MIDDELB11RGSCHE COURANT.
r. 2i2
133* Jaargang.
Vrijdag
9 September.
Middelburg 8 September.
Een prachtig, boeiend en
nuttig boek.
Benoemingen enz.
Uit Stad en Provincie.
1910.
Deze courant Toriokjnt dageljks, met uitzondering Tan Zon- en Feestdagen.
Prfia per tnartnai, zoowel roor Middelbnrg ale zoor alle plaatsen in Nederland franco pp. f S-
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertent i'ën bg abonnememt op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zgn aan het bureau te bekomen.
Advertentiën voor het eerstvolgende nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen
Tot de plaatsing van advertentiën en reclnmes, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is gerechtig het Algemeen Advertentle-Bnrenn A. DB LA
MAR Ar., N.Z. Yoerbnrgwal 266, Amsterdam.
De opgaaf van den spoordienst komt in
iit nummer voor op de gebruikelijke plaats.
Be gevolgen van liet be
schermend stelsel.
In 1908 werd ce Londen op initiatief van de
Engehche Vrghandelsvereeniging de Cobden-
club het eerste internationaal Vrjjhandelscon-
gres gehonden.dat werd bggewoond door vijf
honderd personen en een blijvende beteekenis
heeft in den strjjd voor den vrijhandel.
Dit jaar had, overeenkomstig oen toen ge-
nomon, besluit te Antwerpen van 9—12 Aug.
het tweede congres plaats.
Wat daar besproken is, geeft het jongste
versohenen blaadje no, 75 van hat Het Vrije
Ruilverkeer weer, en zeer opmerkelijk zjjn daar
in de mededeelingen omtrent de gevolgen van
de beschorming.
Een der stellingen der vrjjhandelaren is dat
beechermonde rechten,eenmaal ingevoerd, steeds
leiden tot meer, en dat zjj in andere landen
tegenmaatregelen uitlokken, waardoor gevaar
ontataat voor tarieven oorlogen tot achade van
beide partgen.
Een rapporteur staaft deze stelling met de
volgende cjjters tengevolge van den tarieven-
oorlog tusschen Frankrijk en Zwitserland, in
de jaren 18921895, daalde de uitvoer van
Frankrjjk, die in de jaren T887/92 gemiddeld
226 millioen francB bedroeg, op 130 milloen
in 1894dit beteekent een vermindering van
42 percent per jaar. De invoer uit Zwitserland
in Frankrjjk, die vóór 1892 ongeveer 100 milli
oen bedroeg, werd door dien tarievenkrgg
verminderd tot 66'/i millioen.
Dat de »natiouale industrie" niet werd be
vorderd, blgkt uit de volgende cjjfers betref
fende den uitvoer van w g n uit Frankrijk naar
Zwitserland. 1891 307.754, 1892 250.853,1898
46.613, 1894 19.732 en 1895 79.074 hectoliters;
en welk een slechten invloed de bescherming
neeft op de grondstoffen bewjjat wel het vol
gende in 1892 bestonden er in Frankrjjk 16
linoleum-fabriekenm 1906, het jaar waarin
men er over daoht om de rechten op die ar
tikelen te verhoogen, waren er reeds 12 van
in staat van faillissement en verdwenen, een-
vondig omdat de prjjs van de grondstoffen en
daardoor de productiekosten door de bescher
ming te hoog waren opgevoerd.
In 190T verklaarde mt Root in de Ver-
eenigde Staten dat het beschermend stelsel
een noodlottigen slag bad toegebracht aan den
scheepsbouw.
De Fransche brouwerij klaagt over de in
tense crisis en over haar onmacht tegenover
de vreemde mededinging op de koloniale
markten en in de beschermde katoennijverheid
heft men allerwege klachten nan over crisis
sen; zoo werden door het katoensjndicaat van
hét Oosten van Frankrjjk in 1904 de crisissen
opgesomd, die in de laatste 30 jaar plaats
vonden. Het waren die in de jaren 1878/9,
1883/4, 1889/90, 1895-1897, 1901—1904.
Bjj de beschermde metaalindustrie in Frank
rjjk is door het recht van 15 ir. per ton de
Geweldige Natuurkrachten, door
mr. G. Vissering. Uitgegeven ten
bate van het Smeroe-fonds.
