MIDDELBURGSCHE 101 l!\M.
r. i8o.
182- Jaargang.
1909.
Dinsdag
3 Augustus.
Middelburg 2 Angnstns.
Benoemingen enz.
Bit Stall en Provincie.
Deze courint verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
ffrile per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland iranoo pp. f 2.
Aizonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertentiën bpabonnement op voordoehge voorwaarden.
Prospectussen daarvan zjjn aan bet bureau te bekomen.
Advertentiën voor het eerstvolgende nummer moeten des middags vóór één uur
aan hot bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën20 cent por regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclame* 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën on reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Npverheid en Geldwezen, iB gerechtigd het Algemeen Advertentle-Burean A. DEI LA
MAK Ac., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
De opgaaf van den spoordienst komt ii
dit Dommer voor op do gebruikelijke
plaste.
Bp bon. besluit
ie benoemd tot ridder in de orde van den
Nederiandschen Leeuw, jhr. W. Alberda vau El-
kenstein, directeur van het laboratorium van
het departement van financiën te Amsterdam
is aan den directeur van het postkantoor te
Utrecht, J. H. A. K. Gualthérie van Weezei,
op verzoek, als zoodanig eervol ontslag ver
leend.
Bjj resolutie van den Minister van Koloniën
is de oud majoor der cavalerie van het Ned.
Indische leger A. B. J. W. PoBno, ter beschik
king Tan den Gouverneur Generaal van Ned.
Indië gesteld om, met aanstelling als burgerljjk
ambtenaar, aanvankelijk met den titel van
adviseur, te worden toegevoegd aan den chef
•van den burgerlijken veeartsenjjkundigen dienst,
-voor de bestudeering van maatregelen ter
verbetering van het paardenras in de buiten
bezittingen.
De Minister van "Waterstaat verleent tot
.nadere aankondiging geen audiëntie.
Een der mooie huizen te Middel
burg, dat in de Koepoortstraat N 29, vroeger
bewoond door de dames Van den Broecke, is
overgegaan in handen van een geacht inge
zetene Tan Vlissingen, die zich weldra hier
metterwoon zal vestigen.
Heden herdacht de heer P. H. van der
Weel den dag waarop bjj voor 25 jaar bp de
firma J. G. en J. J. van der Harst a 1 h i e
als boekhouder in betrekking trad.
De patroon bood hem, als bewps vanwaar-
deering van zjjn ij ver voor en toewijding aan
4e aasc, een geschenk in enveloppe aan en de
bedienden schonken hem een fraaien barometer.
Bp kon. besluit is, met ingang van 1
Aug., aan P. Keulemans, agent der Rijksver
zekeringsbank te Middelburg, tjjdeljjk de
persoonlijke titel toegekend van inspeotenr der
agenten van de Rijksverzekeringsbank, en is
benoemd tot agent der Rijksverzekeringsbank
<G. Jonker, thans commies bp die instelling.
Ter gelegenheid van den alen verjaardag
van H. M. de Koningin-Moeder woei hier
ter stede van de openbare gebouwen en
van eenige partiouliere woningen de vlag.
Dat dit niet zoo druk geschiedde als andere
jaren, is zeker toe te schrjjven aan het minder
gunstige weder, dat ook oorzaak was dat de
parade van het garnizoen niet gehouden werd.
Te Vlissingen werd de parade wel
gehouden
Zondagavond vingen in den Schouwburg
op het Molenwater alhier de kermistooneel-
vooretellingen, deze week door de Nieuwe Ned.
in 1809.
Een eeuw'herdenking
5 door
J. H. D.
DeZeeuwsche koortsen.
Vóór we hierover in bijzonderheden treden
echter deze waarschuwing aan mogeljjke lezers,
die niet op de hoogte zpn met Zeeland, zooals
het nn islaten ze bp al hetgeen hier volgt
wel bedenken, dat wat men onder Zeeuwsche
koortsen verstond, sedert een halve eeuw niet
meer bestaat, althans geenszins in den
heftigen vorm van vroeger.
