MIDDELBERfiSCHE COURANT.
N*. 77
153" Jaargang.
1910
Zaterdag
2 April.
Middelburg 1 April.
Eeue eleetrische centrale
te Middelburg.
Benoemingen enz.
Dit Stad en Provincie.
Dom {ooarant verschijnt d a g e 1 ij k b, met uitzondering vsn Zen- en Feestdagen.
Priji per kwartaal, zoowel voor Middelburg sis voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f S.
Aizonderlijke nummers kosten 5 eent.
Advertentiên bjj abonnement op voordeelige voorwaarden
Prospectussen daarvan zjjn aan het bureau te bekomen.
Advertentiên voor.(het eerstvolgende nummer moetan des middfigi vóór één nar
aan hst bureau bezorgd zjjn.
Advertentiên SO cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, {dood- ei
alle andere familieberichten on Dankbetnigingon van 17 regels 1 1.50elke regel meer
SO oent, Beclanes 40 cent per regel. Groots letters naar do plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiên en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffend
Handel, Ngverheid en Geldwesen, is gerechtigd het Algeassen Adverteatls-Bnreaa A. DB
MAR Am., U.S. VstrbnrgnBl 260, Amsterdam.
Toen ik kort geleden mijne vorige be
schouwing over bovengenoemd vraagstuk
eindigde, dacht ik niet, reeds zoo spoedig
aanleiding te zullen vinden om een ver
volg te leveren, doch du bij den Gemeente
raad een verzoek van eenige inwoners is
ingekomen, om oene eleetrische centrale tot
stand te brengen, kan het wellicht van nut
zijn op een en ander weer do asndacht te
vestigen.
Ontijdig is dit verzoek niet, hoewel het
misschien wol wat voorbarig is.
De Middelburgers, die het adreB aan den
Raad richtten, schijnen in de meening te
verkeeren dat de mogelijkheid van eene
elcctrieohe centrale te dezer stede reeds
onderzocht is.
Ik betwijfel of dit ai is gofchied, doch
hun verzoek kan or wellicht aanleiding toe
geven.
Dit zou wenschelijk zijn, maar zeker zou
dit gewensoht Zi)n, alvorens de Gemeente
raad zal hebben te beslissen over nitbrei.
ding van de gasfabriek.
Het gasverbruik over de meters is ge
stegen van 1.866.376 M* in 1908 tot
1.467.058 M' in 1909.
De productie bedroeg in 1908 1.693.914
M', duB, wanneer wij voor straatverlich
ting, fabrieksverliehting, verlies enz. voor
1909 ongeveer dezolfde cijfers aannemen
als die van 1908, dan is in 1909 de gas
productie in een rond cijfer JL.800.000
M« geweest.
Nog 100.000 M' meer in 1910 en nog
100.000 M» meer in 1911, dan zijn wij
genaderd tot 2.000.000 M'.
Is dit ongeveer de maximum capaciteit
van de gasfabriek bij hare tegenwoordige
inriohtiDg? Tot die vraag acht ik mij go-
reohtigd ingevolge een officieus verkregen
antwoord op eene tot een officieel persoon
gerichte vraag. (Zie Midd. Crt van 23
Jan. '09).
Zou werkelijk de maximum produotio
ongeveer 2.000.000 M' bedragen P
Zoo ja, dan zou het dringend noodaake-
lijk worden, dat een onderzoek naar de
mogelijkheid van electriciteitslevering word
ingesteld. Want in sleehts 2 jaren tijd dit
grondig te onderzoeken en eene centraio
te bouwen en in gereedheid te brengen is
geen kleinigheid.
Ik vermeen klem te moeten leggen op
het woord grondig.
Want om een paar jaren lang te onder
zoeken en niets tot stand te brongen is
geone kunst
Maar om ten opzichte van het vraagstuk:
gas of(e») electriciteit zich los te kunnen
maken van vooroordeelen, te komen tot
eene overtuiging, gebaseerd op meer dan oen
enkel feit,-het vraagstuk met een koopmans-
oog te bekijken, hot doorzicht te verkrijgen,
dat een energiek oudernemer met beperkte
geldmiddelen meer behoeft dan hjj, die
rustig van zijn bezit leeft, en dan nog die
onderneming te stichten, in casn eene cen
trale te bouwen en over 2 jaren te exploi-
teoren, dit alles is misschien mogelijk,
maar het is veel gevergd.
