HIDDELBURGSCHE COURANT.
132* Jaargang.
Zaterdag
5 Juni.
Kt Stad en Provincie.
H*. 130
1909.
Deze rcuraat vsrschijat dagelijks, net uitzondering ran Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel Toor Middelburg al» roor alle plaatsen ia Nederlaad traneo pp. f 2.
Atzondrrlijke nummers kosten i «ent.
Advertentiön bp abonnement op voordeeligo voorwaarden.
Prospectussen daarvan spa aaa b«t bareaa te bekomen
Advsrtentiëa voor het eerstvolgende nummer moeten des middags vóór i i n aar
aaa hat bnreaa bezorgd zjjn.
Adverteutaën20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.60elke regel meer
20 cent. Reclames 40 aent per regel. Groot® letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeoland, betreffende
flandel, Nijverheid on Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DB LA
MAB Aa., N.Z. Voorburgwal 206, Amsterdam.
Middelburg 4 Juni.
Strijd voor beginselen.
Met een korte schets van dien strijd
vangen wij een drietal opstellen aan tot
voorlichting en opwekking vaa de kiezers
met het oog op de stemming die "Vrijdag
11 Juni hen wacht.
"Wij geven hun de verzekering dat wij
hen niet zullen vermoeien met langdurige
betoogen, die hun zeker allerminst welge
vallig kunnen zijn.
Dit das ter hunner geruststelling.
Er is in de laatste jaren reeds zooveel
hun onder de oogen gekomen over
de hoofdpunten, waarvoor nu gestreden
moet worden, over de politieke bewegiDg
in den lande, over den plicht die op hen
rust, dat wij, hun tan believe, ons zeker
wel gerustelijk mogen beperken.
En waar elke partij voor zich zelve kan
pleiten, meenen wij ons eenvoudig te kun
nen bepalen tot eene herinnering aan het
geen de Vrijzinnig Democratische als eiseh
tegenover hare candidatee, als wensch van
hare aanhangers doet gelden.
Daarop te wijzen wenschen wij in de
eerste plaats, om vervolgens een opstel te
wijden aan onze candidaten en in
de derde plaats te betoogen dat de strijd
ook en niet het minst moet gaan tegen
de coalitie.
v
Zij die het verst van ons afstaan zijn
wel de bondgenootonde antirevolutien-
nairen, de christelijk historisohen en de
Boomsoh katholieken.
Waar de linksche partgen, de Unie-
liberalen, het Algemeen Jsiederlandsch Werk
liedenverbond en de sociaal demoeraten
sedert jaren met ons strijden voor grond
wetsherziening om te komen tot een lang
gewenschte kiesreohtuitbreiding, zijn de
reohtsche partijen, met uitzondering van
eenige democratische elementen sterker
dan menigeen allicht denkt hoe langer
zoo meer teruggegaan om eiken vooruit
gang op dit punt te beletten.
„Eenmaal zoo is dezer dagen in een
schrijven uit Den Haag in de Zutph. Crt
zoo terecht herinnerd eenmaal werd
door dr Kuyper de kerngezonde actie voor
algemeen kiesrecht gesteund. Wij zijn thans
16 jaren verder, de tijd van Tak wordt ons
alleen herinnerd door het bostaan van Van
Heuten's wanstaltige kieswet, het alge
meen stemrecht ligt voor het grijpen zoo
allen, die zich reeds voor de urgentie van
de oplossing der electorale quaestie aitspra-
ken, te zamen optrokken, althans te zamen
slag leverden maar ter wille der
antithese wordt door dr Kuyper het huis-
manskiesrecht aanbevolen het is een klank
niemand kan zeggen wat er onder ver
staan wordthet dekt allerminst de begin
selen waarop het gegrondvest heet te zijn
wat wij er van gewaar worden en dat
is weinig bewijst hoe kinderachtig en
onlogisch de lijnen ervan getrokken worden,
maar het is uitnemend geschikt om de over
het kiesreehtvraagstuk totaal verdeelde
reohterzijde bijeen te honden, en dat is het
eenige waarnaar de eertijds democratische
coalitie-dictator vraagt."
