BIJVOEGSEL DMST SS Middelirarg 4 April. Dit de Staatseoorant. TOONEEL. Kerknieuws. Kunst en Wetenschappen. FEUILLETON. DENKEN DE DIEREN? YWir .mster- *8 net feLlSSEN. am oodar Bo achter- Irdftm sal ■eeren, jweo dri3- boaa- lening ca jaar, na p lezen en 1 licb&aari ge verkla- I mirstOBii r aanmat- Kiarifl 7ux JJgeen ach' gevraagd N1SS& Bein geeia •DB, goed goede ge- >0 en f 86 ia. i dit blad. en Dina ten afge- 1 10 Aptt'. TRRDAIfc, st op ie IZfertfccM ,0 om. 3. 8.- 3.— 8.- Vrijdag 5 April 1912, ao. 82. de arrond.-rechtbank te KoaJd Amundsen heeft zijn broer ge schreven, dat hij nu eerst naar Nieuw - Zeeland denkt te gaan, waar hy lezingen zal houden en waarscbynlyk 3cotts schip Terra Nota" bezoeken zal. Daarop wil hy naar Buenos Ayres, waar hij zijn boek over den tocht naar de Zuidpool zal voltooien, in Augustus naar Europa te komen en in Ohristiania voor het Aardrijkskundig genootschap zijn eerste voordracht te heuden. „Do Rechte lijn", het Rotterd Toont- Bfj bon. besluit is benoemd tot rechter in ie "rond.- rechtbank te Amsterdam, mr. .1. Wiarda, thans reehter Dordrecht; is benoemd 'tot griffier by het kantonge recht te Weert, jhr. mr. B. van den Brandeler, adv. en proc. te Utrecht, tevens beèedigd klerk ter griffie van de arrond.- rechtbank aldaar. By resolutie van dea Min. van Kol. is J. H. Blok ter beschikking gesteld vrnden Öouv.-Gen. van Ned.-Indig, om te worden benoemd tot adspirant-iagenieur bij den waterstaat en 's lands burgerlijke opeabare werken daar te lande. Ned. h e r v. Kerk. Beroepen: te Baambrugge (toez.) c C. 6. Wagenaar te Markelo- Aangenomen: naar Hees (by Nyme- ten) ds. Jurrema te Windesheim, die be- ankte voor Visvliet. Gereformeerde Kerken. Beroepen: te Willemstad G. R. Kuy- per, prop. te Hilversum. Aangenomen: naar Lunteren ds. G. Da vel aar te Aalst. Ned. Israëlitisch® Kerk. Aangenomen: naar Dieren, als leeraar en voorganger B. Simons te Culemborg. Naar de »N. R. Crt." verneemt is de lieer Louis de Vries voor den tijd van twee jaar geëngageerd bij de Koninklijke Ver- eeniging het Nederlandsch Tooneel. Ook verneemt het blad dat het nog niet ▼ast staat, dat mevrouw LoboBraakensiek dit gezelschap verlaat en moet er zelfs sprake zijn van een terugkeer naar dat gezelschap van haar echtgenoot, den heer Lobo. Het »Hbld" meldt nog dat de heer Jan C. de Vos en zijn echtgenoote mevr. Gusta de Vos-Poolman besloten hebben hun con tract met de Kon. ver. »Het Nederlandsch Tooneel" Voor het volgende seizoen niet te verlengen. Ter gelegenheid van de wereldten toonstelling te Gent in het volgend jaar zal aldaar een gedeakteeken voor de gebroeders Van Eyck, de stichtersderVlaamsche schilders school, worden opgericht. Het zal de ver heerlijking door de verschillende landen der geniale broeders voorstellen. De wapenschilden der verschillende landen, welke zullen bijgedragen hebben, door hun inschrijvingen, tot het oprichten van het gedenkteeken, zullen daarop prijken. Woensdag is te Keulen „Het lijk", het nagelaten tooneelstuk van Tolstoi opgevoerd. Het werk bestaat uit 12 af zonderlijke tooneelen, waarvan de eerste 8 zonder pauze bij open doek op het draai baar tooneel zouden worden afgespeeld. Na bet achtste tooneel zal de groote rust komen, waarna de 4 volgende tafereelen op dezelfde wijze zullen worden vertoond. De drie bedrijven van het hierboven ge noemde stuk van Fabricus zijn lang Als het niet zoo prachtig gespeeld was door de Rotterdammers, zou vieezen we, de gerekt heid van sommige dialogen hinderlijk zijn ge worden, te meer omdat de