MIDDELBURtiSCHG COURANT.
122
133- Jaargang.
Vrijdag
27 Mei.
Kameroverzicht.
Benoemingen enz.
1910.
Dew oourznt verschijnt dagelijks, »«t aitaaudering tad Zou- en Feestdagen,
per kwijt**!, zoowel voor Middelburg ole voor allo plaatiea in Nederland franco pp. i
Afzonderlijke nummer» kosten 5 cent.
Advertentiên bjj abcnnement op voordeelige voorwaarden'
Piospeotuasen daarvan «jjn aan het bureau te bekomen.
AdvertentiSn to or het eeratvolgende nummer moeten des middag» vóór één nu
aan het bureau beaorgd afin.
AdvertentiSn j 40 cent per tegoL Bij abonnement wel lager. Gehoorta-, dood- ea
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regel» i 1.60elke regel meer
10 oent» Reclame» 40 cent per regel. Groots letter» naar de plaat», die wij innemen.
Tot dc plaatting ran adverteatién en reclame», niet afkomstig uit Zeolamd, betreffend*
Handel, Njjverheid en Goldvrescn, is gerechtigd het Algemeen Adverteetle-Bmreae A. DU
MAR An., SJL Vnerbargwal 366, Amsterdam.
De opgaaf van den spoordienst komt in
iSit nummer voorop de gebruikelijke plaats.
Middelburg 26 Mei.
De eedskwestie.
D& Hooge Raad heeft dan nu in hoogste
instantie uitspraak gedaan in een zaak die
algemeen de aandacht heeft getrokken en
waarin het allereerste vonnis, gewezen door
de rechtbsnk te Amsterdam, tot veel ge
schrijf aanleiding gaf.
De kwestie, die het hierbij gold, was de
volgende
Indertijd werd door een getnige, een
schilder uit Schoorl, voor genoemde recht
bank in een strafzaak geweigerd den be
kenden eed af te leggen, omdat hij niet in
God gelooide. Meteen belofte mocht hij
niet volstaan want bij was niet doopsge
zind. De bij de wet toegelaten uitzon
dering kon dus voor hem niet gelden.
Hg werd nu vervolgd wegens eedswei-
gering.
In twee instanties, door de rechtbank en
het Amsterdamsche Hof, werd hij vrijge
sproken, zij het ook op verschillende gronden.
Dit geval staat niet op zichzelf. Met dit
inbegrepen hebben niet minder dan vier
rechterlijke uitspraken, twee, onderscheiden
lijk, van do Rechtbank te Amsterdam en
te Haarlem, en twee van het Hof te Am
sterdam, aan de grondwettelijke onaantast
baarheid der persoonlijke zienswijze nopens
godsdienstige meeningen haar zegel gehecht.
Bn thans besliste de Hooge Raad Maan
dag, dat de beklaagde uit Schoorl niet
strafbaar wasen dit nog wel overeen
komstig de conclusie van het Openbaar
Ministerie.
Daarbij werd overwogen dat de wet wel
zegt dat de eed of de belofte moet worden
afgelegd «naar de wijze zijner (des getuigen)
godsdienstige gezindheid," maar dat dit ver
valt, waar er geen godsdienstige gezindheid
is. Daaronder werd verstaan gezindte of
kerkgenootschap.
Daar getuige had verklaard niet in God
ie gelooven, werd tevens aangenomen dat
hij ook niet eene persoonlijke gezind
heid had.
Hij behoefde dus geen eed of beloite af
te leggen en men had hem alleen buiten
eede moeten hooren tot het geven van inlich
tingen.
Volgers het arrest had de wetgever van
1814 de bekende uitzondering alleen ge
maakt om rekening te honden met de ge
moedsbezwaren der Doopsgezinden, die de
weigering om den eed af te leggen baseeren
op het wooïd van Jezus: „Ik zeg u:
zweert ganscbelijk niet. Maar laat zijn uw
woord ja, janeen, neenwat boven deze
is, dat is uit den booze".