Zoo miskent men zijn verleden, zoo werkt
men ter wille van partijbelang en van een
monster-coalitie tegen wat men eenmaal ter
wille van ons volk nuttig en noodig achtte.
Bij de Vrijzinnig-Democratische partg
blijven algemeen kiesrecht en grondwets-
herziening, die hiervoor en voor vrouwen
kiesrecht een waarborg zal opleveren, op
den voorgrond Btaan.
Wie daarvoor sympathie gevoelt, sluiten
zich bij hen aan en kunnen onmogelijk het
tegenwoordig Ministerie steunen, omdat
daarvan geen voldoening van dien wensoh
te wachten is. Het heeft zich homogeeu
verklaard met de coalitie en een grond
wetsherziening onder zijne leiding kan niet
gelukken.
In de tweede plaats wil onze partg aan
sturen op een wettelijk geregelden tien
uren-dag ook voor den landarbeiderop
uitbreiding van de verplichte sociale ver
zekering van staatswegevoldoend levens
onderhond voor ouden van dagen zonder
heffing van bijdrage van inkomens beneden
een wetteljjk to bepalen bestaansminimum;
op verbetering van bet algemeene volks
onderwijs met handhaving van de neutrali
teit der openbare schoolen op uitbreiding
van do vakopleiding.
Op deze hoofdpunten vestigen wij de
bijzondere aandaoht der kiezers.
Niet te verwezenlijken wenschen wil
onze partij hun niet voorspiegeleneen
ouderdomsverzorging aeht zij dringend
noodig maar daarnaast is ook, en eveneens
dringend, behoefte aan verzekering tegen
de gevolgen van invaliditeit en ziekte.
"Wie alleen over ouderdomsverzorging
of Staatspensioen voor onden van dsgen of
over wat dan ook van dien aard Bpreekt,
misleidt, willens of onwillens, de kiezers.
De geheele sociale verzekering, hiervoren
genoemd, is noodig, daarbij nog inbegrepen
de uitbreiding der ongevallen-verzekering
tot landbouw en zeevisscherij.
Voor dat geheele stelsel dient men ta
ijveren, zij 't dan ook dat de oudjes het
eerst en het snelst moeten geholpen worden.
"Wieaan die sooiale verzekering,
in haar geheel genomen, kan bijdragen,
zal het moeten doenanders komt er niets
van
Maar de Vrijzinnig Demooraton stellen
uitdrukkelijk op den voorgrond dat zij, van
wier inkomsten geen bijdrage kan worden
gemist, daarvan dienen te worden vrij
gesteld,
Wie dit verzwijgt of anders voorstelt,
handelt onoprecht.
Deze eischen zijn van dringenden aard en
dienen daarom als leuze te gelden voor
den aanstaanden strijd.
Op het programma vaa urgentie van]den
Vrijzinnig Democratiseren Bond en het
Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond
komen nog de volgende punten voor
Staatsexploitatie van spoorwegen.
Een volksleger en inkrimping van militaire
uitgaven, welke het nu bestaande stelsel
vastleggen.
Stoffelijke en geestelijke ontwikkeling der
iulandsohe bevolking in de koloniën, met
uitbreiding van het aandeel der ontwikkelde
inlanders in het bestuur.
Belasting naar draagkraoht.
Wettelijke regeling van den reohtBtoe-
stand van alle personen in dienst van rij k,
provincie ea gemeente.
Deze wensohen staan thans niet in de
allereerste plaats op den voorgrond, maar
blijven toch ook hoofdbeginselen van onB
partij-pogram.
Om ook dit alles eenmaal te verwezen
lijken, maar vooral om de zoo noodige
grondwetsherziening te verkrijgen en sooiale
verzekering in den een of anderen vorm, is
het dringend noodig dat alle voorstanders
daarvan als één man tegen het huidige
kabinet optreden.
Benoemingen enz.