Een eeuw' geleden was dat anders en de
Engelschen waren er nauwelijks twee weken
of ze hadden het al ondervonden.
Reeds den 12en Augustus zegt do officier-
Er verscheen onlangs nog een speciale
studio over dit onderwerp: Les ficvrea zclcin-
daises et leur in/luence sur t'expedition anglaise
en 1609par Dr Van Loo, medecin de lre ctasse,
professeur a H'éco'e supérieure de guerre d la Haye
waarin ook de aangehaalde ziektocpfers be
treffende de garnizoenen op Walcheren duide
lijk het verdwenen zpn der ziekte aantoonen.
Tooneclverteniging te geven, aan met de opvoe
ring van Madame Saus Gêne, het bekende too-
neelspel van Victorien Sardou en Emil Moreau.
Daar het reedB vroeger hier is opgevoerd,
kunnen wp bespreking van den iuÈöud wel
achterwege laten.
Wat de uitvoering zelve betreft, deze heett
over het geheel zeer goed voldaan en het be
wps golovord dat hot gezelschap van den hoer
Dolmonto over goede krachten beschikt.
Bjjkans drie uren wisten de medespelenden
de belangstelling van het vrjj talrjjke publiek
gaande te houden, dank zij ook het prijzens
waardige optreden van de hoofdpersonen, die
boeiend en opgewekt spel te zien gaven.
Van die hoofdpersonen dient an de eerste
plaats genoemd mevrouw Mathilde Kiehl, die
een Madame Sans Gêne gaf, in bjjna alle op-
ziohten af. Tot het einde toe speelde zjj haar
rol van hertogin-wascbvrouw op een dikwpls
uitstekende wpze en deed zich daardoor ook
nu weer, evenals vroeger, kennen als een
diensteljjke actrice.
Er werd voor haar zells bjj open doek
applaudisseerd, zoo o.a. na het tooneel in het
eerste bedrjjf tusschen haar en Carolina, koningi
van Napels, mevr. E. van Beem, en prinses Elise,
mevr. L. te Mjjtelaar-Grader.
Mevrouw Kiehl werd goed bjjgestaan door
den heer E. Kramer, die als sergeant Lejèbre
later Maarschalk, verdienstelijk spel gaf.
De rol van Napoleon was in handen van den
heer B. Delmonte, die daarvan een zeer juiste
opvatting bleek te hebben. Zjjn grime
goed geslaagd.
Verder verdient nog vermeld te worden de
heer M. van Beem, die als Fouche', minister
van politie, een dankbare rol had.
Hot Bpel vau de overige medewerkenden sloot
goed bjj dat van de hoofdpersonen aan, waar
door een bjjna onafgebroken geheel verkregen
werd.
Na elk bedrjjf moest een paar malen ge
haald worden.
De monteeiing vau het stuk liet weinig
of niets te wenschen over.
De dames gaven fijne toiletjes te zien, tor-
wpl ook de costuums en uniformen van de
heeren alien in goeden etjjl waren.
De tooneelschikking in het voorspel, het
waachhuia van Madame Sans Gene, maakte een
aardigen indruk.
Morgen (Dinsdag) het gunstig bekende Pal.
jas, waarvan de Bredasche Courant o. a. schreef
dat de vertolking van de hoofdrol door den
heer Delmonte die van Victor Driessens zeer
nabjj kwam en alleszins te prjjzen viel.
Herinneren wjj ons goed, dan speelde de heer
Delmonte die rol ook hier reeds eenige jaren
geleden met veel buccob.
Het derde Zondagavondconcert, gisteren
in den tuin van het Schuttershof alhier door
het Middelburgse!: Muziekkorps, directeur de
heer Jan Morks, gegeven, was goed bezocht,
niettegenstaande het vrjj ongunstige weer en
de aantrekkelijkheden van de kermis.
Het publiek toonde zich na elk nummer
dankbaar door een luid applaus.
