MIDDELRURGSCHE COURANT.
Zaterdag
27 November.
Kameroverzicht.
N°. 280.
132* Jaargang.
1909
Dete courant verschijnt dodelijke, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. I 1.
Afzonderlijke nummers kosten 6 cent.
A d e'r t e n t i etn bjj abonnement op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zjjn aan bet bureau te bekomen.
Advertentiën voor. jhet eerstvolgende nummer moeten des middags vóór één uur
aan het bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën10 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regela f 1.50elke regel meer
80 cent Reclames 40 cent per regeL Groote letters naar de plaats, die iq innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffend*
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DB LA
HLAB As., N.I. Voorburgwal 386, Amsterdam.
Vriendelijk verzoek.
Mogen wjj h.h. adverteerders neg eens ver
zoeken de advertenties bjj tjjds, zoo het eenigs-
zins kan groote annonces bjj voorkeur een dag
te voren, op te geven.
Slechts wanneer wjj de orders bjjtjjds ont
vangen, kannen wjj voor een goede verdeeling
der plaatsruimte zorgen.
De Administratie.
Middelburg 26 November.
Een ongewettigde waarschuwing.
Nog niet lang geleden heeft de Minister
van Justitie, zooals men zioh wel herin
neren zal, op zeer onhandige wijze gewaar
schuwd tegen de Mormonen.
Hrj verwees destijds hen, die omtrent die
seote inlichtingen verlangden, naar den
directeur van het rijksbureau ter bestrijding
van den handel in vrouwen en meisjes te
Amsterdam, hoofdcommissaris van politie,
aldaar, en maakte zioh daardoor sohuldig
aan een ongepaste verdachtmaking van de
Mormonen.
Er bleek daarbij kerkelijke naijver en
vervolgingsznoht in 't Bpel te zijn waartoe
de Minister was aangespoord door zijn col
lega Talma, onder invloed van een predi
kant, die geklaagd had over de praktijken
der Mormooneche zendelingen.
Minister NelisBen, anders uiterst voor
zichtig, had zich daardoor doen beïnvloe
den.
Later had men Minister Talma wel mee
gedeeld dat men te lichtvaardig in zijn
oordoei was geweest, maar het was toen te
laat; de onvoorzichtige en ongegronde
waarschuwing was reeds in zee en de seote
geblameerd.
Maar met die erkentenis van eene ver
gissing waren de daardoor opnieuw opge
doken en versterkte lasterpraatjes omtrent
haar nog niet uit de wereld. Integendeel.
Nn heeft Woensdag te Kampen een
groote openbare vergadering plaats gehad,
waarin door een Mormoon de vraag beant
woord werd: „Moet tegen het Mormonisme
gewaarschuwd worden
Tegenover de groote onhandigheid in
dezen, door genoemde ministers begaan, is
het niet meer dan billijk ook kennis te ne
men van het door aanhangers der aange
vallen secte ter verdediging en ter weer
legging aangevoerde.
De belijder van haar leer, die het
woord voerde, was een Nederlander, met
vrien een drietal jonge vrouwon, blijkens
hun taal van Amerikaonschen huize, op
het podium hadden plaats genomen.
Hy begon, blijkens een verslag in de
Prov. 0cerijs8elsche en Zwolsche Courant,
met de opmerking dat juist door ge
noemde waarschuwing van de Nederland-
sche regoering de zaak van het Mormonisme
een groote actualiteit had gekregen.
Het Mormonisme werd vooral hier in
Nederland belasterd, tot van den kansel
zelfj werd er tegen gewaarschuwd. Dat
bewees echter niets. Men had ook gewaar
schuwd tegen de doleantie, tegen de af
scheiding, tegen de hervorming, tegen de
eerste ohristenen, ja de Joodsohe priesters
waarschuwden eenmaal tegen den Christus
zelf.
Men ging id óns land zelfs zoo ver dat
men de Mormonen besohuldigde meisjes
nnar Utah te lokken om daar in 't rots
gebergte onzedelijkheid met haar te plegen.
