MIDDELBEMIE COERAIT.
Dinsdag
19 Maart.
867.
155' Jaargang.
1912.
D,„ *er*üiiunt d. gelijk., mot «itamdoriig ra Zo.- Po..td^o..
i-r-, por torutul, zoovol »oor Middelburg .1. tooo .11. plaot.oo m Nodorlmzd fruioo pp. f2
Afeonderlijke mummer» kosten 5 cent
A TtVn tTëT^by abonnement op roordeelige voorwaarden,
profpecfcnwen daarvan zijn aan het bnreau te bekomen.
Advertentiëa voor het eerstvolgende nummer moeten de« middag, vóór één ur
aan het bureau bezorgd zijn.
AdvertentiSn 4 20 eent per regel. By abonnemeat veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regelt f 1.50elke regel meer
20 cent- Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot do plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertemtic-SlBvt an
A. DE IjA BAB Ac., N.Z. VoorbHrgwal *6tt, Amsterdam.
Bij deze courant behoort een bijvoegsel.
Zijdie zich thans op ons blad
ahonneeren ontvangen de nam
mers tot 1 April gratis.
Middelburg 18 Maart.
te Mi
II.
En blijft dus nu aan .personen die tijd
gelegenheid voor geschiedkundig onderzoek
hebben, de beantwoording der vraag over
Hoe komt het dat die Portugeesche Joden
hier geheel verdwenen zijn 'i Z\jn ze ver
dwenen met de vermindering van Middel-
bnrg'e bloei Zijn ze, zoo als sommige onder
nemende Zeeuwen uit dien tijd, naar Engeland
overgestoken waar ze hielpen den handel
te ontwikkelen Of hebben ze zich aange
trokken gevoeld tot de groote gemeenten
van Portugeesche Joden in de groote steden
van Holland
En eindelijk, wat nog interessanter zou
wezenzyn er ook nog sporen te vinden
vaD hun werkzaamheid voor den bloei en
welvaart van Middelburg in de zeventiende
eeuw
Met opzet hebben we ook zoo even de
betrekkingen met Engeland genoemd. Het
is bekend dat er hier in Middelburg juist
in de tweede helft der 17e eeuw veel
relatiön bestonden met Engeland. Sommige
lezers zullen zich nog wel herinneren wat we
eenigen tijd geleden in ons blad meedeelden
over Courten, den Engelschen koopman van
Nederlan8che afkomst, die, met behulp van
zijn familie in Middelburg, door zijn kolo
niale ondernemingen vooral in West-Indië
zoo'n groot aandeel heeft gehad in de juist
toen begonnen groote ontwikkeling van den
Engelschen handel, zelfs zóó, dat hij inden
Engel6chen adelstand werd verheven.
Zelfs wordt het vermoeden uitgesproken
dat William Courten op aanwijzingen van
zijn broeder Peter te Middelburg op het
denkbeeld kwam van zijn beroemde expeditie
naar Barbados.
En als men zich dan herinnert wat de
heer De Leeuw aanstipt over de hier geko
men Portugeesche Joden uit Brazilië, en
over het naar de West-Indische eilanden
verhuizen van de andere uit Brazilië
verdreven Joden, dan opent zich daar weer
een uitzicht, datkans geeft op het ontdekken
van alleriei nieuwe verklaringen van de
verplaatsing vanhet centrum der groote
handelsbeweging. Dat de Portugeesche Jodin
hier in nauwe betrekking stonden met die
in Engeland, bleek reeds uit het gebeurde
met Menasseh Ben Israël en zijn zoon Samuël.
We bedoelen natuurlijk niet dat de over
komst dier Zeeuwen en Israëlieten den oor
sprong van die handelsverplaatsing was.
We weten maar al te goed dat er ook
andere, economische redenen voor waren.
Wellicht hebben de meesten den zich ver
plaateenden stroom gevolgd. Maar toch is
bijv. de invloed van de in het begin van
den 80-jarigen oorlog naar Noord Nederland
overgekomen Zuid Nederlanders te overbe
kend, dan dat we ook 'niet in dit geval een
dergelijken invloed mogen aannemen.