Laat ons hopen, dat do capaciteit der Mid-
delburgsche gasfabriek meer dan 2.000.000
M' bedraagt, dat er dus meer tijd voorbe
raad is.
In Nederland heeft het electrisoh licht
niet zoo snel vorderingen kunnen maken als
elderp. Lang heeft onB land in dit opzicht ten
achter gestaan bij andere, zells bij landen,
welke niet tot de meest vooruitstrevende
gerekend mogen worden.
Daarvoor was een reden, dooh het noe
men van die oorzaak klinkt ietwat para
doxaal het was het vooruitstrevend be
ginsel van gemeentelijke exploitatie der
gasfabrieken.
Die gemeentelijke exploitatie was voor-
deellg en het gevolg was het zlfcb toe
eigenen van een monopolie.
Waar kartel- en trustvorming nog steedB
ruimte laten voor vrije mededinging, is
deze bij het monopolie uitgesloten, doch
men begreep dat machtsmisbruik het mo
nopolie aan het wankelen zou brengen, en
een zooveel mogelijk aanpassen van dit
monopolistisch karakter aan de eischen van
de verbruikers werd derhalve niet uit het
oog verloreD.
De gemeenten in Nederland wiston, hetzij
onder voorwending, hetzij overtuigd zjjnde
van do behartiging der belangen van de
inwoners, dit monopolie van gaslevering
lang te handhaven.
Maar de reactie kon niet uitblijven. De
voordeelen der electriciteit worden te groot.
De groote gemeenten gingen voor en naar
gelaDg dor grootte zien wjj andere volgen.
De eleotrisobe centralen worden talrijker
in Nederland. Aan het Luctor et Emergo
hebben de gemeentelijke gasfabrieken geen
voldoende houvast meer. Het lucteeren
moge lang duren, het emergens zal zijn
eene eleotrische centrale, ook in steden ter
grootte van Middelburg.
Maar tooh kunneu er redenen zijn,
waarom in eene stad als de onze het stich
ten van eene gemeentelijke centrale voor
alsnog niet zou zijn gemotiveerd. Doch
alleen een onderzoek zal dienaangaande
licht kunnen verspreiden.
Zoodra bot gaslevoringsmonopolie wordt
prijsgegeven, de gemeente naast haar gas
fabriek Bene oleotrisohe centrale sticht, dan
herleeft weer de mededinging, het zij dan
concurrentie tnsschen twee gemeentelijke
ondernemingen.
Een aardig voorbeeld hiervan levert de
gemeente Nijmegen.
Ook daar bestaan gemeente-electrioiteits-
werkon naast do gasfabriek en dieEleotri-
sche Centrale maakt reolame voor haar zaak.
Zij heeft in het licht gegeven eene keurig
uitgevoerde, geïllustreerde roolame-uitgave,
verschijnende in maandelijksche afleveringen.
Het eerste nummer, de Januari-aflevering
begint met bet volgende
»Het is ons eene behoefte, nader in contact
te komen mot bet publiekniet alleen met
onze verbruikers, dooh ook met al degenen,
die ongetwijfeld tot gebruik van electriciteit
zouden overgaan, wanneer zjj voldoende be
kend waren met de voordeelen, of wanneer
een bestaand vooroordeel togen ons licht ware
weg te nemen, wat helaas bjj velen nog het
geval sohjjnt.
Het bovenstaande ware korter somen te
vatten, door te zeggenwjj voelen dringend
behoefte aan reclame. Welnu ja, dit is vol
komen waar. Overtuigd als wjj zjjn van de
goede waar, die wjj biêD, is or toch gewoon
lijk nog heel wat te doen, voordat wjj iemand
kunnen brengen tot het gebruik van electri
citeit, en dit geldt zoowel voor ons licht als
de toepassingen voor krachtdoeleinden.