Met uitspraken van anti-Mormoonsohe
Amerikaansche bladen bewees Bpreker hoe
ver deze aantijging bezjjden de waarheid
was. ZoolaDg in Salt-lake City alleen
Mormonen woonden, bestonden daar geen
bordeelen, geen kroegen, geen dobbelhuizen.
Leze deden met de vijanden der Mormonen
eerst later hun intrede. En tot op dezen
dag bezoekt geen Mormoon die huizen.
Vandaar dat de kroeghouder aldaar den
sterk8ten Bteun der predikanten in hun
strijd tegen de „heiligen der laatste dagen"
vormde.
Wat de waarschuwing der Nedorlandsohe
regeering betreft, 1500 Nederlanders, woon
achtig in den staat Utah, hebben ten over
staan van een notaris een acte onder eede
bevestigd, waarin zij verklaren geheel vrij
willig naar Amerika te zijn getrokken en
daar geenszins werden teleurgesteld. Inte
gendeel voelden ze zioh zeer gelukkig. Die
uote is naar onze regeering opgezonden-
De Mormonen lokken geen Nederlanders
naar Amerika.
Omgekeerd hebben zij wel 2000 zende
lingen over de heele wereld uitgezonden,
om de blijde boodschap van den profeet
Joseph Smith te verkondigen.
Merkwaardig is dat juist tengevolge van
de waarschuwing der regeering de trek uit
Nederland naar Utah aanzienlijk is toege
nomen.
Naar aanleiding van een boekje Het
Mormm isme ontmaskerd beweoB spreker
met het werk van Mormon in de hand ,dat
al wat in dit boekje werd gemeld bijna
geheel onwaar was.
Een algemeen verspreide beschuldiging
is dat de Mormonen voorstanders zijn van
veelwjjrerij. Spreker antwoordde hierop dat
2000 dollars is ui.geloofd voor dengene,
die bewijzen kan, dat sindB 1890 ondor de
Mormonen een huwolijk met meer dan één
vrouw werd gesloten. Niemand heeft die
groote geldsom kunnen verdienen.
De laster in de Nederlandsehe pers is
veelal overgenomen uit vijandige Ameri-
kaansohe bladen, waaronder vooral de
New-York Herald.
Men ging in zijn bestrijding zelfs zoover
dat men de Mormonen als veelgodendie-
naars signaleerde. Weer met een citaat
uit het boek van Mormon bewees spreker,
dat zij als goede christenen één God aan
bidden en Jezus Christus eeren als den
Heiland. Ook was 't niet waar, dat zij ooit
Joseph Smit, hun profeet, als een Heiland
hadden vereerd. Spreker heeft 15 jaar in
Utah gewoond en omgegaan met hun voor
mannen, die allen hun goddelijk werk
zonder bezoldiging verrichtten. Hij heeft
daar een zedelijke reinheid gevonden, die
ons, Nederlanders, ten voorbeeld mag strek
ken. Men heeft het Mormonisme oen pest
buil genoemdhet is een zuurdeesem, dat
«1e wereld voorbereidt op de komst van
't Godsrijk.
Verklaringen in denzelfden geeBt zijn
reeds vroeger afgelegdmaar het dacht
ons nuttig om de verzekeringen, in Kampen
gegeven, te helpen verspreiden.
En na mogen dergelijke sprekers en be
lijders niet van eenzijdigheid en vooringe
nomenheid zijn vrij te pleiten, zij hebben
dit in ieder geval gemeen met die van
andere godsdiensten, ook van den Calvinis-
tischen, en uit hunne beweringen blijkt toch
in elk geval hoe voorzichtig een zich bij
uitstek noemende ohristelijke Regeering zijn
moet met hare waarschuwingen tegenover
andere godsdienstige secten.
In haar ijver om voor eigen beginselen
en eigen belijdenis te pleiten, gaat zij daar
toe allioht over, maar zooals nu in dezen
ook op nieuw is gebleken, men begeeft zioh
daardoor allicht op zeer gevaarlijk terrein.
