MIDDELBIJRGSCHE COURANT.
Vrijdag
19 Augustus.
Honderd meiers wereldverkeer
N°. 194
1^3- Jaargang
1910
Deze courant vorsohijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- on Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertent i'ën bg nbonnememt op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zgn aan het bureaa te bekomen.
Advertontiën voor bet eerstvolgende nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zgn.
Advertentiëu20 cent, per regel. Bij abonnement veel lagor. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50; elke regel moor
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar do plaats, die zij innemen
Tot de plaatsing van advertontiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwozen, is gerechtig het Algemeen Advertentie-Bureau A. DB I.A
MAR Az., N.Z. Vonrbnrgwal 266, Amsterdam-
Middelburg 18 Augustus.
Een Electrische Centrale
te Middelburg
II.
(Slot).
Willen wij de waarde der gasfabriek als
bron van inkomsten voor de gemoonte
trachten te ontcijferen, dan zullen wij daar
toe do gegevens moeten putten uit de ge
meenterekening en daarbij in aanmerking
moeten nemen de loeningen, welke ten be
hoeve van de gasfabriek zijn gesloten.
Dit te doen van één jaar, zou tot een
onzuiver resultaat leidenwij behooren
daarvoor een langer tijdvak te nemen, b.v.
do laatste tien jaren.
In mijne poging, om die berekening te
maken, bon ik helaas niet geslaagd, weer
tengevolge van de onvolledigheid der ge
publiceerde cijfers.
Tor toelichting van mijn excuus diene
hot volgende
In die 10 jaren bedroegen do inkomsten:
a. ten gevolge van de exploi
tatie, inclusief retributief
b. uit leoningen ten behoeve
van uitbreiding of vernieuwing -
van welk totaal bedrag Af
afgaan de uitgaven, t. w.
c. de uitgaven
ton behoeve van
de exploitatie f
d. die voor uit
breiding en ver
nieuwing -
e. aflossing van
geleende gelden -
f. rente van ge
leende gelden -f
dus waren do netto
inkomsten f
De post d kan gemakkelijk worden in
gevuld, doch ten opzichte van de posten a
en c moet ik verwijzen naar hetgeen ik
over de exploitatie van het jaar 1908 heb
gezegd. De verschillen, welke ik in dat
jaar heb geconstateerd, ontnamen mij
den moed, om die rekeningen van af 1900
na te pluizen en ik heb dus gemeend, niet
op de te publiceeren cijfers over 1909 te
moeten wachten. Maar al had ik er naar
willen streven, om de posten a en c in te
vullen, dan nog zou ik mijne berekening
niet ten einde hebben kunnen brengen.
Do groote moeilijkheid schuilt in de go-
leende gelden.
De juiste waarde van post b kennen wij.
Immers in antwoord op eene vraag van
den heer Gratama werd in de gemeente-
J. H. 3D.
Het tooneel is het station te Vlissingen,
's avonds kwart over elf. Vóór den ketting,
die den toegang tot het tweede perron af
sluit, staat een klein groepje menschen.
Achter dien ketting strekt zich het perron
uit, lang, plat en strak onder de rechte lijn
lampjes, leeg als een tooneel waarvan het
scherm is opgehaald, vóór de acteurs van
achter de coulissen zijn gekomen.
Dan verschijnen de eerste spelers een stuk
of wat witkielen en eenige spoorwegbeamb
ten. Maar het blijft rustig. En dan stralen
plotseling in de verte twee lichtjes, die
groeien en groeien, en puffend dreunt de
trein van 11.23 binnen, langzamer, en lang
zamer de donkere massa van de lokomotiéf
schuift voorbij, gevolgd door de heldere licht-
vlakken van de coupé's, een geknars, en het
gevaarte staat stil.
„Daar heb je ze I Dat is roverend Toddis
party!"
Een Amerikaansch reisgezelschap.
raadszitting van 29 Juni j.l. door den
voorzitter geantwoord, dat ton behoeve van
de gasfabriek werd geleendin 1901 f 30.000
1903 - 61.500
1905 - 24.500
1906 - 3.500
1907 - 35.000
1908 - 12.000
1909 - 5.300
te ramen f 177.800.
