.
D. het slechts brengt tot 1.8 en N.
Beveland tot 1.1. Dat die groote vee
teelt op Walcheren verband houdt met
de melkbehoefte van de twee steden,
ligt voor de hand. Daarentegen loopt
het aantal paarden niet zoo heel ver
uiteenvan 20 per honderd H,A. op
Walcheren tot 24 op N. Beveland, en
de andere daartusschen. Dat echter
behalve het aantal ook nog de kwali
teit een factor voor verschil is, heeft
men nog deze week kunnen hooren uit
de rede van den heer Vorsterman van
Oyen. Maar dat staat niet in de statistiek.
Als we niet te bang waren voor het
geven van veel cijfers, zouden we nog
een staatje willen laten volgen betref
fende de beplanting van het bouwland.
Maar we durven niet, want we hebben
nog meer cijfers in de tallooze tabellen
aangestreept.
Maar één rijtje zullen we toch nog
aanhalen, nl. dat betreffende suikerbieten.
We zijn hier nu eenmaal in /Peeën-
land". Dat echter niet ieder deel even
veel recht heeft op dien naam, blijkt
wel hier uit dat percentsgewijze van
het bouwland voor bieten zijn bestemd:
Tholen en St. Philipsland 22.09j
Schouwen en Duiveland 25.94, N. Be
veland 19.36, Z. Beveland '18.46, Wal
cheren 6.12, Z. Vlaanderen W. D. 13.68
en Z. Vlaanderen O. D. 20.05.
De andere aangestipte cijfers, waarop
zooeven doelden, betreffen het ge
bruik van het land in groote en kleine
stukken, onder pachters en eigenaars
eigenlijk de hoofdonderwerpen van
het boek der Directie van den landbouw.
•Evenals in alle kleibouwstreken
overheer8chen in Zeeland de groote
landbouwbedrijven, zoo lezen we in de
beschouwingen. Daarnaast komt echter
ook een vrij sterke groep van kleine
landbouwers voor, die in de laatste jaren
belangrijk is toegenomen doordien vele
arbeiders grondgebruikers worden. Deze
kleine landbouwers leggen zich speciaal
toe op de cultuur van veel arbeid vra
gende gewassen aardappelen, bieten
en stamboonen".
Maar ieder deel der provincie afzon
derlijk beschouwd geeft ook weer een
heel ander beeld te zien dan de overige
deelen. We lichten de hier volgende
bijzonderheden ook weer uit de beschou
wingen van het rapport.
Op Tholen en St. Philipsland vindt
men naast groote bedrijven van 50—100
H A. (die boven 100 H.A. zijn zeldzaam)
ook vele middelmatig groote en kleine
bedrijven.
Op Schouwen en Duiveland zijn zoo
wel het kleinbedrijf als de bedrijven
boven 50 H.A. minder dan die op
Tholen. Het sterkst vertegenwoordigd
zijn de bedrijven van 2050 H.A.
En nergens in Zeeland heeft het
kleinbedrijf zóó weinig te betcekenen
en overweegt het groote bedrijf zóó zeer
als op Noord-Beveland. Het grondge
bruik door arbeiders is, speciaal in de
omgeving van C'olijnsplaat, echter zeer
toenemend.
Op Zuid-Beveland komen naast veel
kleine bedrijven ook veel middelmatige
en zeer groote voor, waaronder dan
drie buitengewoon grootede Wilhel-
mina-polder (1400 H.A.) de Bath
polders (800 H A.) en de Frederica-
polder (300 H.A.)
Op Walcheren is het kleinbedrijf, dat
meer en meer de richting van den
tuinbouw opgaat, sterk ontwikkeld. Een
groot aantal bedrijven valt voorts in de
groep van 2050 H.A. Grootere zijn
echter vrij zeldzaam.
In Z. Vlaanderen W. D. komen be
drijven boven 100 H.A. ook weinig
voor. Het kleinbedrijf is niet sterk ont
wikkeld. Vrij veel bedrijven vallen in
de klasse van 2050 H.A., maar die
van 50100 H.A. nemen nog grooter
deel der oppervlakte in.
In Z. Vlaanderen O. D. komt in het
kleigedeelte het kleinbedrijf ook weinig
voor, maar in het zandgedeelte vrij veel.
De bedrijven van 50100 H.A. nemen
een kleiner deel der oppervlakte in be
slag dan in W. Z. Vlaanderen.
En wil men nu nog weten in welke
richting zich die toestand beweegt, dan
kan daarvoor dienen de onderstaande
tabel, aangevende de vermeerdering of
vermindering van het aantal eigenaars
per 100 bedrijven in de periode van
18981910. Het teeken -j~ beteekent
vermeerdering; het teeken vermin
dering.