actie gering is Het is ook niet een stuk dat. diep ont roert. Men luistert er vooral «aar met het verstand We gelooven ook niet dat er veel mcnscheu kijn, zóó onbuigzaam van wil, zóó vasthoudend aan de rechte lijn zonder éénig afwijken, ais „Wilko de Hond", een karakter dat meer is de door den schrijver bedachte ver persoonlijking van één speciale eigenschap, dan. een. mensch met een gecompliceerd sa menstel van eigenschappen, zooals men dat, met allerlei wijzigingen, maar in ieder mensch vindt. En toch in weerwil van die gewoonlijk als een gebrek voor een tooneelstuk be schouwde dingen, volgt man van het begin tot het. einde het stuk mei volte aandacht. Men luistert, zooals we zeidon, vooral met hét ver stand. Maar dat verstand doet ons lelkens zoo moes! het gebeuren Het kan niet anders. Want juist in liet menschkundige ligt o.i, de groote kracht van dit stuk. Eenmaal ge geven den toestand waarvan de schrijver uit gaat, is geen ander verloop mogelijk, doet iedere figuur wat van hem verwacht kon worden En al leeft men dat verioop ook mee zonder dat de ontroering ons in de keel opkropt, daarom staat het stuk waarlijk niet lager dan veel andere Want die komedie-aandoening verdampt even snel voor als achter hel voet licht. MaAr wie „De Rechte Lijn" bijwoont neemt iets mee dat hem ook achteraf veel te idenken geeft, en dat hem het vreeslijke van de geschetste tragedie veel blijvender doel beseffen dan een of ander tooneel-effect zou doen. O ja, we kennen de theorie dat hel tooneel er hief is om te loeren, dat de tooneelkunst er is om te ontroeren, en dat er andere in richtingen zjjn om te leeren en te mora! is ee ren Maar we voelen dat altijd als een onwaar heid. wanneer we een stuk als ,,De rechte Ljjn." hebben bijgewoond Voor één zoo'n stuk geven we graag drie kunststukken van tooneel1- offoct A la Bernstein cadeau Dat komt mis schien omdat we Hollanders zijn, maar Fabri- cius is dat ook, en daarom heeft hij ook zoo'n vat op het Hollandsch publiek Natuurlijk daarom niet alleen Ook om t geen hij te vertellen heeft en ook omdat hij in zijn figuren zoo waar is. Dat laatste geldt meer voor de bij-figuren dan voor de hoofdrol We slipten zooeven a! aan dat we die hoofd rol te veel in één kleur geschilderd vinden, dan dat ze ons eén figuur uit de werkelijkheid toescheen. Maar mor kan zich toch ook voorstellen een man, die nog iets anders is dan alleen wilskrachtig En dan zou aan zoo iemand pre cies hetzelfde zijn overkomen, als hij een vrouw liet uitkomen die in zijn nieuwe om standigheden niet voor hem bleek te passen In „Met den handschoen getrouwd" van denzelfden schrijver is het de vtouw die ge desillusioneerd wordt, wanneer ze in Indië den ouden vriend van haar jeugd terugvindt als oen vergroftcn bruut Hier is het omgekeerd do man, die in plaats van het in zijn herinne ring hoog staande meisje, een lichtzinnig schepsel terug vind! En het tragische van dat huwelijk wordt in „De Rechte Lijn" nog ver ergerd, doordat de man, te laat, inziet, dal een andere vrouw wèl de voor hem passende le vensgezellin zou zijn geweest, die hem zon hebben begrepen en gesteund. Dat is bet hoofdthema van het stuk bijwerk teekent de schrijver ons „Wilko de Houd' als energiek man van zaken, om daar door zpn karakter duidelijker te doen uitko men, en de tegenstelling van zijn succes als zakenman esi zjjn mislukking in zjjn huise lijk leven to sterker te doen gevoelen Maar dal bijwerk neemt, vergeleken niet die hoofdzaak, can. wel wat groote plaats in. En dal inleidend gesprek met