MIDDELRERGSCHE COURANT.
N*. 29Ö.
132* Jaargang.
1909
W oensdag
15 December.
Middelburg 14 December.
Sprokkelingen.
Benoemingen enz.
Uit Stad en Provincie.
Deze oourant verschijnt d n g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prij» per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 1.
Atzonderlijke nummers kosten 5 cent.
A'dvertentiën bjj abonnement op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zjjn aan bet bnreaa te bekomen.
Advertentiën voor het eerstvolgende nummer moeten dei middags vóór één nux
aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën10 cont per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familioboriohien en Dankbetuigingen van 17 regels i 1.50elke regel meer
%0 cent Reolamos *0 cent por rogel. Grooto letten naar de plaats, die tij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclamos, niet afkomstig uit Zeeland, betreffend*
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeea Advertentie-Bureau A. DE lA
MAR As., N.I. Voorburgwal 366, Amsterdam.
Niouwon abonnès togen 1 Januari a. s
den wij de deze maand nog verschijnende
nommers kosteloos.
De Administratie.
Het beslnit, Zaterdag door de Centrale Anti-
revolutionnairc kiesvereeniging genomen ten op
zichte der verkiezing voor de Tweede
Kamer in het district W jj k bjj
Duurstede, is toch zeer eigenaardig.
Alle fermiteit en alle fierheid is daarbjj
ingeboet.
Toen de heer D'Aumale baron van Harden-
broek eenmaal te kennen had gegeven dat hg
ter wille van den Roomsch-Katholieken can-
didaat zich wilde terugtrekken wat, als wjj
ten minste de Stichische Courant mogen geloo-
ven, geschied is was wel het pleit voor een
deel beslistmaar vragen wgwas er geen
ander persoon te stellen
Toch schgnt er heel wat strjjd op de ver
gadering geweest te zjjn.
Eerst na langdurige besprekingen is het
beslnit gevallen om geen eandidaat te Btellen
en dien der Roomsch-Katholieken te steunen.
Ten slotte hebben dus de antirevolution-
nairen toch voor de Roomsche eischen het
booid -» Hen tot dusver door hen
bezetten zetel prjjs gegeven.
Na de Knyper-zaak en de Calvinistische
aanmatiging inzake de preekenbundels het
een zoowel als het andere zeer ontstemmend
voor de Roomsch-katholieken pasten den
anti-revolutionnairen deemoedigeid en toegeef
lijkheid teneinde de coalitie het doel dat
zoo velerlei middelen schgnt te heiligen
wiet in gevaar te brengen. Een partjj als de
antirevolutionnaire, die haar politieken in
vloed voor een groot deel bezit bjj de gratie
der Roomachen, mag ook niet al te veel
noten op haar zang hebben.
Zij heeft dit nu blgkbaar eena begrepen.
De bondgenooten zjjn dan ook, en terecht,
niet te beBt te spreken over de preeken-
k w e s t i e aan boord van onze Marine schepen.
Ivenals Land en Volknoemen ook wjj het
een gelukkig versohjjnsel, dat van roomach
katholieke zjjde protest wordt aangeteekend
tegen het drjjven van de antirevolutionairen
onder leiding van dr Kuyper om op de vloot
een regeeringspropaganda te voeren voor hun
eigen kerkleer. »A1 zou er slechts 1, ja al
zou er geen enkel katholiek op de vloot dienen",
zegt De Gelderlander»dannog kan de Katho
lieke Staatapartjj er niet toe medewerken de
•pvattingen van dwaalleeraren over het Chris
tendom aan boord van onze schepen te doen
verkondigen."
Dwaalleer of niet, de overheid behoort voor
goen kerkleer partjj te kiezen. Dit kan geen
vrjjzinnge dulden, maar ook geen belgder van
een ander geloof. De Minister Heemskerk is
te verstandig om het te beproeven.
En De Tijd valt in dezen den Calvinisten
niet bjj.