Maar hoeveel is op deze leeningen
afgelost
In de laatste begrooting vindon wij dat
o. a. is geleend ad 4
in 1901 f 115.000, waarvan is afgelost
f 18 000
in 1904 - 131.000 idem - 3.000
in 1905/6 - 56.000 idem - 8.000
in 1907/8 - 82.000 idem - 4.000
in 1909 - 6.030 idem -
De leoning van 1904 was o. a. ter aflos
sing van de in 1903 opgenomen kapitalen,
dus het is duidelijk, dat do door den voor
zitter van den Gemeenteraad genoemde
bedragen onderdeelen vermen van de be
dragen, welke in de bogrooting zijn ver
meld. Maar welk gedeelto van de aflos
singen staat nu in verband met de gas
fabriek Deze vraag zal wel door niemand
beantwoord kunnen worden. Ergo do post
e zal niet ingevuld kunnen worden eu
dientengevolge ook niet de post f.
Ik heb dus geen juiste berekening kun
nen makenniettemin kan oen globale be
rekening gemakkelijk in elkaar gezet worden.
Wie zich daartoe de moeite wil ge
troosten, zal tot hot volgende resultaat
komen
De netto-revenuen vande gasfa-
briekin de laatste 10 jaren =dein
die 10 jaren door do gasfabriek
aan de gemeente betaalde vor-
oeding voor hot ui t81uitend
echt om gasp ij pen in de straat
te leggen -f- het bedrag der ten
behoeve van de gasfabriek ge
leende gelden, na aftrok van
de daarop afgeloste bedragen
de rente dergcloondegelden.
Of m. a. w.D e e f f o c t i o v o r e-
vonuen bestaan alleon uit de
vergoeding voor het uitslui
tend recht om gasp ij pen inde
straat te leggen.
Of in nog andere bewoordingen zou men
kunnen zeggen
Ten gevolge van de exploi
tatie dor gasfabriek geraakt
de gemeente steeds dieper in
de schuld.
Wil men van dit laatste nog eene korte'-
toelichting hebben, dan slechts dit
De gemeente slokt debodrijfs-
winsten van de gasfabriek op
en gebruikt die voor alge-
meone doeleinden.
Het eerste wal de aandacht trekt is, dat
allo jcoupé's vol dames zitton. Ja, daar is
oen hoeren daar ginds nog een. Maar ze
zijn uitzonderingen, die te midden van al die
rokken en hoeden en sluiers verdwijnen.
Dames, niets dan dames, die nu allen op
staan en kalm de coupé's uitkomen en daar
voor blijven wachten, meer dan honderd te
zamenmcerendecls betrekkelijk jong, slank,
in eenvoudig reiskostuum maar elegant ge
kleed, met een klein tasc-hje of zoo in de
hand, en rustig, vóór alles rustigGeen
gekwebbel van vrouwegopraat, geen drukke
beweging, maar ook geen gelach. Kalm, self-
possessed staan ze daar tot ze van den lei
der hooren waar ze heen moeten, en dan
schuiven ze langzaam het perron af, altijd
even rustig, enkelen zacht met elkaar pra
tend in hun slepend Amerikaansch accent.
Stel je voor honderd Ilollandsche of Duit-
sclie of Belgische of zelfs Engelsche dames,
die samen ergens aankomen, en die dan hun
mond hielden I
De witkielen laten hen met rust. Er is aan
hen niet veel te verdienen. De kleine bagage
dragen ze zelfde grootore handkoffers wor
den samen op een wagen geladen en gaan
naar boord.
„Waar hebben ze d'r mannen go-
laten?"
„Die zijn in Amerika gebleven om
te verdienen."
Het is mogelijk. Maar het ziet er uit of
Voor uitbreidingen on ver
nieuwingen van de gasfabriek
of de buizenleiding wordt in
den regel door de gemeente
geld geleend.
Van deze leo.ningen wordt
slechts weinig afgelost, zoodat
die uitbreidingen en vernieu
wingen de door do ge mee n te te
betalen rente doen stijgen.
Van deze toelichting zal ik de laatste
twee punten niet uitwerken, doch omtrent
het eerste valt nog wel iets te zeggen.
De bedrijfswinsten van de gasiabiek vor
men n.l. eene gemeentebelasting, welke
uitsluitend door de gasverbruikors wordt
betaald.