Bg kon. besluit:
ia aan H. M. adjudant in buitengewonen
dienst den luitenant-generaal, commandant van
het leger en chef van hot departement van
oorlog in Ned.-Indië M. B. Boat van Tonnin
gen, op verzoek, eervol ontslag uit 's lands
dienst verleend, met behoud van aanspraak op
pensioen en onder dankbetuigiag
is benoemd tot ridder in de orde van den
Neder landschtn Leeuw, de generaal-majoor der
inf. van het Ned.-lndische leger B. T. Ch. F.
Schmidt
is benoemd tot luit.-goneroal, commandant
van het leger en chef van het Dep. van Oorlog
in Nod.-IndiS de generaal-majoor P. C. van der
Willigen van dat leger en bevorderd totluit.-
generaal, de generaal-majoor der art. van dat
leger G. 0. E. van Dnalen.
•■WEEDS KAMER.
Kroondomein.
In het verslag omtrent den toestand van het
kroondomein in 1908 wordt o.a. vermeld dat
gedurende het verslagjaar de kistdammen op
de zeedgkon ran den Noorddfjk- en Wilhelmus -
polder werden opgeruimd, en dat het proiel
dier dgksn werd verhoogd en verswaard. Alle
dgkeu van het calamitenre waterschap Walzoor-
den zgn thans tot de hoogte van 4 M. boven
hoogwater gebracht, zoodat naar alle waar
schijnlijkheid het gevaar voor overstrooming
door hoogwater is weggenomen. Pe zeewering
van den Kruispolder bevindt zich thans in
uitstekenden toestand.
Van de gelegenheid tot vrijwillige opheffing
der tiendplichtigheid, ingevolge art. 83 der
Tiendwet 1907, werd vooral in de provincie
Zeeland ruim gebruik gemaakt. Op zeer weinig
na zgn alle tiendrechten, rustende op tot het
kroondomein behoorende goederen, afgekocht.
Voor de Btemming op Vrijdag 11 Juni
bevelen wij bij de kiezers in de verschil
lende Zeenwsche districten de volgende
hoeren ten dringendste aan
Distriot Middelburg.
Herman Snodere.
Distriet Goes.
Mr. H. Goeman Borgesius.
District Zierikzee.
Mr. B. J. H. Patljm.
District Hontenisse.
Jhr. B. B. li. de Maralt.
en
Distriot Oostbnrg.
G. A. Torsterman van Oyen.
Ook in het district Breda is de heer
Herman SngderB te Middelburg van vrij
zinnig democratische sjjde candidnat gesteld
voor de Tweedo Kamer.
De le-luitenant G. H. O. W. van der Nagel,
van het 2e bataljon 3e regiment infanterie te
Middelburg, gedetacheerd aan de Hoogere
Krijgsschool te 's Grar nhage, sal na afloop
dier detacheering 1 September a. s.
werkzaam worden gesteld ten bureelo van den
Intendant in de Stelling van Amsterdam.
Dinsdag herdacht H. de Kok den dag
waarop hg vóór 25 jaren in dienst trad van
de firma wed. J. H. C. Kakebeeke Gz. a 1 h i e r.
Woensdag werd hg met dit jubilégelnk ge-
wenscht en ontving hjj zoowel van den chet
der fabriek als van het hoofd der firma een
tastbaar bljjk van waardeering zjjner diensten.
Heden ochtend kreeg, bg het lossen van
balken uit een aan de Loskade alhier lig-
gond houtschip, een der werklieden, J. H., een
der balken tegen het been, waardoor dat brak.
De man. die gehuwd is en kinderen heeft,
is in het Verpleeghuis opgenomea,
Van de Maansverduistering die heden
nacht plaats had, is alhier weinig of niets
te zien geweest, gevolg van de bewolkte
lucht.
Voor een even goed bezette zaal als
Woensdagavond de heer De Muralt, trad Don
derdagavond de heer mr G. W. Sannes, can-
didaat der S. D. A. P. in het district Mid
delburg, in het SchuttershoJ alhier op
voor het districtscomité dier partg.