3 1
8 3 S
I
g I I I M
O «-) (J I- «3 N
I I M I I
°l S 2 2 g oó
2 I I I 1 I I I
O t-_ rt ifl B
7 - 5 S ©3 M
1 11 I I I I
-s S
Hg®. -g
6-t xd 55 ba ts
Dat wil dus zeggen dat bijna in alle
rubrieken het aan tal eigenaars is afge
nomen. Over heel Zeeland berekend
komt dat neer op ruim 9 per hon
derd bedrijven. Maar bij de bedrijven
boven 20 H.A. is de vermindering ge
ringer dan bij de kleinere, en zeer op
vallend is op Walcheren het toenemen
van het aantal eigenaars van meer dan
honderd H.A. en in Z.-Vl. W. D. het
afnemen daarvan.
De veel gehoorde bewering dat hier
op Walcheren de gronden door splitsing
en verdeeling versnipperd worden in te
kleine stukken wordt bovendien door
deze statistiek gelogenstraft.
V
Althans wat de eigenaars betreft.
Maar een landeigenaar is nog g<
landgebruiker.
En nu wordt door de gepubliceerde
statistieke opgaven geleerd, dpt tegenover
die vermindering van het aantal
i eigenaars een toeneming staat van het
pachtwezen, vooral op de streken van
zeeklei.
We weten trouwens allen dat hier
n Zeeland het pachtwezen zeer sterk
overheerscht. Maar ook in dat opzicht
is er weer een groot verschil op te
merken voor de afzonderlijke deelen
van de provincie. Een tabel zal daarvan
weer het duidelijkst een denkbeeld
geven. Zij vermeldt het aantal landge-
bruikers in 1898 en 1910 en tevens per-
cents-gewijze het aantal eigenaars dat
daaronder begrepen is:
Hiervan
Aant. landg. -
6 eig. m pet.
1898 1910 1898 1910
Th. en St. Ph. 867 1059 83.4 23.7
Sch. en D. 911 1110 43.0 28.7
N. B. 162 359 17.3 11.1
Z. B. 1183 2085 35.0 30.6
Walch. 1196 1649 60.3 44.0
Z. VI. W. D. 888 1252 31.2 18.6
Z. VI. O. D. 1485 1898 16.9 14.1
Wat voor conclusie moet men nu ten
opzichte van de welvaart van de pro
vincie trekken uit deze duidelijk toe
neming van het aantal landgebruikers
en de vermindering van het aanta]
landeigenaars daaronder
Natuurlijk is het de ideale toestand
dat de landeigenaar tevens landgebrui
ker is, en op de plaats zelf woont, zoo
dat de omgeving er van profiteert.
Maar men ga in die gevolgtrekking
niet te ver. Pachters, die door hun
pachtheeren niet uitgemergeld worden,
die met verstand boeren, kunnen gun
stiger invloed op de algemeene welvaart
van hun omgeving hebben, dan eige-
naars-landgebruikers die slechts met
moeite rondkomen. En dat dit maar
niet een gefantaseerde vergelijking is,
zal men begrijpen als men denkt aan
de kleine landeigenaars-gebruikers, die
n geld hebben om aan hun laud te
doen, wat groote pachters er wèl aan
aan verrichten. En andersom kan soms
een kleine eigenaar-landgebruiker door
intensieven tuinbouw meer van zijn lapje
grond halen dan een groote pachter die
slordig zijn land bebouwt.
De slotsom zou dus deze zijndat
de algemeene welvaart meer afhangt
van de ontwikkeling en ijver van den
landgebruiker dan van de verhouding
tusschen het aantal pachters en eigenaars.
Mits de pacht-contracten het den
pachter niet onmogelijk maken met
redelijken winst zijn bedrijf te voeren.
En in dat opzicht wordt de bewegii
tot hervorming met den dag sterker.
de equipage der familie en een van de bui-
Tweede Kamer.
Voor de tweede maal zijn we deze week
tot onzen spijt genoodzaakt het Kamerover
zicht aan te honden wegens gebrek aan
plaats.
We zullen ons nu, in aansluiting aan het
vermelde onder Laatste Berichten in het
vorig nummer bepalen tot de mededeeling,
dat het voorstel-Kuyper c. s tot wijziging
van het reglement van oide rechts tegen
links werd aangenomen, nadat dr. Kuyper
openlijk als zijn bedoeling daarmee had
aangegevenhet spoedig afwerken der in
validiteitswet, waarna de heei Lohman ver
klaarde met dat argument niet mee te
gaan.
Tegen de verwachting in kwam men niet
klaar. Te kwart voor twaalf werd de ver
gadering verdaagd, naar men vermoedt tot
Dinsdag.
We willen hier ter plaatse tevens een
drukfout verbeteren uit het Kameroverzicht
van Donderdag. Daar wordt eenige malen
gesproken van den heer Van Damdit
moest zyn: de heer Van Doorn.
