MIRDELRIIRGSCHE COURANT.
N*. 300
1909
Dinsdag
21 December.
Middelburg 20 December.
Sprokkelingen.
132- Jaargang.
Dezo oourant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prija por 'kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland Iranoo pp. f S.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Asd v ertentiën bp abonnement op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zgn aan bet bureau te bekomen.
Adverfcentiën voor het oerstvolgende nummer moeten des middags vóór één unr
aan kot bureau bezorgd zgn.
Advertontiën10 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, Jdood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50|elke regel mee/
30 oent. Reclames 40, cent per regel. Groote lottera naar de plaats, die rij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reolameo, niet afkomstig uit Zeoland, betreffond*
Handel, NgTcrheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertenile-Bnresa BEiLi
JUR An., N.3. Voorburgwal 266, Amsterdam.
Bg de«e courant behoort een bgvoegsel.
Het Natuurkundig Gezelschap te Middel
burg heeft dus van Burg. en Weth. nul ge
kregen op haar verzoek om eene e 1 e c t r i-
oht geleiding te mogen doen aanleggen
van de Heerengracht nabjj de St. JorÏBstraat
naar de Doopsgezinde kerk, waardoor zg zou
aansluiten aan de geleiding die eenige jaren
geleden ïb toegestaan aan bet bestuur der"'
GodBhuizen. Op welke gronden die afwjjzing
rust, is ons niet bekend.
Men beweert, dooh wg durven het niet ge-
1 ooven, dat one dagelgksoh bestuur bang ia
voer een antecedent en vreest dat anderen
een zelfde versoek zullen doen, dat dan moeilgk
te weigeren zou zjjn.
"Wjj «ouden dit een zonderling motief vinden.
Door genoemd Gezelschap is do aanleg voor
electiisch licht gevraagd met een bepaald
doel, en nog wel onder de voorwaarde dat
het bereid is de kosten voor gas, die bet steeds
betaalde, te bleven voldoen.
Het bepaalde doel was om bg voordrachten
de te nemen proeven beter te doen slagen en
onder beter lioht te brengen.
Nu is dit een doel dat niet gelden kan voor
een particulier, zoodat, kwam deze met een
veraoek om aansluiting ter verlichting van
zjjn woning, er hoegenaamd geen bezwaar
zou zjjn hem dit te weigeren daar hjj zich
evenmin zou kunnen beroepen op het inwil
ligen van bet verzoek van genoemd gezel
schap als op de aansluiting van het Gasthuis
op ket Noordplein.
Beide zgn toch zeer bgzondere gevallen.
In andere aanvragen, b.v. ter wilte van het
bedrjjf, kon men in elk geval ieder op zioh
zelf besshonwen.
Daarom vinden wjj althans op dien vermoe-
delgken grond de weigering allerminst gemo
tiveerd.
Zjjn er andere redenen daarvoor?
weten het niet.
Wellicht wil wel een der raadsleden a.s.
Woensdag daaromtrent Burg. en Weth. in
lichting vragen.
Het is met 't oog op de slechts enkele dagen
die ons daarvan scheiden dat wjj deze kwestie
hier even ter sprake brengen, al behoort zjj
eerder thuis onder Zeeuwsche Omtrekken,
Naai ons gevoelen heeft ons dageljjkaoh
bestnnr door zgn weigering niet praotisch ge
handeld, want wat «al het gevolg zgn
Dat het lVa/uurbun(% Geselschap traohten zal
zich zelf te helpen door, op het terrein van
de Doopsgezinde kerk blgvend, dus zonder
verlof van en ondanks ons dagelgksoh bestnnr,
sioh electiisch lioht te verschaffen, met behnlp
der middelen die de techniek het aan de
hand doet.
Bn kan het dit gedaan krggen, dan helpt
het allicht daardoor genoemde kerk en, toe
passend het bloksyiteem, de andere naastbg
gelegen panden.
Wnarlgk, de weigering komt eer tot schade
van onze gemeente dan haar tot voordeel.
