MIDDELBURliSfiHE EO UK 4 KT.
Zaterdag
3 Juli.
H*. 154
152* Jaargang.
1909.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- on Feestdagen.
Prijs por kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertentiën bjj abonnement op voordeeligo voorwaarden.
Prospect' Bsen daarvan zjjn aan bet bureau te bekomen
Advertentiën voor het eerstvolgende nummer moeten d9s middags vóór één uur
aan hot bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën20 cent por regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 rogela f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 10 oent por regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreflende
Handel, Nijverheid on Goldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentle-Bnrean A. DE EA
MAR Az., JST.SB. Voorburgwal 266, Amsterdam-
Middelburg 2 Juli.
Een ernstige beschuldiging
tegen dr Knyper.
De rechtscbe, vooral de antirevolutionnaire
«n cnristeljjk-hiatorische bladen, doen hun best
het gebeurde te vergoelijken.
En de katholieke organen een enkel, De
Tijd, uitgezonderd richten meer hun aanval
tegen inr Tideman dan tegen dr Knyper.
De Standaard zwjjgt
Dat is in dit geval ook maar het best.
De Nederlander, BlechtB een zeer klein deeL
van bet door ons geschreveno aanhalend, be
weert dat wjj oordeelen zonder volledige feiten
kennis en doet naar aanleiding van onze
opmerking, dat dr. Kuyper zich onmogeljjk
beeft gemaakt als Minister, de zotte vraag
Klapt de Midd, Crt. hier misschien ala enfant
terrible uit het vrijzinnige huishouden."
De redactie van dit blad weet bljjkbaar niet
dat wy in den beginne juist een oordeel ons
voorbehielden en eerst later, toen dr Kuyper
in De standaard zjjn verweer bad geschreven
en daarna nog een aantal feiten aan 't licht
gebracht zjjn die voldoenden grond tot kritiek
opleverden, wjj onze bezwaren hebben geopperd.
Onze collega heeft de jongste nommers van
de Midd. Crt bljjkbaar niet goed gevolgd
anders zou by zeker niet zulk eene onbekook
te bewering tegenover ons hebben terneer-
geschreven.
En op zijn vraag dit:
Wat wjj sehrjjven is ons zelfstandig oordeel.
Alleen stukken, met V. D. onderteekend, zjjn
van den Vrijzinnig Democralischen Bond afkomstig.
Voor Enjant terrible behoeven wjj dus niet
te spelen.
Onze opmerking ligt trouwens zoo voor de
bacti dat zelfs Christeljjk historiscben die
wel zullen beamen en allicht reeds bjj zich
-zeiven hebben gemaakt.
Voor onze en voor de geheele liberale partjj
ware het te wenschen dat Ur Kuyper nog eens
aan het roer kwam; des te zwaarder zou de
band der clericalen op ons land rusten en des
te eerder ware het gedaan met dat gezag.
Daarom is het naar onze meening te bejam
aieren dat hjj zich zeiven onmogelijk heeft
gemaakt.
DeNederlander redeneert er dus maar op los
Enfin, dat gebeurt meer.
Het Centrum meent dat het voorgevallene,
waaruit duideljjk bleek op welk een manier dr
Knyper geld wist te krjjgen voor de verkie
zingen, geen Bmaad werpt, ook op de coalitie.
Ook niet om de bijzonderheden die daarbjj
aan het licht kwamen
Ons wel.
De gevoelens verschillen.
En 't is maar van welken kant men de
zaken beBehouwt ot liefst wil bekjjken.
Maar wjj houden volals men, zooals de
coalitie doet, zegt te strjjden voor de »Eere
Gods", dan wordt het vaandel, waaronder de
eoalitie optrekt, bezoedeld als de hoofdman
van bet verbond zich zelf zoo vergeet als dr
Knyper heeft gedaan en als dan niet heel de
coalitie als één man daartegen protesteert.
Dit staat reeds vast merkt Land en Volk
in zjjn nomrner van heden op de minister
Kuyper, thans Minister van Staat, heeft èn als
minister èn na zjjn aftreden, met volle be
wustheid in de vuiligheid verkeerd.