Het dunkt ons veel beter zich van der
gelijke waarschuwingen te onthouden en
goed onderscheid te maken tusschen de be
ginselen van anderer leer en de daden van
enkele harer belijders, die zoo vaak daar
van geheel afwijkeD.
Deze pleiten eohter niet tegen de leer
zelve.
Ook in de christelijke kringen vindt men
dergelijke afwijkingen en ongerechtigheden
in hoogo mate. De dagelijksohe ervaring
leert dit.
Hoeveel verdeeldheid, vinnige strijd,
liefdeloosheid, wederkeerige verbittering en
huichelarij iB er zelfs in die kringen om
van andere dingen niet te spreken.
In den laatsten tijd hebben wij wezenlijk
zelfs bij de voormannen onder de belijders
daarvan voorbeelden genoeg.
Maar daarom zal men toch niet mogen
beweren dat de leer, verkondigd door Hem,
wiens geboortefeest men op 'tpunt staat
weer to herdenken, niet veel heerlijks en
verhevens bevat.
Trouwens, het blijkt toch dat de Mor
monen ook die loer aanhangen en belijden.
En bij hen, zoowel ais bij de christenen,
zal wel het verschijnsel zijn waar te nemen
dat niet bij allen hun werken overeenkomen
met hun leer en met hun woorden.
Zitting van Donderdag.
Heden begonnen de replieken. Twee spre
kers namen er aan deel, die den gcheolon
dag wisten vol te praten, de heeren Drucker
en Troelstra.
Slechts door den Minister van Finantién
werden zy voorafgegaan, die zijn accijns-
verhooging verdedigde, onder aanvoering van
do gebruikelijke argumenten, dat deze ver
hooging niet alleen den kleinen man drukken
zou en dat het drankmisbruik er door zou
verminderen.
Een daarmee corrcspondeerende verlaging
van den suikeraccijns was onmogelijk, omdat
de schatkist die bate niet kon missen.
Wat Z.Ex. Kolkman heden in het midden
bracht, was dus niets nieuws.
Hetzelfde kan gezegd worden van hetgeen
door de volgende sprekers over de „antithese"
en de „Christelijke beginselen" 'werd be
weerd.
De vijf-uren speech van Minister Heems
kerk, Woensdag, had bij geen van beiden een
bekeering te weeg gebracht.
Hoe kon dat ook?
Mr. Heemskerk had al dien tgd verbruikt
om eenige algemeenheden tc zeggenlicht
had bij dus geenszins ontstoken.
Aldus mr. Troelstra en professor Drucker
Voor laatsgenoemd; zijn do „Christelijke
beginselen" „ledig" gebleven, en dienen zij
z alleen om op politiek terrein bijeen
te houden wat niet bij elkander behoort.
Ook mr. Troelstra was van diezelfde mee
ning, en pareerde bovendien op allervermake-
ljjkste wijze den aanval van mr Borgesius.
Wat de „aptithese" betreft, ontwikkelde mr.
Troelstra de schrikaanjagende stelling, dat
zij „doodgedebateerd" moest worden. Ieder
jaar opnieuw moest daarover gesproken wor
den, zóó lang lot zij „dood" was 1
Nu mr. 'Heemskerk er vjjf uren lang over
heeft staan praten, wachten ons wellicht nog
speeches van zeven k acht uren van mr.
Troelstra, om de antithese „dood" te praten
Een aardige opmerking maakte nog mr
Drucker over de vrijkaart van Minister Heems
kerk voor de spoorwegen.
Z. Ex. had daarin slechts een daad van
courtoisie gezien van de spoorwegdirecties
ten opzichte der regeeringi
Neen, zcide professor Drucker, art. 18 van
liet reglement zegt, dat deze vrijkaarten al
leen verstrekt worden, wanneer „het be
lang der maatschappijen" dit wenschelijk
maakt. Een daad van courtoisie alleen kan
dus liet geven van vrijkaarten niet zrjn. On
getwijfeld zal mr. Heemskerk hierop echter
wel weer een luimig antwoord weten te
vinden.