Ongeveer een jaar geleden kwamen uit Oost
Java berichten van de vreeslijke verwoestingen
bjj Loemadjaflg en Pasirian aangericht door
de modderbanjirs vari den rusteloozen vul
kaan Smeroe, in den nacht van 29 op 30
'Augustus. We konden toen «enige weken
daarna onzen lezers nog brokstukken raee-
deelen uit een particulier schrijven, waar
door men althans eenig begrip kreeg van die
ontzettende gebeurtenissen, waarbij honder
den Javanen omkwamen.
Maar een volledig overzicht van de ramp
kon toen nog niet gegeven worden. De ge
teisterde streken waren onbereikbaar door
de dikke laag zachte modder, en de bewoners
waren verdwenen. Eerst nadat de overstroom
de velden weder begaanbaar waren, en de
vluchtelingen weder waren teruggekeerd, kon
met het verzamelen van gegevens begonnen
worden.
Maar toen het duidelijk werd dat het offi-
ciëele rapport eerst maanden na de ramp zou
verschijnen, heeft de overweging dat het dan
weinig indruk zou maken, het plan doen
ontstaan dat rapport te verwerken tot een
prjjs van het gietijzer ongeveer met 20 pet.
verhoogd. Het verkoopayndic&at van de ver-
eeniging der hoogovens verkoopt aan het bui
tenland goedkooper dan aan de nationale in
dustrie. De praktjjk toont ook bier wederom
aan, dat door de protectie de industrie de
concurrentie in den vreemde niet meer kan
volhouden, dat de prjjzen in het eigen land
tot nadeel van de consumenten worden ver
hoogd, waardoor het verbruik afneemt en dus
ook de productie weer wordt belemmerd.
Wat de arbeidersklassen betreft, meer en
meer blgkt dat deze geen voordeel van be
scherming genieten. In Italië zjjn de laatste
jaren de gemiddelde bestaanskosten voor werk-
mansgeziunen mot 25 a 30 percent verhoogd.
Voor zoover de geldloonen mochten zjjn ge
stegen, is deze verhooging slechts nominaal,
daar het meerdere geheel wordt geabsorbeerd
door het duurdere leven. Dat de geldloonen
hooger zjjn geworden, wordt dan ook m Italië
niet aan den invloed der beschermende rechten
toegeschreven, doch aan het feit dat tenge
volge van de emigratie de arbeidskrachten
achaarscher zjjn geworden.
Hoe onjuist ook de herhsaldeljjk weerlegde
bewering der protectioniBten is dat de werk
loosheid in ons land een gevolg is van onze
vrjjzinnige handelspolitiek, blgkt wel uit het
sterk beschermd Italië waar de emigratie van
154.141 in de tachtiger jaren is gestegen tot
704.675 in 1907. Wanneer het juist is dat
door protectie werk kan worden «gemaakt,
waarom neemt dan in Italië het aantal der
genen, die zich onttrekken aan de weldaden
van het beschermende stelsel, van jaar tot
jaar zoo onrustbarend toe
Hoogst opmerkelijk is vooral een kjjkje in
Denemarken, waar de njjverheid beschermende
rechten geniet, de landbouw daarentegen
vrjj is gelaten van een protectie die deze niet
wenBchte.
De oppervlakte van het bebouwde land ver
meerderde van 3.870.000 acres in het tjjdvak
1875/8 tot 4.850.000 acres in 1908.
De waarde van de oogsten klom van 3S4
millioen kronen in 1900 op 613 millioen in 1907.
De opbrengst dor oogsten steeg
voor graan van 74.709.000 bushels in 1875/8,
op 98.283 000 in 1908
voor beetwortels: van 24.270 000 buBhels in
1875/8, op 502.000.000 in 1908;
voor hooivan 1.056.000 (Ton) in 1875/8, op
2.100.000 in 1908.
De uitvoercjjfers van eenige landbouwpro
ducten wjjzen op vooruitgang. De uitvoer van
boter steeg van 30 millioen kronen in 1885
op 183 millioen in 1908van spek van S
millioen op 102 millioen, van eieren van 3.3
millioen op 27.4 millioen.