Zoowel in de Grondwet van 1814, als in
art. 161 van het Wetboek van Strafvordering
moet dus de uitdrukking „godsdienstige
gezindheid" opgevat worden als „kerkge
nootschap". Waar nu de getuige zelf ver
klaarde tot geen kerkgenootschap te be-
hooren, was er voor hem geen wijze van
eedsaflegging voorgeschreven en ontsloeg
-de Hooge Raad hem, met verwerping van
•het hooger beroep en handhaving van het
ontslag van rechtsvervolging, door Recht
bank en Hof uitgesproken, van allo rechts
vervolging.
Dit is voorzeker oen hoogBt belangrijke
uitspraak, welke van grooten invloed zijn zal
•op het hooren van getuigen die uit volle
■overtuiging durven verklaren dat zij aan
geen God gelooven, en dit evenzeer ernstig
meenen als de geloovigen het tegendeel.
Eindelijk is er dan nu gebroken met de
meening dat er aan het voorschrift der
wet geen ruimere opvatting kan worden
gegeven.
Welke gevolgen kan deze beslissing
hebben
Een niet tot een kerkgenootschap be
boerende kan voor het vervolg in straf
zaken niet gedwongen worden Onder eede
ie worden gehoord.
Een belofte afteggen zooals den doops
gezinden geoorloofd is, zal hem waarschijn
lijk wel niet toegestaan worden.
Maar wat dan?
Wordt hij zo: der eed of belofte gehoord,
dan kunnen zijne verklaringen geen ge-
tuigenbewijs opleveren,
De kwestie is dus nog niet opgelost.
Alleen, er is nu een stap in de goede
richting gezet voor zoover de man, die
wegenB gemoedsbezwaar geen eed kan af
leggen, niet gestraft wordt.
Had de Hooge Raad aangenomen dat
„godsdienstige gezindheid" betoekende niet
„kerkgenootschap" maar „overtuiging in
geloofszaken", zooals het HoarlemBche von
nis van 13 Januari 1910 had aangenomen,
dan wsb alle bezwaar weggenomen.
Om nu tot geheele oplossing te komen,
om den hinderlijken slagboom die bestaat te
verwijderen, zal, zegt mr J. A. Levy
in Het Vad., niet veel meer noodig zijn dan
een paar regels sehrifts, in de beide takken
der Vertegenwoordiging bezegeld, na van
regeeringawege te zijn voorgesteld. De
samenvatting daarvan ban wel op een stui-
vertje en luidt:
„Waar in ons ste 11 ig r ech t de
eed is voorgeschreven, kan
men met de verklaring vol
st a a n."
Of echter de wetgevende macht dit
recept van mr Levy spoedig zal volgen
daaraan twijfelen wij op grond van hare
huidige samenstelling.
Zitting van Woensdag.
Na een vierdaagsch debat is dan toch ein
delijk heden de beslissing over het enquête-
voorstel Troelstra gevallen.
Met 49 tegen 31 stemmen wees de Kamer
het voorstel af. Het was een party-stemming
rechts tegen links, uitgezonderd de heer
Thomson, die met de rechterzjjdo tegen stemde.
Verwonderen zal deze uitslag zeker niemand.
Na de redevoeringen van de heeren Lohman
en Loeff bestond er geen twjjiel meer, dat de
rechterzyde hare medewerking aan het tot
stand komen eener enquête-commissie zou
onthouden. Ot zy hieraan verstandig gedaan
heeft, is een andere vraav. Zoo óok, of 't
niet op haar weg gelegen had een voorstel te
doen, dat een onderzoek mogeljjk zou hebben
gemaakt, nu zy zooveel bezwaren van louter
formeelen aard had ontwikkeld tegen het
voorstel Troelstra.
Waarom dan niet met een ander voorstel
gekomen? Nu heeft het allen schjjn, alsof
met opzet deze zaak Kuyper-Lehmann-West-
mejjer door de meerderheid in den doofpot is
gestopt, een indruk, die op de groote massa
van het volk gemaakt moet worden, als men
nagaat met welke argumenten hier gestreden is.
Een ander gevolg van deze beslissing is dat
op dr. Knjpere reputatie voor het nageslacht
steeds de smet zal klevendat by niet gewild
heeft, dat naar zjjn handelingen een onderzoek
werd ingesteld.
Hoe dit ook zjj, het waren zonderlinge
redevoeringen, waarmee zyn vrienden hem
buiten de enquête hebbeD gehouden.