den zende ling, waarin ons verteld wordt, wat voor soort man „Wilko de Hond is, had gerust ach Ier weg e kunnen Wijven We zien dat later van zelf wel uit zijn daden Zeer mooi, en veel Soberder, zyn de vrou wen in het stuk geleekcnd Die figuur van „Dolly", die haar aard van scharrelend win- keljuffrouwtje geen oogenblik verliest. Is prachtig geslaagd En met nog eenvoudiger middelen, maai' niet minder pakkend is edele figuur van „Djiuwke" geteekend Eigenlijk is er geen enkele rol in hel stuk die «iel een type weergeefl Maar nu moeien we ook zeggen dat Fa- bricius bjj de Rotterdammers een vertolking van zyn stuk gevonden heeft zooals hij zich maar heeft kunnen droomen Alles was At De minst betekenende bijfiguren de ko loniaal, de directeur Van Buuren, de zendo ling, de brutaal-ploertcrige coupeur, ze wcr den uitgebeeld met een waarheid die tref fend was. Het bakvischje van mej. Betsy Wolffers was wat zwaai van geluid, maar overigens goed. Komen wc een graad hooger in belangrijk heid dan vmden we den knuugen „Mr Har- dius" vaji den lieer Nico de Jong, en den zwierige» en gewelenloozen makelaar van den heer G Vrolik En dan eindelijk bovenaan mevr. De Jong Wertwijn als de luchthartige, alle zelfbeheer - scliing missende „Dolly", zoo scherp afstekend tegen de nobele figuur van ..Djiuwke" van mevr Tartaud, en dan den heer Tarfaud zelf als „Wilko de Hond." Dat deze hoofdrol nog zoo aannemelijk was, heeft men voor 't grootste deel te donken aan bet buitengewone spel van den heer Tot taud In dergelijke rollen van standvastig man hebben we hem vaak gezien, maar hij heefl in dit geval een uitbeelding gegeven die in de herinnering zal blijven als iets er bijzonders. Het was een genot weer eens een voorstel ling bij U- wonen die in alle ppzichten verzorgd was Hel publiek toonde dal ook te waaideeren, want alle rangen waren vol. En het applaus na ieder bedrijf was warm. Men is. voorzeker het bestaan van dat Ber ïjjnscbe paard „Klügo Hans" nog niet ver geten, dat ©enige jaren geleden de wereld roet den roem van. zijn verstandelijke vermo gens vervulde. Zijn glorie duurde overigens zoo kort en de wetenschappelijke commissie, die (rijn krachttoeren onderzocht kwam met zoo groote beslistheid tot het besluit, dat daar boerenbedrog in het spel was, dat. het nau welijks de moeite waard is, zich een paard ih het geheugen terug te roepen, waarvan alle vindingrijkheid blijkbaar daarin bestond, dat zijn eigenaar met een geduld en een behendig heid zonder weerga was toegerust Do commissie heeft inderdaad plechtig ver klaard, dat de eigenaar, het schrandere dier vragen stellend, teekens gaf, waarnaar „KL_0. flans" zich richtte, om zijn. antwoord kenbaar te maken, dat is t© zeggen, om met zijn fcech- tor voorpoot het aantal kloppen te geven, dat overeenkwam met de uitkomst van de voorge stelde vermenigvuldiging of deeling. Maar do commissie had niet iedereen over tuigd. De meester van het dier b.v. was niet bekeerd Hy trok zich op zijn landgoed terug, om daar eenige jaren later te overlijden Ook was een zekere meneer Karl Krall niet c tuigd welke voor de kwestie veel belangstelling toonde, zich met den eigenaar van „Kluge Hans" in verbinding stelde, het dier na den dood van zijn meester ten geschenke ont ving en door een vernuftige vinding het onmo gelijk maakte, dat het paard nauwkeurig antwoorden zonder zijn hersenen te ge bruiken. Aldus slaagde hij erin, het paard de juist© antwoorden te laten geven op vragen, waarvan de vrager zelf de oplossing niet kende. Overigens verbeterde