Zon het ook geen tgd worden om eens
ernstig te denken aan den aanleg van eene
inrichting voor electrioiteit Yoor algemeen
gebruik, zoowel voor drgfkracht als voor lioht?
Op ket gebied van oritiok beleven wg dik-
wgls ergerlgke dingen.
Over hare eenzgdigheid en partgdigheid
op toon eel- en muzikaal gebied,
die zoo dikwgls blgkt uit de seer niteenloo-
pende meeningon over b.v. een en hetielfde
■tuk, schreven wg meermalen.
Maar kras is zeer ieker het volgende dat
de Amsterdamsche correspondent der Prov.
Gron. Crt, in zgn jongsten brief uit de Hoofd
stad sshrgft
«Ons land is een klein land en ons volk is
soms wat kloin van opvatting. We kennen
elkaar allemaal of ign familie van elkander
•n we kunnen elkandsr's kritiek niet best
verduwen. Dat maakt, dat de kritische jour
nalistiek niet altgd objectief genoeg is dat
zg zeer vaak spaart menschen, die dit niet
verdienen, doch waarvoor zg égards heeft
wegens familie- of vriendschapsverhoudingen,
en aan den anderen kant anderen niet spaart
maar onbarmhartig striemt en grieft omdat
men het land aan ze heeft. Een karakteristiek
bewgs van dit laatste heeft men kunnen
waarnemen bg de .opvoering van Tannhduser
vanwege de Operavereeniging. Die opvoering
moet niet altgd gelukkig geweest zgn, doch
terwgl Handelsblad en Nieuwe Rolt. Crt. een
vriendelgk, zg het ook niet onverdeeld goed
keurend woord er over zeiden, spraken de
heer Dan. de Lange in het Nieuws van den
Dag en mr Van Gigoh Jr in De Telegraaf zulk
een vernietigend vonnis er over uit, dat het
courantenlezend pupliek van verbazing de
banden ineensloeg. En beide heeren gingen
daarbg onbarmhartig den secretaris der Ver-
eeniging, dr J. A. van den Broecke, te lgf.
Hg is inderdaad de ziel, de voortstuwende
kracht der Vereeniging, maar 't is toch wel
wat kras hem nitdrukkelgk de schuld te
geven voor de fouten, die aan de opvoering
kleefden, hem gebrek aan artistiek inzicht ol
andere gebreken ten laste te leggen. Maar
ingewgden weten zeer goed de verklaring
daarvoor te gevenbeide oritici hebben per-
soonlgk een hekel aan den heer Van den
Broecke, m8t wien ze weieens in confliot zgn
geweest, en die verhonding is oorzaak, dat zg
in hem de personificatie hebben gezien van
de fonten en zwakheden der Operavereeniging
en hem daarvoor duchtig «katoen'1 gegeven.
Golnkkig is het publiek daarvan intassehen
niet de dupe en doet een dergelgke afbrekende
beoordeeling eer goed dan kwaad aan de
sympathie die men terecht voor de Vereeni
ging gevoelt."
Ongelukkig is dit niet het eenige staaltje
op dit gebied. Om persoonlgke redenen wor
den zoo vaak voorstellingen of uitvoeringen
onverdiend afgebroken of hemelhoog verheven.
Zeer ad rem is de volgende opmerking, die
Land en Volk maakt onder het opschriftH e t
an ti-r e v ol u ti o nna i r Staatsreoht
vertreden.
Wie getrouwelgk kennis nam van de staats-
reohtelgke grondbeginselen, door den voor
ganger der anti-revolutionnaire partg geleerd,
sal sioh herinneren, hoe als ketterg is gebrand
merkt de uitdrukking >deze Regeering." Im
mers één regeert zonder afwisseling, de Koning
bg de gratie Gods. Wie het bepalend voor
naamwoord wenscht, gebruike het substantief
«Kabinet."
Wat lezen wjj nu op pagina 1069 van de
Handelingtn, 2e kolom regel 7 van boven?