Do voorzitter daarvan, J. Onderdgk, leidde
den spreker met een kort woord in en deelde
tevens mee dat van de tot debat uitgenoo-
digde tegencandidatem do heeren Blum en
Snjjders berioht hadden gezonden verhinderd
te zgn aan die nitnoodiging gevolg te geven
omdat zjj zelren elders moesten optreden, ter-
wjjl de heer De CaBembroot meldde dat hg
samenkomsten van tegenstanders niet bij
woonde.
De heer Sannes begon zgn voordracht met
een aanhaling uit de N. R. Crt. over de weinige
belangstelling die er op dit oogonbhk heerscht,
zgn» inziens een gevolg van.het ontbreken van
een groot leidend beginsel.
Hg wees er verder op dat er in de jaren 1848
tot ongeveer 1860 door de vrijzinnigen heel
wat goeds tot stand is gebrachteen historisch
feit waaraan met erkentelijkheid dient te
worden herinnerd.
Maar na dien valt er volgens spreker niet
voel meer te vermelden waarop sjj zich be
roemen kannen.
Hg wees er tevens op dat naar mate het
kapitalisme in kracht en macht toenam, in de
laatste jaren vooral, een zelfbewuste arbeiders
klasse zich ontwikkelde en haar invloed deed
gelden.
Zoo ontstond de strjjd tuBgchen kapitaal en
arbeid.
En tevens constateerde spreker dat de con
centratie van de bedrjjven in Duitschland met
cgfers is bevestigd.
Tot het eigenljjk doel van zgn beschouwing
komende, leverde mr Sannes een voortdurende
critiek op de toestanden in ons land, op de
houding der politieke partgen en op de beide
ministeries die in de laatste vier jaren aan
het bewind zgn geweest.
Hg sprak daarbg zgne afkeuring uit over
de financieele plannen van bet ministerie-De
Meester, over bet geldverslindende militairisme,
over de houding der Vrgzinnig-damooraten bg
de behandeling der begrooting van den Mi
nister Yan Rappard, over het ongehoorde
inzake den Batópolder toen aan Engelscbe
kapitalisten, die oigenlgk den spoordgk hadden
moeten herstellen, nog geld in den schoot
werd geworpen.
De wet op het Arbeidscontract moest het
evenzeer ontgeldenzjj gaf, volgens spreker,
niet wat de arbeiders eigenljjk verlangden
maar wel waren daardoor bg bet teekenen van
contracten scherpe verhoudingen ontstaan tus-
schen werkgevers en arbeiders, die later baren
invloed zullen doen gelden.
Het Ministerie HeemskerkTalma, conser
vatief en reactionnair als het is, werd nog
scherper aangevallen.
Den premier werd zjjn harteloosheid ver
weten bg gelegenheid der interpellatie-Troel-
stra over de werkloosheid, terwjj! ook de hou
ding daarbg van al de anderen, partgen door
mr Sannes werd afgekeurd, evenals die bg de
behandeling van de motie-Schaper over den
tienuren dag.
Ten slotte verklaarde spreker dat zooals het
nu gaat, het niet langer kanen noemde
hg, na de pauze, als middelen tot verbetering:
algemeen kiesrecht, staatspensioneering en
tienuren dag.
Yan de geboden gelegenheid om met den
heer Sannes van gedachten te wisselen werd
geen gebruik gemaakt.
Donderdagavond wsren te Aagtekerke
in het vcormalig schoolgebouw ongeveer een
zestig personen tegenwoordig bjj de lezing, die
daar door den heer Herman Snjjder» van Mid
delburg werd gehouden.
Na een kort openingswoord van den leider
der vergadering, den heer H. L. Gerth van
Wjjk, ving de heer Snjjders zgn rede aan.
Hg begon met den burgemeester en het
dageljjksch bestunr dank te zeggen voor het
besobikbaar stollen van het lokaal.
