M1DDELBURGSCHE COURANT
Vrijdag
11 Februari.
N\ 35.
153- Jaargang.
1910.
Dose oourani verschijnt d r g e 1 ij k a, met uitzondering T*n Zon- en Feostdagaa.
p^j kwfcjtxii, zoowel voor Middelburg als voor alle planteen in'Nederland franco pp. f f.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advortentiön bjj abonnement op voordeelige voorwaarden
ProspeotoBHsn daarvan zgn aan bet bureau te bekomen.
Advertentien voor het eorstvolgende nummer moeten des middags vóór éóa'nur
aan hot bureau bozorgd zgn.
Advertentien10 cent per regel. By abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere {amiliobariohtea en Dankbetuigingen van 17 regela f 1.50jolke regel saaer
10 cent. Beolamoa 10 ceat per regel. Groote lettors naar de plaats, die rij innemaa.
Tot de plaatsing Tan advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffend*
Handel, Nijverheid on Geldwezen, is gerechtigd bet Algemeen Adnerlentle-Bareon DE I JL
SIAR Ax., K.l. Voorbargwol 8«6, Amsterdam.
HiddeUtnrg 10 Februari.
Een eleclrische centrale
te Middelburg.
III.
(Slot).
Bij oen onderzoek, als in mijn vorig
artikei bedoeld, mag zeker niet uit het oog
worden verloren, moet zelto rekening wor
den gehouden en dat eventueel te be
noemen deskundigen dit zouden doen, staat,
dankt mij, onomstootelijk vaBt met het
belang cener electrische centrale voor de
klein-nijverheid, met het belang der klein-
nijverheid voor «ene electrische centrale.
Ook aan do gasfabriek verschaft de njj-
verhoid een voordeel.
Bei aantal gasmotoren, in Middelburg
aanwezig, en hunne gezamenlijke capaciteit
bedroeg in
1903 19 motoren 83»/« PK.
1904 19 86'/«
1905 19 86'/i
1906 25 127»/4
1907 28 135»/,
1908 31 167*/,
Voor drijfkracht wordt hot gas geleverd
togen 6 (respectievelijk 5'/,, 5) cent en aan
eene indostrieele onderneming hier ter stede
wordt het hg eene afname van minstens
100.0PC M' togen 4'/s cent verstrekt, en
toch zien wij dat de gasfabriek eeno mooie
winst blijft maken, in 1908 zelfs f 1000
meer dan in 1907, niettegenstaande de
kolen 15 cent per 1000 K.G. moer kostten
en het totale gasdebiet slechts met 15.000
M' was toegenomen.
Het voordeel zit natuurlijk in de meerdere
afname overdag. En dit voordeel geldt
niet alleen voor eeno gasfabriek, maar nog
ivee! meer voor eene electrische centrale.
Het ligt dan ook voor de hand dat bijna
alle electrische centrales voor drijfkracht
een veel goedkooperen prijs berekenen dan
voor licht. Volgens de statistiek van 1
Januari 1909 bedraagt die prijs gemiddeld
15' cent per K. W. U. tegen gemiddeld
23* oent voor licht.
Ergo, er wordt bjj de electriciteits-
levoring voor licht en kracht een veel
grooter prijsverschil gemaakt dan bij do
gaslevering. En dit is verklaarbaar, want,
waar de gasmotor slechts in aanmerking
komt voor bedrijven van eenigen omvaDg,
past de electromotor zich veel meer aan
het ilein-bedrijf aan.
Een gasmotor van PK. is een onding
een electromotor van PK. is een prac-
tiseb krachtwerktuig.
Sen gasmotor eieebt eenig toezicht bij
het gebruik en onderhoud is onvermijdelijk
bij den electromotor zijn toezioht en onder
houd bijna nihil.
Er zijn tal van kleine bedrijveD, die
gaarne van drijfkracht zouden gebruik
maken, doch voor wie een gasmotor te
rhimr is of geen voordeel oplevert, een
•lectromotor daarentegen het aangewezen
kraahtwerktnig is.