Verwonderen mag ons dit niet ïmmerBeen
ieder kent het gaslicht, dat een halve eeuw
en langer tjjd had om burgerrecht te ver
krijgen. Men mag wol eens mopperen, maar
au jond is het gaslicht toch heel goed.
En ziet, nu komen wjj met een nieuw licht,
waarvan de voordeelen hier in onze stad aan
betrekkelijk weinigen bekeDd zjjn; tegenover
do 8000 gaaverbruikers staan wjj toch met
nauweljjks 350 aangeslotenen; is het te ver
wonderen, dat weinigen ongevraagd tot ons
komen Hoe vaak hoort men nog zeggen, dat
het eleotrisohe licht, behalve voor reclame in
winkels, bótels en calé's, toch feitelijk nog
een kwestie van luxe bljjft voor het woon
huis.
Ziedaar bijvoorbeeld een vooroordeel, waar
wjj heftig tegen te velde trekken; en hoe
kunnen wjj dit beter doen, hoe knnnen wjj
beter doordringen tot die groote categorie vau
lichtvorbruikers, dan op deze wjjze: met af
beeldingen en uitspraken van anderen traoh-
tende te bewjjzen, dat het woord luxe, althans
in den tegenwoordigen tjjd, geheel misplaatst
is en dat er nog zoovele andere doeleinden
sjjn, waarbjj ook in het huiselijke leven de
electrioiteit voorziet in behoeften.
Typeerend is het gezegde van iemand, die,
gewend zjjnde aan electrisoh licht, door ver
huizing naar eene andere plaats, over moest
gaan tot gas en toen eerst tot het rechte
besef kwam van hetgeen hjj miste.
Nog moeiljjker wordt de strjjd, wanneer wjj
te doen hebben met krachtverbruikers. Hierbjj
hebben wjj de concurrentie te weren van
gas-, zuiggas-, benzine-, petroleum-, Diesel
motoren en de kleine stoommachines, waarvan
do economie wordt aangeprezen in brochures
met ongeloofljjk fraaie garanties Wanneer
werkeljjk deze motoren reeds in het klem
zooveel zuiniger waren dan onze groote ma
chines van duizend paardekracht, zouden wjj
dit type dan niet zelf gekozen hebben Is
onze Centrale niet feiteljjk een groot oentranl
krachtstation, waar wjj de beweegkracht en
gros goedkoop kannen produceeren, om haar
met behulp vau ons kabelnet in het bereik
van een ieder te brengOD voor den detail
verkoop
Doch wjj komen later uitvoerig hierop
terug, voorloopig sleohts deze korte uiteen
zetting om D te wjj zen op een ruim arbeids
veld, dat nog grootendeels onontgonnen voor
ons ligt.
Ziedaar waarom wjj zoo dringend de behoefte
voelen nader in contaot te komen met hot
publiek, te trachten den geheimzinnigen
sluier te lichten, welke bp zoo velen nog het
woord eleolrioiteit omhult, te trachten do
gewenBchte populariteit te vorkrjjgen, welke
voor de algemeene toepassing der electrioiteit
noodzakelijk is."
De eerste aflevering houdt verder in
eene besohrijving van de Centrale zelf, do
volgende zijn of worden aohtereenvolgenB
gewijd aan de belangen der winkels, hótelB
en café'B, woonhuizen, motoren, klein-iu-
dnstiieelen, fabrieken, kleinverbruikers enz.
Maar behalve den tekst bevat het werkje
tal van attesten en daarvan is de waarde
grootor dan van elke beschouwing.
In een volgend nummer zullen uittrek
sels van die attesten worden afgedrukt. Om
de waarde hiervan te kunnen beoordeelen,
zij hier medegedeeld, dat de gaspriji te
Nijmegen 7 cent per M5 bedraagt; het
electrisch lioht wordt geleverd tegen den
prijs van 18 tot 15 oent, de eleotrieiteit
voor kracht tegen 12 tot 9 cent per kilo
wattuur, terwijl, zoowel voor licht als voor
kraoht, boven een jaarverbruik van 7500
kilowattuur de prijzen bij bijzondere over
eenkomst worden bepaald.