Volgons do gemeenteverslagen was de
hoeveelheid gas, welke in do laatste 10
jaren werd geleverd, de straatverlichting
inbegrepen, 12.343.613 M3; volgons die
zelfde verslagen was hot toraal do~ be
drijfswinsten van do gasfabriek in dio'10
jaren f 246.105.475 dus voor ieder en
M3 gas, welken de gasfabriek
levert, betaalt de gaeverbrui
kor 2 eent gemeentebelasting.
Ik betwijfel, of het billijk is, dat do ge
meente van de gasverliruikers eene belas
ting helt, waarvan de petroleum verbruikers
vrijgesteld zijn.
Dit billijkheidsvraagstuk zal nog meer
naar voren treden, wanneer eene Electrische
Centrale mocht worden gesticht, wnnt dnn
krijgen wij waarschijnlijk de volgende puzzle
De electriciteitverbruikers betalen aan
do gasverbruikors of (en) de petroleum-
verbruikers
de gasverbrnikers betalen aan de petro-
leumverbruikers of (en) de electriciteit
verbruikers
de petroloumverbruikors of (en) de gas
verbrnikers betalen In de eerste jaren aan
do electriciteitverbruikers.
Die puzzle ontstaat, wanneer bij de ge-
gemeente-exploitatie geen rekening wordt
gehouden met het beginsel, dat daaraan
ten grondslag moet liggen.
Maar moet dit zoo'n doolhof zijn
Kan niet de Gemeente zich plaatsen of
op het eene standpunt, of op het andere?
Uitgaande van het beginsel, dat, aan
;omeente-exploitatie ten grondslag moet
liggen, zal de Gemeente do tarieven, voor
wat zij levert, zóó kunnen vaststellen, dat
gcono beduidende winsten worden gemaakt,
doch slechts kleine winsten, welke dienen
als reserve voor mogelijke tegenvallers in
het bedrijf
Daarentegen bekeken van het standpunt,
dat, do Gomeente tot zich trekt het mono
polie van een winstgevend bedrijf, zullen
uit die winsten in de eerste plaats bekos
tigd moeten worden de uitbreidingen, welke
hot bedrijf vordert.
verscheidene hunner, de jongslen, nog geen
man hebben. Het tooneel is veeleer een
voorbeeld van de practisclic manier waarop
de Amerikanen aan dames een niet te dure
gelegenheid geven om groote reizen te maken
En wat do losloopende Amerikaanscbe man
nen bet.reft, die voelen zich mans genoeg om
zonder geleide op reis te gaan.
Maar er zijn ook nog anderen uit den trein
gekomenwereldwijze zakenlui, die doelbe
wust, (regelrecht voorlLoopenzenuwachtige
tounsten, dames en heeren, die met een
merkbare verlichting hun bagage aan
witkiel geven, en dan haastig de anderen vol
gen, langs en door den drom rustige Amen
kaansclien jachtend.
En zoo gaan allen door do groote deur
links, naar de ponton, waar de nachtboot
de Zeeland hen wacht Een oogenblik hoopt
de groep menschen zicli vóór de loopplank
naar de boot samen tot een bal die dan in-
slinkt, en als een lange sliert op de loopplank
en langs den helder verlichten boordwand in
liet schip verdwijnt
Hot is een verzameling van vreemdelingen
uit allo deelen der wereld. Luister maar eens
naar de talen Amerikaansch, Engelsch en
Duilsch zijn de hoofdzaak, ook veel Hol-
landsch. Maar do muntsoorten die de admi
nistrateur aan boord krijgt te wisselen
tollen nog van lieel andere landen van
Rusland, Oostenrijk, Denemarken, Zweden enz
Het personeel van de Zeeland is echter veel-
Noch aan de eene, noch aan de andore
voorwaarde wordt te dezer stede voldaan
Het zou jammer zijn, indien de beslissing
inzake hot vraagstuk der electriciteitsleve-
door diou verwarden toestand van
thans werd beheerscht; zeer jammer, indien
alleen op grond van de sohijnwinsten,
welke door de thans gevolgde methode ont
staan, aan uitbreiding van de gasfabriek
do voorkeur werd gegeven.
En tovenB zou betreurd moeten worden,
indien tvel tot het stichten van eene Cen-
trnle mocht worden besloten en de thans
gevolgde methode bestendigd en ook op de
Centrale toegepast werd.