hij de methode die door den eersten eigenaar was toegepast. Terwijl „Kiuge Hans" tot dien tijd de cijfers, ook de grootste, slechts met behulp van één poot had kenbaar gemaakt, leerde do heer Krall hem, om de eenheden met de rechter voorpoot, de dozijnen met de linker voorpoot, de. honderd tallen opnieuw met de rechter uit te druk ken enz Later kreeg „Kluge Hans" van zijn eigenaar twee Arabische concurrenten, nl. „Mohamet" en „Zarif". En weldra leerde hij met behulp van een dokter don drie paarden niet alleen ingewikkelde berekeningen uit te voeren, kleu ren te onderscheiden, woorden, te spellen en te lezen, maar zelfs eenvoudige, persoonlijke ge dachten uit te drukken Rechtvaardigheidshal ve moet opgemerkt worden, dat de spelling van de dieren niet volmaakt was; dikwijls was GENOOTSCHAP DER SCHAPPEN. In de Woensdagavond gehouden vergadering an het bovengenoemd Genootschap werd door den secretaris, den heer nu- W. Polman Kru in, hel jaarverslag uitgebracht Aan dit verslag, gesteld als gewoonlijk ïp den hem eigen, onderhoudenden causerie vorm, ontlee- wij hieronder een en ander. Niet hetheele verslag kunnen we opnemen, daar de ruimte beperkt is en we daarenboven reeds eerder verschillende zaken die er in meegedeeld wor den. hebben opgenomen bij de korte berichten 'er de vergaderingen Het ledental steeg in 'I afgeloojxm jaarde vergaderingen werden goed bezocht en het Genootschap verkeert, zoo al niet in een sta dium van hernieuwden bloei, dan tech zeker niet m een periode van achteruitging Een korf. woord wordt in 't verslag gewijd aan de nagedachtenis van erschillende overleden di recteuren en leden. In de laatste algenieene vergadering werden 33 leden benoemd, die allen de benoeming aannamen Er zijn thans 33 directeuren en directrices en 446 leden, waarvan 92 te Mid delburg Er hadden 25 gewone vergaderingen plaats, welke door gemiddeld 29 toehoorders werden Jrijgewoond Het personeel der conservatoren was niet aan verandering onderhevig. In het afgeloopen jaar bedroeg hel aantal betalende bezoekers aan het Museum 2690, waarvan 681 tot den werkenden stand behoorden, tegen 2949 en 706 in 1910 De bibliotheek ontving de gewone uitbrei ding door geschenken, tijdschriften uit de lees kamer en ruiling van uitgaven met. andere Genootschappen Do verzameling handschriften onderging geen vermeerdering. Niettegenstaande de weinige belangstelling welke de munt- en penningkunde tegenwoor dig wékt en de hooge prijzen nieuwe aan knopen bemoeilijken, blijft de conservatrice t van liet munt- en penningkabinet haar taak met onverflauwde belangstelling vervullen Vel schillende aanwinsten worden dan ook in't ver slag pp genoemd Het kabinet van geschiedkundige voorwerpen en zeldzaamlieden had eveneens verschillende, aanwinsten, reeds in den loop van het jaar door ons vermeld verzameling fossilia had geen aanwinst, een verlies te boeken, daar het gemeente bestuur van Zienkzoe wegens de oprichting oudheidskamer aldaar de teruggave verzocht van een dertiental kannen en kan netjes, welke in 1891 door haar' aan het Ge nootschap in bruikleen waren afgestaan. Onder dankzegging werden de oudheden teruggezonden Voor de ouderwetsere kamer werden ge schonken door mej. E S. Fokker een ver zameling ouder wetscho meubeltjes (kinder speelgoed), en door den heer A O van Kerk wijk te 's-Gravenhage een blauw oud-Delftsch tegeltje Het kabinet van otlmografische voorwerpen onderging geen verandering: de zoölogische verzameling had eenige minder belangrijke aanwinsten Do verzameling opgezette