Ook over do Kuyper-zaak vielen heden weer
heel wat woorden.
Prof. Drucker was door de „verklaring"
van dr. Kuyper niet overtuigd en hield zich
op het standpunt, in zijn eerste rede inge
nomen, n.l. dat die „verklaring" nieuwen"
twijfel bij hem gewekt heeft. Verder merkte
hij op, dat do regeering met geen enkel ont
lastend woord over de schuld van dr. Kuy
per had gesproken, hoewel haar dit door
de vraag van mr. De Beaufort als het ware
in den mond was gegeven.
Minstens anderhalf uur heeft mr. Troelstra
weer over „de zaak" gesproken, waarbij liij
punt voor punt do „verklaring" aan een
uiterst scherpe criliek onderwierp.
Hetgeen dr, Kuyper gezegd had was z.i.
„misleidend"Dr. Kuyper had getracht on
nauwkeurigheden bij zijn tegenstanders te
ontdekken, welke niet bestondenhad de
voorstelling gegeven, alsof men hem van iets
beschuldigde, waarvan niemand hem kon ver
denken, ojn zoodoende de aandacht van de
hoofdzaak af te leiden.
Punt voor punt werd dit nagegaan.
Zeer ernstigen twijfel aan dr. Kuypers
waarheidsliefde had bij hem b. v. het feit
verwekt, dat Mathilde in 1906 een faillisse
ment van 2 ton sloeg, waarvan dr. Kuyper
kennis droeg, en dat deze ondanks die weten-
i schap toch met genoemde juffrouw in 1909
nog „zaken" deed.
Vermakelijk was de vergelijking, dooi1 mr.
Troelstra getrokken tusschen de Wilson-af-
faire in 1908 in Frankrijk en dc Kuyper-
zaak in 1909 in Nederland. Evenals in Fran
krijk toen een leelijke, manke juffrouw, die
zeer slim was, een belangrijke rol speelde,
zoo zien wij ook hier een dame, die aan het
zelfde signalement voldoet
Mathilde was, zooals mr. Troelstra, onder
algemeen gelach, verzekerde „een verplaats
baar (centrum van corruptie", en het was
hem onmogelijk te begrijpen dat dr. Kuy
per niet geweten zou hebben „welk vleesch
bjj met haar in de kuip had."
Nieuwo, afdoende bewijzen bracht mr.
Troelstra echter niet bij. Het bleef bij het
uitwerken van de oude vermoedens, geba
seerd op de bekende brieven, in Het Volk
gepubliceerd, en bij het opwerpen van nieuwe
vermoedens, ontleend aan de verklaring van
dr. Kuyper, in de zitting van j.l. Donder
dag afgelegd
Hoe zullen deze debatten nu eindigen?
Mr. Troelstra besloot met een parlemen
taire enquóto te vragen, doch wenschte.dat
het initiatief hiertoe zou uitgaan van de
rechter-zijde.
Zal de rechter-zijde aan deze ,opwekking
gevolg geven? Dit zullen wij morgen wel ver
nemen, want do Ijjst der sprekers is nog
groot, en vele leden der rechter-zijde staan
daarop ingeschreven.
Dr. Kuyper schitterde in deze zitting door
afwezigheid.
Heden avond werd een aanvang gemaakt
met de begrooting van Buitenlandscbe Za
ken. Het debat was zeer slap.
Wel namen tal van sprekers er aan deel,
maar veelal stonden zij voor leege banken te
praten. Het was bovendien bekend, dat do
Minister van Buitenlandsche Zaken door ver
koudheid heesch geworden, niet zou ant
woorden.
Reden te meer voor den heer Van Nispen,
die presideerde, om de heeren tot midder
nacht tc laten doorpraten.
De heer Van den Berch van Heemstede
had het over de invoerrechten op wijn in
Nederl.-Indiëde heer Patijn klaagde over
de misleidende berichten in de Belgische
couranten pvgr "onze oostercultuur en mos-
selenhandel, waardoor beide groote schade
leden.