«Toch wensch ik mjj een enkele opmerking
te veroorloven over het stelsellooss en regel-
looze van de wjjze waarop niet eerst door
deze Regeering, maar een lange reeks
van jaren
Spreker: de heer dr Abraham Kuyper.
De Tijd nam dezer dagen haren anti-revo-
lntionnairen bondgenoot het Arnhemsch Dagblad
eens onderhanden omdat diens redactie op
hooghart! gen toon had verklaard dat de hou
ding van den Minister Kolkman inzake de
Staatiloterjj hare goedkeuring niet kon
verwerven.
»Wat Minister Kolkman in de Kamer over
het karakter van de Staatsloterij op de hem
eigen goedmoedige wjjze zeide, merkt het
Katholieke blad op, geeft soo ongeveer de
denkwjjie weer van tal sjjner katholieke ge-
loofsgenooten. Iets onsedeljjbs, iets onchris
telijks vermogen de katholieken in deze in
stelling niet te zien. Wanneer onzerzjjds niet
temin misschien wel eens wordt aangedron
gen op afsohaffing van de Staatsloterij dan is
het meer op grond van de overweging, dat de
Overheid, eenmaal geroepen en genoodzaakt
om sene gevaarlgke of verderfelijke speel
zucht te beteugelen, het goede voorbeeld
moet geren door sich zelf van het gelegen
heid bieden tot spel te onthouden.
Maar ook dit argument gaat, wèl be
schouwd, niet op. Was e 1 k hazard spel «onze-
dolgk" en >onchristelgk", wg souden het ten
strengste afkeuren, dat de Staat self als bevor
deraar van het kansspel optrad, al geschiedde
dit trouwens met de bedoeling en het gevolg
v01n de menschen van erger spelen af te hon
den. Maar dit is, volgens katholieke
opvatting, niet het geval. Welnu, dan valt
het ook niet te laken, dat de Overheid, reke
ning houdende met de eenmaal bestaande
speelzuoht, zelf een instelling in het leven
roept en io stand houdt, waardoor althans
een deel van het spelende publiek aan zgn
neiging tot kansspel kan voldoen zonder te
belanden bg lotergen en dergelgke, waar het
misschien niet «eerlgk en civiel bediend"
wordt
De uitdrukking «onschuldig vermaak"
komt vooral tot haar recht, als men bedenkt,
hoe raïneus voor kleine en grootere fortninen
andere gelegenheden tot spelen en dobbelen
bleken te zgn. Ze vormen "een waar maat-
scbappolgk euvel, wat van de Staatsloterg
allerminst kan gezegd worden.
Op grond van een en ander zgn wg van
oordeel, dat Minister Kolkman nog zoo kwaad
niet deed door eens niet onduidelgk te doen
uitkomen, dat de oppositie tegen do Staats
loterg een moer specifiek Calvinistisch karakter
draagt en dat men daarom van een ministerie,
dat geen specifiek Calvinistische politiek
drgft, niet kan verlangen, dat het zich voor
deze «hervorming" erg warm maakt."
.3*5
Is zoo vraagt de vrgzinnige Arnh. Crt.—
De Tgd dan geheel vergeten dat de katho
lieke Minister Harte in het Chriatelgk Kabinet-
Kuyper, dat ook als coalitie-Kabinet geen
«Bpeoifiek Calvinistische politiek" kondrgven,
zich dan toch althanB in woorden voor
die «hervorming" nog al warm maakte Men
herinnere zioh slechts de eerste zinsneden der
Memorie van Toelichting tot het ontwerp tot
afschaffing van de Staatsloterg 1 Waarom is
toen De Tgd niet met haar gezonde taal van
heden tegen die Bchromelgke Calvinistische
overdrijving opgekomen Uit de openhartige
ontboezemingen van Minister Kolkman en de
betuiging van instemming van De Tgd zou
men eohter wel mogen afleiden, dat toen niet
openbare, maar oocnlte beBtrgding van katho
lieke zgde bet ontwerp tot geleidelgke af
schaffing der Staatsloterg gesmoord heeft. Met
deze „hervorming" zullen de antirevolutionaire
coalitie-genooten dus nu wel niet meer aan
komen."