Dat ook in Nederland de landbouw en vee
teelt en de met doze takken van bedrjjf
samenhangende industrieën tot bloei zjjn geko
men is een overbekend feit, zoodat dan ook
de protectionisten beweren geen landbouwpro-
teotie te wenschen.
Alleen wanneer, zooals eenige jaren geleden,
bjj verkiezingen de clerioale partgen er belang
bg hebben de lenze van beschermende rechten
te laten weerklinken, dan doen zjj dit luide
maar louter uit partijbelang.
uitvoerige beschrijving, toegelicht door illu
straties, en de opbrengst te besteden vpor
een duurzaam fonds tot dadelijke hulpver
schaffing bij soortgelijke rampen, het Smeroe-
fonds.
De samenstelling van die beschrijving werd
opgedragen aan mr. G. Vissering, die kort
vóór de ramp de streek ten Zuiden van den
Smeroe had bezocht.
Dat boek ligt thans voor ons, als een bui
tengewoon interessant prachtwerk. Het is
royaal uitgevoerd in kwartoformaat, en voor
zien van een aantal groote foto's, die alleen
reeds dit hoek tot iets bijzonders maken.
Beter dan door de eerste berichten krijgt men
daardoor een denkbeeld van de „geweldige
natuurkrachten," die daar aan het werk zijn
geweest, die heele dorpen volkomen van het
aardoppervlak deden verdwijnen, zoodat er
slechts een kale zandvlakte overbleef.
Maar om die platen goed te begrjjpen moet
men er toch ook den tekst bjj lezen, en dat
is geen zwaar werk. In zeer levendige be
schrijving wordt daarin uitvoerig van het
land en van de ramp verteld. Er komen ge
deelten in voor, die sterk boeien, door den
schilderenden verhaaltrant.
Echter niet alleen over den Smeroe. De
ramp van verleden jaar vormt slechts het
eerste deel van het hoek. Het tweede deel
wordt ingenomen door een beschrijving van
den valkaan Kloet, in dezelfde buurt ge
legen.
Die naam Kloet (oorspronkelijk in het
De heer A. Heringa, die dit overzicht van
het op het Antwerpsch congres besprokene
bewerkte, komt tot deze slotsom.
De rapporten bevatten een schat van ge
gevens omtrent do droevige praktjjk van het
protectionisme in de beschermende landen.
Juist dit practische deel van het werk op het
Antwerpsch congres heeft ons versterkt in de
meening, dat navolging van die handelspolitiek
voor ons land ten sterkste moet worden ont
raden. De getuigenissen van do «mannen van
de praktjjk" bevestigen overigens de theore
tische argumenten, gebezigd in de rapporten
omtrent de vragen ol de vrijhandelspolitiek
het logisch gevolg is van de theorie van den
internationalen handel, en wat de moteele ge
volgen zjjn van het beschermende stelsel op
de binnenlandsche verhoudingen en op debe
trekkingen met andere natiën.
En ten aanzien van deze, waarlgk niet de
minst belangrgke kant van de quaestie, wordt
in de rapporten nogmaals de nadruk er op
gelegd, dat de discussie over tarieven van in
komende rechten niet is uitgeput door argu
menten, welke alleen op de cgfers zgn geba
seerd of waarmede de materieele winst wordt
dmdeljjk gemaakt.
Dat bescherming in den grond slechts is
begunstiging van particuliere belangen, dat
zjj leidt tot allerlei intrigues en knoeierijen,
de politieke zeden bederft, dat bevoorrechting
van bjjzondere belangen in strjjd is met recht
vaardigheid en rechtBbewastzjjn, dat het steunen
op des wetgevers gunsten het zelfvertrouwen
van de bevolking verzwakt, dat de diepere
historie van elk modern beschermend tarief is
de geschiedenis van commercieele en politieke
corruptie, dat de protectie een factor betee
kent die de internationale verhoudingen ver
slechtert door hare strekking om tarieven-
oorlogen uit te lókken het zjjn alle
gezichtspunten, die in de verschillende rap
porten nog eens nader worden ontwikkeld.