»Men telt zoo schrjjft zjjne redactie
onder de bemanning onzer oorlogsschepen be-
trekbeljjk weinig katholiekenzoo weinig
meent De Standaard, dat deze, als het op de
praktgk aankomt, geheel buiten aanmerking
kannen bljjven. Een BtatiBtiek hieromtrent be
zitten wg niet, maar wel weten wg dat -
▼eel ot weinig er Katholieken onder het
marine-personeel gevonden worden. Er moot
dm* wel degeljjk met de aanwezigheid, althans
met de mogelijkheid der aanwezigheid van
Katholieken aan boord van 's lands schepen
van oorlog rekening worden gehoudenzooals
er ook in 't algemeen rekening moet worden
gehouden met de mogelijkheid, ja, waarschijn
lijkheid, dat zich aan boord van een oorlogs
schip personen bevinden van zeer uiteenloo
pend godsdienstige en levenB-opvatting.
Het ware zeker wensoheljjk, indien dat ge
deelte der bemanning, hetwelk zioh daartoe
verplicht acht ot daaraan behoefte gevoelt,
ann boord onzer schepen geregeld des Zondags
godsdienstoefening kon bjjwonen Maar daartoe
zon men >voorgangers" aan boord of althans
op de vloot moeten hebben van verschillende
gezindte en riohting.
Dit nu is, bepaaldelijk bg onze marine, niet
mogeljjk.
De bemanning van één enkel sobip ie te
klem (onze grootste oorlogsschepen tellen 300
a 400 koppen) om voor elk schip afzonderlijk
een katholiek priester, een orthodox en een
modern protestantech dominee en misschien
nog andere rtoodig geachte «voorgangers" te
kunnen aanstellen.
Bljjft men het nu wenscheljjk achten
dat des ZondagB aan het zeer gemengde gezel
schap, hetwelk de bemanning vormt, iets van
stiehteljjken aard worde voorgelezen, dan kan
het niet anders, of dit zal zich tot algemeen
heden en tot de oppervlakte moeten bepalen.
Diepere, veel bestreden geloofswaarheden zul
len daarin zelf niet mogen aangeroerd worden.
Groot nnt dan ook verwachten wg van zulke
leziDgen godsdienstoefeningen kan men ze
bezwaarljjk noemen in den regel niet.
Geschieden ze door een oifioier, die door
houding en stem bljjk geeft van onverschil
ligheid of minachting, dan kan zelfs groote
ontstichting veroorzaakt worden.
Wg voor ons zouden daarom afschaffing van
i tegenwoordige Zondags-plechtigheid aan
boord onzer oorlogsschepen volstrekt niet te
betreuren achten. Vooral niet, indien geljjk-
tjjdig met die afschaffing kon worden inge
voerd, dat aan groepen der bemanning, welke
daarom verzochten, behoorljjk tjjd ongelegen
heid aan boord werd gegeven, om des Zondags
gezamenljjk een uur, des noods een half uur,
op stichtende wjjze door te brengen.
Wg geven het denkbeeld in overweging aan
wie het aangaat. Pogingen tot invoering van
een Calvinistischen preekenbundel zouden ook
bjj ons bestrgding vinden. De Minister
best, om als Minister in een rechtsch Kabinet
een goed figuur te maken, en om zjjn vrienden
aan de rechterzijde, zooveel hg kon, genoegen
te geven. Zjjn wil en bedoelingen dnarbjj
waren ongetwijfeld te prjjzen. Laat bg echter
zorg dragen, daarbjj niet nit het oog te ver
liezen. dat de rechterzijde ook nog andere
fractiën telt dan de anti-revolutionnaire alleen.
Alles wat strekken kan, om zedeljjkheid en
oprechten godsdienstzin bg de bemanning van
onze vloot aan te kweeken en te bevorderen,
kan op onze warme sympathie rekenendaar
entegen zonden wg ons tot krachtig proteBt
genoodzaakt zien, indien ooit gepoogd zou
worden den eenen of anderen bepaalden vorm
van Protestantisme als Staatsgodsdienst op
onze vloot in te voeren."