De Tijd meet duB wel met twee maten.
Zichzelven gelgk big ft De Standaard in
dezen. Zgne redactie betreurt de verklaring
van Minister Kolkman, en vooral dat men de
Staatsloterg zelfs nog wil uitbreiden.
«Het zuiden van Europa toont nog altoos,
welke proportiën dit lotspel, wordt hetgegkt,
onder het volk kan aannemen, en de toene
mende beursspËcnlatiën zeggen ons maar al
te droef, hoe ook ten onzent het kansspel
steeds meer om sich grgpt.
Toch is desa stroom op dit oogenblik moei-
lgk te keeren, al blgft, wat de Staatsloterg
betreft, ons hoofdbeswaar onverkort gelden,
dat het thans de Ororheid zelve is, die het
lotspel met haar autoriteit dekt, en er winste
nit trekt."
Het is wel eens merkwaardig van een en
ander kennis te nemen omdat daaruit weer
blgkt hoe seer de bondgenooten ook op dit
punt verschillen in meening.
Wg blgven vooralsnog ons scharen aan de
sgde van De Tgd, en we handharen ook onsc
meening dat de Christelgke regeering sioh
indertgd eveneens aan inconsequentie sohnldig
maakte toen sg de lotergwet invoerde, en
geen maatregelen nam tegen het grove beurs
spel.
Was die wet een poging om ons volk te
behoeden voor het ontedelgk kansspel,
Minister NelisBen wil nog een belangrgke
schrede verder gaan.
Bg heeft, sooals men weet, een wetsont
werp ingediend tot het brengen van eenige
veranderingen in het Wetboek van Strafrecht
onder den titel B estrg ding van zede
loosheid.
Daaraan nu is, zooals wg meldden, de
jongste staatkundige brief van mr S. van
Houten gewgd.
Tan de vorige beschouwingen van desen
grgsen staatsman, waarbg hg sich bewoog op
politiek gebied, maakten wg weinig of geen
melding omdat hg daarbg te vee! blgk gaf
van te staan buiten de strooming van den
tegenwoordigen tgd.
In zgn jongsten brief nu beweegt hg sich
zooals de Arnh. Crt terecht opmerkt op
een terrein, waarop bg volkomen thuis is en
onveranderlgk dezelfde is gebleven sedert het
begin zgner staatkundige loopbaan, en waarop
nog velen, ook onder zgn vroegere politieke
medestanders, met vertrouwen en instemming
zgne leiding volgen. Mr Van Houten ziet in
genoemd wetsontwerp, gelgk men weet, «een
staal van 't geen de heerachappg dor «Christe
lgke rechtsbeginselen" duidelgker gezegd
«katholieke rechtsopvattingen" ons volk
dreigt te brengen, wanneer het, onder over
wegend katholieken invloed staande deel der
rechterzgde de wetgeving gaat beheerscuen."
Hg geeft van het ontwerp de volgende
klare en juiste omsohrgving van het verschil
tusschen de opvattingen van de Kerk en die
van de vrgzinmgen omtrent aard en doel van
het strafrecht
«Een eigenaardigheid van de katholieke leer,
hierin nagevolgd door enkele protestantscbe
groepen, die met recht orypto-katholioken
mogen heeten, is dat z e d e 1 g k h e i d en
zedeloosheid vaststaande begrippen zgn,
namelgk overeenstemming met of aiwgking
van hetgeen de PauseD, als opperste reohters
omtrent geloof en zeden, daaromtrent bepalen.
Voor den wgsgeerigen denker sgn de begrippen
omtrent zedelgkheid en zedeloosheid voortdu
rend in wording en verandering naarmate van
de wisselende behoeften van het maatschap-
pelgk leven en de verruiming van den ge
zichtseinder ten aanzien van 't geen aan de
kracht en gezondheid der individuen, aan hun
vredig samenleven en samenwerken en aan de
welvaart van het volk als geheel in heden en
toekomst bevorderlgk is.