Vraagt men ten slotte wat na het resultaat
is geweest van dit tweede vtjjhandelscongres
dan moge aanstonds worden toegegeven dat hot
onkruid van de bescherming in geen enkelen
protectionistiechen dwaaltuin er door zal ver
minderen. Doch wel mag bet feit zelf, dat onder
groeiende belangstelling een internationaal plei
dooi voor herstel en behoud van het beginsel
der handelsvrijheid mogeljjk blgkt, als een
hoopvol verschijnsel te boek worden gesteld.
De band tuBschen de vrjj handelaars is te
Antwerpen versterkt, de organisatie van den
internationalen strjjd voor den freetrade is
weder een stap verder gebracht door do op
richting van een algemeen inlichtingsbureau,
dat zich ten doel stelt het materiaal van cg
fers en feiten omtrent de praktjjk van het
protectionisme, hetwelk ook door dit congres
belangrjjk is vermeerderd, voortdurend uit te
breiden en toegankelijker te maken, om daar
door den freetraders in de verschillende landen
op meer gemakkelijke wjjze de gegevens te
verschaffen die hun van nut kunnen zgn.
Doch bovenal heeft het congres ona geleerd
dat het protectionisme is een uiting van
opportunistische partjj-politiek, waarvan het
streven slzchts is het succes van enkele be-
langhebbende groepen, en dat als één der
grondslagen van werkeljjk staatsmansbeleid,
dat is gericht op de belangen van heel het
volk en van het komend geslacht, in ons land
behoort te worden gehandhaafd het beginsel •-
vrjjheid van handel.
Aldus de heer Heringa.
En diens eisoh komt ons des te dringender
voor nu bjj de tegenwoordige regeering
sterk sprekende protectionistische neigingen
zich openbaren.
Bij kon. besluit
is benoemd tot burgemeester der gemeente
Schiedam M. L. Homierlage Grete, en
is aan B. J. ten Cate, op verzoek, eervol
ontslag verleend uit zijne betrekking van no
taris te Zaandam.
KORTE) MEDEDKELINGEN
VERGADERINGEN.
Te Wageningen wordt de 58e algomecne
vergadering der Evangelische Maatschappij
gehouden. Ter inleiding werd Dinsdagavond
een openbare bijeenkomst gehouden in do
Ned. Herv. Kerk, waarbij als sprekers optra
den de heeren J. Quast, predikant te Utrecht,
en C. Ilille Ris Lambers, predikant te Jork-
werd.
Uit het jaarverslag van den secretaris bleek,
dat. het aantal leden is teruggegaan van 797
tot 778, dat der begunstigers is geklommen
van 1886 tot 1946.
Er werden vier nieuwe afdeelingen opge-.
richt, n.l. Amersfoort, Hoorn, Wageningen en
Zeist-Driebergen. Naar aanleiding van het
jaarverslag ontspon zich een discussie over
het wenschelijke van het houden van een
groote bijeenkomst, om te protesteeren tegen
de Borromaeus-enCycliek.
Do rekening over 1909/T0 werd goedge
keurd in ontvangst en uitgaaf op f 18.660.46°,
batig saldo f 1947.75°.
Tot lid van het hoofdbestuur werd her
kozen de heer C. II. Baland, te Nijmegen, en
gekozen mr. U. H. Huber, in Den Ilaag, tot
secundus-lid ds. A L. Th, van der Ven, te
Culemborg.
Het vreemdelingenbezoek aan onze
stad was heden weder druk.
De extratrein van "Vlissingen bracht een
280 exenrsionisten aan en de trams vervoer
den naar hier ongeveer 300 pleizierreizigers.
Uit Ylissingen
De werkzaamheden op den bg Breskens ge
zonken Russischen driemastschoener Capella
zjjn beëindigd en het bergingsmateriaal is
naar Antwerpen vertrokken.
Het Bchip zit zoo diep onder zand en sljjk
dat het als totaal verloren kan worden be
schouwd.
Van de 289 balken, die de lading uitmaak
ten, zgn er 260 geborgen.
Heden werd uit Goes gevankelijk naar het
Depót van Discipline gebracht de soldaat V. E.,
die Dinsdagavond daaruit ontvluchtte.