Voor de vaststelling van don prijs wordt
bij eene electriscbo centrale nog meer
doorzicht vereÏBcht dan bij de gaslevering,
alhoewel natuurlijk ook de prijs vau het
gas op het verbruik daarvan grooten
invloed uitoefent. En waar het gas
verbruik voor andore doeleinden dan
voor licht to Middelburg niet groot is, rijst
de vraag of daarvoor de prijs laag gonoeg
is, om zuiggasmotoren te kannen weren
en eene ruime toepassing van verwarming
door gas te bevorderen. In elk geval zou
er voor de gasfabriek een ruim arbeidsveld
overblijven, iudien to eeniger lijd te Mid
delburg tot het stichten van eene eleetri
sche centrale werd besloten.
C. BOUDEWIJNSE.
Middelburg, 81 Maart 1910.
Bjj kon. besluit zjjn benoemd
tot adjunct-commieB bjj het Dep. van Justitie
mr H. C. J. Groot te 's Gravenhage
tot notaris binnen het arrond. Breda, ter
standplaats de gemeente Klundert, M. Mep-
pelink, candidaat-notaris te Enschedé
tot direoteur van het Rijksbureau tot onder
zoek van handelswaren te Leiden de heer dr
G. L. Voerman, thans scöeikundigeen
tot adviseur bjj dat bureau de heer prof. dr
H. P. Wjjsman, buitengewoon hoogloeraar bjj
de Rijksuniversiteit te Utrecht.
Verder zjjn bjj kon. besluit op hun verzoek
eervol ontslagen
jhr mr D. G. van Teylingen tegen 1 Sep.
als raadsheer in den Hoogen Raad der Neder
landen, onder dankbotnigmg
H. Wibbene, te Enschedé als Rjjkslandbouw
leeraar voor de provincie Overjjsel en
jhrmr J. H. J. Queries van Ufford als lid
van de centrale commissie voor de statistiek.
Ter voorziening in de periodieke aftre
ding van leden der Provinciale Staten zjjn
door God. Staten van Zeeland bepaaldde
verkiezing (sandidaatsteliing) op Dinsdag 7
Juni en de stemming en herstemming respec
tievelijk op Dinsdagen 14 en 28 Juni a.s.
Zooals in ons vorig nommer onder Laatste
berichten gemeld werd, is in de Donderdag to
Amsterdam gehouden jaarvergadering der
Ntderlandsche automobiele'ub besloten dit jaar
een propaganda-tocht te maken naar Wal
cheren
Door de bemoeiingen van de Vereeniging tot
bevordering van het vreemdelingenverkeer te Mid
delburg zjjn de zwarigheden, aan het passeeren
van de» Sobeldedam, overwonnen. Het bestuur
van de Maatschappij tol Exploitatie van Staats
spoorwegen wns zoo welwillend de passage over
den dam gedurende eenige dagen vrjj ze makeD.
Het bezoek zal waarscbjjnljjk in bet laatst
van Juli worden gebracht en de Vereeniging
voor vreemdelingenverkeer organiseert die
dagen verschillende feestelijkheden.
Er worden geen wedatrjjden aan den toebt
verbonden. Uitstapjes worden gemaakt naar
Koudekerko, Biggekerke. Zoutelande, West-
kapelle, Domburg en Veere. Te Middelburg
worden de automobilisten officieel ten stad-
huizo door Burg. en Weth. ontvangen. Er
wordt o. a. een concert gegeven in den tuin
van de Confrérie van Sint Sebastiaan. In de
pauze ontvangen de Deken en de beleders
van de Confrérie do gasten in de 17e-eeuwscbe
Sohutterskamer.
In da aanstaande week komt de voorzitter
der automobielolub, de heer jhr R. Sandberg
tol Essenburg, naar Walcheren, om per auto
een tocht door de te bezoeken streek te maken-
De stand van het nationaal biljartconeours,
dat in de Kegelbaan van de sociëteit De Ver
genoeging alhier wordt gehouden, was Don
derdagavond
Baan B, personeele wedstrjjd, 5 seriën van
band, hoogste aantal 37 caramboles, laagBte 17
(13).
