MIDDELRURGSCHE COURANT.
Donderdag
5 Mei.
r. io3
133- Jaargang.
1910.
Deza courant verschijnt dagelijkb, mat uitzondering van Zon- on Foestdagen.
Jfrlit per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor allo plaatsen in Nederland franco pp. f f.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cant.
A dvortentiën bg abonnement op roordeelige voorwaarden'
Prospectussen daarvan zgn aan het bnreau te bekomen.
Adverteatiën voonlhot eerstvolgende nummer moeten des middags vóór één aur
aan hot bureau bezorgd z|jn.
JLdvertentiëu i 10 cent per regel. Bij abonnensent voel lager. Geboorte-, dood- 61
ia andera familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regela f 1.60elke regel meel
10 eent, Reclames 40 cant per regel. Groota letter» naar de plaata, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën ea reolames, niet afkomstig nit Zeeland, betreffend*
Handel, Ngvorheid en Geldweien, is gereohtigd het Algnnanoa AtlvsrludS'Bnrean A. DU hA
MAR An., R.I. Tstrbargnal 360, Ameterdam.
Bn deze courant behoort een bij
Donderdag a. s. (Hemelvaartsdag) ver
schijnt de Middelbargsche Courant niet.
De opgaaf van den spoordienst komt in
lit nummer voorop degebrnikelgkeplaata.
Middelburg 4 Mei.
Sprokkelingen.
Yae meer dan een zjjde ontvingen wjj op
merkingen over het beeld der Koningin
met Prinses Juliana, dat in den gevel
van het Stadhuis te Middelburg is geplaatst.
Zjj getuigen alle van weinig ingenomenheid,
eer van afkeuring.
Trouwens reedt na de onthulling Zaterdag
bleek van sympathie, door toejuichen, maar
weinig,
Eigenljjk stond menigeen, naar wjj ver
moedde», verbaasd, en vreemd tegenover dat
beeld.
Het maakte niet den gewenschten indruk;
hoe fraai het op zichzelf ook bewerkt is*
Dat het geheel in den geest van den groo-
ten architect Cuypers is, laat zich begrjjpen,
waar hem advies was gevraagd. Wie het nu
a&nschonwt krjjgt allicht deu indruk van
•en Madonnabeeld, met het kindeken Jezus
op den eehoot.
Eu bet zal mooiljjk zjjn aan het nageslacht
en misschien zelfs aan bet levende geslacht
duidelijk te maken waarom dit beeld van een
Hoofd Tin den Nederlandscben Staat oit onzen
tjjd, heven al die Middeleeuwsche graven en
gravinnen is geplaatst.
Menigeen, die kenniB nam van hetgeen de
SurgemeeBter Zaterdag zeide omtrent de be
doeling van deze hulde, vindt alhohc daarin
reden om zich orbjj neer te leggen, maar bjj
zulk een* gelegenheid gesproken woorden
zjjn spoedig vervlogen en deze toelichting
valt, Tooral later, niet meer onder iedere
bereik.
Daarom zal menig bezoeker uit ons land
en uit den vreemde zeker met verbazing dit
beeld aanschouwen of een geheel verkeerden
indruk ervan krijgen.
Het was, meenen ook wjj, geen gelukkige
gedachte om op deze wjjze een der belangrijkste
Feiten nit onze hedendaagsohe historie te ver
eeuwigen.
De feestviering ter eere van den eersten
Meidag Zondagavond in het Schuttershof te
Middelburg heeft bijjkbaar in Sociaal,
democratisch en kring zei ven ont-
itemming gewekt.