vogels word door den heer 3 R. Tak te Seroostoerko verrykt met een negental fraaie, m 't Noorden gescho ten exemplaren Omtrent de verzamelingen mineraha en voor werpen van geologische» aard, concliylieen en botanica vallen geen veranderingen te ver melden Hel kabuiet van schilderijen en portretten daarentegen ontving zeer welkome aanwinsten als. van den heer jhr De Jonge van Erlevoori te Arnhem een portret van Z M Willem III, geschilderd door J Spoel, en van heeren Ged Staten ui bruikleen een portret van Z M. Willem III, geschilderd door Charles Picqué He! Genootschap bezit thans een reeks por tretten dm' drie koningen uit, het huis Oranje Nassau die evenals thans H H M M de Ko ningin en de Konmgm-Moedei het protecto raat over het Genootschap hebben uitgeoefend Dan maakt het verslag er melding van dat het katheder der sprekers, tol nu toe op ouderwetsche manier verlicht met een kaarsje, nu is voorzien van een gaslampje Hier is dus een ouderwetsch gebruik vervangen door een beter nieuwer wetsch Maar, zegt de schrijver van het verslag, een ander ouderwetsch gebruik kwam het Genoot schap wel zeer te stade en zou, dat nog kun nen komen Het was vroeger de gewoonte dat ieder, die het. maar eenigszins kon doen, directeur van het Genootschap werd, terwijl tegenwoordig slechts weinigen als zoodanig toetreden, wat toch zeer welkom zou zjjn Want financiëele steun is zeer wenschelyk met het oog op de oudheidkundige onderzoo hingen en de zeer noodige verbeteringen Naar aanleiding van dien weinigen financi eolen steun wordt ook m alle bescheidenheid gewezen op het feit. dat bij de vele legaten Welke aan andere instellingen worden ver maakt, het Genootschap zoo schaarsch be dacht wordt Ook dit was vroeger anders; een goede gewoonte bracht mee dat zij, die ruim met aardsche goederen bedeeld waren, ook het Genootschap bedachten mei een legaat schappij lol exploitatie van staatsspoorwegen te Utrecht, dr. L Bolk, hoogleer aar in doodt leedkunde aan de universiteit te Amsterdam; prof dr P. D Chantepie do ia Saus safe, voorzitter van de kornak lyke academie v;ui weten schappen te Leidenmej. L En gel bert», letterkunde te Assennir. A I Fokker, advpro cureur en lid van den gemeenteraad te Letdeti Franco hoogleeraar ui de werktuigbouw kunde aan de technische hoogeschool te Delft, jhr G. de Graetf. inspecteur van de volksgezondheid te 'sGravwihago prof dr. H. Y. Groene wegen, hoogleeraar van wege de Rcmonstrantsche broederschap aan do r^ffcs universiteit te Leiden; II. J de Groot in specteur voor het. ,-unbachts toeken- en in dustrie-onderwijs t© 's-Gravenhage, dr Th. G. den Honter, inspecteur va» de volksgezond heid te 's-Gravenhage prof dr H V Lo rentz, lioogleeraar in de wis- en natuurkunde aan de rijksuniversiteit (e Leiden; dr. I. H. Siortsema, hoogleeraar in de theoretische en toegepaste natuurkunde aan de technische hoo geschool te Delft dr. M Straub, hoogleernap in de oogheelkunde aan de gemeentelyke mri versiteit te Amsterdam, G J van Swaöy, hoogleeraar de electrotechniek aan de technische hoogeschool te Delft, en prof dr J. D. van der Waals, algemeen© secretaris van de koninklijke academie van wetenschappen te Amsterdam d. Buiten Nederland M G Wildeman, heraldicus en genealoog te Brussel. die slechts voor het oor, met voor de oogen juist Zoo spélden ze b.v „Ferd" in plaats van „Pferd". Een andere geneesheer, die de dieren ge durende verschillende dagen heeft gadegesla gen, legt van dat bezoek rekenschap af. De vol gende, inderdaad onbegrijpelijk moeilijke vra gen