Baan D, personeele wedstrjjd, alleen voor
bewoners van Walcheren, 25 stooten, telling
van band 3, ineens 2, hoogst aantal punten
68, laagBt 56 (50).
Heden vierde de heer J. Verstolle, assis
tent aan het postkantoor alhier zjjn zilve
ren feest in dienst der posterjjen. Door su
perieuren en collega's werd hem bjj deze ge
legenheid een prachtige koperen lamp als
herinnering aangeboden.
Het hulppersoneel schonk den heer Verstolle
een fraaie bloemtafol.
De jubilaris had vele bewjjzen van belang
stelling in ontvangst te nemen.
Aon mej. E. J. van Wujjoktauize, klerk
2e ki. der postergen on telegraphic te Mid
delburg, is op haar verzoek, met ingang
van heden, eervol ontslag uit den dienst ver
leend.
Wjj ontvingen de jaarverslagen van den
Middelburgschen Bestuurdershond en van hot
Bureau voor arbeidsrecht over 1999.
Bjj eerstgenoemdun Bond wuren aangesloten
12 vereenigingen in totaal met 723 leden,
tegen 678 in het vorig jaar.
De ontvangsten bedroegen f 705.34, de uit
gaven i 651.13, zoodat de rekening een batig
saldo hoeft van f 54.21.
Het Bureau voor arbeidsrecht behandelde 34
zaken. In 23 gevallen werd hulp verleend,
In 11 gevallen inlichtingen verstrekt of advieB
gegeven.
Van de 23 gevallen, waorin buJp werd ver
leend, waren 7 met gunstigen afloop, 2 on
gunstig, de overigen bleven onbekend tenge
volge van het euvel dat men het niet de
moeite waard achtte den afloop aan het bureau
bokend te maken.
B.
Bjj de laatste der winterlezingen in de
Bogardzaal alhier trad Donderdagavond als
spreker op dr R. H. Hartog uit Heemstede,
met het onderwerp»Het Christendom in
verband met do geesteljjke stroomingen dezer
dogen." Zooals de titel reedB aangeeft, had
deze voordracht veel meer een theologisch
karakter dan de vorige dor reeks. De spreker
gaf eerst een uitvoerige uiteenzetting van het
wezen van hot Christendom, vooropstellenden
toelichtend, dat de historische porsoonljjke
vcrsohjjning van Jozus Christus het middel
punt is der heilsopenbaring, en daarna nit-
wjjdend over de beteekenis van de heilige
Drie-éénheid.
Van uit het eouwigheidslicht van hot chris
tendom, zoonlB do spreker het uitdrukte, be
schouwde bjj daarna de armoedigheid van de
geest08stroomingen van onzen tjjd. Achteroen-
volgens besprak en kritiseerde hjj het mate
rialisme, dat in alles slechts beweging van
stol %ictdo schoonheidsleer, die do wereld
alleen wil zien als schoonheidsopenbaring
het occultisme, theosofisme, de christian science
enzdie de goddeljjke kracht in den mensoh
zoektde leer van hen die het menschen-
prooes ais het hoogste stollen, en daardoor
aan de sooiale kwestie al hun denken en han
delen wjjden, en eindeljjk de strooming die in
abstractheden van do philosophie haar heil
tracht te vinden.
Do bjjeenkomst wob bjjzonder druk bezscht.
in het, door zjjn mooie kiekjes zoo aantrek
kelijk, tjjdschrift De revue der Sporten Tan dese
week bomt een fraaie photo toot van de Old
Bmghleyans F. C. en E. M. M. te Vlieringen.
Eerstgenoemde club kampte gedurende de
Paaschdagen daar en te Middelburg met de Ne
derlanders cn bleef op beide plaatsen winner.
Uit Vliasingen
De gouvemomentB stoomschepen type ValL<
in aanbouw bjj de Kon. IfuatBchappjj Dé
Schelde voor rekening van het Departement
van Koloniën, zullen de nnmen ontvangen van
Zwaluw en Albatros.