Vervolgens wees hg er op hoe in 1907 bjj
de Prov. Statenverkiezing gezegd is, eveneens
ran anti-revolutionnaire zjjde, o. a. door den
heer De Wilde te Aagtekerke, dat de strjjd
gevoerd werd onder de leus: revolutie en
evangelie, geloof en ongeloof.
Ook nu weer is die antithese-leus op den
voorgrond gesteld, wat aangetoond werd o. a.
door aanhalingen uit de deputatenrede van dr.
A. Kuyper, dit jaar gehouden.
Spreker keurde deze wgze van strjjdvoeren
af, daar de godsdienst naar beneden wordt
gebaald, wanneer zjj wordt gebruikt als ver-
kiezingswapen.
Verder besprak de heer Snjjders de wjjze
waarop het ministerie De Meester door de
rechtsche partgen is bestredenhoe het door
de rechtsche partgen gewipt werd, o.a. omdat be
doeld ministerie was gekomen met een voorstel
tot grondwetsherziening waardoor mede het
kiesrecht beter en afdoende geregeld sou kun
nen worden.
Om te voorkomen, dat de verdeeldheid van
genoemde partgen ten opsichte van het kies
recht duideljjk in de volksvertegenwoordiging
aan 't licht zou komen, naar aanleiding van
zulk een voorstel, moest het Ministerie-De
Meester weg.
Ook stond spreker stil bg de plannen van
genoemd ministerie, ten opzichte van de be
lasting hervorming, invoering van 10 opcenten
op debedrgfs- en vermogensbelasting, welke
belasting toen door de rechtsche partgen fel
bestreden is en nu door Minister Kolkman
weder in de Troonrede is aangekondigd.
De heer Snijders behandelde vervolgens nog
eenige punten van de rechtsche verkiezings-
programma'p, o.a. bescherming van de nationale
njjverheid, waarbjj hjj in 't licht stelde dat
do landbouw van die protectie zeer veel nadeel
zou ondervinden, en in 't kort het onderwijs
vraagstuk.
Uitvoerig wjjdde hjj uit over het algemeen
kiesrecht en de sociale wetgeving, en wekte
ten slotte de aanwezigen op bjj de stembus in
elk geval vrjjzmnig en democratisch toBtemmen.
In de Donderdag te R 111 a n d-B a t h
gehouden raadsvergadering werd, in plaats van
wglen öen heer Jac. Dronkors, tot lid van de
commissie tot wering van schoolverzuim te
Bath met nlgemeone stemmen benoemd de
heer Jacob Dansen Pz.
Behalve deze benoeming, had ook nog de
beëedigmg plaats van den hoer W. Griep tot
secretaris en ontvanger dier gemeente.
Een gebrekkig inwoner van Stoppel
dijk, wien een kind werd geboren op den
geboortedag van PrinseB Juliana, heeft van
H. M, de Koningin f 25 ontvangen.
Donderdag is bjj de werkzaamheden aan
den djjk van don Margaretha^older de 17jange
werkman F. Stoffijn van Neuzen, onder een
kipwagen terecht gekomen, waardoor zgne
bcenen zeer ernstig werden verwond. Hjj is
per rjjtuig naar het ziekenhuis te Neuzen
overgebracht.
Bjj de candidaatBtelling te Oostburg
op Dinsdag jl. werd door den kapelaan even
voor vieren nog eene ljjst ingeleverd tot can-
didaatstelling van den heer mr. P. Dieleman!
Bjj onderzoek bleek daarop eene handtee-
kening voor te komen van iemand, die geen
kiezer was, zoodat de ljjst maar 39 namen
bevatte, wat één te weinig was. De candidaten-
ljjst werd natuurljjk geweigerd.
In die gemeente deed zich Donderdag
het eigenaardige geval voor dat eene moeder
het kind, waarvan ze op 23 Mei j. 1. beviel,
zonder dat dit iemand bekend wsb, zelve bg
den bargerljjken stead kwam aangeven. Proces
verbaal werd opgemaakt.
RECHTSZAKEN.