De nummers Wir tanzen Ringelreihen, lied
uit do operette Die Dollarprinzessin van Fall,
en Duo Concertante, voor twee ea-clarinetten,
van Möller, moesten herhaald worden.
briefschrijver in een brief over het beleg van
Vlissingen»Er is een soort van peBt hier,
die, naar men zegt, in den herfst beerBcht. Wp
beginnen de uitwerking reeds te voelen, zelfs
in hot open veld. Er is geen regiment of het
heeft reeds aanzienlijk geleden; bjjna het
heele 23ste regiment is in de hospitalen. De
schildwachten worden soms tweemaal afgelost
in plaats van eens, wegens de plotselinge
ongesteldheid van de manschappen. Ik beken
dat deze toenemende ziekte mjj erg verontrust.
De soldaten worden vaak uit het gelid weg
gedragen".
Die verbazing over de ziekte is echter wel
wat naïef, want reeds jaren en jaren lang was
Zeeland in Europa berucht voor militiare expe
dities juist vanwege die koortsen, en wat er
in de 18o en in het bogin van de 19de eeuw
de gezondheidstoestanden in Zeeland en
speciaal in Vlissingen geschreven is, is een
doorlooponde beschuldiging van onreinheid
tegen de Btoden, en van doodeljjke ongezond
heid tegeu hot klimaat.
Nu we sedort eenige jaren zoo wjjs zjjn go-
worden dat wo oen mug als overbrenger van
de malaria-besmetting kennen, nu weten we ook
dat do redenen, die vroeger opgenoemd werden
als de oorzaak dier koortsen, niet de juiste
waren. Ik zal niet uitweiden over de kwestie
hoe hot komt dat do ziekte vrjj wel verdwenen
is-, dat zjj aan medici overgelaten. Maar dit
inoen ik toch wel te kunnen zeggen al mogen
Het programma sloot met De Fremersherg
van Koennemann.
Na afloop trokken do meeBte bezoekers nog
naar de Markt, waar het toen vrjj levendig
werd. Voordien was het kermisterrein maar
schaarsoh bezocht
Pluvius spoelde er echter mot zjjn al te
milden zegen voor de meeston de aardigheid
al spoedig af.
De eerste Zaterdagavond, waarop het volgens
de traditie zeer druk dient te zpn, heeft dit
maal op den regel een uitzondering gemaakt.
Er waren veel menschen, daarvoor was het
Zaterdagavond, maar overdruk was het niet.
Een vreemdsoortig kermisganger verscheen
er diea avond in de gedaante van een paard,
dat op zpn eentje de Langeviele uit kwam en
de Markt opstapte, waar het echter al gauw
kljjken gaf op de geneugten van de kermiB
niet gesteld te zpn.
Op last van de politie werd het paard
tgdelpk ia een stal ondergebracht.
Naar wjj vernemen, is het dier het eigendom
van een landbouwer onder Zoutelnnde, uit
wion9 weide het weggeloopen was. Bljjkbaar
heeft het paard, dat tot voor kort den heer P.
aan den Nieuwlandschen weg toebehoorde
zpn ouden stal weer eens willen opzoeken en
is zoodoende op de Middelburgsche kermis
verzeild geraakt.
Do weersgesteldheid der laatatverloopen
maanden was natOarJjjk ook roor velen in
ouzo omgeving schadelpk.
De landbouwers klagen er over dat do ziekte
in de aardappelen zich meer en meer vertoont,
dat de erwten zijn tegengevallen, zoodat ze
hier en daar zelfs zpn omgeploegd, en dat de
witte en bruine boonen, als er niet spoedig
verbetering in 't weer komt, ook niet veel
opbrengst beloven.
Het hooi, anders om dezen tjjd binnen, is
nog voor een deel op de wei en 't geen bin
nengehaald is, kwam onder min gunstige
standigheden in de schuur.
De winkeliers, wier zaken voor een deel
van 't reizend publiek afhankelijk zpn, en de
hotel- en restauranthouders zien belangrjjk
minder vreemdelingen.
Do eigenaars van inrichtingen op de bad
plaatsen missen den stroom van >dagjesmen-
schen" wiei verteringen anders voordat 't
seizoen begint ten minste de kosten van 't
personeel dekken, en nu met een lantaarntje
moeten gezocht worden.