Iets uit haar geschieden
Den lOen Maart 1859 richtte de Minister
van Binnenlandsche Zaken een ciroulaire aan
(led. Staten der provinciën, waarbjj de&lge-
meene beginselen zjja vastgesteld, van welke
b| de regeling der normaallessen zal worden
uitgegaan". >Het hoofddoel dier lessen",
wordt daarin gezegd, >moet voor alsnog zjjn
de opleiding van bekwame hulponderwijzers
voor de openbare scholen, niet de opleiding
van eecondanten te bevorderen. Het-onder
was worde niet te hoog opgevoerdhet moet
zich hooldzakelgk bepalen tot de vakken van
het lager onderWgs, waarover het examen ter
verkrgging van de akte van bekwaamheid als
hulponderwijzer loopt. Levende talen behoo-
ren niet te worden opgenomen: alleen 11
wensehelgk het teekenen volgens de methode
van Dnpuis. Van gymnastische oefeningen
zal men gebruik kunnen makenmeer echter
in het belang der jongelieden zeiven, dan
hen tot een examen in dat vak voor te
reiden". De oiroulaire bevatte voorschriften
omtrent de lesdagen en lesuren, de theoreti
sche ea praktische opleiding en de toelagen
der leerlingen, het toozioht, nit te oefenen
door inspecteurs en schoolopzieners, do toe-
In Het Volle komt a 1. onder het opschrift
Onbehoorlijk optreden, oen achrjjven
voor waarin o. a. Jhet volgende wordt opge
merkt
«Onze Meimeeting had een prachtig verloop
kunnen hebben, als niet de »feestredenaar",
onze partjjgenoot ds J. Koekebakker uit Aar
denburg, gemeend had op hoogst ontactische
wjjze om geen erger woord te gebruiken
onze partjjgeschillen op den voorgrond te
moeten brehgen en zjjn rede niet meer had
gehad van een bestrjjding der S. D. A. P. en
een verdediging van de S. D. P., dan van een
propaganda voor de eigen partjj.
Hoe de spreker dit met zjjn partjjgenoot-zjjn
weet te rjjmen, is voor ons een raadsel, vooral
waar van te voren, daar bjj in Vliasingen
'b morgens een zelfde rede had gehouden,
eenigszins vermoed werd op welke wjjze bjj
zon spreken en hem daarom door den voor
zitter gevraagd was dit hier niet te doen,
temeer waar dit Meifeest uitging van den
Bestuurdersbond en dus een algemeen karak
ter moost dragen.
Door het kalm optreden van den voorzitter,
die enkel een kort woord van -protest liet
hooren, en bet kalm blgven onzer partjj-
geoooten, in het bjjzonder de leidenden, die hg
ook nog even persoonlijk aanviel, maar die ter
wille van den avond zich van tegenspraak
onthielden, werd voorkomen dat deze Mei
meeting verliep in een debatavond over de
gesohillen in de partjj
Dan viel hg ons standpunt ten opzichte van
het onderwjjs aan, inzake penBionneering,
10-urendag enz.
Het was de meeBt onmogelijke Mei-rede
die wjj ooit gehoord hebben".
In het Vrijzinnig Weekblad voor de Velutoe
komt e«n opstel voor van den oud-minister
De Meester, waarin bjj met warmte pleit voor
zjjn denkbeelden van belastinghervorming en
zjjn overtuiging dat protectie verkeerd is.
Het beste bewjjs dus dat hg geheel of bjjna
geheel hersteld is.
In die beschouwing schrjjft hg, naar aan
leiding der proteotieplannen van deze Regee-
ring, o.m.:
Bescherming is in waarheid niet anders
dan bevoorrechting van sommigen ten koste van
alle anderen. En aangezien een deel van deze
«anderen", t.w. de ondernemers, die nog niet
beschermd worden, daarmede geen genoegen
nemen, terwjjl bovendien de reeds bescherm
den, men ziet het in Duitschland, altjjd méér
vragen, is het stelsel van proctectie als een
hellend vlak, waarop de regeering nolens volens
steedB verder afgljjdt. Mochten voor het oogen-
blik de voorstellen, welke ons weldra wachten,
alleen aan de njjverheid «besoherming" bren
gen, dan zal het niet lang duren, of ook de
landbouw zal met kracht daarop aandringen]
Men bieent thanB in de Vereenigde Staten
van Amerika een kentering waar te nemen ii
lagen aan de lesgevende onderwjjzers, de on-
koBten (elke inrichting ongeveer f '2000's jaars);
opleiding van hulponderwjjzeressen enz.