De heer Van Asch van Wijck vroeg om een
subsidie voor den Vredebond en had het
over de Noordzee-cntcnte, waarover ook de
heeren Van Karnebeek, Van Idsinga en Hu-
gen lioltz redevoerden.
Over die Noordzee-entente schijnt veel ver
schil van ineening te bestaan
De Minister zal hierover zeker wel licht
willen verspreiden, want welke verplichtin
gen wij daardoor op ons genomen hebben,
staat lang niet vast.
Ook over subsidies, te verleenen aan Neder
landsehe scholen in liet buitenland (Dc Kan
tor en Van Lyndon van Sandenburg), over
het vestigingsverdrag met Duitschland en het
ontslag van den heer Van Heeckeren als ge
zant (Idsinga, Karnebeek on Hugenholtz) en
over het verbod van melk-invoer in Duitsch
land (Van Nispen tot Sevenaer, Rhedenwer
den beschouwingen ten beste gegeven, even
als over het oprichten van een persbureau,
waarover door den heer Van Vuuren eenige
opmerkingen werden gemaakt, die al van
heel weinig inzicht in die zaak getuigden,
ook al werden zij met een aplomb uitge
sproken, dat hier echter zeer misplaatst was.
Precies twaalf uur, toen er nog maar 5
leden in de zaal aanwezig waren, werd de
zitting gesloten.
Benoemingen enz.
Bg kon. besluit
is de soldaat-ziekenverpleger van het le
ger in Ned.-Indië J. Ilozcmont, ter zake van
zijn gedrag bij de krijgsverrichtingen in het
militair commandement van Celebes, Menado
en Timor gedurende het tweede halfjaar 1907,
alsnog benoemd tot ridder 1de klasse der
Militaire Willemsorde.
Tot lid der centrale commissie tot inrich
ting van de afdeelingen van Nederland en
zijne koloniën en tot behartiging van de be
langen der inzenders in die afdeelingen op
de Algemeene cn Internationale Tentoonstel
ling, welke in 1910 te Brussel zal worden ge
houden, is benoemd de heer F B. Löhnis,
inspecteur van den landbouw te 's Graven-
hage.
In de St Crt. no. 277 is opgenomen een
kon. besluit van den 22sten November 1909,
houdende machtiging tot uitgifte van schat-
kistpromessen volgens de wet van 5 Decem
ber 1881 tot een bedrag van f 10.000.000.—
Bij resolutie van den Minister van Kolo
niën is J H G. Schepers ter beschikking
van den Gouverneur-Generaal van Ned.-lndië
gesteld, ten einde te worden benoemd tot
ingenieur by de triangulaticbrigade daar te
lande
TWEEDS KAMEU,
Drankaccijns.
Bij nota van wijziging wordt thans voorge
steld het wetsontwerp tot verhooging van
den accijns op het gedistilleerd en voorloo-
pige regeling van de bestemming van de
opbrengst dier verhooging in werking te
doen treden op den dag harer afkondiging.
In het oorspronkelijk ontwerp was do dag
der in werking treding bepaald op 1 Janu
ari 1910.
Oost-Indië
Aan de departementen van algemeen be
stuur m Indië en de chefs van diensten is
officieel bekendgemaakt, dat de nieuwe Gou
verneur-generaal den 18en December te Ba
tavia met do Rombrandt aankomt en dat do
afgetreden Gouverneur-generaal den pvond van
denzelfden dag met de Koning Willem lil
naar Nederland vertrekt.
Uit Stad en Provineie.
Door Gedeputeerde Staten ii de sluiting
der jacht op hasen, patrjjzen, fazanten, kor
hoenders en kwartels in onze provincie
bepaald op SI December a.e. met zonsondergang.
By kon. besluit is aan G. A. P. van
Veen, wed. jhr mr E. P. Schorer, vice-presi
dent der arrondiseements-reshtbank te M i d-
d e 1 b u r g, een pensioen toegekend van f 690.