Hoe nu de antirevolutionnaire partjj die
zaak geregeld uit' zien, iB ons nog duister.
De antirevolutionnaire Rotterdammer schrjjit
aan het slot van een beschouwing daarover
«Dikwerf genoeg is bg do stembus beseft,
dat in den diepsten grond het geloof in de
Godheid van Christus het cement vormde van
de coalitie der Christeljjke partjjeD.
Calvinistische prediking van het Evangelie
van Overheidswege als in de 17de eeuw, geljjk
liberale bladen het nu doen voorkomen, wordt
door de antirevolutionnairen niet gewensoht.
Maar wel, dat een Christeljjke Overheid asn
het personeel in haren dienst, voorzoover dat
uiteraard van eigen vrjjheid en eigen huis
houding is verstoken, een geestelijke verzor
ging geve, waarbjj op de waarheid des
Christendoms de hoogste prjjs gesteld wordt,
Als het blad nu maar eens zeggen wil wie
de waarheid heeft.
En De Standaard schrgft eveneens in orakel
taal
Een moderne bundel geeft voor ons ver
loochening van den Christus. Een orthodoxe
bnndel geeit aan de modernen een predioatie
van veronderde, valsche geloofsvoorstellingen.
Het is vuur en water. Hoe wilt ge dan die
beide verzoenen?
Daargelaten nu nog, dat ge op het stand
punt van de Liberale pers volstrekt niet alleen
met de modernen en orthodoxen hebt te
rekenen, maar ook met de theosofen, spiritaa-
listen, agnostieken en atheïsten, die, als de
Btrekking met ter daad ««algemeen zal zjjn,
even veel recht als do modernen hebben, dat
er ook met bun overtuiging zal worden
gerekend.
Bg zoo groot verschil van overtuiging allen
te bevredigen, is nu eenmaal volstrekt onmo-
geljjk. De differentieering gaat daartoe veel te
ver. Wie voorgaat bg een godsdienstoefening,
moet van ten bepaald standpunt uitgaan, en
de veiligheidsklep kan alleen hierin liggen,
dat men iemand van andere ovortniging niet
dwingt om aan zulk een godsdienstoefening
deel te nemen."
Hoe dan die zaak te regelen
Sn waarom dat voorgaan alleen aan een
orthodox predikant toegestaan die «een Chris
telijke preek" houdt, waarin de »B
■grondslag zjjn moet". Die bladen zeiven
onmogeljjke in van een goed
redeneeren maar in "t vage en onbestemde.
Hun houding komt tevens niet overeen met
het standpunt der Kamerleden tegenover
Ministor Wenthol'. Dat was fermer en conse
quenter.
De Nederlander, het Christelijk Nationaal
orgaan, neemt den Minister in bescherming
on beweert dat de- in de Kamer aangevallen
preekenbundel reeds onder het Kabinet-Kuyper
in gebruik was. Dit dien bnndel kiest de
commandant de preek die hg zal voorlezen.
Alweer een bewjje voor ons beweren dat
de geheele aanval tegen den heer Wentholt
een spelletje was van dr Kuyper en de zjjnen
om hun macht te doen gevoelen.
Verder Bcbrjjft genoemd blad
«Doch hoe dit zjj, in geen geval behoort
den tjjdeljjken Minister van Marine eene grief
te worden gemaakt van misstanden op het
gebied van godsdienst en zedelijkheid dan voor
zoover deze door dwangmaatregelen kunnen
worden bestreden. De Minister heeft getoond,
togen zulk een bestrgding niet op te zien, en
geenszins geweigerd naar datgene te trachten
wat op indirecte wjjze bereikbaar is. Wil men
eohter verder gaan, wil uien dat de toestanden
bg de marine beter dan tot dusver voldoên
aan wat van eene Christeljjke natie mag
worden geëischt, dan dienen de pogingen
daartoe aangewend te worden door hen, die
dien last van den Heere der Gemeente hebben
8^ Tfyy?e8ic ÜV,
dier pogingen kunnen meeworken."