En nu nog iets over de opschriften op de
steenen in de Jodengang.
Ze zijn bijna alle gelijk van aard. Ze
beginnen allen met S\, bij enkelen voluit.
Sepultura, d. i. graf. Dan volgt de naam,
sommige voorafgegaan door een woord van
lof: >virtuoza« (deugzanm) of »bemaven-
tnrado (gelukzalige zouden wij zeggen), of
»honestac (eerzame). Achter den naam volgt
vaak de familiebetrekking, bijv. »Mulber de
(moeder van) of »filho de« (zoon van).
Daarna komt »FaleBcen« (overleden) met den
datum. Als algemeen voorbeeld diene het
volgende
S«
Do bemavènturado
Abraham Lopez
de Castro
Pale8cen Em
15 de Nissan
Anno 5469
B. A. G. C.
Die laatste letters zijn een verkorting van
Sua Alma Goze da Gloria, dat op andere
steenen voluit staat.
We laten nu hier volgen de namen met
het jaartal. Die jwelke wij in het Neder-
landsch geven, staan op den steen in het
Hebreeuwsch. Van welwillende zijde werd
ons daarvan een vertaling gegeven.
Voor hen die er nader belang in stellen,
zullen we gaarne inlichtingen geven voor
het adres waar zij de lijst m'ét de volledige
opschriften kannen krijgen.
1. Debora Gomes 5473.
2. Abrahim Lopez de Castro 5469.
3. Benjamin Aboab.
4. Benjamin Dias Da Costa 5426.
5. Rachel Lea Barna 5424.
6. Emcurtado Mordohay Hizkijav
Karkaconi 5424
7> Abigiail Pereira 5424.
8. Jacob Abrahanel da Serra 5424.
9. Joseph Abravanel Daveica 5423.
10. Esther Gustiel 5424.
11. Sara Montisinos 5422.
12. Raquel Pimentel 5422.
13. Monrado Joseph de Lagazoa 5417
14. Ester da Costa 5420.
15. Sara Fa ab Levi Bondia 5434.
16. Judique Habbila 5416.
17. David Filho de Daurob Lobo 5422.
18. Ten deele verdwenen, naam onleesbaar.
19. Rachel Haim Esposa P.-Coronel 5434.
20. Raqnel Dias de Lucena 5431.
21. Ester de Lucena 5430.
22. Izaque Scruno de Liorne 5431.
23. Gozan Selraoh Gisquiav Royz 5430.
24. Ilaham Yahacob Franquo 5427.
9(Sara Montezinos
(Levi Bondia Seado Cbaimado 5425.
26. Semuel Menasseh Ben Israel 5418.
27. Abraham Mendez da Costa 5450.
28. Ester Neta 5417.
29. Ribka de Oliveira 5429.
30. Ribku Lorenso 5442.
31. Samnel Lorenco 5441.
32. Rachel Crespa 5441.
33. Rachel viuva de Rephael Levi Bondia
5438.
34. Leonora Iliya D. Joseph Spinosa
Henriques 5441.
35. Siraeha dochter van Isaac Gomes van
Suza 5443.
36. Isaac Gomes van Suza 5444.
37. Rachel Montezinos 5438.
38. Rachel Coronel 5437.
39. Abraham Isr. Baraza 5439.
40. Reina Baraza 5441.
41. Rachel F' D. Gar Montezinos
42. Samuel Pantoja 5443.
43. David Gonzales 5444.
44. Hana Muiher de Samuel Pantoja 5445.
45. Rachel Nunez 5445.
46. Zilosa Chacham Ishac Levi Tnbini
5447.
47. Sapa Vaz Aboab 5448.
48. Esther Del Cano Mugerque Fue de
Josua del Cano 5449.
49. Isaac zoon van David Tabeli 5449.
50. Jacob Cahen 5445.
51. Mansebo Yshak Israel 5445.
52. Ribca Aboab 5453.
53. David Haim Israel Dias 5453.
54. Simon Bar Jenda 5452.
55. Ribca de Almeyda 545?
56. Abraham Dias Vaz 5451.
57. Esther de Almeyda (E Sossa) 5450.
58. Ribca Lobo de Lima 5449.
59. Daniel Hezkiay de Morales.
60. Brandele de vrouw van Jacob Cahen
5449.