Virtus post nummoseerst de duiten, dan de
braafheid. Het was ondankbaar van hem, aU
hjj, herdenkende den gelukkigen afloop der
verkiezingen, naast het Soli deo gloria, een
woord van erkentelijkheid achterwege liet voor
den heer Lohmann en juffrouw Westmeyer.
Wy hebben berhaaldelyk De Standaard zien
verwijzen naar de corruptie van Frankryk.
Wy zyn daartegen «herhaaldelijk en met
nadruk" opgekomen, onder opmerking dat die
onzedelijkheid en het bederf aan andere oor
zaken moest worden toegeschreven dan aan het
verzuim »om te rekenen met God in het
Staatsrecht."
Den heer Knyper zjjn wjj dankbaar, dat bjj
door zjjn thans publiok geworden gedragingen
onze stelling mot zyn gezag heeft gesteund.
Door het Hbld. is de vraag gedaan of de
ustitie zich niet bemoeien moet met de ridder
orden-zaak. Het beroept zich daarbjj op art.
362 Wetboek van Strafrecht, luidende: «De
ambtenaar die eeno gift of belofte, aanneemt,
wetende dat zjj hem geduan wordt teneinde
hem te bewegon om, zonder daardoor in stryd
met zjjn plicht te handelen, in zjjne bediening
iets te doen of na te laten, wordt gestrait met
gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden
of geldboete van ten hoogste driehonderd
gulden."
Of de ambtenaar, in casu de Minister, wist
dat de giften werden gegeven met het doel
om hejfi te bewegen tot het voordragen voor
een ridderorde, zou natuurljjk het onderwerp
van het justitieele onderzoek moeten uitmaken.
De N. Roti. Crt acht boven een commissie
van onderzoek een ongewoon middel
het veel geinakkeijjker en eenvoudiger, tevens
spoediger tot het gewenschte doel leidend, dat
eon der Tweede Kamerloden overeenkomstig
het reglement van orde aan de regeering
schriftelyk enkele vragen stelt, welke niet
moeilyk te formuleeren zjjn. In do eerste
plaats zou toch op deze officieele wyze onder
zocht kunnen worden, welke motieven in het
advies aan de Kroon zjjn aangevoerd, toen
het ontwerp-besluit tot decoreering van den
heer E. Lehmann aan baai is toegezonden.
Natuurljjk zou men bet dan echter bjj deze
eene vraag, waarop ons waarscbijnlyk het ant
woord uit het verweerschrift van dr Kuyper
reeds bekend iB, niet kunnen laten.
Ala tweede vraag ligt echter voor de hand
eene naar den persoon, die in 1903 het eerst
ten gunste van R. Lehmann in de bres kwam.
Werd de aandacht op den Griekschen consul
te Amsterdam gevestigd langs een officieelen
weg, die van buiten af naar het departement
van bmnenlandsche zaken leidt? Of, vraagt
het blad. kwam het initiatief tot decoroering
uit het departement van binnonlandsche zaken
zelf voort
Indien dit laatste het geval mocht bljjken,
zjjn natuurljjk de vragen nog niet uitgeput.
Want, ging het initiatief van het departement
uit, dan zjjn vermoedeljjk althans dit is de
gewoonte over den heer Lehmann infor
maties ingewonnen langs den gebruikelyken
weg, die, naar wjj meenen, via den Commis
saris der Koningin en den burgemeester gaat.
Hebben die aldus ingewonnen informaties en
de adviezen, welke daaraan zonder twjjfelzjjn
toegevoegd geworden, de indrukken, welke op
het departement heerschten, dat R- Lehmann
voor decoreering ïn aanmerking moest worden
gebracht, bevestigd? Zoo ja, onvoorwaardelijk
bevestigd
Indien op deze wjjze eenig scherper lioht
over deze zaak verkregen werd, en wjj
twyfelen er niet aan. of de tegenwoordige
regeering, die geheel buiten de zaak staat, zal
gaarne medewerken, om dit licht op deze wjjze
ce go ven - werd reeds veel verkregen. Des
noods kan dan, voor zooveel er nog duistere
punten bljjven, in September eeBe interpellatie
volgen.