Ook van badggsten is de toeloop niet groot
en zpn de inkomsten klein.
Dat die malaise in genoemde takken van
bestaan ook op andere nadeelig werkt, spreekt
van zelt.
De kóude, natte zomer doet ook voor ver
schillende zaken een duren winter verwachten.
Gelukkig luidt de weervoorspelling van
heden dat mag wel afzonderlijk vermeld
eindolpk iets gunstiger.
In de Zaterdagmiddag teSerooskerke
gehouden gemeenteraadsvergadering werden
de geloofsbrieven der herkozen leden, de heeren
P. Melis en J. R. Tak, onderzocht en tot hunne
toelating besloten.
Vnn de KoniDgin was toestemming verbre
de opgegeven oorzaken van de ziekte, als
slecht drinkwater, stinkende grachten, vuile
straten, vochtige avond-dampen, onhygiënische
woningtoestanden enz. niet de directe oorzaak
van do ziekte zpn geweest, ze zullen een
grooten invloed hebben gehad in het vermin
deren van het weerstandsvermogen der sol-
n en op de Bterfte der zieken, en ze zul
len van Zeeland een bjjzonder gunstige broed
plaats van muggen hebben gemaakt.
En daarom willen we enkele getuigenissen
over de toenmalige toestanden hier laten
volgen.
Die toestanden heerschten reeds lang. In een
stadie uit 1783 van (Jallenfels ovor de herfBt-
ziekte van het garnizoen in Zeeland kan men
bijvoorbeeld de volgende onsmakelijke be
schrijving van Vlissingen lezen
Do kanalen, sloten, sluizen, waterleidingen
en waterafvoeren zpn gevuld niet sljjk en
worden nooit behoorlpk schoongemaakt, en de
afval hoopt zich op in de straten en verrot
daarmen vindt er zelfs krengen van vogels,
bonden en kattenhet bloed en de afval van
slagers en vischhandelaars, do privaatgoten en
de me8thoopon verpesten de wijken waarin de
meeste Boldaten wonendanrbjj komt dat de
burgers, bjj wie do soldaten wonen, varkens
mesten, dat midden in den zomer de sloten
worden gebaggerd en dat de modder en de
doode visschon op do kanten worden gelegd
dat het gemaaide gras op de wallen op hoopen
gen om het aantal vergunningen voorBterken
drank te bepalen op 4.
Aangeboden werd de gemeente-rekening
over 1908 in ontvangsten f 8401.80 en in uit
gaven f7380.86*.
Op het adres van de heer C. P. van Dalsen,
om verhooging van salaris als tolefoonbouder,
werd gunstig beschikthet salaris zal met in
gang van 1 Jan. 1910 met f20 verhoogd
worden en als dan f120 bedragen.
In de ruudszitting, Vrijdagnamiddag te
Colpna plaat gehouden, werd, na onderzoek
der geloofsbrieven van de bjj enkele candidaat-
stolliDg herkozen raadsleden, de heeren P.
Tazelaar on A. J. Ridder, tot hunne toelating
besloten.
Aan inej J. Wosdorp, onderwjjzeres, werd
op haar verzoek andermaal eene gratificatie
van f 25 voor dit jaar toegekend voor de door
haar gegeven meerdere lesuren in de nuttige
handwerken.
Aangaande het verzoek van J. Schrier
8. om een klinkerstraatje voor hunne wo
nineen, werd besloten dit werk in 1910 uit
te voeren.
De gemeentobegrooting van 1908 werd voor-
loopig vastgesteldin ontvang op f 21.82
en in uitgaaf op f 21.548.73', alzoo met een
goed slot van f 275.19'.
De rekening van het burgerljjk armbestuur
over 1908 werd goedgekeurd in ontvang op
f 865.39 en in uitgaaf op f 635 10, dus mot
een batig saido van f 230.29.
Nog werd het maximum van den hoofdeljjken
omslag van f 4000 op f 4500 gebracht.
Eindeljjk werd nog eene instructie vastge
steld voor de ontvangst der Bteigergelden en
ook nog een voor den lantaarnopsteker.