Geen wonder das, dat wij het aantal
P.K, der aan de centrale aangesloten
zootoren zagen stijgen in
1907 1908
Amsterdam van 910 PK tot 1079 PK
Arnhem 240 317
De Bilt 8 38
Bloemendaal 53 71
IJmuiden 93 122
Hengelo 448 580
Leiden. 200 500
Botterdam 5913 6973
Seheveningen 100 255
Neuzen 15 21
"Watergraafsmeer 12 35
on Westland 13 24
Werkelijk, voor de bevordering der klein-
nij verheid is het bestaan van eene eleetrische
aentralo van groot nut, voor de electrische
oentrale is de bevordering dor klein-nijvor-
heid een factor, waarmede zij, ook in haar
eigen belang, rekening moet honden.
Ui*
Ik vermeen hier mijne beschouwing te
mogen eindigen. Dat ik er toe kwam, om
weer over dit onderwerp td'-sehrijven, vond
zijne oorzaak in mijn verlangen, om eene
gemaakte fout te herstellen, en het govolg
is geweest dat ik daarbij iets verder ging,
door te trachten, de belangstelling voor het
vraagstuk „gas electriciteit" levendig te
houden, andermaal te wijzen op de wen-
8ch?hjkheid van een grondig onderzoek in
dezen.
Wio mocht meenen dat ik de totstand
koming van eene electrische centrale tracht
te pousseer en, vergist zich, want voorshands
acht ik de mogeljjkheid, dat een eventueel
onderzoek gunstig of ongunstig voor die
totstandkoming zou uitvallen, even groot.
Bovendien ontbreken mij tal van plaatse
lijke gegevens, welke voor het vormen van
n oordeel dringend noodig zouden zjjn.
Maar van vooroordoelen mag de oplossing
van het vraagstuk niet» afhangen en daarom
ben ik zoo vrij te blijven wijzen op de
wenschelijkbeid van een onderzoek en met
te meer drang, naatmate het oogenblik kan
naderen, waarop de Gemeenteraad voor
het feit gestold zal worden om belangrijke
uitgaven voor de gasfabriek te moeten
voteer en.
Wel hob ik in de Midd. Crt. van 23
Januari 1909 er op gewezen, dat de gas
fabriek het bedrag van de uitgaven der
laatste jaren zelf beeft kunnen verdienen,
dat do belastingbetalers dus door die uit
gaven geen offer brengen aan de gasver-
bruikers, dooh voor eene gemeente, die
tot zich trekt het monopolio van licht-
levering voor zoover de ingezetenen
zich niet op eenvondige wijze, als bijv. met
petroleum, licht kunnen verschaffen mag,
naar het mjj wil voorkomen, niet op den
voorgrond treden bet uitsluitend belaDg
eene door haar eenmaal begonnen
exploitatie, dooh moot wegen de vraag, op
welke wijze zij het best haar monopolie in
het belaDg der ingezetenen kan ten nutte
maken, hot collectieve belang der gemeente
aan de individueele belaDgen der inge
zetenen kunnen worden gepaard.
C. BOÜDEWIJNSE.
Middelburg, 1 Februari 1910.
Benoemingen enz.
By kon. besluit zijn benoemd
tot afgevaardigden, der Nederlandsche Re
geering op de in Frankrijk te houden inter
nationale conferentie voor de luchtscheep
vaart mr. T. M C. Asser, lid van den Raad
van State, de heer mr. J. P. A. Laman de
Vries, hoofddirecteur der directe belastingen,
invoerrechten en accijnzen, en de kapitein
der genie P. J P. van der Steur
tot kantonrechter to Tilburg jhr. mr. A
J. M. G. de Ia Court, thans griffier bij het
kantongerecht aldaar
tot griffier bij het kantongerecht te Til
burg ror. J. C. A. M. van de Mortel, advo
caat, procureur en kantonrechter-plaatsver-
vanger aldaaren
tot directeur van het post- en telegraaf
kantoor te Deurne A. van den Eelaart, thans
commies der posterijen en tolegraphie 2de
klasse.
Aan den Minister van Justitie, mr A.