61. Rachel Aboab 5456.
62. Raquel Pinta 5456.
63. Sara Dorta 5452.
64. Binjamin Gomes 5455.
65. Jeudit Muiher de Eliau Velosinos 5454.
66. Sarah Da Cunha 5455.
67. Joseph Semah Ferro 5454.
68. Jaacob de Arredondo 5453.
69. Abigail de Luzena 5454.
70. Mosseh del Rio Alias Manuel de
Cardozo 5481.
71. Sara del Cano 5461.
72. Jzaque Gomez Dias 5476.
73. Abraham Gomez Dias 5474.
74. David Alvares De Luna 5460.
75. Sara Alvares De Luna 5460.
76. Jehosua Eliau del Canho 5459.
77. Abraham de Gastro 5466.
78. Jacob Aboab 5458.
79. Mo8se Montesinos.
80. Jahacob Nunes Miranda 5470.
81. Abigail Lopez de Alrayda 5470.
82. Rybca Fylha de Bynjamin Dionis de
öaceres 5473.
83. Abraham Pereyra Continho 5473.
84. Jaccob de Cordona 5472.
85. Abraham Gomez da Silva "5471.
86. Hanna Soliz 5461.
87. Rachel MoDtesinos 5460.
88. Ester Aboab 5460.
89. Jaacob Gastiel 5460.
90. Ischac de Fonceca 5460.
91. Yschac Montezinos 5461.
92. Juda Jozef Nathan, zoon van Aser
Cahen 5481.
De stee* van dr. Samuel (of Semuel) is j
3. 26 van de lijst. Deze steen onderscheidt
zich van alle andere, doordat hij veel hooger
ligt, op een gemetselden rand.
De persoon die zoo welwillend was ons
een vertaling der Hebreeuwsche opschriften
te geven, voegde er als verklaring van die
uitzonderingen bij, dat dit waarschijnlijk
orthodoxe families waren. Hij werd in die
meening versterkt door het voorkomen van
den naam Cahen in juist die opschriften.
Het geslacht der Cahen's was nl. een priester
geslacht.
Het opschrift van den laatsten steen, toe
vallig naar den datum ook de laatste van
het kerkhof, is ook in het Hebreeuwsch en
uitvoeriger dan alle andere. Het luidt
»Het woord van den Heere was tot
Nathan zeggende: Hier rnst een mnn die
in zijn leven groot in dade* was, in al zijn
handelingen was hij steeds eerlijk en vroom,
in handel en wandel jegens de gansche
wereld muntte hij nit in braafheid.
Juda Josef Nathan, de zoon van Aser
Cahen is overleden Donderdag avond en is
begraven Vrijdag den eersten Adar het jaar
5481."
Ten slotte dient nog een naam genoemd
van iemand die zich hier te Middelburg
veel moeite heeft gegeven voor de restauratie
van het kerkhof, nl. de heer I. F. Davis.
De gelden voor de restauratie zijn bijeen
gebracht door een inschrijving, geopend dooi
de Jewish Chronicle."
Oil Stad en Provincie.
Dit Middelburg.
Do Vereeniging „Nehalcnnia" heeft tot den
Raad dezer gemeente een adres gericht met
verzoek art. 59 der Bouwverordening aldus te
wqzigen dat het verbod vnn het vernieuwen
van alle uitstekken slechts worde toepasselijk
verklaard op enkèTó ïnet name in do verorde
ning te noemen straten, waarin naar het oor
deel van den Raad de handhaving van het
verbod absoluut wemscheljjk wordt geacht, zoo
als ook door het Dag. Best. van „Heemschut"
aan den Raad m overweging werd gegeven.
Plaatsgebrek belet ons in dit nummer het
adres |uitvoerig te vermelden
Heden herdacht de bode bij de arrondisse-
ments-rechtbank P. Verver den dag, waarop
hij 80 jaar 'werd. Dat deze dag voor den ouden,
krassen man niet onopgemerkt voorbij zou
gaan, was te voorzien. Ieder ambtenaar of be
ambte aan het gerechtsgebouw kende Verver
en ieder waardeerde den ouden bode.