In dat jaar en in volgende jaren werden
er verschillende normaallessen geopend, niet
evenwel in elk der 92 schooldistricten, omdat
naar de meening der inspecteurs het getal
der onderwjjzers, voor de moeiljjke taak der
opleiding berekend, niet groot was.
Bjj kon. besluit van 9 Deo. 1859 no 74 is op
voordracht van den Minister van Binnenland
sche Zaken besloten tot regeling van de nor
maallessen in Zeeland.. >De bjjzondere gesteld
heid dezer provincie en de in sommige tjjden
van het jaar hoogst moeiljjke gemeenschap
tussohen de verschillende eilanden hebben het
wenacheljjk gomnakt eenigszins van het alge
meen aangenomen plan af te wjjken." Alleen
te Middelburg zjjn ze tot stand gebracht en
aldaar verbonden aan de openbare school, >aan
welker hoofd de onderwjjzer A. Gouka is ge
plaatst." Bjj beschikking van den Minister van
BinnenlandBche Zaken van 15 Deo. 1859 is
genoemde onderwjjzer met de leiding der lessen
belast en is hem deswege een jaarljjksche
toelage van f 300 toegekend, terwjjl aan de
onderwjjzers L. de Man en J. v. Sluijs, welke
met een gedeelte van het theoretisch onderwjji
zjjn belast, toelagen van f 125 on f 150 zjjn
toegekend. Door den Inspecteur zjjn, krach
tens de machtiging van den Minister, toelagen
de openbare meening ten gunste van de demo
craten en ton nadeele van de republikeinen.
Te verwonderen zou dit niet zjjn, want
groote nadeelen der onder het aldaar gevolgde
.beschermend stelsel zoo bloeiende trusts,
waartegen de regeering zoo vruchteloos op
treedt en machteloos zal bljjven. zoolang zjj
protectionistisch bljjft als nu, doen zich voor
de overgroote massa zóó pjjnljjk gevoelen, dat
haro ontevredenheid maar al te verklaarbaar is.
Voor Nederland zal het verlaten van de tot
dusver gevolgde handelspolitiek bjj uitstek
schadeljjk zjjn, omdat ons land klein is en
dientengevolge de nijverheid in het eigen land
een niet ruim afzetgebied vindt, zoodat zjj
kunstasatig uitgebreid, bare te ruime productie
tegen lage prjjzen in het buitenland zou
moeten zien te plaatsen, en omdat in ons land
de doorvoer- en tusschenhandel van groote
beteekenis zjjn, voor wie de vrjjo handel een
levensbelang is.
In de beide Kamers der Staten-Geneiaal
heeft de rechterzjjde een overgroote meerder
heid; zjj kan dus, blgven de meer democratisch
aangelegdon ook ten deze de leiders volgen,
zooals wanrschjjnljjk is, protectie-maatregelen
doorzetten.
Maar de geheele linkerzjjde heeft niettemin
met alle kracht zich daartegen te verzetten,
opdat de verantwoordelijkheid voor die maat
regelen uitsluitend door de rechterzijde worde
gedragen."
r is in den laatsten tjjd veel, zeer veel
geschreven over Multatuli, nu herdacht wordt
dat vóór vjjftig jaren de Max Havelaar ver
scheen.
Aan zjjne nagedachtenis wordt hulde ge
bracht als schfjjver, als denker, als ljjder en
als strjjder voor een billjjke, een rechtvaardige
behandeling van den Javaan.
Ook wjj doen dit van harte, al erkennen
wjj dat ook hem als menBch, evenals ieder,
fouten aankleefden.
Er zjjn zooals zjj in de Groene Amster
dammer worden genoemd tal van knaagdieren
geweest die aan zjjne verdiensten te kort deden
en haar zooveel mogeljjk wilden verkleinen.