Juist nu de mogeljjkheid vau elcctrici-
toitsloveriDg in onderzoek ïb, bestaat er
alleszins aanleiding, om aan de cijfergroc-
poering ernstig aandacht te schenken.
C. BOUDEWIJNSE.
Middelburg, 8 Augustus 1910.
De staking te Enschede.
Naar de lieer Leeuwenburg in Het Volle
schrijft, zijn liet de Christelijke organisaties
geweest, <lie hun ciscli hebben doorgedre
ven de slaking op te heffen.
„Men kende de bezwaren, men kende den
toestand in do industrie, maar men wilde
vasthouden, zoolang men kon.
En toch kwamen Vnitas en de katholieke
bond in de gecombineerde bestuursvergade
ring van vorige week Woensdag en Donderdag
op hel onverwachtst met den eisch onmid
dellijke (opheffing der staking Zonder voor
bereiding, zonder dat iemand 'thad zien
opkomen en tegen alle redeneoring in. eisch-
tcn zy dat.
Beide bonden verklaardende fabrikanten
goven toch niets moer loc, maar zij bicven
tegenover de Eendracht in gebreke deze
voorspelling aannemelijk te maken
Het omgekeerde kon met gelijk recht wor
den verdedigd.
Waarom waren zij er zelfs niet voor te vin- j
den tenminste nog een laatste poging te
doen? De Eendracht had reeds een schrijven
ontworpen, dat de fabrikanlen-vcreeniging
verder in 'tnauw dreef, dat nadere verdui
delijking vroeg van baar opvatting omtrent
,ccn rechtvaardige behandeling," dat op de
hoofdpunten nog precieser inging en dat ten
slotte een conferentie vroeg.
Waarom dit nog niet beproefd Alle mid
delen waren toch nog niet uitgeput? Stond
liet reeds buiten twijfel vast, dat niets meer
zou worden ingewilligd? Had die conferen
tie niet nader licht kunnen brengen Had
misschien ten slotte de ondernemers
niet een scheidsgerecht kunnen aanbieden
er 't geschil? Er was nog ruimte en moge
lijkheid voor onderhandeling genoeg.
Was dan gebleken dal. men niet verder
kwam, zoo zou het volk tenminste voorbereid
zijn en in volkomen oendracht zou men don
strijd hebben kunnen beëindigen.
Maar beide honden weigerden beslist en
hardnekkig dit schrijven Ip verzenden Zij
wilden onmiddellijk "t einde Onverhoeds bra
ken zij de samenwerking af Voor geen enkele
poging, geen laatste onderhandeling, waren
zij meer (o vinden."
talig ontwikkeldliet heeft ook geleerd om
zenuwachlige personen geduldig te woord te
staan, en liet duurt niet lang of allen zijn
„onder gebracht," d. w. z in hun hut.
Dan komt een tweede trein aan. Van dc
ponion komen de eersten, de allerhaastigstcn
aandraven, gevolgd door onder de bagage ge
bogen witkielen, en door nog meer reizigers.
Weer dezelfde sliert mensclien op dc loop
plank, en ook weer dezelfde rustige en
vlugge verspreiding van al die nieuw aan-
gokomenon aan boord.
En tegelijkertijd hollen donderend do hand
wagentjes met de bagage en met de mail de
schuine helling naar do ponton af om in
volle vaart over hel vlakke gedeelte een draai
te maken naar een van de loopplanken voor
en achter, waar ze dan door rappe handen
in een oogwenk leeggedragen worden.
Weer een sloot op do zware stoomfluit
de derde trein komt binnen, eu weer her
haalt zich dat tooneel.
En als ook die menschengroep in het
schip verdwenen is, en de laatste bagage
aan boord is gebracht, wordt geen minuut
gewacht met het vertrek. De loopplanken
worden ingehaald, dc touwen los gegooid.
„Is alles aan boord klinkt van do
brug de stem van den kapitein.
„Ja, kapitein I" is 't antwoord van den
wal.
De belsignalen naar de machinekamer rin
kelen, het water bij de schroef begint te
Woensdagmiddag hebben de wevers uit do
fabriek aan den Hoornweg der firma Mcnko
op 20 na de fabriek weder verlaten, onte
vreden over de .vordecling der kettings.
Daaromtrent s e i n t men ons heden
liet nieuwe conflict ontstond doordat oen
wever twee mocilyk te weven kettings had
gekregen en nog een derde zou ontvangen.