Terwjjl De Standaa'd niets dan lof heeft
ior Minister T a 1 m a, en o. a. beweert
dat deze bleek «uitnemend in de verschillende
onderdeelen van zjjn rjjk-vertakt Departement
thuis te zjjn, elk bestrgder terdege te woord
stond en ten slotte wie nog aarzelde over
tuigde", verzekert de Haagsche correspondent
van de Zutphensche Crt dat de Minister bg de
bespreking van zjjn begrooting strenge en
verdiende critiek moest vernemen zjjn beleid
in één opzicht te kort schoot; en bjj den
vasten wil mist om te hervormen.
Men heeft, zoo Bcbrjjft deze correspondent,
van dezen staatsman hooge verwachtingen
gekoesterd. Men kende zjjn jjver en scherp
vernuft, zgn jarenlang streven, als predikant,
te midden der misdeelden en dacht dat, zoo
iemand, dan deze, zgn schouders zou zeilen
onder de reuzentaak die een Minister van
Arbeid ia toebedeeld.
Maar volgen kan bjj, leiden niet.
Ten opzichte der ongevallenverzekering
reedB gebleken hoe weinig kracht er van hem
uitgaat.
En nu weêr, bg de kweBtie van den tien-
urigen werkdag, kwam 's Ministers onzekerheid
duideljjk aan het licht.
«De Kamer heelt reeds een motie aangeno
men, waarin de wenecheljjkheid van den tien-
urigendag ia uitgesproken, behoudens de
striktst noodwendige uitzonderingen. Zjj gaf
als hare meening, dat invoering van den
aldus beperkten arbeidsduur op dit oogen-
blik mogeljjk en dringend noodig ia, wilde
alleen een spanne tjjds wachten, opdat de
regeering zich kon beraden over de uitzonde
ringen en de overgangsbepalingen ten be
hoeve van sommige bedrjjven.
«Maar de Minister wil daar niet aan. Over
dit hoogst gewichtige vraagstuk bezit hg geen
meening; bg heeft zioh alleen laten bewegen
der arbeidsinspectie op te dragen een onder
zoek in te stellen, niet naar de uitzonderin
gen doch naar de hoofdzaak. AlduB kan het
jaren lang duren voordat er iets van komt,
ja, voordat een r«pport verschjjnt. en. inmid
dels bljjft de zaak geljjk zjj is. Er bostaat
hier een kenmerkend politiek verschil tusechen
den Minister en de Kamer, welker uitspraak
eenvoudig voor kennisgeving aangenomen
wordt".
En verder merkt die schrjjver op dat de
Minister van zgn collega Heemskerk weer
veel geleerd heelt, o ra. de knust van om eene
zaak been te praten. Geen enkele maal
hoorde men een klank in zjjn redevoering die
diepere overtuiging ot geestdrift deed kennen.
De spitsvondigheid van den heer Talmastond
het meost op den voorgrond.
En de rechterzjjde zweeg.
Kameroverzicht.
Zitting van Maandag
Heden nacht - eigenlijk Dinsdag morgen
precies om halt één, werd het spoorweg
debat, waarmede de Kamer in den namiddag
was aangevangen, gesloten
„Hebt medelijden," riep de Minister van
Waterstaat uit, toen luj zijne redevoering
begon. En hiertoe bestond alle aanleiding.
Het was een schier eindelooze reeks „lots
verbeteringen" van het spoorwegpersoneel, die
hij had moeten aanhooren.
En als het geen „lotsverbeteringen" of
grieven" waren, dan waren het verlangens
naar verkeersverbeteringen over het geheele
land, dio aan de beurt kwamen, om zoodra
dit onderwerp uitgeput raakte, de „locale
grieven" over stations, bruggen, dubbele en
enkele rails enz. enz. op 't tapijt te brengen.
Inderdaad het was om innig medelijden te
krijgen I Het was dan ook in één woord
verschrikkelijk, zooals er op los gebabbeld
werd.
Aproposzou er niet een vaste dag ia
do week bepaald kunnen worden om uitslui
tend die „lotsverbeteringen" te bespreken?