Nog heden kregen wjj daarvan eenige staal
tjes te hooren. en mr Troelstra, die in zyn
tweede rode even voortreffelijk van repliek
diende, als hy in zyn eerste Tede den aanval
leidde, liet niet na op al de tegenstrijdigheden
te wjjzen, welke tot afwijzing van zyn voor
stel gediend hebben.
Een dor hoofdargumenten der rechterzyde
was het eigenaardige korakter van dr Kuyper.
Dinsdag had o. a. de heer Loeff verteld dat
dr Kuyper »een kind in de hoosheid" is, van
een zoo »grenzelooze" naïveteit, dat hjj niet
begrijpt, wat ieder ander op zyn leeftyd zeker
wèl begrypen zou.
Aardig wist de heer Roodhuyzen op te mer
ken dat dr Kuypers naïveteit misschien wel
zoo ver ging, dat hy niet weet hoe de kin
dertjes ter wereld komen!
Mr TroelBtrn stelde twee zielkundige analyses,
van dr Kuyper's karakter door de reohterzjjde
geleverd, tegenover elkanderdie van de naï
viteit, door mr Loeff naar voren gebracht, en
die door de katholieke Residentiebode genoemd.
Op de vraag, waarom dr Kuyper geen enquête
begeerde, had dit blad nl. gezegd«beant
woording dier vraag moeten wjj aan dr Kuy
per zelf overlaten. Deze is zooveel ouder en
wjjzer dan wy, beeft zooveel meer menschen-
kennis"
Terecht vroeg mr Troelstrawat moeten wjj
nu van deze «zielkundige ontledingen" geloo
ven Welke waarde hebben die Moeten
wjj de «groote H8ïveteit" of de «greote men
schenkennia" aannemen
Even gebrekkig was het argument, dat vóór-
stemmen zou beteekenengebrek aan ver
trouwen in het «eerewoord" van dr Kuyper.
Ging deze redeneering op, dan zou iedereen
zich boven de wet kunnen plaatsen.
Bovendien ging 't hier niet om het «eere-
wootd" van dr Kuyper, doch om het bloot-1
leggen van den geheelen toestand, waarmede
de perBoonlyke appreciaties noeh van dr Kuy
per, nooh van wien ook, iots te maken hadden.
Ook de bewering dst mr. Troelstra als de
«genius van den haat" was opgetreden, werd
daor spreker weerlegd.
Trouwens, ook de heeren Van Doom,
Roodhuizen en Limburg verdedigden zich met
nadruk tegen het verwjjt, dat zjj vóór zouden
stemmen uit politieken haat tegen dr. Kuyper.
De heer Troelstra herinnerde er ,aan, hoe
hjj in 1903 by gelegenheid der «groote staking"
zich een oommissie van onderzoek, samenge
steld uit zyn grootste vyanden, had laten
welgevallen, omdat hjj geen enquête naar
zjjne toenmalige daden vreesde.
Veel nieuwa leverde het debat van heden
anders niet op.
De heer Van Idsinga handhaafde zyn vroeger
ingenomen standpunt: dat de enquête niet
noodig was, omdat er tooh niet» meer aan
het licht zou komen.
De heer De Geer verweet der linkerzjjde,
dat sy er de politiek by had gehaald.
De heer Duymaer van TwiBt ging met De
Vaderlander, het blad van den heer Roodhuyzen,
den afgevaardigde uit Den Briel te ljjf.
De heer De Stuers beriep zich op zyn
«kennis van de praktyk der decoratieve kunst",
opgedaan in de keuken van het Departement
van Binnenlandsohe Zaken, teneinde het ver-
leenen der decoratie aan Lehmann als «niet
erg" voor te stellen.
En zoo werd er tot vjjf uur doorgedebatteerd.
Ten slotte zy nog gereleveerd, dat de heer
Loeff een brief voor las van den advocaat Van
Gigh, aan dr Kuyper gericht, waarin stond,
dat bjj het proces Van Hall-De HaaB in 1900
de heeren Lehmann niet waren betrokken.