Dit is hun echter niet gelukt.
De mooiste hnlde, aan zjjne nagedachtenis
gebracht, is in onze oogen die, in dat week
blad geschreven door D. S., onder het opschrift
De Wraak van Multatuli.
Daarin wordt een feit uit de jongste dagen
geschetst, waaruit dutdelgk bljjkt hoezeer de
geest vau Multatuli heeft doorgewerkt, hoe
hem recht is gedaan door een, die hoog stond
in lndië.
Eene fjjne wraak is het geweest, schrgft S.,
een stil genoten voldoening!
In het gedruisch der installatie van den
nieuwen gouverneur-generaal op 18 Deo. j.l.
te Batavia is zg naar het Bohjjnt onopgemerkt
gebleven door de omstanders, die voor de
schittering der militaire versierselen en rode
van f75 's jaars verleend aan de hulponderwijzers
J. de Klerk en J. C. Witte, beiden werkzaam
op de school van Gouka, ten einde dien
hoofdonderwijzer in de praotische opleiding
der kweekelmgen behulpzaam te zjjn aan eerst
genoemde is bovendien het theoretisch onder
wjjs in het teekenen, aan den lantate dat in
zingen opgedragen. Later werd benoemd tot
onderwjjzer in de gymnastiek hun collega J.
P. Hollestelle.
Het getal der kweekelingen uit Zeeland, be
halve uit Middelburg, aan welke voor kosten
inwoning binnen die gemeente toelagen van
f 225 'b jaars werden verstrekt, werd bepaald
op vjjfaan acht uit Middelburg zouden toe
lagen van f 30 en aan acht uit naburige ge
meenten gratificatiën van i 25 kunnen worden
verleend. Voor de vjjf beurzen van f 225
meldden zich 19 jongelingen aan, wnarva
l«j zjjn opgekomen bjj het vergelijkend exa
men, dat op 16 Januari is afgenomen door den
hoofdonderwijzer Gouka, ten overstaan van den
inspecteur en den schoolopziener en in tegen
woordigheid van de onderwjjzers De Man en
Van Slugs. Op voordracht van den inspecteur
zjjn door den Minister van Binnenlandsche
Zaken bjj beschikking van 23 Januari 1860
toelagen van f 225 toegekend aan A. Minder-
houd van Westkapello (thans oud-leeraar H
B. sohool to Sneek), J. W. Slager te Poort
vliet en C. A. de Braai te Zierikzee (thans
naaregaven alleen oog en oor hebben gehad.
Niemand zag toen, terwjjl Van fleutsz zjjn
geruchtmakende redevoering hield, achter een
van de witte zuilen der paleisgalerjjen het
gelaat van Multatuli zachtjes glimlachen
«Uiteraard," zoo sprak de aftredende gou
verneur-generaal, «heeft het door mjj steeds
voorgestane keuzostoleol veel beBtrgding en
afkeuring gevonden. Hoe kan dat anders Het
deel toch, dat middelmatig is, ziet alleen beil
in het anoieniteitssysteem, dat aan die middel-
matigen goede kans geeft om door gebrek
aan zwaar te omhoog te vallen.
Drie en vjjftig jaar na. dat Multatuli, «hg
die veel geleden heeft," arm en berooid Indiè'
verliet om rond te zwerven in het stjjve en
van kilheid verstgfde land dat hg èn vader- en
oederland moest noemen, hetwelk hg weer
moest verlaten om te gaan Bierven op vreern-
don grond
Drie en vjjftig jaren later slechts 53
jutengeelt de hoogste machthebber van
de Koloniën de bestuurstaak over aan zjjn
opvolger, met woorden en gedachten aan hem
ontleend, neen, rechtstreeks zelfs van hem
overgenomen. De schamele zwerveling, die
lndië verliet, met niets dan zjjne warme
idealen en zjjne hooge stemming, verrjjstdaar
op eens uit zjjne urn als een ironisch lachende
Reus der Gedachte en der Bezieling.