P. L. Nelissen, is, tot herstel van gezond
heid, verlof verleend van 12 Februari 1910
tot en met 11 April 1910.
De Minister van Binnenlandscho Zaken
gedurende genoemd tijdperk belast met de
waarneming van het beheer van het Dep. van
Justitie.
Bjj beschikking van den Minister van
Marine is de kapitein-luitenant ter zee H.
M. van Straaten, thans geplaatst in do di
rectie der marine te Amsterdam, op non-
activiteit gesteld.
De St. Crt. no. 34 bevat een kon. besluit
van den Sisten Januari 1910, tot nadere
vaststelling van het formulier van den eed,
bedoeld in artikel 4, alinea 4, der wet van
10 April 1869, betrekkelijk het begraven van
lijken, de begraafplaatsen en de begrafenis-
regtcn, laatstelijk gewijzigd bij de wet van
don 31sten December 1909.
Oogt-Indië.
In een deel der oplaag van ons vorig nom-
mer werd nog opgenomen een bericht nit
Batavia, meldende dat er wordt ondorhandeld
over de overneming der Tegalwaroe-landen
door een buitenlandsch consortium.
De Af. R. Cl teekent hiorbjj aan
Do Tegalwaroe-landen liggen in de residentie
Batavia, afdeeling Krawang en behooreu aan
de Naamlooze Vennootschap tot exploitatie dei-
Tegalwaroelandende administrateur is een
Chinees. Dezo landen beslaan een opper
vlakte van 86.096 bouw van 500 vierkante
BR.; de bevolking telde op 1 Januari 1907
38.246 zielen. Verbouwd worden daarpadi,
vogelnestjes en boschproducten. Aangeteekend
zjj, dat dezeltde N. V. ook oigenarea is van
het kleine land Tandjong Poera, mede in
Krawang gelegen.
Hot belang van dit telegram, dat melding
maakt van onderhandelingen over een moge
ljjko overneming der Tegalwaroe-landen, niet
die overneming ais een feit geeft, ligt hierin,
dat bg de groote vraag naar voor de rubber
cultuur geschikte ot althans zoogenaamd ge
schikte terreinen, het niet onmogelgk is dat
meer buitenlandpche finnncieele combi
naties zullen trachten de hand te leggen op
particuliere landerjjen. Wjj achten dit wegens
de bjjzondere positie dier landerijen onge-
wenseht. Bjj ultjjd mogeljjke conflicten kan
het tot moeilijkheden leiden, wanneer wjj ons
bevinden tegenover onderdanen van een
vreemde mogendheid. Ook wegens de plannen,
die er kunnen bestaan, over te gaan tot naas
ting dier particuliere landerijen of tot afkoop
der heerediensten, ken het ons niet onver
schillig zijn, in welke handen die landergen
zich bevinden.
Dit Stad en Provincie.
Wy herinneren er aan dat'Zaterdagavond
het bestuur der Vrijzinnig Democratische Kies-
vereeniging alhier voor het laatst zitting
houdt tot het voorlichten van hen die op de
kiezerslijst wenschen geplaatst te worden.
Daartoe vinden deze. van half aebt tot half
tien gelegenheid in de Kegelbaan der sociëteit
De Vergenoeging.
Afgescheiden van de mogelijkheid dat tus-
Bchentjjdsche verkiezingen kannen plaatsheb
ben, komen in elk geval verkiezingen voorde
Provinciale Staten voor, waaraan men, niet op
de kiezeiBiyBt voorkomende, geen deel kan
(men.
Men houde er rekening mede dat na 15
Februari geen gelegenheid meer bestaat om
zich als kiezer aan te geveD.
Er moeten in de laatste dagen ten na-
deele van verschillende bookmakersflrma's
hier ter stede een aantal postalorders
verduisterd zjjn.
De wgze waarop dit is geschied ligt echter
nog id 't duister.
Aan de politio ïb een groot pak dezer gelds
waardige stukken ter hand gesteld door een
der bookmakerspatroons, die deze bad afge
nomen van een zjjner klerken. De collectie
vertegenwoordigde een aardig bedrag en was
bljjkons de data in de eerste dagon dezer en
in de vorige maand gestempeld.