Was dit bedoeld alB een rehabilitatie der
Lehmann's
De heer Loeff, die Dinsdag zelf de «Leh-
mannetjes," waardelooze aandeelen, te berde
had gebracht, liet hier een mooie gelegenheid
ongebruikt, deze informatie te vervolledigen,
door niet te vertellen by welk proceB diezelfde
«Lehmannetjes" dan wèl een rol gespeeld
hebben.
KORTE NEDEOEfiLlNeBN
VERGADERINGEN.
Te Utrecht is Woensdag de 29o algemeene
vergadering gehouden van het NederlondBch
Werkliedenverbond Patrimonium, onder voor
zitterschap van den heer P. van Vliet.
BlykenB het jaarverslag traden 17 afdeelin-
gen toe en vielen 10 af. Het aantal afdeelin-
gen is thans 209.
Uit het verslag van den penningmeester
bleek dat de ontvangsten waren: f2543.07, de
uitgaven f2744.011/,: nadeelig slot f 189.93'/,.
Het reservefonds sluit met een nadeelig slot
ad i 157.15 en het pensioenfonds met een na
deelig saldo ad f241.12. De ontvangsten en de
uitgaven van hot orgaan waren f3685.671/,.
Aangenomen werd een voorstel van de af-
deeling Waloheren, om het bondabestuur op
te dragen zioh tot de regeering te wenden
met het dringend verzoek tot inperking der
nog bestaande Ioteryen en de loterjjwet alzoo
aan een wyeiging te onderwerpen.
UiBjj kon. besluit:
zyn bjj de directie vnn de RykspoBtspaar-
bank bevorderd: tot referendaris, H. K. J.
Michaëlis, thans hoofdcommiestot hoofd
commies, N. J. Willems, W. H. A. Tollus, C,
J. B. Nierstrasz van Tienhoven, A J. van
Braband en C. de Jonge Oudraat, allen thans
commies; tot commies, O. M. Vellinga, J. G.
A. Schell, mej. H. C. Vonk, en L. G. Keek,
allen thans adjunct commies
is benoemd tot rechter in de arrond.-recht-
bank te Maastricht mr W. C. J.A. Peperkamp,
thans kantonreohter te Heusdea
is benoemd tot directeur van het postkan
toor te Hees, 3. D. Vissering, thans in gelyke
betrekking te Eist; tot directeur te Eist, J
Mouljjn, thans te Hees, en tot directeur van
het post- en telegraafkantoor te Maarssen N.
G. Servaas, thans in gelyke betrekking te
Wjjk by Duurstede;
is mr Th. A. Fruin, advocaat en procureur
te Rotterdam, aangewezen om de Ministers
van landbouw, nyverhoid en handel, van
justitie en van koloniën in de vergaderingen
der Staten-Generaal bjj te staan bjj de be
handeling van het ontwerp van wet tot rege
ling van het octrooirecht voor uitvindingen.
Uit Stad en Provincie.
Het alhier bestaande plaatseljjk sub
comité Ter wille van het kind heeit besloten
tot het houden van een oollecte langs de
huizen en verkoop van boekjeB en prentbrief
kaarten op Btraat, op Donderdag 16 Juni a. s.
oen en ander behoudens daartoe te verkrygen
verlof van de bevoegde macht.
Zooals men weet, is het doel van dit comité
het verzamelen van gelden voor den bonw
van een nienw koloniehuis te Egmond aan
Zee ton behoeve van het Centraal Genootschap
voor Icinderhersteliings- en vac$ntie-kolonies.
ln eene Woensdagavond in de kegelbaan der
Sociëteit De Vergenoeging alhier gehouden
vergadering van de Vrijzinnig Democratische Kies-
vereeniging werd mededeeling gedaan dat de
heeren mr. R. Fruin, J. R. Tak, C. Boudewjjnse
en F. Polderdijk voor eene voorloopige candi-
datuur voor het lidmaatschap der provinciale
Staten hebben bedankt.
Daarna werden unaniem tot candidaten ge.
steld voor de aanstaande verkiezing de heeren
H. P. den Bouwmeester, aftredend lid mr. J.
Adriaanse, beiden te Middelburg, en J. Polder-
djjk te Nieuw en St. Joosland, die zich allen
bereid hebben verklaard een candidatuur te
aanvaarden.