Te midden vAn die goudbestikte en flonke
rende vergadering van een gouverneur-generaal
in aantocht en een gouverneur-generaal ter
ruste, is op eenmaal Hjj verrrezen, Hg,
Multatuli
Hg behoeft zjjn boeken niet meer te vertalen
in de talen die hg kent en die hjj leeren kan.
Reeds spreken zjjn taal Gouverneurs-
Generaal
Veel verder dan in het leenen dier enkele
woorden spreekt toch wel de invloed van
Multatuli's machtig drjjvenden geest. De ge
heele plechtige handeling was van dien geest
doortrokken
Waarljjk zg was ervan doortrokken
Lees maar verder het nuohtere verslag in
de kranten van 20 Januari jl. Hoe is 't moge
ljjk dat men het niet heeft opgemerktMaar
vooraf, leg naaat u do Ideën no. 2228.
«Gjj spreekt veel over u zelf"
Ja, zegt Van Heutsz, geljjk Multatuli het deed.
Ja en ik durf dat omdat één die machtiger
is dan ik, mg geleerd heeft «Hoogmoed
moed om hoog te staan."
Ik, Van Heutsz, heb in het lan^ van Pygmee
den durf getoond, niet nederig te zjjn.
Wat moet die man geworsteld hebben die
groote, groote Van Heutsz, als hg 's nachts zich
rondwentelde op de legerstede omdat hg met
Multatuli in zjjn hart en onder zjjn hoofd
kussen, morgen de keus moest doen van ce
brengen den geschiktsten mensch op de
schiktste plaats 1
Nu ja," Boherts er maar mede
Zeg, en terecht, dat het ook vreemd aandoet
oud-hoofden van scholen te St Annaland en
te Burgh op Texel) J. Hage van Driewegen
en B. Ch. van Driel van Nieuwerkerk (beiden
overleden).
Beurzen van f 30 werden toegewezen aan 5
kweekelingen uit Middelburg. Nog werden tot
de lessen toegelaten 10 jongelieden uit Mid
delburg en 9 nit andere gemeenten op Wal-
oheren. De opening der lessen had plaats den
28 Januari op oen bovenlokaal van de school
in de Lange Delft. Tegenwoordig waren daar-
bjj o. a. de- inspecteur, de heer C. M. van
Visvliet, de schoolopziener, de beer dr H.
Polman Kruseman en de vjjf onderwjjzers. Een
enkele klasse vereenigde de 30 leerlingen
nieuwelingen zaten naast hen, die bun studie
bjjna voleindigd hadden. Men was tevreden,
al liet dit onderwjjB ook te wenschen over.
In de oiroulaire van 10 Maart 1859 komt
o. a. deze zin voor«Hoewel het toezicht op
de normaallessen in de eerste plaats door den
diBtriots-schoolopziener behoort te worden uit
geoefend, en zjjn raad en hulp van veel be
lang mogen geacht worden, zoo zal toch ook
de inspecteur zich gedurig van den geregeldon
gang dier lessen behooren te overtuigen".
Na, die ministerieële nanBchrjjving was wel
niet noodig voor bovengenoemd*) schoolauto-
riteiten. Hun kennis, jjver en ernst leidden de
lessen in het reohte spoor. Geen leBuur ging
in den beginne voorbjj, zonder dat zg erbjj
een man, die zoo weinig t-gards had voor de
traditie der Inlandsche volken, een Multatuli-
borst te zien opzetten, ontzeg hem het recht
op Multatuli zioh te beroepen als Indisch be
stuursambtenaar, gjj kunt met ontkennen
dat Multatuli's «heb mood om boog te staan"
dezen officier de kracht gegeven heeft, die
hem een naam schenkt grooter dan van zoo
vele Gouvernoure-Genoraal
Zoo is het mogeljjk gebleken, dat elkaar be
groetende Landvoogden zich sieren met de
uitspraken, zich zelf verklaren gesterkt door
beginselen, alkomBtig, m ons Holland, van eeu
man, die in den beginne door de groote rnasBu
der edelste Nederlanders, waaronder adjunct-
commiezen en klerken van de ministeries, word
genegeerd ot doodgezwegen zoete wraak
der Historie!