Uit Goes echrgft men ons
Het onderwijs aan de School met den Bjjbel
in de Wijngaardstraat zal met 1 Oct. a.s. uit
gebreid worden met een klasse voor het 7de
en een voor het 8e leerjaar, waarin dan on
derricht in FranBch, Engelsch, Wiskunde en
vermoedelijk ook in Duitsch zal gegeven wor-
deD. Totnogtoe bestond aan die school gele
genheid voor onderwjje in het Fransch in de
avonduren.
Aan de openbare lagere scholen van ge
meentewege wordt slechts aan school A on
derricht in hot Fransch gegeven, dat evenwel
geen ander doel heeft dan de leerlingen, wat
betreft dit vak, klaar te maken voor het toe
latingsexamen le klasse der Rjjks Hoogere
Burgerschool.
Onders, die hun kinderen onderwjjs in
vreemde talen wenschen te laten ontvangen,
stonden slechts twee, en nu drie wegen open.
Nu vraag ik echterkan het gemeentebe
stuur zich verantwoord achten met genoemde
leemte te laten voortduren
Wil het per se medewerken tot bloei van
de scholen met den bjjbel, dan kan het niet
beter doen uan de onders in de noodzakelijk
heid brengen om hun jongens op goodkoope
wjjze in de gelegenhoid te stellen onderwjjs
te ontvangen in de vreemde falen onder
de auspiceB van een paedagoog, die op chris-
teljjken voet zgn onderwjjs schoeit.
Men heeft verontwaardigd gesproken over
het ignobel leegpompen der openbare school,
doch het leegloopon ei van in de hand te
werken, zooals in het onderhavige geval, ljjkt
ons nog ergsr.
En nu moge men zeggen zoover is het nog
niet gekomen, maar wie tot op het laatste
oogenblik wacht en uitkijkt zonder meer, doet
zeker verkeerd.
Zg kunnen hun jongens naar de Rjjks Hoogere
Burgerschool zenden, waar echter pas in de 2e
klasse een aanvang met het onderwjjs in de
Engelsche taal wordt gemaakt, ot hun privoat-
les doen geven wat voor velen nog al een
geldoljjk bezwaar is of hen nu zenden naar
de school met den Bjjbel om de 7e en 8e
klasse te doen afloopen, na de zes leerjaren
aan de openbare school te hebben medege
maakt, ter voltooiing van hun opvoeding.
Volledigheidshalve zg hierbjj gevoegd, dat
voor meisjes wel gelegenheid bestaat voor hot
volgen van de lessen in de drie vreemde talen
op een school van gemeentewege.
De St. Crt. no 209 bevat de statuten van
de sociëteit Onder Ons te R e n e a e.
Zg heeft ten doel het bgeenkomen der leden
tot een aangenaam onderling verkeer, ten
huize van M. C. Kappers, te Renesse, 2 malen
in de maand, Dinsdags en Woensdags, op de
uren door de ledenvergadering nader vast te
stellen.
Door onbekende oorzaak brak Woensdag
avond circa tien uur brand uit in het schuurtje
van den landbouwer D. V. te Koewacht.
Het werd geheel vernield en tevens verbrandden
een partjj rogge, hout en vier geiten. Verze
kering dekt de scbade.
E. v. d. W van wion in ons nominer van
Maandag werd gemeld dat hjj te Stekene ge
vonden was met ernstige verwondingen, is
onder hevige pjjnen bezweken.
Tot machinist van den polder Ooster- en
Sirjansland is nit 140 sollicitanten benoemd
Treffend zijn ook de beschrijvingen en do
afbeeldingen van het geheimzinnige Kloet-
meer, die ontzaglijke watermassa, opgesloten
tusschen de steile wanden van den grooten
kratormond, stil, zonder rimpels, maar som
ber, en onder zijn kalme oppervlakte ver
bergend de krachten die zich daar verzame
len om eindelijk verwoestend uit te breken.
Het meer dat bijna rond is, met oen mid
dellijn van 900 meter, en 125 meter diepte,
bevat een hoeveelheid water die in 1907 ge
schat werd op 44.4 millioen kubieke meters.