Op 14-jarigen leeftijd trad hij in dienst bij
de artillerie, na z'n militaire loopbaan kwam
hij bij de rijksveldwacht, om deze functie,
nu 38 jaar geleden, te verwisselen met die
van bode bij de rechtbank
Hedenmorgen werd hij ontvangen door den
president en de leden der re cl» thank, waar
i een envelop met inhoud werd overhan
digd. Daarna werd hij in de practicijnskamer
toegesproken door den deken, die hem 3a-
mens de balie een stok met zilveren knop
met inscriptie vereerde.
De lagere beambten bjj de rechtbank gaven
ook blijk van hun waardeering voor den jubi
laris, door hem een sigarenstander, met zilver
gemonteerd, aan te bieden.
Verver gaat thans z'n bodeambt vaarwel
iggen om in Fijnaart zijn. verdere levensjaren
in rust door te brengen.
Zaterdagavond gaf Alex Benners bioscoop
'het Schuttershof de eorste van do drie
voorstellingen die do Middelburgers konden,
en kunnen bijwonen. Dat ze 't voorrecht sterk
apprecieerden kan niet worden gezegd, 't Was
dunnetjes bezet in de groote zaal en dit was
natuurlijk van grooten invloed op de gezellig
heid.
't Programma dat gegeven werd, was zeer
afwisselend. De „draken" ontbraken hier oven-
min als in iedere andere bioscoop. In den
beginne waren de beelden niet al te vast,
doch langzamerhand herstelde zich dit. Toch
zouden we in overweging willen geven het
woord „wereldsladsprograinma" niet al te erg
te misbruiken. Housch, men mag 't den Mid
delburgers niet euvel duulen dat ze zich een
wereldstad gaan voorstellen als eene van ge-
ringen omvang en van weinig beteekenis.
Onder de gegeven nummers waren er heel
■odeom de humoristische is hartelijk gelachen
i het specialiteiten trio mocht zich verheugen
in herhaalde toejuichingen bij „open doek".
Hedenavond wordt de laatste voorstelling ge-
Donderdag ging de echtgenooto van den
timmerman F. W. alhier een bezoek bren-
bij haar schoonmoeder, die hoogst ernstig
ziok lag, zoodat deze Vrjjdag overleed. In het
hui3 van de schoonouders is de vrouw van
den timmerman van de trap gevallen. Zo was
bewusteloos, doch kwam later weer bij. De
val was echter zoo hevig geweest dat ze Zater
dagmiddag aan de gevolgen overleed.
Bij do jongstleden gehouden examens voor
een hoogeren rang zijn van het 2e bataljon
3o regt. inf. te Middelburg geslaagdvoor
sergeant-majoor-administrateur de sergeant le
kl J Vader, en voor sergeant de korporaals
J W. Bol en P J. Srnke
In een zitting van Donderdag heeft de ge
meenteraad van Bazel besloten het be
drijf van bookmaker in die stad te verbieden
en tevens om met ingang van 1 Mei a.s. dit
besluit van kracht te doen zijn. Aan de hou
ders der kantoren is van deze beslissing
reeds fraededeeluig gedaan.
Uit Vlissingeo.
Als eene bjzonderheid kunnen wij vermelden,
dat het Maandag 25 Maart, zestig jaar zal ge
leden zijn, dat het echtpaar J H. Michaelsen,
wonende Waalsche Kerkstraat 3 V lis sin
gen in het huwelijksbootje stapte. Zij vieren
dus hunne diamanten bruiloft, Beiden genie
ten nog eene goede gezondheid en missen
nog geen hunner zintuigen.
o
Uit Walcheren.
Zondagmiddag is door den veldwachter op
den openharen weg onder de gemeente Kou-
do kerke een zekere S, werkzaam te Vlis-
singen, op heeterdaad betrapt op zeer onzede
lijke handelingen. Dit individu stelde zich
aankomst van meisjes of vrouwen in zeer
onzedelijke houding op en trachtte door fluiten
de aandacht van deze tot zich te trekken
Uit Zuid- Be veland.