Het vragenrecht, thans toegepast, zou boven
eene enquête dit groote voordeel hebben dat
het spoediger werkt, en zou tot voorbereiding
van eene interpellatie, zoo die dan nognoodig
bljjken mocht, uitstekend kunnen dienen. Er
is moer. Met vragen kan, zoo wjj juist zien,
ook pog wat meer vorkregen worden dan met
eene enquête. Eene enquête over deze aange
legenheid zou hoogstwaarschjjnljjk alleen kun
nen loopen over hetgeen van 1902 tot 1905
gebeurd is.
Nu meenen wjj echter, dat er, ta het weinige
dat wjj reeds weten, ook aanleiding kon zjjn,
nog eene vraag meer te stellen. Er zijn twoe
punten, die in het verband met de geschiedenis
van 19021905 ons treffen. Ten eerste ditde
onthulling van dr. Kuyper, dat R. Lehmann
ook in 1902 eenige duizenden voor het verkie-
zingafonds der anti-revolutionnaire party ge
stort heelt. En dit andere, dat E. Lehmann
bljjkbaar pogingen aangewend heeft, om zich
opnienw in nationalen zin verdiensteljjk te
maken wjj herinneren aan zjjn automobielen-
geschenk voor het Roode Kruis. Nu valt ons,
in deze wetenschap verkeorend, vooral deze
passage op uit dr. Kuyper's Varia Americana:
»Immers de leden der vertegenwoordigende
lichamen en de mannen die op posten hoopten,
zouden, werden zjj teleurgesteld, by een vol
gende verkiezing zulk een Boss eenvoudig met
geen dollar meer geldelijk steunen; bjj zou
ridder te voet zjjn en de tegenpartjj zou met
vlag en wimpel winnen.
Ieder weet dat het voor een man, die op
lintjes belust is in ons land een voortdu
rende «teleurstelling" is, zoolang niet het
ridderkruis van den Nederlandschen Leeuw zjjn
borst siert. Zou er nu, een en ander met
De heer Lehmann heeft nu 14 decoraties.
elkaar in verband gebracht, wetend vooral
ook, hoe de Boss der anti-revolutionnaire party
werkzaam was en hoe op hem preBsie werd
uitgeoefend, geone reden zjjn, aan de regeering
eens de vraag te stellen, of in de richting,
om R- Lebmann onder de geridderden in den
Nederlandschen Leeuw opgenomen to verkrjjgon,
roods pogingen zjjn gedaan
Zoo ja, of die pogingen met eenig oanvan-
keljjk succes bekroond worden Eu, indien
ook deze vraag bevestigend beantwoord wor
den moesthoover de voorbereiding van deze
riddering was gevorderd
Waarscbjjnljjk zou op deze wjjze in deze
zaak meer licht verkregen worden dan door
alle krantengesohrjjf.
Benoemingen enz.
Bjj kon. besluit:
is benoemd tot commandeur in de orde van
Oranje-Nassau mr R. Th. Byleveld- procureur-
generaal bjj het gerechtshof te 's Gravenhage,
uit welke betrekking hem teveua eervol ont
slag is verleend
is aan den eersto-luit. bjj bet korps mari
niers R. G. M. A. Heg, op verzoek, eervol ont
slag uit den zeedienst verleend en
is aan den kapitein F. C. G. A. A. Schwartz,
van bet 2de reg. inf., onder toekenning van
pensioen, eveneens eervol ontslag verleend.
De GouvernementBkoftieoogst op Java wordt
dit jaar thans geraamd op 33.000 pikols.
De gewone audiëntie van den Minister van
justitie zal Maandag a. s. niet plaats hebben.
De Si. Ct no 152 bevat een wet van 14 Juni
tot aanvulling en verbooging van bet negende
hoofdstuk dor Staatsbegrooting voor het dienst
jaar. f Waterstaats werken in de provinciën
Zeeland, Ovarjjael en Gelderland).
Hit Stad en Provincie.
Hedenavond treedt de nieuwe bnpahng
in de politie-verordening in werking, dat
tjjdena de muziekuitvoeringen op het Molen
water alhier binnen een door borden aan-
gogeven ruimte rondom de muziektent niet
mag geloopen worden.