Arrondissement»-Rechtbank te Middelburg.
Voor bovengenoemde rechtbank had zich
heden te verantwoorden A. C. v. d. S., oud 19
jaar, geboren te Biervliet, veldarbeider,
wonende onder IJ z e n d jj k e, thans alhier
in hechtenis, ter zake dat hg
lo. in den voormiddag van 10 April 1909,
onder Uzendjjke van een aan den Liniedjjk
staanden Canadaboom oen zwaren tak, toebe-
hoorende aan een ander dan aan hem, be
klaagde, heeft afgekapt en weggenomen, met
het oogmerk om zich dien tak wederrechtelijk
toe to eigenen;
2o. in den namiddag van 12 April 1909
onder IJzendjjkea. opzettelgk en wederrechtelijk
van het huis, bewoond door P. Dalle, twee
glasruiten, aan dezen toebehoorende, en van
hot huis, bewoond door C. Swartelé, zeven
glasruiten, aan dezen toebehoorende al die
ruiten althans aan een ander dan aan hsm,
beklaagde, toebehoorende, heeft stok ge
slagen, verbrjjzeld en vernield
b, op den Liniedjjk opzetteljjk Ch. L. F.
van der Walle met een geweer gewelddadig
geslagen heelt;
c. op het erf van de woning van J. F.
Driesen, aan den Pontavancé, gepoogd heeft
opzettelgk gemelden J. F. Diiessen van het
leven te berooven, althans opzettelgk hem
zwaar lichameljjk letsel toe te brengen dcor
te dien einde uit een met kruit en kagel ge
laden geweer, terwjjl hg slechts oigeveer één
meter van hem afstond, een schot op hem te
lossen, zjjnde de uitvoering niet voltooid, alleen
tengevolge van de van zgn wil onaihankeljjke
omstandigheden, dat de lading van het geweer
was losgeraakt, de hagel er ten deele uit
gevallen en hot schot Driessen niet in zgn
lichaam heeft getroffen, of van andere van zgn
wil onafhankelijke omstandigheden, althans
aldaar opzettelgk J. F. Driessen door het in
zgne onmiddellijke nabgheid op hem lossen
van een geweerschot heeft bedreigd met dood
slag of zware mishandeling.
In deze zaak waren 13 getuigen gedagvaard
en 2 deskundigen.
Als verdediger trad op mr F. B. Evers van
Middelburg.
Na voorlezing van het bevel van verwjjzing
werd tot het getuigenverhoor overgegaan.
De eerste getnige A. Hendnkse, burgemeester
van Waterlandkerkje, deelde mede aan wie de in
de dagvaarding bedoelde boomen toebehooren
personen uit Antwerpen.
Getuigo E. Vere, huisvrouw van P. van
Kerkvoordo, verklaarde dat getuige Maas op
den 10 April j.l. bg haar een kapmes kwam
leenen.
Later zag zjj dat beklaagde in een Canada
boom zat en met bedoeld kapmes een zwaren
tak afhakte.
Toen hjj uit den boom geklommen was,
bracht beklaagde den tak naar het erf van zgn
woning.
Getuige Cb. L. F. vtn de Walle had be
klaagde uit den boom zien komen sr lag toen
een versch gekapte tak op den grond.
Yerder had getuige gesien dat beklaagde op
den 12 April voor het huis van Dalle stond on
daar bg niet werd binnengelaten met zgn
geweer 2 ruiten stuksloeg.
Eenigen tjjd daarna ontmoette getuige be
klaagde op den djjk en kreeg daar van
dezen een slag met het geweer.
Getuige F. Maas, huisvrouw van P. DallcJ
verklaarde gezien te hebben dat beklaagde
twee ruiten van haar woning insloeg, een mst
een geweer en een ander met de hand.
Daarna was beklaagde door de achterdeur
binnengekomen en kad toen tegsn getuige
opgespeeld, ook naar aanleiding van een
brief van haar, waarin ze hem verzocht niet
meer bg haar te komea.