Benoemd tot hoofdman bij de reddingsbri
gade der brandweer te Goes de heer J de
Graaff met. ingang van 18 Maart en tot tijdelijk
bodo bjj spuit III de heer A. van Sabben P.Jz
met ingang van 1 April.
Do gemeente N i s s e heeft een gevoelig ver
lies geleden door het vertrek van den heer
M. van Liere, die in verschillende betrekkin
gen nuttig werkzaam was, sedert Mei 1900 als
kerkvoogd, sedert Sopt 1902 als raadslid, se
dert Nov. 1910 als wethouder en voorts ais
dijkgraaf van de Buitenpolders van Nisse, als
zotter en als voorzitter van een plaatselijke
Landbouwvereeniging. Als onafhankelijk man
kon hij meer doen dan vele anderen. Hij was
de vrijzinnige beginselen toegedaan.
Gisteren (Zaterdag)avond hield de heer W.
J. C. van Santen uit Goes te Schore een
rede over de noodzakelijkheid van Staatspen-
sionneering. Door den heer J. Verhaage werden
eenige vragen gesteld, die door spreker af
doend werden beantwoord. Het gevolg was dat
zich 22 personen bereid hebben verklaard hier
een afdeeling van den bond van S taatspen-
sionneering op te richten.
Uit Noord-Beveland.
In |de Vrijdag gehouden raadsvergadering van
Wissekerke was van Burg. en Weth. van
Cortgene ingekomen de opgave van het aan
deel in het tekort in de kosten van het post-*
en telegraafkantoor aldaar, voor zoover dit
ten laste der gemeente Wissekerke komt n.l.
f 40.99. Verder bleken er voor Ged Staten
geen termen to bestaan voor tusschenkomst
in zake de reeds vroeger vermelde adressen
van mej. C. J. Sweone en den heer W. P. de
Priester.
Daarna stelden Burg- en Weth. voor een
verhooging der begrooting voor 1911 met teen
bedrag van f 750. Deze verhooging was ver
oorzaakt door 't herleggen van den keiweg te
Camperland en dien naar do begraafplaats, als
mede door een beschoeiing aan de waterput
te Geersdijk.
Do voorzitter merkte op, dat dergelijke na
werken de begrooting in de war stu-
Het lid van Hee was van oordeel, dat
Burg, en Weth. dit konden voorkomen door
jj 't opmaken der begrooting na te gaan, Df
dergelijke werken noodig waren. De voorzitter
meende, dat het op den weg der raadsleden
lag do aandacht van Burg en Weth op der-
zaken te vestigen. Verder meende do
voorzitter er op te moeten wijzen, dat de
havens en kaaien, in strijd met de meening
van 't groote publiek, eer een nadeel dan.
oen voordeel voor de gemeente waren. Zonder
verdere discussie werd de voorgestelde wijzi
ging goedgekeurd
Aan mej. E. A. Lansen werd wegens haar
benoeming te Nisse tegen 1 Mei a. s. eervol
ontslag verleend als onderwijzeres te Camper-
land.
de omvraag informeert het lid Van Hee
naar hetgeen door Burg. en Weth. gedaan is
ter verbetering der voetpaden langs de hoofd-
verkoerswegen, in do vorige vergadering reeds
besproken Dat ze thans bruikbaar zijn, is
geen reden om niet to zorgen, dat zo ook goed
zullen zijn in den kritieken tijd. Of werd door
het college gewacht op een adres der inge-
zo ten?
De wethouder V. d. Maas en liet lid Rottier
meenden, dat er aan de rijwegen minder ver
boterd werd dan aan de voetpaden. De voor
zitter iwilde bij nieuwe klachten overwegen,
wat er gedaan kan worden.
Daarop ging de vergadering over in geheime
zitting ter behandeling van het kohier van den.
Hoofd, omslag voor 1912.
Uit Tholen.
L.l. Vrgdagavond (rad to Stavenisse op
initiatief van de afd. „Oosterland" vau den
Bond van Staatspensioneermg als spreker op
do heer Schuitema van Rotterdam. In een wel-
doorwiochto rede betoogde de spreker dat het
dringend noodzakelijk, ja gebiedend is, dat er
van overheidswege voor „den ouden dag" ge
zorgd wordt. Hij prees ten zeerste aan Staats-
pensioneermg en geen. Staatsverzekering.