Dit was niet naar zijn genoegen en de firma
duldde niet dat een ander werkman dit derde
werk overnam. De firma achtte dit werk niet
zwaar
Een onderhoud had geen succes. Te 5 uur
crlieten 200 wevers de inrichting 25 ble-
en. Heden heeft een samenspreking plaats
met <le organisatiebesluren, niet mot de
stakers.
Men zie Laatste betichten.
isuoemmgen enz.
Bij kon. besluit
is aan den directeur van het post- ou tele
graafkantoor te Weesp C. C. C. Richten en
aan don hoofdcommies der telegraphic J Zil-
terstcyn, op verzoek, eervol ontslag verleend
is benoemd lol directeur van het posl - en
telegraafkantoor Ie Vreeswijk, 11. Pitlo Rz..
thans commies der telegraphic 2de kl.
is aan J. F. de Jong eervol ontslag ver
leend ,als directeur van liet huis van be
waring te Maastricht en benoemd lot direc
teur van liet huis van bewaring aldaar, II.
W. C- Botzen, thans adj. directeur 2den
rang bij de strafgevangenis te Haarlem.
KORTE MEDHDKELINGBK
VERGADERINGEN.
Woensdag hesprak in de vergadering der
vijfde Kalhüieke sociale week de heer L.
N H Deckers, „Vereenigingen voor de Land
bouwers"
Des avonds trad pater R. Liglerberg op
om „Sociale arbeid voor en door vrouwen"
te behandelen.
Door den heer J. J. A. Verbeek is nog be
sproken liet onderwerp „Vereenigingen ten
bale van den Middenstand".
Uit Stad en Provincie.
Bet vreemaelingenbezoek aan onze
stad was heden enorm
De extratrein uit Vlissingen bracht circa 500
exeursionisten aan en de trams vervoerden er
ongeveer 400 bierhoen.
Morgen (Vrydag) om 7.15 marcheert het
i balaljon 3e reg. inf. van Middelburg
af, nnar 's Heer-Arendskerke, vertrekt van daar
per extra trein om 12.25 naar Bergen op Zoom
Aldaar om 1.33 nm in te arriveeren. Het
bataljon zal met dat uit Vlissingen kampeeren
op bet terrein Kijk in den Pot om onder bevel
van den majoor W. H. van Wioringhen Borski
deel te nemen aan de bataljons en regiinents-
oefeningon aldaar.
Uit Vlissingen
schrjjft men ons
De huisvlgttentoonstolling in de zalen van
De Oude Vriendschap trekt een druk besoeb.
Geregeld zyn de zalen gevuld met belangstel
lenden, die met aandacht het tentoongestelde
bekgken. Afwisseling bieden vooral de uit
stallingen van verschillende voorworpen op
het gebied van electriciteit.
borrelen en het schip stevent statig weg.
En als men het dan treft, zooals ik het
onlangs in oen warmen stillen nacht bij
woonde, dat de zee fosforiseert, en de door
do boot opgestuwde golven als lijnen van
violet vuur over hel kalme watervlak van de
haven loopen, terwijl de omtrekken van de
boot in het zwart van den nacht oplossen
en men alleen ziet die bewegende klomp
lichtjes, met dat violet gefonkel heneden aan
dc waterlijn, dan levert zoo'n vertrek een
onvergetelijk mooi gezicht op.
Dat brokje Walchersche bodem, tusscben
trein en schip, die honderd meters wereld
verkeer in Zeeland, die kleine gaping waar
do snelle vaart wordt gestremd, en de reizi
gers als gew'one menschen een minuut moeten
loopen, wordt vier maal per dag betreden
door zoo'n groep vreemdelingen. En beter
dan door het zien voorbijstuiven van den
maillrein kan men daal- begrip krijgen van
wat onze provincie passeert van het vaste
land naar Londen, en zelfs van Europa naar
Amerika.
En daar wordt, óók "s nachts, hard ge
werkt om het mogelijk te maken dat zoo'n
tooneel zich vier maal per dag herhalen kan.
Als de nachtboot weg is, is het op de
ponton betrekkelijk rustig. De plaats van de
nachtboot is leeg. Eerst vijf uur later komt
de zusterboot uit Engeland. Maar geheel stil
is het er niet. Want iets verder ligt de