werden den paarden voorgelegd: Wat is do wortel van 1 156' „Hans" antwoordde onmiddellijk 34 Een anderen keer stelt „Mohamed" „Hans" zelf voor, het cijfer 42 door 21 te deelen. In derdaad antwoordden de voorbeenen van „Hans"2. JDaama vroeg hij, "weer op aandrang van den meester, het getal 21 met 13 te ver menigvuldigen De uitkomst was verrassend 273 Daarna dicteerde het dier echter parmantig onwillig „Bein ich miid", wat. dus beteelcende dat het moe was en er genoog van had. Weer ©en ander maal schreef de heer Krall op het zwarte hord, dat het paard het hoofd moest buigen, daarna, dat het den kop nog die per (noest buigen en telkens gehoorzaamde het ros zeer nauwkeurig. Doctor Besredha van het Institut-Pasteur te Parijs heeft die dieren ook onderzocht Zijn oordeel luidt aldus. ,,lk sta. verbaasd over de nauwkeurigheid, waarmee de dieren antwoorden op vragen, waarvoor mcnsclien veel meer tijd noodig zouden hebben. Het is niet twijfelachtig dat die paarden denken, rekenen epz werd tot bestuurslid in plaats van jhr mr W H Hoeufft, die periodiek moest aftreden en niet herkiesbaar was, dr H. van der Kamp Voorts werden benoemd tol leden a Te Middelburg Mr P van der Eist, griffier bfj hot kanton gerecht, dr C F Haje, leeraar aan de Rijks Hoogere Burgerschooldr K. Heeringa. rijks archivaris; G Leffertsma, leeraar aan de Rijks Hoogere Burgerschool; mr M P K S van Lier, ambtenaar bij het Openhaar Ministerie bij de kantengerechten van Middelburg en Goesmr A Mynlieff, officier van justitie bij de arrondi ssements -rechtbankmr M. C. van der Minne, directeur van de Zeeuwsche hypotheekbank, H C. Sauer; mr J. W.Zijlstra, lid van de arrondissementsrechtbank, b ln Zeeland (buiten Middelburg) Mr. P J van Bortel, advocaat en procureur te Oostburg, mevrouw M EloutDrabbe te Domburg, jhr. R. R L. de Muralt, ingenieur te Zicrikzee; H. S Gratama, arrondissements- schoolopziener te Oostburg; mr. H Polvliet, advocaat en procureur te Zicrikzee, en mr. J. de Witt Hamer J.Gzadvocaat en procureur te Goes c. In Nederland (buiten Zeeland) H E Beunke, hoofdingenieur bij de maat- TOONEEL-JDBIU'S Hoewel onze lezers persoonlijk van de lusten en lasten van tooneel-jubilos, slechts weinig ervaring hebben, zullen ze er toch wel genoeg van gelezen en gehoord hebben om genoegen te scheppen in de volgende verzachting van mr. N. van Hall in het Aprilnummer van «De Gids». O, die jabilé's op onze Nederlandsche schouwburgen Zij zyn een ziekte geworden en geen onschuldige. Een ziekte met een irieep- Vooreerst zyn de jubilarissen in den regel niet gelukkig in de keus van stukken, waarmeP zy hun jubilé vieren. Alleen Royaards met «Jonkvrouw© de la Seiglière» maakte een uitzondering. Maar waarom moest mevrouw Mann, onovertroffen in karakterrollen als vrouw Henschel, volstrekt een Fransche salondame als „Suzanne d'Ange" representeeren Wat bewoog mevrouw Holtrop om een oud diDg van Halm te kie- dat zelfs van het Duitsche repertoire zoo goed als verdwenen ie? Is„Nora"soms een rol, waarin het talent van mevrouw Van der Horst het best tot zijn recht komt En wat te zeggen van de keus van Ghris- pijn „Le Mariage de Figaro" van Beau- marchais Nog meer hebben de jubilé's op hun re kening. Zij dreigen niet alleen, zooals by „Het Tooneel", dat nu maanden achtereen van stad tot stad, „Violiers" en „Seiglière", „Seiglière" en „Violiers" vertoond, het re pertoire in de war te brengen, maar zij doen bet ook de humeuren van de jubila rissen. Gaf niet Mevrouw Holtrop in Den Haag aan hare ontstemming over een mindere