De boomen, die op de uiterste grens van
den kring staan, zjjn door middel van witte
vert aangegeven.
Men zy er op verdacht dat de politie bjj
overtreding het recht heeft procesverbaal op
te maken.
De toehoorders, die geen rust in de beenen
hebben, hoedon zich duB maar voor den ver
boden kring.
Tot portier aan het Burgerweeshuis
alhier is benoemd I. Jansen, gepensionneerd
matroos le kl. te Middelburg.
Ter gelegenheid van den verjaardag van
H K. H. Prinses Marie der Nederlanden,
Maandag 5 Juli a.s., zal door het garnizoeu
alhier parade worden gehouden op hot Molen
water om 12 uur 's middags.
De parade zal worden gecommandeerd door
den kapitein K. G. A. Muller en worden ge
ïnspecteerd door den majoor W. H. van
Wieringhen Borski, garnizoens-commandant.
Door den Commissaris der Koningin in
Zeeland zjjn, wegens periodieke aftreding,
in de navolgende gezondbeidscommissiën, wier
zetels zjjn gevestigd to Middelbnrg, te Vlis-
singen, te Veere, te Zieribzee, te Goes, te
Kruiningen. te Oostburg, te Hulst en te Neuzen,
respectievelijk herbenoemd de heeren P. Damon
Tak te Middelburg, H. Sujjver te Vliaaingen,
K. Dekker te Wostkapelle, A. van Roojjen te
St. Philipaland, J. Weststrate te 's Heer Atends-
kerko, M. v. d Vliet te Kruiningen, dr. J.
Dojjer to Aardenburg, rar. F. A. Ebbinge
Wubben to Hulst, en mr. M. P. Sipkes to
Neuzen.
Uit G 0 e 8 meldt men ons omtrent het
spoorwegongeluk
Niet één arbeider, maar twee, zekere W. en
H., hebben nabjj het station de lorrie gebracht
op de ljjn, waarlangs de mailtroin naderde.
Zy zjjn dus de directe veroorzakers van
het ongeval.
De machinist van den mailtrein was na de
ontsporing zoo zenuwachtig, dat hem werd
vergund terug te keeren naar zjjn standplaats
Boxtel.
Heden ochtend was de lyn weder vrjj.
Donderdagavond vergaderde te Goes de feest
commissie aan wie de leiding was toever
trouwd van het Julianafeest.
Er was een zeer klein tekort, dat door de
leden dier commissie is aangevuld.
Besloten werd voortaan op den Julianadag
steeds een kinderzangfeest te doen plaats
hebben. Hiervoor werd oen commissie benoemd
bestaande uit de heeren C. J. Saouck, S. A.
Leopold, A. C. Bolujjt, S. Duvekot en J.C.B.
Hollmano.
Tot generalen brandmeester te Hei n-
kenszand is met 1 Juli benoemd de heer
M. v. d. Linde, in plaats van den heer lz.
Cappon, die eervol ontslag heeft aangevraagd.
In het bestuur van de Onderlinge Risico-
vereeniging voor Waterschappen, Veenschappen en
Vecnpolders, in verband met de Ongovallenwet,
die op 1 Januari 1910 haar werking zal aan
vangen, hebben o. a. zitting de heeren mr A.
J. F. Fokker te Z i e r i k z e e en J. Oele Hzn
te Goes.
In de Donderdag te A x e 1 door de Eerste
Ntderlandsche Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek
te Sas van Gent gehouden vergadering is be
sloten van het onverdeelde saldo ii f 37.940.07
der winst- en verliesrekening nog f 0.50 grond-
prjjs der overgeleverde bieten uit te keeren
en het overblijvende bedrag in het reserve
fonds te storten, zoodat de gemiddelde prjjs
voor geleverde bieten, betaald in het jaar
1908/09, bedraagt t 13.52 per 1000 K.O.
De statuten worden zoodanig gewjjzigd, dat
de secretaris voortaan door hot bestuur zal ge
kozen worden, en geen deel meer uitmaakt
van het bestuur.