De notaris D. C. van Nimwegen ia Woens-
dag door de Arrondissemente Rechtbank te
Utrecht beëedigd als notaris te Barneveld.
De notaris W. Hioolen te Middelburg
is volgens art. 63 der notariswet aangewezen
als plaatsvervanger ter waorneming van het
vacante kantoor.
Niet Woensdag, geljjk ons van zeer be
trouwbare zjj de was gemold, heeft de beëedi-
ging van den nieuw benoemden kantonrechter
te Middelburg plaats gehad.
Mr M. P. Sipkes wordt eerst Maandag be-
eedigd.
Uit VIissingen
Op de thuisreis van Engeland naar hier is
plotseling in den trein van Londen naar
Queenborough overleden de heer J. B. W,
Kromwjjk, in leven ingenieur bjj de stoom
vaartmaatschappij Zeeland.
Zjjne echtgonoote maakte de reis met hem
mede.
Heden middag werd op de nieuwe begraaf
plaats ter aarde besteld de heer A. J. H. van
Schaik alhier.
Om half een vertrok de stoet van het sterf
huis. Daarbjj bad zich, met omfloersd vaandel,
aangesloten Vlisting's Mannenkoor, waarvan de
overledene vele jaren lid was. Aan de groeve
werd bet woord gevoerd door den heer W.
L. Winkelman, voorzitter van die Zangvereni
ging, {terwjjl het koor met veel gevoel zong
Op 'l Kerkhof van C. C. A. de Vliegh.
De vinvisoh, die tjjdens de Pinksterdagen
te V e e r e tentoongesteld werd, is door de
eigenaren verkocht aan prof. dr 3. F. van
Bemmelen te Groningen, voor het zoö'ogisch
laboratorium dor rijksuniversiteit aldaar.
Het dier, dat door 2500 personen werd be
zichtigd, is naar het Btrand te Vronwepolder
vervoerd om daar geskelletteerd te worden,
waarmede men reeds een heel eind gevorderd ïb.
De Buitenpolders onder N i s e besloten
20 jaar lang f 75 toe te staan voor de stoom-
ram op Znid-Beveland de polder Nissestelle
daarentegen weigerde subsidie te verleenen.
In de Woensdag door Ingelanden van
de polders Ooster- en Middel Zwake te 'sGra
venpolder gehouden vergadering werd de
rekening goedgekeurd met een goed slot van
f 26.37' en de begrooting voor 1910/11 vast
gesteld op f 463.21.
Het djjkgeschot werd gebracht op f 4.75 of
f 0 50 lager dan het vorige jaar.
De rekening dien Bt 1909/10 van if iddel Zwake
gat een goed slot van f 95.68 en de begreoting
1910/11 werd geraamd op f 735.17'.
Het djjkgeschot werd bepaald op t 2 of
f 0.25 hooger dan 't vorige jaar.
Onder Stavenisse is Dinsdagmiddag
de stoomboot Middelburg II van de Middel-
delburgiche Maatschappij van Stoomvaart op weg
naar VlisBingen, by hovigen noordenwind, op
een zandplaat gevaren, 's Nachts om drie unr
is het schip, nadat de deklast voor een groot
gedeelte gelicht was door den schipper Dui-
vendyke uit Zieribzee, met behulp van een
sleepboot weer vlot gekomen. Aan boord be
vonden zich verscheidene passagiers en een
dertigtal kalveren.
De boot bekwam geen averjj en is reeds
weder naar Rotterdam vertrokken.
Da stoomtram Hulst— Walsoorden ontving
in de maand December 1909 f 6.037.02». Per
dagkilometer werd ontvangen f 14.42' togen
f 9.88 over de maand December 1908. Tan af
1 Januari tot en met ultimo December word
per dagkilomeler ontvangen f 8.45 tegen f 7.72'
in 1908.
Voor de stoomtram Walcheren waren deze
cjjfers f 3.305.46'; f 3.91'; f 3.26'; 15 50» en
t 5 78.