Met een extraboot det provincie, de Zeeland,
kwamen Zaterdag te Neuzen aan een 30-tal
leden van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs.
Do boot voer de nieuwe haven binnen en
rechtstreoks in de geopende sluis, waar het
gezelschap aan wal kwam. Onder leiding van
de heeren Van Loon, Lambrechtsen en Van
Loenen Martinet werden de sluiswerken en de
electrische centrale bezichtigd. Met de stoom
boot Ondine, die in het kanaal gereed lag
vertrok het gezelschap om een bezoek te
brengen aan de nieuwe werken te Sluiskil, SaB
van Gent en Selzaete en keerde te half vjjf
ure met de Zeeland terug naar VlissingeD, waar
men zich aan een diner in het Hotel Zeeland
vereenigde.
Bjj den Zondag te Neuzen gehouden voet
balwedstrijd tusschen Hercules van daar en E.
M. M. van Vlissingen, was de uitslag 5—3
ten voordeele van laatstgenoemde club.
In verschillende bladen komt oen bericht
voor dat tegen een op 20 Juli gekozen lid
den gemeenteraad van Sas van Gent
proces-verbaal is opgemaakt, als zijnde bjj ver
dacht van overtreding van art, 126 W. v.
(omkooping van kiezers).
Naar men ons uit Sas van Gent meldt, is te
dier zake wel een klacht ingediend en wordt een
onderzoek ingesteld, maar men verwacht daar
van weinig gevolg, wjjl wat hot laadslid wordt
toegedicht waarschjjnljjk niet als omkooping
zal zjjn te beschouwen.
Van 8 Augustus a.s. af is de openstel
ling op Zon- en feestdagen van het hulptele-
wordt gezet en daar verrot, dat de dooden
binnen de steden en in do kerken begraven
worden onder een dunne lang aarde."
In alle brieven en werken van buitenlanders
uit den tjjd der Engelsche expeditie kan men
dezelfde opmerkingen lozen. De grachten van
Middelburg en Vlissingen moeten geweldig
gestonken hebben. Hot drinkwater (regenwater
van de daken) wordt gekenschetst als hoog
stens bruikbaar voor thee en groentenkoken»
en dan nog-gevaarlpk. De Franschen in
Vlissingen lieten per schuit goed drinkwater
aanvoeren.
De Zeeuwen zelf leden ook aan de koortsen.
In verscheidene beschrjj vingen kan men lezen
dat alle kinderen er bleek nitzieD, en het is
ook een feit dat er jaarljjks velen stierven
die ziekte. Maar toch beschouwden de
Zeeuwen die jaarljjkB terugkoerende koorts,
zooals anderen oen verkoudheid beschouwen,
naar een Engelsch schrpver opmerkt.
Het waren echter vooral de meest uit allerlei
vreemde nationaliteiten bestaande garnizoenen
die onder de ziekte lodenen wanneer in de
15 jaar, voorafgaande aan de ËDgelscho expe
ditie, het aantal slachtoffers in Vlissingen
bjjzonder groot wub, ook onder de burgers, dan
werd dat toegeschreven aan het zich daar
sedert 1795 bevindende Franscho garnizoen,
als een bron van besmetting, en dat is bjj het
geen we nu van de verspreidingsoorzaken
weten ook heel aanneembaar.
graaf kantoor to Zaamslag bepaald op 8—9
uur v. m.
Te Oostburg werd Zondagavond een
zekere P. J. Bdie in een achtoralgelegeu
kroegje eenige vechtenden wildo scheiden,
met een mes in den bovenarm gestoken, waar
door hg een vrjj diepe bloedende wond bekwam
en zich onder behandeling van een genees
kundige moest stellen.
Zondag werd te Aardonkurg de
nieuwe muziektent op de markt ingowpd.
Aardenburgsch fanfaren gaf een wel geslaagd
concert, dat door veel belangstellenden werd
bjjgowoond.
Na afloop bad een fakkeloptocht door de
gemeente plaats.
Pe tent is een sieraad voor het marktplein
en doet den ontwerper, den heor Lombaart te
Cadzand, en den aannemers Schippers, timmor
man, De Brauwer, smid, en Butler, schilder
alle eer aan.