Uit Vlissingen.
Maandagavond te 8 aren houdt de Kamer
van Koophandel „n Fabrieken eene openbare
vergadering.
Omtrent tramplannen in Znid-
Beveland verzocht men onB opname van
de volgende mededeeling.
Door den heer B. Huyghebaort te Assebrouck
bjj Brugge ia aan de ingenieurs Cramers en
Polano te 's-Gravenhage opgedragen gedetail
leerde plannen op te maken voor een tram-
wognet op Zuid-Bevelnnd, teneinde deze over
te leggen bjj de aanvrage om concessie en
renteloos voorschot aan rjjk en provincie.
Deze plannen zjjn vastgesteld in een verga
dering van eenige invloedrijke personen op
dat deel van Zeeland, die op daartoe godane
uitnoodiging een comité tot ondersteuning
en bevordering der plannen vormen. Hetsjjn
de heeren M. de Jonge Jzn, lid van Gedepu
teerde Staten, mr. C. Lacasse, J. A. van Heel,
1. D. Fransen van de Putte, W. Kakebeeke.
J. C. H. Hollman, allen te Goes; W F. Lans-
hoek te Kloetinge, C. Koert te Wolfaartsdjjk,
D. Meulenberg te Oudelsnde, lz. Willemse Jzn
te Yerseke, D. Mulder te Ovezande. De heer
De Jonge neemt de functie van voorzitter
waar, terwjjl mr. P. Dieleman te Middelburg
met bet secretariaat ie belast.
In een Donderdag door hen gehouden ver
gadering stelden deze heeren in overleg met
den heer Hnyghebaert de projecten alduBvaBt
Baarland, Oudolande, Driewegen, steiger
Borsselen, Borseelen, 's Heerenhoek, Heinkens-
zand, 's Heer Arendskerke, 'b Heer Hendriks
kinderen en Goes,
Goes, Wolfaartsdjjk, Veer;
Goes, Kloetinge, Kapelle, Wemeldinge, Yer
seke, Kruiningen en Hansweert.
Daar echter een provinciale dienst in uit
zicht is gesteld tusschen Hansweert en Vlake,
is het laatste deel van het traject slechts
voorloopig vastgesteld en zal daaromtrent
nader overleg met betrokken autoriteiten ge
pleegd worden.
OverigonB is het geheele ontwerp niet dan
na ernstige bespreking en omvangrjjk des
kundig onderzoek vastgesteld.
Aanstonds zal met jjver aan het werk ge
gaan worden, opdat nog in den loop van het
voorjaar by betrokken gemeenten en polders
de noodige subsidiën kunnen aangevraagd en
in de a. s. zomervergadering der Staten het
renteloos voorsschot kan behandeld worden.
t Als een zeldzaamheid verdient wel ver
melding dat dezer dagen te Heinkenszand
een arbeider, die van zjjn baas geen toestem
ming kreeg om zjjn eigen suikerbuiten te
rooien, dat 's nachts verrichtte met behulp
van een lantaarn.
Donderdagavond werd te Heinkens
zand een muziekuitvoering gegeven door de
fanfare Euterpe, waarbjj ook eenige tooneel-
stnkjes en voordraohten ten beste gegeven
werden. De zaal was goed gevuld en de uit
voering voldeed zeer.
Denzelfden avond gaf te Hansweert het
fanfaregezelschap Sche'degalm een concert, ter-
wjjl tot afwisseling de heoren M. J. Voeten
en Zoon uit Tilburg optraden. Een en ander
gaf veel vermaak.
J |De nieuwe concertzaal van den heer Den
Boer bleek goed aan het doel te beantwoordon.
In de Donderdagavond te Yorseke
gehouden algemeene vergadering der Groene
Kruisvereeniging Ziekenzorg werden ah be
stuursleden herkozen de heeren C. Hartoog,
J. A v. Sprundo1 en P. de Vey.
In de kascommissie werden benoemd de