De vier aftredende bestuursleden, de heeren
P. Dieleman Wz., W. Scheele, J. Vogelvangor
en A. Wolfert, werden herbenoemd.
Tot lid der financieele commissie werd be
noemd de heer W. Dieleman Pz. en tot plaats
vervangend lid de heer Jac. Dekker Fz.
Te A a r d e n b u r g is in de vacature,
ontslaan door het overlijden van den heer
S. W. Weisfeit, als boekhoudster der Aero-
geenfabriek benoemd mej. J. Weiefelt.
In verband met hetzelfde overljjden zjjn
benoemd tot waarnomend ontvanger-griffier
van den Kleinen Boom polder de heer J. J van
der Hooft, en tot waarnemend ontvanger-
griffier van den Beooster Etdepolder de heer
G. Wjjffels.
Tot tjjdeljjk secretaris der gemeente
St. Krui 8 is benoemd de heer G. Wjjffels,
ambtenaar ter secretarie te Aardenburg.
VERKIEZINGEN VOOR DEN
GEMEENTERAAD.
N i s s e.
Aldaar zjjn bjj candidaatstelling herkozen
de heeren P. Bostelaar en A. Nieuwenhuyse.
G r 0 e d e.
Bjj candidaatstelling zjjn als raadsleden her
kozen de heeren J. Ph. Risch en Iz. Risseeuw.
Oostburg.
Aldaar werden Dinsdag door een groep
kiezers candidaat gesteld de heeren mr F. J.
N. van Dam en E. A. H. Le Grand, beiden
aftredenddoor een andere groep de heeren
J. B. van den Bossche en A. de Smit Izn, be
nevens door nog anderen de heer I. Catsman-
de Ruysscher.
Do heeren Van Dam en Le Grand hebben
ontslag genomen als leden van den raad.
Dit wordt, naar men ons meldt, door velen
betreurden dezen zullen toch op hen hunne
stom uitbrengen.
Middenstands-enquête.
In de raadszaal ten stadbuize a 1 h i e - ver-
eenigden zich heden ochtend, met de leden
van het dageljjksch bestuur der gomeento, de
genoodigden ter bjj woning van de officieele
installatie van den heer mr. P. Dieleman als
enquêteur voor Middelburg van de staatscom
missie voor de Middenstands-enquête.
Aanwezig waren verschillende plaatBeljjke
autoriteiten, bestuurders van middenstands- en
patroonsvereenigingen en verder velen die met
den middenstand in betrekking staan.
De commissie voor de installatie bestond uit
de heeren drJ. Nouwens te Heeawjjk, voorzitter
der Zuidelyke commissie, A. Huaon en F. de
Vries, leden.
De heer Nouwens begon met te zoggen dat
de commissie een gewichtige en zeer aange
name taak te vervallen heeft door de instal
latie van den heer mr. Dieleman als enquêteur
te Middelburg.
Het middenstands-vraagstuk is misschien
wel een der belangrijkste van dezen tjjd en
verdient de aandacht van allen, die in de ver
heffing van den middenstand belangstellen.
Do middenstandsbeweging is er eene van
recenten datum, want eerst in den laatsten
tjjd zjjn er veranderingen ton goede gekomen.
Aan het gemeentebestuur, met name aan den
burgemeester, bracht sprokor dank voor de
welwillende wjjze waarop bjj gelegenheid gaf
in de raadzaal den geachten enquêteur te in-
stalleeren en voor de voorbereidende werk
zaamheden, waaraan het «00 talrjjk opgekomen
gehoor is te dankon.
De tegenwoordigheid van het dagelyksch
bestuur geeft der commissie den waarborg dat
zy op den steun der plaatseljjke overheid zal
uiogen rekenen en dat is van groot belang,
want wil de enquête slagen, dan moet zy van
steun van deze en van vele andere zjjden ver
zekerd zjjn
Het middenstands vraagstuk is er oen van
eeuwen.
In de middeleeuwen was de middenstand
krachtig, maar de onderlinge band is toen
met een ruk verbroken en de verschillende
deelen zjjn uiteen govallen. De middenstand
werd toen geïsoleerd en had geen kracht om
de bestaande misbruiken uit te rooien.