ONDERWIJS.
Benoemd tot onderwjjzer te Ooster-
1 a n d de heer W. A. van Bezooyon te Oud
Vossemeer, thans in eerstgenoemdo plaats
tgdelpk onderwijzer.
Te Breda is o. a. voor de hoofdakte ge
slaagd de heer A. A. van den Berg van Aar
denburg;.
Te Utrecht slaagden voor die akte de hoeren
M. Stoutjesdjjk te Oud Vossemeer, onderwijzer
te Stellendam, en D. J. Dujjnhouwer, onder
wijzer te 's Hertogenbosch.
Te Arnhem slaagde voor dezelfde akte A.
Koster van Axel.
Aan de R. H. B. School te Zwolle vaceert
de betrekking van leoraar in de scheikunde.
Het getal wekelpks te geven lesuren zal
gedurende den cursus 1909/1910 vermoodeljjk
15 bedragen.
Voor nadere bjj zonder hoden zie men de
St Crt. no. 178.
KERKNIEUWS.
Wekelijksche opgaaj betreffende de
Ned. Htrv. kerk.
Beroepen naarSilvolde (toez.) G. van Dis te
ZaamslagSloten Ph. F. Faber te Buiksloot
Borger J. Abbing te ZweelooRied J. Buis
kool te DronrjjpHede! A. Lutojjn te Aalst
Dussen (toez.) P. van Stein Callenfels, cand.;
Kamperveen K. J. van den Berg, cand.; Has
selt W. Zplsüa te Brucliemen naar Kasto
ren J. P- Pauwe te Bennekom.
Aangenomen naarDokknm (toez.) door J,
van Veen te Rcnesse—NoordwelleMetsla-
wier door H. W. Eldermana te 's Gravenh»ge
Ter Aa door F. Kjjftenbelt te Wilnwen naar
Bergen door J. P. Cannegieter Dzn. te Oost-
voorne.
Bedankt voorGroot Ammera door C. B.
Holland te Den Ham-, Venhuizen door D. E.,
W. van Weel te Nieuw Hellevoet; Hellevoet-
sluis door J. Buenk te Maassluisen voor
Boskoop door J. P. Cannegieter te Oostvoorne.
Gereformeerde kerk.
Beroepen naar Zwartsluis G. Verrp te Giea-
sen-OudekerkTerbrogge M. Rooseboom te
Oosterend op Texel; en naar BussumH.Kajan
te Huizen.
Aangenomen naarBergentheim door G.
Er bestaat een Duitsch boekje in 1810
verschenen, van een anoniem achrjjver, die
echter, te oordeelen naar allorlei opmerkingen,
als officier gelegen heeft in garnizoen to Vlis
singen kort vóór de Engelschen ec kwamen.
In dat werkje leest men het volgende>Ën
in zoover zou dit groote garnizoen ook wel
invloed kunnen hebben op de stertto van de
inwoners, dat de menigte zieken onder de
militairen, welke geheel ongewoon zpn aan
het klimaat, grenzenlooB en verschrikkelijk is,
van Vlissingen een waar pesthuis maakt, en
de lucht besmet door 3 a 4000 zieken. Het
militair hospitaal is wol in Middelburg, maar
daar heen gaan slechts de orgsto zieken, die,
zooals men zegt, bpna niet meer kruipen kun-
i. Alle overige zieken en halfzieken, verre
weg het grootste deel, zeker twee derden van
het garnizoen, bljjven ziek rondloopen in
Vlissingen, en ademen daar hun ongozonden
adem uit. Inderdaad zpn de kazernes bpna
als ware hospitalen te beschouwen, en men
kan ze reeds huizenver ruiken,
hoewel de Franscho militaire politie op zinde
lijkheid aandringt."
Een der middelen, die de Fransohon aanwend
den om de ziekte tegen te gaan, was het op
richten van een vast kamp voor 3000 nian tus-
Walcheren, in gcographischer, statistischer und
militairischer Hinsicht betrachtet Leipzig 1810,
bey Wilhelm Rein.