De bedoelde klerk had, onder een valach
voorgeven, verlof gevraagd en was met de
orders naar Neuzen geweest om te pogen ze
daar te verzilveren. Dit was hem echter niet
gelakt. Naar hg beweert, had hg dit gedaan
op verzoek van een hem bekenden en door
hem genoemden bookmaker, die zo hom zou
gegeven hebben om ze te wisselen. Die book
maker heeft zich echter verwijderd.
De orders waren beBtemd voor een vjjftal
Eogelscho firma's alhier, die ze echter niet in
haar bezit hebben gebad.
Yersohillende personen, op wie verdenking
lag dat zjj in dezen dader of medeplichtig
waren, zjjn gehoordbjj enkelen is huiszoe
king gedaan, doch zonder resultaat.
Of de brieven, waarin de postalorders zioh
bevonden, zjjn achtergehouden door de be
dienden, die met het afhalen ervan ten post
kantore zgn belast, dan wel of zg op het
postkantoor zelve zgn weggenomen tjjdens het
sorteerenisnogniet uitgemaakt kunnen worden.
In het eerste geval zonden natuurljjk ver
schillende personon er in moeten betrokken
zgn.
Het onderzoek wordt zeer belemmerd door
dat de persoon, die in het bezit was van de
bewuste stukken, naar het buitenland is ver
trokken.
Door de politie alhier is over dc
grenzen gezet een 17jarige Belg, E. V. F.,
vrjjwilliger bjj het 2e regiment lanciere te
Luik, die van zjjn korps was gedeserteerd
zich zonder middel van bestaan bier ophield.
JVov. blad no, 18 bevat een ciroulaire
van den Commissaris der Koningin in Zee
land, betreflende het door de verschillende
gemeenten te dragen aandeol in het in het
tgdvak van 1 tot 15 Mnart af te leveren
gedeelte van de ter volledige oefening in te
ljjven lotelingen der lichting van 1910.
Hel aantal bedraagt 279.
Uit Vlissingen.
Maandag hield de kon. scherpschutters-
vereenigiDg Vlissingen in haar clublokaal haar
jaarljjksche algemeone vergadering-
In het jaarverslag werd herinnerd aan het
Nationaal concours, in dezen zomer gehouden.
De rekoning en verantwoording, bedragende
in ontvang en uitgaat f 398.55. werd goed-
g»keurd, evenals die van het gehouden con
cours ad f 1936.12'.
De aftredende bestuursleden, onder wio de
voorzitter, werden herkozen, terwjjl in een
beBtaande vacature werd voorzien door de
verkiezing van den heer A. v. d. Sande.
Do vice-voorzitter, de hoer H. Andriessen,
herdacht het feit dat hy 15 jaar onafgebroken
bestuurslid was. Hem werd. als buldeblgk,
zwart e armeren pendule met coupes aan
geboden waarop een zilveren plaat met toe
passelijk opschrift.
Het stoomschip Sophie B, op dokoninklghe
Maatschappij De Sche'de in aanbouw voor
rekening van den heer N. Haas te Rotterdam,
zal op Zaterdag 12 Maart a. s. te water ge
laten worden. De laatste beletselen zullen
worden weggenomen door mevrouw Haas,
echtgenoote van den roeder.
Namens het Algemeen Armbestuur aldaar
wordt ons verzocht bet volgende mee te deelen
Zooals bekend heeft Casper Mulder aldaar
verleden jaar tentoongesteld een door hem
gemaakt schip De Jatob van Heemskerk, later
gekocht door de firma Den Boer te Middelburg.
Met nieuwen moed toog do man na dien aan
't werk en vervaardigde De Zeven Provinciën,
dat ook verledon zomer is tentoongesteld.
Daarmee is de man echter blgven zitten.
Wie helpt hem oral?