Zooals nu, kan 'ttoch niet langer gaan.
Do Minister „sneed" wel eenige „sprekers"
af, door hen uit tc noodigen de „zaak" op
zijn kabinet te komen bespreken, maar er
bleven toch nog zóó velen over, dat er geen
doorkomen aan scheen.
Gelukkig dat de heer Regout eeu vaardig
spreker en debater is. anders hadden wij den
-doren.
Van de wensclien van ïcderen „spreker"
id Z. Ex. een „dossier" gemaakt, en vlie
gensvlug werd die enorme stapel „dossiers"
afgewerkt.
Do lezer houdc het ons ten goede, dat
wij niet uitvoerig melding maken van al de
onderwerpen, welke ter tafel zjjn gebracht,
en hier uit het antwoord van den Minister
slechts een drietal punten releveeren, die van
cenigszins algemeen belang zijn
In de eorsle plaats dc Zondagsrust, meer
in het bgzonder door den heer De Visser
aangeroerd. Z. Ex. meende, dat, zoolang het
publiek blijft eischen, dat op Zondag dezelfde
ervoerswijze plaats heeft als door de week,
de gewenschte sabathrust voor liet personeel
een „uiterst moeilijk" op te lossen probleem
blijft
Het aanschaffen van reserve-personeel zou
de verkeersveiligheid in gevaar brengen, en
ook jtéér kostbaar zijn. Daaraan kan dus
niet gedacht worden
Bovendien was toch over het algemeen de
Zondagsrust voor het personeel vrijwel ver
zekerd 47 o/o van hen had ook thans reeds
een „betrekkelijker!" Zondagsrust Het blijft
natuurlijk 's Ministers „ernstig streven" om
hierin op den duur nog verbetering te bren-
knappe, duidelijke en korte verdediging van
'zSjn®- beleid.
Morgen het „post-debal
Over den door den heer De Visser gestelden
eisch van het „Christelijk beginsel" in deze
materie, <zwceg Z. Ex. in alle talen.
Minister Regout is onder al zijne collega's
misschien wel de nuchterste van geest, komt
ook uit Maastricht, zooals men weet, waar
men zich over die „Christelijke beginselen"
niet zoo erg druk pleegt te maken.
Wat den toestand van het personeel betreft,
en speciaal de herziening van het kon.
besluit van 1905, was van hem geen ingrij
pende maatregel te verwachten.
De heeren Troelstra, Treub, Jansen en De
Visser, die dit onderwerp in den breede be
sproken hadden, werden verwezen naar het
beginsel der „mimstriëelo continuïteit," waar
aan de Minister zich hield.
Do eischen van de ereeniging van 't
1. Sp. personeel werden beslist door Z.Ex.
De Minister meende, dat handhaving van
de bepalingen van het kon. besluit van 1905
geen bestendiging van misstanden behoefde
mede te brengen.
Ten slotte besprak Z.Ex. de verhouding der
Regcering lot 'de spoorweg-directies.
Do heer Treub, die er op gewezen had,
dat beide directies den Staal zouden kunnen
dwingen binnen korten termijn haar bedrijf
over te nemen, werd geantwoord, dat met
die mogelijkheid rekening was gehouden
Dit gevaar dreigt, volgens Z. Ex., ook
slechts van de Maatschappij tot Exploitatie
van Staatsspoorwegen Overval van naasting
is uitgesloten.
Overigens stelde de Minister zich, bij zijn
verhouding tol die directies, op den bodem
van den bestaanden toestand en laat hij
zich leiden door het „beginsel van samenwer
king", dat z hier beslist noodzakelijk is.
Simma svmmarum was zrjn antwoord een
Bij kon. besluit:
is aan mr. R. D. Baart de la Faille. o!p
verzoek, eervol ontslag verleend uit zytie
betrekking van vice-president der arroud -
rechtbank te Dtrecht, onder dankbetuiging
is aan J. Romunde, directeur van het
huis van bewaring te Leeuwarden, op ver
zoek, uit die betrekking eervol ontslag ver
leend
is J O. C Bouma, ontvanger der directe
belastingen en accijnzen te Wijk bij Duur
stede, op verzoek, ontheven van zjjn tegen
woordig beheer
De Minister van Marine verleend Vrijdag
geen audiëntie.