In het strafrecht openbaart zioh het verschil
tusschen den katholieken en den vrgdenkenden
rechtswgsgeer vooral daarin, dat de eerste de
straf ook beschouwt als geoorloofd hulpmiddel
om de instandhouding van geloof en zeden
naar de vaststaande katholieke opvattingen te
ondersteunen, terwgl de tweede als hoofdregel
van bet stralrecht vooropstelt, dat dit nimmer
de vrgheid van het gseBtelgk leven mag aan
tasten en evenmin de geleidelgke verande
ringen in de zeden, die, zonder aan iemand
dwang aan te doen, aan verbeterde inzichten
toepassing geven, behoort te belemmeren
Een strafrecbtleerarr met moderne begrip
pen Btraft wie de staatsinrichting via facti
(daadwerkelgk) aantast en ordelgk en vreed
zaam en maatsohappelgk samenleven en sa
menwerken verstoort. Hg beschermt leven,
vrgheid, vermogen en eer der individuen
dooh door handhaving van den regol volenti
non fit injuria (niemand geschiedt met zgn
vrge toestemming onrecht), bevordert hg groo
tere aanpassing der toestanden aan nieuwe
begrippen, ook omtrent zedelgkheid en zede
loosheid, dan de katholieke rechtsleer behoeft
of toelaat."
En iets verder
«Om niet verkeerd verstaan te worden zg
hier bggevoegd, dat het afzien van beBtrgding
door Btraf volstrekt geen volledig afsien der
bestrgding medebrengt. De erkenning, dat mis
daden veeltgds ontstaan uit, of bevorderd wor
den door ethische en sociale wanbegrippen, moet
tot bestrgding dier wanbegrippen opwekken,
maar niet door middel van straf. De strafrechter
treft sleohts de daad en de tot begin van
uitvoering gekomen poging. De bestrgding van
verkeerde denkbeelden en gezindheden is de
taak der wetenschap en der sociale actie.
Aan het staaatsgezag roepen wg hier «halt"
toe. Voor 't geen waar en goed is. roepen ook
wg daarentegen allen ten strgde op, dooh
slechts met de wapenen des geestes."
Ten slotte nit mr Van Houten den wensch:
«Moge men niot wegens het schoone uithang
bord: Bestrgding van zedeloosheid,
het ondoeltreffende en sohadelgke van den
inhoud voorbgzien."
Aan den Benjamin der Tweede Kamerleden,
den heer J. E. W. Dag», afgevaardigde voor
Zaandam, wgdt de redactie van De Vaderlander,
hot orgaan der Liberale Unie, een waar woord.
Zg doet dit naar aanleiding van een opmer
king van De Voorhoede, het katholieke blad
van den heer Aalberse, dat niet uitgepraat is
over de slechtheid van dat jongste lid.
«Gegeven het feit, dat de heer Dnys den
katholieken eenige zeer onaangename waar
heden heeft gezegd over de crimineele statis
tiek, bepaaldelgk wat zedelgksheidsmisdrgven
betreft, in de zuidelgke provinciënlettende
op Je omstandigheid, dat deze afgevaardigde
sich vroolgk gemaakt heeft over de r.-k*
geitonfokvereenigingoverwegende eindelgk
de wgze, waarop De Voorhoede de tegenstan
der pleegt te lgf te gaan, beeft dezo aanval
niets wonderbaarlgks, merkt De Vaderlander
op. Het is dus niet daarover dat wg vallen.
Maar men zou De Voorhoede, en niet alleen
aan haar, maar aan de geheele coalitie de
vraag mogen stellen Waarom hebt gg tosh
den heer Days in de Kamer gebraohta Hg
was u als propagandist bekend en had teer
zeker geene reputatie van bezadigdheid, en
toch hebt gg, clericalen, bg de herstemming
tusschen den heer Days en zgn liberalen
tegoncandidaat in grooten getale meegewerkt
tot de keuze van den Bociaal-democraat. Gg
hebt dus niet het minste reoht om u te be
klagen. Gg hebt in hem gekregen wat gg
verlangdet.