„Een huivering bevangt u," schrijft de heer
Vissering als hij vertelt van zjjn aankomst
bij dat meer na een uiterst vermoeienden
bergtocht, „een huivering bevangt u als ge
bedenkt, dat onder dit diepe, stille, ge-
ruisclilooze meer, die woedende haard aan het
stoken is, welke deze enorme watermassa
reeds meermalen zonder eenige voorafgaande
waarschuwing in één opheffing omhoog ge
perst heeft, en in enkele minuten tijds die
millioenen kubieke meters de lucht heeft in-
geslingerdhoe daarbij van uit dit millioenen
centnersgewicht van water plotseling een
gloeiende vuurmassa opdook, het geheelemeer
in een oogwenk tot kookhitte opdrijvend, en
hoe dit vreeslijk mengsel van onderaardsche
woede zich even plotseling mijlen ver in den
omtrek verspreidde, in zijn ontzettende vaart
en onduldbaar gewicht overal dood en ver
derf door brand en verstikking brengend."2
Hot is uit dit- Kratermeer dat zich vaak
bij ontzaglijken regenval zooveel water op-
Oost Javaansch Kelood) beteekent „schoon
veger," d. w. z. dat de berg na een aantal
jaren telkens weer zjjn flanken schoonveegt
van mensclien, dieren, en planten. De heer
Vissering heeft dien weinig bezochten berg
beklommen en het reisverhaal met historische
bijzonderheden in dit boek opgenomen.
Wat die beide bergen beteekenen wordt op
de volgende wijze door den schrjjver weer
gegeven
„De Smeroe is geweldigdoor zijn voort
durende werking toont hij steeds zijn kracht.
Hjj is de geweldenaar die altijd blijft boeien,
lederen dag weder van zich doet spreken,
die ontzag inboezemt, en tevens de hoogste
bewondering afdwingt voor zijn majestueus
werken als de reus der xeuzen met zijn 3676
meter- boven de zee hoog uitstekend boven
allen, den Etna zelfs overtreffend in pracht
van natuur en geweldigheid
De Kloet daarentegen wekt boven alles
huivering. Hij is veel lager dan de Smeroe
zijn hoogste top reikt slechts tot 1731 meter
boven de zee. Maar liij heeft andere eigen
schappen, die niet zoozeer ontzag dan wel
vrees inboezemen. Hij is boven alles ver
raderlijk geniepig als een reptiel, somber
als een sprook van rouwschijnbaar is hjj
rustig, zelfs jaren lang en daardoor weer ver
lokkend tot vertrouwen, tot hjj op het onver
wachtst open springt, zjjn vreeslijke muil
openspalkt en als het gruwzaamst denkbare,
voorwereldlijke monster vele verschrikkingen
uitbraaktroodgloeiende steenen en heefe
modder slingert hij dan wijd om zich heen
kokend water in millioen kubieke meters en
heeten f toom met giftige dampen stoot hij
uitdaarna spreidt hij als doodskleed, als
ware het om zijn verwoestingen te bedekken,
een verstikkenden aschregen uit, die de omge
ving een en al dor maakt en zich zelfs over
afstanden van 600 tot 700 kilometer en meer
doet gevoelen. En al dat gruwzame heeft
soms plaats gevonden in de korte spanne
tijds van slechts enkele uren, in het jaar
1848 in slechts twee uren tijds, van 79
uur des avonds.
Even plotseling zwijgt hij weer, en blijft
hij loerend zwjjgen 9 tot 13, laatstelijk zelf 37
jaar lang, om dan weder zonder voorafgaande
waarschuwing even vreeslijk uit te breken.
Dan doodt hij wijd en zijd over kilometers
afstand alles wat in zjjn bereik valt, mon-
schen, dieren, plantenal duurt zijn bulde
ren dan nog wel twee uur, dood en verderf
heeft hij onmiddellijk gebracht bij het eerste
openen van zijn muil, bij zjjn eerste uit-
loeien als vuurmonster."
Een treffende illustratie van deze alge-
meene beschrijving wordt gegeven door de
foto's, genomen bij het bezoek van den Kloet,
waarop men panorama's ziet van wat eens
bosschen waren, en nu niets is dan een kaal,
vrecsljjk woest heuvelland zoover men kan
zien, waar slechts enkele verkoolde stammen
zijn .overgebleven. Het is bijna ongelooflijk
dat een bosch zoo geheel kan „op" branden.