In de Woensdagmiddag te Krabben-
dpe gehouden voltalligo raadsvergadering
werd besloten tot het bekeien van 't haven
plateau. begroot op f2300; om de nieuw aan
gebouwde straat, de zoogenaamde Wilhelmina-
baan, met klinkers te bestraten zoover ze aan
wêerezgden bebouwd is en een voetpad door
te trekken over het restende gedeelte, terwjjl
alles zou worden gerioleerd, een en ander
werd op f3550 geschat,en tot aanschaffing
van een lgkwagen, waarvoor eene bergplaats
zal worden gebouwd, begroot op f1150.
Voor een en ander zal eeno geldlcening van
ten hoogBte t'7000 worden aangegaan.
Ten slotte besloot de Itaad mede te werken
tot oprichting van do naamlooze vennootschap
Waterleiding Zuid-Beveland.
Van 20 Februari a. s. af zgn de dienst
uren op Zon- en feestdagen van het hulp
telegraafkantoor teZonnemaire vastgesteld
op 8—9 v m.
Bjj kon. besluit is aan M 6. van
Stapele, te T h o 1 e n, op verzoek, met ingang
van 21 Juni a. eeervol ontslag verleend als
djjkgraaf van het waterschap de Vrije Polders
onder Tholen.
In de week van 2 tot en met 8 Fe
bruari 1910 zgn in Zeeland voorgekomen
2 gevallen van typhus en febris typhoïdea,
waarvan 1 te Tholen en 1 te Westkapelle, 3
van roodvonk, waarvan 1 te Middelburg, 1 te
Sluis en 1 Tbolen, 3 van diphtheritis, waar
van 1 te Goes, 1 te Hulst en 1 te Neuzen.
Dl'. Kuyper en de antithese.
In hol kerkgebouw dei Vrijzinnig-Hervorm
den in dc Lange St. Pic terstraat alhier
hield Woensdagavond prof. B D. Eerdmans
uit Leiden, voor de afdeeling Middelburg van
den Ned Prot Bond zijn tweede voordracht
over Godsdienst en Politiek, meer in 't bij
zonder over de Anti-revolutionnaircn en de
antithese.
Hy deelde bjj den aanvang mede dr. Kuy-
per en diens denkbeelden te zullen behan
delen, omdat deze de gehcelo anti-revolution-
naire partij om zich vereenigt, het middel
punt vormt, do man is, die in alles den toon
aangeeft.
Ilij stelde daarbij in 't licht dat de anti-
revolutionnaixe partij vooral de antithese op
den voorgrond heeft gesteld en steeds door
aangekweekt door de gedragslijn van Groen
van Prinsterer sinds 1862 te volgen. Sinds
dat jaar wilde Groen, die vóór dien steeds in
de oppositie was, de liberalen steunen, mits
zij hun liberale beginselen zoo Volkomen
mogelijk nakwamen. Daardoor werden deze
geleid in voor de liberale politiek geheel
vreemde banen, waardoor Groen gelegenheid
vond hun kortzichtigheid te verwijlen en om
het te doen voorkomen alsof de liberale*
bot hoogste, het godsdienstige uil de dkiat-
kundc zouden willen wegnemen. Dr. Kuyper
heeft in die richting doorgewerkt en wie
zich met het anti-rcvolutionnaire standpunt
bezighoudt, is gedwongen zjjn werken te
bcstudeerondaar liij is dc leider in wion de
party als het ware vereenzelvigd is. de vormei-
van een bepaald stelsel
Prof. Eerdmans ging de hoofdlijnen va»
dr. Kuyper's stelsel na, om aan te toooon
dat zijn denkbeelden zich niet laten veree
nigen met do leuze der antithese.
De Ned. Hcrv. Kerk heeft in 1618 een be
paalde leer vastgesteld, die vereenigd is
in een drietal geschriften do drie formu
lieren van eenigheid. Doze drie formulieren
bevatten de belijdenis, don [Hcidelbergecbeti
catechismus en de Dordsche leerregels.