Vrjjdag wacht het publiek to Middel-
i t g een Gramophone concert in het ocAw-
tershof. Het doel van dit concert ie, naar de
concertgever, de heer H. U. E, van Heimburg,
ons mededeelde, het publiek in 't algemeen in
de gelegenheid te stellen, meer dan tot nu toe
gewoonljjk hot geval is, bennis te doen maken
met de Gramophone in haar meest volmaak
ten vorm, evenwel niet als reclame voor een
of ander speciaal fabrikaat.
De heer Van Heimburg beschikt over een
groote Concert Gramophone, dio wg onlangs
eenige nummers vnn het uit te voeren pro
gramma hebben hooren weergeven. Het bleek
onB dat het instrument zeer natuurgetrouw,
inmutru vat, uiaiuuputmc-mu/uua. ityiki
het ons wel de moeite waard het concert bg te
wonen. Het programma is goed gestoffeerd,
opnamen nit bekende opera's, nummers van
bekende zangers en zangeressen, o. a. van den
Italiaanschen tenor Caruso enz.
De toegangBprgzen zullen wellicht geen be
letsel zgn om eene te gaan luisteren.
Op het door don gemeenteraad in handen
van Bnrg. en Weth. ter afdoening gesteld
adres van het Natuurkundig Gezelschap alhier,
waarin vergunning wordt verzocht voor den
aanleg cener eleclnsche geleiding van de
Doopsgezinde kerk naar de Heerengraoht nabjj
d» St. Jorisstraat, waar zjj aansluit ann de
bestaande geleiding, die eenige jaren geleden
is toegestaan aan het bestuur der godshuizen,
is door het dag. bestuur afwjjzend beschikt.
ln den nacht van Zondag op Maandag
iB hier ter stede inbraak gepleegd in
het kantoor van den baas op de houtwerf der
firma Den Bouwmeester, Borsius en Van der
Lejjé.
Een lessenaar is opengebroken, doch er is
nietB ontvreemd, wjjl deB Zaterdags het geld
wordt medegenomen.
Vermoed wordt dat de inbreker iemand is,
die goed op de hoogte was van de plaatse-
ljjke gesteldheid.
Zondag avond tusechen zes en acht unr
is, tjjdens de bewoners naar de kerk waren
ingebroken in een huis op den Nieuwen
Vlissing6chen weg onder Koudekerk e.
De inbreker, die vermoedelijk door de ach
terdeur is binnengekomen, heeft een linnen
kast opengebroken en d&arait circa f 60 in
specie ontvreemd.
Een lade uit die kaBt, waarin zich gouden
i zilveren voorwerpen en eonig geld bovoad,
werd op de tafel gezet, doch daaruit wordt
niets vermist. Een bakje met een vrjj groot
bedrag aan geld, dat ook in de kast was ge
borgen, is onaangeroerd gelaten.
Van den dader is nog geen spoor ontdekt
Dit Vlissingen.
In tegenwoordigheid van een groot aantal
hoofdambtenaren van den etaatsBpoor van hier
en Breda werd hedenmorgen de stootbok, die
dient tot beveiliging van het station, beproefd.
De hoofdingenieur van den staatsspoor be
gaf zich te dien einde op eene der grootste
mailtreinmaehines en reed eerst met geringe
vaart tegen den stootbok, Achter de machine
waren een zeBtal open wagene, beladen met
grind geplaatst.
Verscheidene malen werd tegen den stootbok
gereden, die telkens meer en meer ingedrukt
werd. De bok werkte goed. De proet duurde
ruim een nnr. Eenige wagens waren beschadigd
terwjjl de ladingen versohoven waroD.
Hedenavond worden uit Engeland 94*2 zakken
poststukken verwacht.
Ter behandeling daarvan zgn 30 Duitsche
beambten overgekomen.