talrijke opkomst lucht door de afwezigen met een citaat uit Staring, bij eikenschors te vergelijken En vierde niet Royaards te Groningen, door gebaar en woord, aan zijn humeur den teugel tegenover een pa- bliek, dat in grooten getale opgekomen was om hem te huldigen Ons Hollandsch publiek neemt zulke din gen gelukkig niet al te boog op. In Parijs zou het bij zulke voorvallen, bankjes wel te verstaandes banquettes geregend hebbeD. Om al deze dingen prijs ik het speelsei zoen gelukkig, waarin geen j'ubilé's gevierd worden. En toch tien tegen eén, dat op het oogenblik dat ik dit schrijf, meer dan een lid van onze tooneelgezelscbappen reeds zit uit te rekenen, of het niet in 1918, 10 of 12i of 20 jaar geleden zal zijn, dat kij voor het eerst met bevende banden en knik kende knieön een brief binnenbracht, of aan Badeloch's schoot gevlijd, in onvervalscbt Amsterdamscb Wat schrèt ge, moederlief, zét ge bedroefd om fader hseft e Ook professor Edinger, van Frankfort, een beroemd zenuw-arts, is overtuigd, dat de die ren rekenen, lezen, schrijven en dat hun mees ter alles vermijdt wat op een signaal lijkt Dit zyn de feiten zooals ze zijn door den heer Krall in zjjn boek, dat „Den kende Tiere" heet, en zooals dr Hartkopf ze heeft opgeteckend. Klaarblijkelijk moeten de gevolgtrekkingen der Berlijnsche commissie niet dan onder voorbo houd aanvaard worden. Ee» kortstondig samen komende groep is niet in staat, dergelijke, in gewikkelde vraagstukken te bestudeeren. Men moet inderdaad niet vergeten, dat het paard in het algemeen zeer voor indrukken ont vankelijk is, en dat de leden der commissie de zenuwen van het «lier kunnen opwekkeu of drukken, waardoor het, evenals dit wel met een scholier gebeurt, op den dag van het examen alles vergeten is. Men zou zelfs in de vergissingen, die het paard begaat, als het voor zijn rechters slaat, het bewijs kunnen zien dat dat een hooge geestesontwikkeling, een functioneerend orga nismo en geen machine is. Laten we bovendien niet vergeten, dat men lang gedacht heeft, dat do doofstommen van allo intelligentie verstoken waren, eenvoudig omdat men vr niet in geslaagd was, hun te leeren, hun gedachten uit te drukken in een icd-er Verstaanbare taal. Is met ide paarden misschien hetzelfde het geval? Wellicht zal men plotseling bemerken, dat ze veel meer verstand hébben, dan de uitdrukkings-m'iddoJf* waarover ze beschikken, veroorloofden, aan kc nemen, als men tenminste niet begaafd is met de vingingrykheil en het geduld, waarvan de heeren Krall en Von Osten getuigenis hebben ln ieder geval is het een belangrijk© vraag, of men den paarden iets anders kan leemsi dan gehoorzaamheid door middel van de ruwe zweep der koetsiers en of de model -republiek, waarvan Swift heeft gedroomd, niet in werk© lyklieid is om te zetten. We hebben bovenstaande feiten en beschou wingen ontleend aan een artikel, dat dr P E M. in de „Temps" heeft geschreven en dat ons opmerkelijk genoeg voorkwam, om hete* zen lezers i» vertaling onder de oogen to brengen, al sluiten we ons geheel bij het voorbehoud aan, dat deze geneesheer ook noo dig vond. aan het slot van zyn beschouwing to voegen Zelf9 deelen we niet diens geloof aan do mogelijkheid, dat we eens met ee» paarden taal zullen kennis maken, omdat hot bestaan eener taal een Redelijkheid onderstelt juist het ontbreken dier redelijkheid (iete anders dan verstand I) een der kenmerken van het dier uitmaakt, wat dit van den men sch onderscheidt EINDE.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1912 | | pagina 5