Ik ben een man, en ik durf het zeggen,
dank zjj Multatuli..." Ziedaar de zin
der woorden van J. B. van Heutsz
Het was wel een gemengde lach, waarmee
Douwes Dekker, achter een pilaar verscholen,
op dien luidruchtigen overdrachtdag het hoorde,
maar het was toch een tevredene
Niet veel malen lacht iemand zoo, zelfs niet
een groote geest..'
Uit Stad en Provincie.
In het circus Libot op het Molenwater
alhier waren Dinsdagavond, evenals Zondag,
alle rangen geheel bezet
Hetzelfde programma aIs toen werd ook dion
avond uitgevoerd en elk nommer verwierf
i eveneens luide toejuichingen.
De sprongen van den jockey op bet
ongezadelde paard gelukten dien avond uit
stekend, beter dan Zondag. Trouwens het
mislukken van zulk stout springen is geen
zeldzaamheid bjj dergeljjke rjjders.
De groote Indiaanscbe pantomime vond ook
nu bjjvalvooral het grappige tooneeltje van
den journalist met de Indianen wekte terecht
de vrooljjkheid op.
Het is wel jammer dat tot heden geen
proeven van schoolrjjden worden gegeven.
Die ziet het publiek ook zeer gaarne
Hedenmiddag werd een Kinder- en Familie
voorstelling gegeven, die zeer druk bezocht
was. De jeugd, die voor het grootste deel de
tent vulde, vermaakte zich uitstekend en had
vooral veel schik in de grappigheden vaa de
clowns.
Door de directie der Zeeumche Hypotheek
bank alhier zal aan de algomeene vorgado
ring van aandeelhouders worden voorgesteld
het dividend over 1909 te bepalen op 8%.
Uit Vliseingen.
In eene Maandagavond gehouden vergadering
van het departement der Maatschappij Tot nuf
can 'f Algemeen werden in de besturen van het
departement, de spaarbank en de bibliotheek
hei kozen de heeren C. A. Kalbfloiacb, W. J.
Frjjling en mej. E. Kramer.
Vastgesteld werd een reglement voor de in
aanbouw zjjnde Fröbelschool,
3B geweest. Aan hen hebben de normaal
lessen veel te danken, vooral aan den heer
Kruseman. «Zjjn oogen zagen als tot ia da
ziel van den kweekeling als 't ware om te
onderzoeken, of deze ook vervuld was met
eenige gedachte, vreemd aan de les." «Hjj
ziet door muren hoen" zei eens de hoofdonder
wijzer van eon der Walchersche dorpscholen.
Hg was eon streng maar reohtvaardig man.
Wanneer zjjn welbekende stap op de steenen
trap naar het leslokaal, zjjn hmhm gehoord
werd, dan had men de gezichten der leerlingen
eens moeten zien!"
Wanneer later de kweekelingen in 't examen
waren geslaagd, gingon zjj vóór hun vertrek
uit Middelburg beide hooren «bedanken" en
menige nuttige wenk word hun dan nog gegeven.
Beide heeren leefden met onderwijzers en
leerlingen mee en toonden met woord en daad
hun belangstelling. Eere aan hun nagedachtenis.
De eerste directeur (dit woord werd indien
tjjd niet gebruikt) was de heer A. Gouka tot
1 Mei 1874, de tweede de heer L. de Mantot-
1898. Hjj iB «de laatst overgeblevene van de
oude garde". Zjjn oud-leerlingen van vóór een
halve eeuw en minder weten zeer goed, wat
hg voor hen geweest is en zjjn hem daar dank
baar voor. Van hem geldt wat van een groot
man is gezegd
Wie heeft geleefd voor 't heil van zijnen tijd.
Dit heeft geleefd voor alle tijden.