Van do gelegenheid tot debat werd door een
paar bezoekers gebruik gemaakt Daarna werd
door eenige dames en heeren van Oosterland
op meesterlijke wijze opgevoerd „Genadebrood'
wat Lij velen een traan ontlokte. Na afloop van
een en ander traden eenige dames en lieeren
als lid toe, zoodat er besloten werd tot de
oprichting der afdeeling „Stavenisse" van ge
noemden Bond
Uit Z. - Vlaanderen W. D.
Zaterdagavond had te S c h o o n d ij k e,
naar men ons van daar meldt, bjj J. J van
Roosevelt een uitvoering plaats door do Sym
phonic van Zuidzande, een gezelschap dat er
zijn mag.
Hoogst jammer was het, dat het aantal be
zoekers zoo gering was. Immers, de nummers,
dio de Zuidzandenaars ten best© geven liggen,
meer in do bevatting dan die van den Brug-
schen (kunstkring, al zijn die ook nog zoo
mooi
Zoo óóit, dan hadden nu do afwezigen, on
gelijk. Het was dan ook naar het hart gespro-
kon der aanwezigen toon do burgemeester aan
het eind eenige waardeerende woorden sprak
over hot ten gehoore gebrachte en daarbij
den wensch .uitsprak, dat het gezelschap spoe
dig in de gelegenheid zou zijn om voor ©en
talrijk publiek wederom op te treden.
Na afloop van het officieel© gedeelte werd
nog geruime tijd in besloten kring aangenaam
doorgebracht.
SPORT.
VOETBAL.
Engeland—Nederland 4—0.
Zaterdag hebben w© reeds hier en daar in
de stad bekend kunnen maken dat ons natio
naal elftal in Huil door de Engelschen is go-
klopt met 4—0. De stand mot rust was 3—0.
't Was wel te verwachten dat do onzen het
onderspit zouden moeten delven. Maar w© had
den toch van do voorhoede wel een tegen-
puntje verwacht. De voorhoede heeft evenwel
slecht gespeeld, het telkens de bal weer los.
De achterhoede kreeg dan al heel veel werk
en 'tis aan haar, vooral aan Feith ei> Göbel,
t© danken dat Holland niet grooter nederlaag
leed. Göbel heeft zich weer schitterend ge-
woerd. Een menigte prachtige ballen heeft
hjj gehouden en de vier die doorgegaan zijn,
waren voor hem onhoudbaar. Het Engelsche
pubhek heeft den Hollandschen doelman een
ovatie gebraeht. Heymng, Fortgens en De Kor-
ver spoelden ook goed. De heelo voorhoed©
was slecht.
Reeds 7 minuten na 't begin maakte Wood-
ward, de bekende Engelsche middenvoor, 'teer
ste puntje. De Hollandsche voorhoede bracht
eenige koeren goed op, echter zonder re sul
taat Do tweede goal komt na 39 minuten door
Bailv. Even voor rust werd de 3e goal ge
maakt.
Na de rust behielden de Engelschen voort
durend hun overwicht, en de Nederlandse he
voorhoede kreeg weinig kansen. De Engelschen
braken telkens door, maar stuitten op de ach-
terkoedo of op Göbel, die prachtig werk leverde.
Vlak vóór het eind© volgens den Holland
schen grensrechter reeds ni het einde werd
nog de vierde punt gemaakt.
Zevenmaal heeft hel Nederlandscho elftal te
gen Engeland gespeeld en telkens is verloren.
In 't geheel maakten de Engelschen 42 doel
punten en do Hollanders 4
Zeeuwsche voetbalbond.
Voor de Zoeuwsche competitie speelden hier
Zondag M V. V. O II en Goes. Deze wed
strijd leverde weinig moois. De Olympianen
speelden met als gewoonlijk; alle samenspel
ontbrak en er werd saai en zonder vuur ge-
speeld De pauze ging in mot 0—0. Na de
rust kwamen do Goesenaren steeds meer op-
zotten en maakten de eerste goal. De Olympi
anen wisten gelijk te maken. Toen maakten