Het bewustzijn van onzen tyd is echter
geheel anders geworden sinds 1618 en nu
heeft dr. Kuyper getracht de leer, die sliep
den slaap der tragen. te doen ontwaken en
de Gereformeerde leer in rapport te brengen
met het bewustzijn van onzen tijd Het resul
taat van dit pogen is, dat er van dio leer
niet veel overblijft Het gaat er mee als met
een beeld in een panopticum Men ziet op
een afstand wel het kleed, en alles wat hot
levend doet gelijken, maai- als men naderbij
komt, bemerkt men dat het leven or uit is
In den natuurmensch is steeds een drang
naai- een wereld die buiten hem ligt, naai
kennis van God. Hjj slaagt er ovenwei niet
ia om op te klimmen tol die kennis. Dr
Kuyper zegt dat do mogelijkheid bestaat om
tot dio kennis to komen, maar dan moei de
mensch een proces in hel onbewuste levcu
ondergaan, hij moet wedergeboren worden
Dit proces geschiedt zonder dat dc monsch
er iets toe bijdraagt.
Door die wedergeboorte herkent de monscli
in do Heilige Schrift het werk des Heiligeu
Geestes, die uitgaat van God, en dus is een
openbaring Gods.
Dr. Kuyper zegt verder dat de weder
geborene dooi deze wedergeboorte behou
den is.
De bekeering, die in het bewuste levcu
plaats heeft, en in den wandel beschouwd
wordt als het noodzakelijke om te komen tot
de zaligheid, is niet meer noodig. Want
waar zou dan de wedergeboorte blijven, welke
is do daad die den mensch brengt in do
rechte verhouding tot God?
Het doel van de Kerk is nu ook piet
meer om de mensclien tot God te brengen,
maar dient om de wedergeborenen te ver
eenigen, om God te loven en te eeren
Van God zegt dr Kuyper, dat deze is
do almachtige, do schepper, de alomtegen
woordige wiens almachtige wil tot uiting
komt in alles. De mensclien nu jbegrjjpeo
niet altijd alles, omdat zij verkeeren onder
den indruk, dien zij uitwendig van de din
gen krijgen. Wat er echter gebeurt, beschikt
God, omdat hij liet doet door een pure nood
zakelijkheid. Alles is vooruit beschikt in de
besluiten van de schepping Eu die beslm
ten moeten afloopen Niels kan daaraan ver
anderd worden. Het gebed moet daarom met
zgn een vragen, maar een erkennen cn be
rusten in het bestaan van de almacht Gods.
Bij de schepping komt mets bij en gaat ook
niets af. Deze stelling sluit in zich dat ook
rekening gehouden moet worden met het be
denkelijke van het bogrij) wonder Een won
der, zegt dr. Kuyper, is dan ook niet een
openbaring van een andere dan de natuurlijk©
kracht, maar een rechttrekken van wat krom
Wat de wedorgeborenon en niet-wedergebo-
renen aangaat, is dr. Kuyper van meening,
in tegenstelling met de algcmecne voorstel
ling, dat laatstgenoemden wel tot iels goeds
in staat zijn De wereld valt mee, wijl daarin
de algemeene genade werkt, doch de Kerk
valt tegen, omdat daarin de zonde haar in
vloed nog doet gelden.
Na een korte pauzo ging prof- Eerdmans
na welk licht het bovenstaande werpt op do
antithese, welke berust op dc openbaring, die
weder de grondslag is van de anti-revolution-
nairen, cn trachtte hij aan te toonen dal
hot stelsel van dr. Kuyper in strijd is met
de Heilige Schrift on met de Belijdenis
De Schrift gaat uit van de beschouwing dal
God is een bovennatuurlijk God. Hij schopt
de wereld, maar is zelf de wereld niet.
De bovennatuurlijke wereldbeschouwing van
dr. Kuyper is een andere dan die van de
Schrift.
De Schrift zegt„Bidt en u zal gegevca
worden. God verhoort dus gebeden, m. a» w
doet iets anders geschieden dan bjj bol
scheppingsbesluit bepaald zou zijn In Saimel
1—15 staat„Ik (God) heb berouw," ea
wisselt God van besluit.
Ook in don Catechismus wordt geleerd dat
niots geschiedt zonder Gods oogenblikkeljjkoo.
wil,
I)r. Kuyper tracht dit alles weg te redo-
neeren en zet als leerling van don determi-
ni9tischen professor Scholten, hel wjjsgeeng