Donderdagavond gaf te Vrouwe pol
der de Zangvereeniging Advendo in de open
bare school hare zevende openbare uitvoering.
Het rjjke programma werd door het zangkoor
goed ten gehoore gebracht, terwjjl de zang
nummers afgewisseld werden door een tweetal
mnzieknummers op orgel en viool, welke uit
voering eveneens een dankbaar gehoor vond.
Na afloop van het offioieelo programma
bleef men nog langen tjjd onder voordracht
en gezang gezellig bjjeen.
Naar we in het Hand, v. Antw. lezen,
heeft do heer Verstraete, loodsoverste le kl.<
verschillende peilingen godaan op de Schelde
en is zeer voldaan weergekeerd. De vaargeul
der Schelde beeft geenszins hrar loop gewjj-
zigd en is op zekere gevaarljjke plaatsen
merkeljjk verbeterd. Zoo werd bjj laag water
in de pas van Batb, op de hoogste vlakte,
een diepte gevonden van 8 m. 30.
Te Heinkenszand is tot postbode
benoemd, tevens belast met eenige bestellin
gen, de hulpbostelier G. Hejjboer.
Woensdag hield de afdeehng N i s s e van
den Christelijk- Nationalen Werkmansbond haar
jaarfeest
Herkozen werd tot vice-voorzitter de heer
G. Hoebeke, tot secretaris do heer H. Dane,
tot bode de heer M. Dane en tot lid van de
commissie van advieB de heer P. Mejjers. Uit
de verslagen van den penningmeester bleek
de uitstekende floantieole toestand, ook van
het ziekenfonds, welk laatste zeer heilzaam
werkt.
Onder onthaal der leden werd menige voor-
draoht gehouden.
Het grootste gedeelte der Hervormde arbei
ders behoort tot deze afdeeling.
Door den raad van Zierikzee is aan
den heer P. J. Bujjze, op zjjn verzoek, eervol
ontslag verleend als regent van het burgerljjk
armbestuur, on tot zjjn opvolger benoemd da
heer J. B Geluk.
Tot lid der plaatselijke schoolcommissie werd
beuoemd de heer J A. Biermaez.
Naur men ons meldt, zal binnen kort aok
to S t.-J a n s t e o n een brigade van de rj|ks-
voldwacht gevestigd worden.
Hierdoor zal de brigade Zaamslag worden
gesplitst en zal de nieuwe brigade de hoofd
plaats vormen van de plaatsen Kapellehnsg,
Grnuuw, Koewacht en Zuiddorpe.
In de Donderdag te Neuzen gehouden
vergadering van den gemeenteraad werden
benoemd tot leden der Commissie van tae-
zicht op bet lager onderwjjs de heeren D.
Bnjjse en A C. Lensen.
Van Ged. Staten was ingekomen een schrjjven,
waarbjj dat college bericht geen goedkeuring
te kannen verleenen aan bet raadsbesluit tot
bestendiging der parallelklassen van school C,
aangezien de huidige toestand strjjdt mot da
belangen van het lager onderwjjs in deze
gemeente.
Voorts wordt de Raad nitgenoodigd tot het
nemen van een besluit tot definitieve aanwjj-
zing der plaats voor het bouwen eener nienwe
school, tot het stiohten waarvan 2 Sept. II.
tor voorziening in de behoefte aan schoolruimte
werd besloten. Tevens had dit besluit ten doel
6 lokalen te vcrtrjjgen voor het M. U. L.
onderwjjs, dat nu in 3 lokalen van school B
is ondergebracht.
Ged Staten geven to kennen dat, wanneer
zjj het raadsbesluit niet binnen 14 dagea
ontvangen, zjj bei beschouwen dat de raad
weigert zjjn plioht te doen en noodigen Burg.
en Weth uit dan op te treden ingevolgo art.
126 2e lid der gemeentewet.
De voorzitter wees er op dat, als ook Burg.
en Weth. nalatig zjjn, ingevolge art. 127 de
Commissaris der Koningin kan optreden.
Daar de schoolbevolking 15 Jan. 11. verssin-