Dit Middelburg.
Ter aanvulling van het verslag dor la'
bouwfeesten zij nog gemold dat door
vice-voorzitter, don heer J. Polderdijk,
mens hot bestuur oen tweetal foto's zijn
aan mevr. Boogaert, nl. eon van
Dit Vlissïngen.
Door een Vhssingschen hoofdconducteur der
Staatsspoor werd Vrijdagavond in oen tweede
klasse coupé van trein 345 (aankomende te
Vlissingen to 9.25) gevonden een beugeltasch
met zilveren sluiting, dateerende van 'tjaar
1786. In de tasch bevonden zich een aantal
kostbare voorwerpen, henevens een zilveren
geldbeurs met een bedrag aan geld Alles
werd bij den stationschef gedeponeerd.
Dit Zsid-Beveland.
Naar men aan do „N. Z. Crtmededeelt,
hebben in den loop dezer week do burge
meesters en secretarissen der verschillende
gemeenten, welke te zamen de Naamlooze
Vennootschap waterleidingmaatschappij „Z u i d-
Be vel and" formeeren, de Waterleiding-
installatie te Osscndrecht. bezocht.
Volgende week wordt met het doorspoelen
der hoofdleiding een aanvang gemaakt. Uiter
lijk 1 Augustus kruinen de aangesloten ver
bruikers beginneai to tappen.
Bij de gisteren gehouden stemming voor
twee leden van den gemeenteraad van 's-H.-
Abtskerke, wegens periodieke aftreding der
lieeren A. van der Meulen en M Dekker, wer
den 57 .geldige stemmen uitgebracht, waar
van de aftredendm resp. verkregen 47 en
35 stemmen.
Op den heer A. de Jonge werden 19 stem
men uitgebracht, zoodat de aftredenden zyn
herkozen
o
Uit Sohouwen-Duiveland-
In de Woensdag gehouden vergadering van
de R K. Middenstandvereeniging te Zierik
zee werd mot algemeenen bijval het voorstel
van het hoofdbestuur ontvangen om de Cen
trale Raadsvergadering daar ter plaatse te
Uit Z. - Vlaanderen W. D.
Aan den straatweg van K r u i s d ij k e,
gemeente Groede, heeft een groote bonte hond,
door het verbreken van het gevlochten ijzer-
draad der hokken, op de erven van A. Con
tant, J. Ras en P. Colijn, zich achtereenvol
gens meester gemaakt van 28 konijnen, waar
van eea gedeelte door het dier werden ver
scheurd, terwijl het de andere wegsleepte.
Dinsdag 25 Juni werd te Biervliet aan
besteed het maken van een grintbaan in den
Ameliapolder. De laagste inschrijver, do heer
De Keuninck te Hoek, wien het werk voor
f 4050 gegund werd, kwam gisteren, dat is elf
dagen daarna, ontheffing verzoeken.
Vrijdagnamiddag had op de steenfabriek te
Sluis een ongeluk plaats. Een landbouwers
knecht uit Westcapelle (Belgié) kwam met
twee aanecngekoppelde groote wagens bespan
nen met drie paarden de fabriek afgereden
om steengruis te halen. De paarden schrok
ken; één der wagens kantelde en viel van
den opril. De knecht, niet meer jong zijnde,
kon niet wegspringen, en werd aan arm en
been vreeselijk gewond. Geneeskundige hulp
werd terstond verleend en per brancard werd
hjj naar het .gasthuis vervoerd
Tentoonstelling der vrouw
1813—1913.
In «de Vrouw en haar Huis", worden
nadere bijzondei heden vermeld over de in
Mei 1913 en volgende maanden te Amster
dam te houden belangrijke tentoonstelling,
die zal geven beelden uit het leven der
vrouw van voor 100 jaar en den tegenwoor-
digon tijd.
Er is gevormd een uitgebreide Historische
Commissie, die op zich heeft genomen om
door nauwkeurig onderzoek 't historisch
verleden in beelden, groepen en toestanden
weer te geven. Zy zal een huis bonwen
welks inrichting het beeld zal geven van
Oud-Hollnndsche welvaart, van Oad-Holland-
sclie huiselijkheid, van de vrouw in «ver
maak en geneught", de avonden doorge
bracht met 't ganzenbord en andere gezel
schapsspel. Voor dit alles moeten geraad
pleegd worden oude prenten, contemporaine
litteraire bronnen, als ook spectatoriale ge
schriften, mededeelingen van vreemde be
zoekers, hun reisbeschrijving, enz. Uit dien
tijd onzer overgrootvaders zullen in vele
gezinnen deze bronnen nog te vinden zijn.
Het werk ie verdeeld in de volgende
onderdeelen