Dinsdag was er te Clinge een trouw
feest, waarbjj naar oud gebruik kanonschoten
werden gelost. Wa&rschjjnljjh tengevolge der
uitvliegende papierproppen ontstond op twee
plaatsen brand. Bjj een houtkoopman begon
een houtstapel te branden, waarna het vuur
zich aan een andeten mededeelde. Het weid
tjjdig gebluscht. Bjj een landbouwer ontstond
een begin van brand op den mesthoop, wat
ook spoedig werd gedoofd.
In dezelfde gemeente is m den nacht van
Zondag op Maandag ingebroken m de onge
sloten schuur van den landbouwer De Deckers.
Deze heeft al de deuren zjjner hofstede met
een electrische echel, op de slaapkamers aan
wezig, verbonden, zoodat, als een dier deuren
by avond of nacht wordt geopend, die schel
in beweging komt.
Hy werd dus, toon de dieven eene deur der
schuur openden, door de schel gewaaraohuwd
Dadeljjk spoedde De Deokere en zjjn huisge-
nooten zioh gewapend naar buiten, en zagen
twee hun onbekende pjjsonen uit de schuur
vluchten. Zy werden door De Deckeie e. a,
achtervolgd, doch het gelukte niet de dieven
in handen te krjjgen Tot hun geluk weigerde
een schietwapen der vervolgers. (Tem. Ct.)
In de Woensdag te G roede gehouden
vergadering van stembevoegde ingelanden van
het waterschap Groede en Baanst waren aan
wezig of vertegenwoordigd 57 van de 67 leden
De rekening over 1909/1910 werd vastge
steld in ontvangst op f 20.711.51' en in uit
gaaf op f 14.649.15', alzoo met een goed slot
van f 6062.36.
De begrooting werd vastgesteld in ontvangst
en uitgaaf op f 26,716.00 met een post voor
onvoorziene uitgaven van f1698.15.
In de ontvangst is f 2000 geraamd voor bet
aangaan van een geldleemng tot gedeeltelijke
bestrjjding der aan te leggen grintwegen.
Het te heffen djjkgeschot over 1978 h. 43 a.
53 cent. schotbaar land werd weder op f 7
per h. a. vastgesteld on uitgetrokken op
f 13.849.08.
De Amerikaansche kruisbessenmeeldauw
vertoont zich weder op verschillende plaatsen
in onB land.
Men zjj dus op zyn hoede en neme ter
harte de verschillende, herhaaldelyk gegeven
wenken, o. a. die meegedeeld in ons nommer
van Woensdag 11.
ln Zeeland kwamen in de week van
18 tot en met 24 Mei voor tien gevallen van
besmetteljjke ziekten, nl. een geval van typhus
en febris typhoidea te Coljjasplaat, drie ge
vallen van roodvonk, nl. een te Hoofdplaat en
twee te Retranchement, en zes gevallen van
diphtheritis, nl. een te Bosohkapelle, een t»
Goes, twee te Hulst, een te Philippine en een
te Zierikzee*
onderwijs.
De heer C. R. v. Lelyveld, predikant te
Diepenveen, vroeger te Goe s, is benoemd
tot directeur van het opvoedingsgesticht voor
jongens vanwege de Nederl. Hervormde kerk
te Maarsbergen.
Te Leiden is geslaagd voor het candi-
daats-examen klassieke letteren mejuffrouw
H. M. J. P. van Voorst Vader.
Het Rapport der Staatscommissie voor do
Reorganisatie van het Onderwys bestaat nit 2
deelen, samen ongeveer 1800 pagina's groot.
T. van HeelBbeigen is ter beschikking
van den Gouverneur-Generaal van N.-l. ge-
Bteld, teneinde te worden benoemd tot assistent
van het veeartsenykundig laboratorium te
Buitenzorg, terwjjl J. Snyder en W. H Djjkema
ter beschikking van dien Gouv.-Generaal zjjn
gesteld om te worden benoemd tot onderwjjzer
3e kl. bjj het openbaar Europeesch lager
onderwyB daar te lande.
rechtszaken.
Voor do rechtbank te Zutphen ïb Woens
dag het onderzoek hervat in zake het spoor
wegongeluk met jhr Van den Brandeler te
Colmschate.
De ambtenaar van het O. M. vorderde ver
oordeeling van den overwegwachter te Lettel»
en vryspraak van den stationschef te Bathmea.
Uitspraak Woensdag aanstaande.