Na bot gildewezon werd de middenstand
aan eigen kracht overgelaten en het was aan
de leden ervan om individueel hun eigen
belang te behartigen.
Er beatondan vele misbruiken en een zware
stryd is gestreden, man tegen man menige
middenstander ia gevallen, menige slag is toe
gebracht vóór men tot het besef kwam dat
eendrachtige samenwerking beter is dan onder-
liDge concurrentie-
Als de middenstand een devies moest kiezen,
zou het kunnen zjjn het Zeeuwsche wapen,
want het Luctor et Emerge geeft het beeld van
dien stand.
Vóór tien jaren bestond slechts zeer weinig
organisatie in dien stand en zelfs de voorstan
ders van maatschappelijke hervormingen haal
den de schouders op wanneer er gesproken
werd van oplossing van het middenstands
vraagstuk.
Nadien is de organisatie gekomen en de
Middenstandsbond opgericht, die vele duizenden
samenvoegde om den toestand te verbetoren.
Eenmaal georganiseerd, kon steun aan de
regeering worden gevraagd en dientengevolge
is de Staatscommissie voor deu Middenstand in
het leven geroepen.
Ds opdracht, die zjj kreeg, was te overwegen
of steun van overheidswege noodzakelijk was
en zoo ja of een onderzoek naar den toestand
van don middenstand noodig was en hoe dit
moeBt geschieden.
De commissie kwam tot de conclusie dat
een onderzoek noodig was, zjj heeft dat voorbe
reid en zy kan baar eerste lustrum vieren
door de benoeming der enqüete-commisaie.
De commissie had gaarne de taak aanvaard,
door H. M. de Koningin haar toevertrouwd,
omdat zy het een zeer verdiensteljjk werk
achtte en ook gaarne wilde medewerken tot
verhei ting van een stand in de maatschappij,
die voor den Staat een der hechtste steun
pilaren is.
Het is een zware taak, die door de com
missie alleen niet naar behooren is te ver
vullen.
Daarom besloot zy voor gemeenten beneden
de 2000 inwoners de hulp van de gemeente
besturen in te roepen, wien een leiddraad
gezonden is om een overzicht te geven van
den toestand van den middenstand ten hunnent.
Voor grootere gemeenten zjjn, waar het niet
mogoljjk is in alle oen onderzoek in te stellen,
enkele met zorg uitgezocht. Wanneer de
comimsBie een juiBt idee kreeg van die
gemeentOD, dan was daaruit een vrjj juist
beeld af te leiden voor wat betreft den mid
denstand in 't algemeen.
Ook Middelburg behoort onder die gemeenten.
De enquêteur zal een overzicht moeten
samenstellen van den plaataeljjken toestand,
van den vooruitgang op verschillend gebied,
van de bevolking, bet marktwezen, het school
wezen, de algemeene middelen van vervoer enz*
Daarvoor zal hjj ook herhaaldelyk moeten
aankloppen bjj het gemeentebestuur om voor
lichting en steun en het zal der commissie
zeer aangenaam zjjn dat hjj dien steun ver-
werve, wat zjj gaarne vertrouwt.
Maar ook op de organisaties deed spreker
een beroep om steun,
Yoor haar is de enquête van groot belang.
De regeering toch vraagt wot zy wenschen en
op welke wyze kan medegewerkt worden aan
verbetering. Ook in dat opzicht is een juiste
beantwoording der enquêtelijsten en mede
werking met don enquêteur van het grootste
belang.
Yoor den middenstand is de enquête noodig
om de ingeslopen misbruiken weg te nemen
en zooveel mogeljjk vorl eteringeh aan te
brengen.
Het vakonderwjjs moet en kan verbeterd
worden, het oredietwezen heeft dringend be
hoefte aan verbetering en de misbruiken, die
bestaan ten opzichte van uitverkoop en oneer
lijke concurrentie, waarover de middenstand
klaagt, kunnen misschion met steun van over
heidswege weggenomen worden.
Uitgebreide vragenlijsten zullen de oogen
doen opengaan voor veel wat verkeerd is.