We zouden deze regelen niet gaarne beslui
ten op eene wgze, die den lezer in de waan
zou kunnen laten, dat wg de appreciatie van
De Voorhoede over den Benjamin in de Kamer
deelen. Hg is heusoh zoo vreeselgk niet, Hjj
is jong en opbruisend, en herinnert ons aen
den beroemden jengen hengst van Homerus,
die voor het eerst de muffe stal met de fris-
soho weide verruilt. Hg heeft zeker net Ka
mertempo nog niet te pukken, maar hg heeft
ook zoovele meetingjaren achter zioh. Maar
wie onpartgdig is, zal moeten toegeven, dat
hg gverig is en oprecht, twee eigensohnppea,
die hem zeker niet in den weg zullen staan
om een goed Kamerlid te worden, en eene
aanwinst te zgn voor de sooiaal-democrati-
sche Kamerfractie. Wg hebben hem geeae
lessen te geven, overtuigd als wg zgn, dat
wg zei ven straikolea in velen, maar werden wg
geroepen om voor hem te zgn de vriend, die
de feilen toont, dan zouden wg hem alleen
verzoeken te bedenken, dat het Hollandsche
spreekwoord wel zegt, dat de jongste schepen
het vonnis w g s t, maar met dat hg het
nitsohreeuwt. Hg is jong en kan, als
hg wil, veel leeren,en zich overtuigd honden,
dat zgne collega's hem zgne jeugd bengden
'i*
De schrgver der Brieven uit de Hoofdstad
der Leeuwarder Courant behandelt in het Maan-
dagnommer een Amsterdamsoh ide
aal, ofte wel het „patent-Kamerlingh Onnes."
Deze idealist wilde in drie dagen een nul-
lioen bgeenbrengen om de Bijenkorf zgn plaats
in het zonnige hoekje te ontrooven. We geloo-
ven met, zoo schrgft hg, dat er een Aas-
sterdammer is geweest, die niet geglimlacht
heeft over dat idéé, hoe aanlokkelgk het
andere, dat er aan vastgekoppeld werd,
n.m. stichting van een koloniaal expositie
lokaal, ook scheen. Men lachte, Bpotte, trok
zgn sohouders open de heer Kamerlingh On
nes lachte, spotte, schonderschokte mêe. Zoo is
hg nu eenmaal 1 Zeer gezien in handelskringen
gesproten uit een geslacht, waaruit ook twee
zeer verdienstelgke Nederlanders voortkwamen,
allengs bovendien den rgperen leeftgd nade
rend, besohikte de heer K. O. over een nog bgna
kinderlgk idealisme, dat hem maakt tot een der
meest beminde figuren nit het Amsterdamseh
openbaar leven. Vroeger in den Baad kon
hg daarvan op zoo'n, bgna zouden we zeggea,
aanvallige wgze blgk geven! Druk-sprokead,
telkens zich latende afleiden van zgn onder
werp door een «mooi" idee, kon hg zioh soms
zóó opwinden, dat zgn gansche lichaam als
't ware meesprakzioh wringend, draaiend,
rgdend op zgn stoel, te klein om zgn langea
beenen ruimte van beweging te geven, ge
beurde het zelfs eenmaal, dat hg met agn
lange onderdanen zoojhulpeloos verward raakte,
dat hg, midden in een rede, moest ophouden
en den bgstand van agn haarman moest
inroepen om grooter ongeluk te voorkomea.
Een zeer luid gelach spoelde toen natnurlgk
de resten van sprekers proratie weg. We
zeiden het reeds, zoo is hg nu eenmaalidealist,
beminnelgk, vindingrgk, maar ook ia dan
regel iets, dat hg een «klein detail" soa noe
men, nit 't oog verliesend
Toch vinden we het niet mooi van Amster
dam, dat het «patent-K. O." sooals het op de
Bears heette, zoo spottend heeft ontvangen.
Ja, er zgn een aantal menschen geweest, die.
