MIDDELB11RGSCHË COURANT.
si.
EID
LEN.
H*. lie
1909.
Dinsdag
18 Mei.
Middelburg 17 Mei
°-5
lit Stad en Provincie.
132° Jaargang.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, net uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middolburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Alzonderlijko nummers kosten 5 cent.
Advertentiën bg abonnement op voordeeligo voorwaarden.
Prospectussen daarvan zgn aan bet bureau te bekomen
Advort'ntiin voor het oorstvoJgende nummer moeten dea middags v 6 6 r n au
aan hot bureau bezorgd zjjn.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van X7 regola f 1.60elke regel me
20 cent Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.)
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig nit Zeeland, betreffende
Handel, Ngverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertenfle-Burpan A. I»R I.A
MAR As., M.JB. Voorburgwal 266, Amsterdam.
deze coarant behoort een bijvoegsel.
Donderdag (Hemelvaartsdag) verschijnt
e Middelburgache Courant niet.
s V
P 9
Botteitsa
i. 8.45
8 45
8.45
8.45
8.45
8.45
ln het bg voegsel hg dit nomraer komt een
aardige voorstelling voor van HetNeder-
landsche kiesrecht, vergeleken
met dat van eenige andere landen
De donkere figuren dier afbeelding stellen
voor do mannelgke bevolking (in de laatste
zes figuren ook de vronwelgke bevolkrog) op
kiesgerechtigden leeftgd naar de wet van elk
land.
Da lichte fignron met hst stembiljet stellen
voorhet aantal dsarvan per honderd, dat
kiezer iB. Het getal op die figuren duidt dit per
centage, omgezet in een lengteverhouding, nnn
De kiezer hondt de geheelo bevolking bg de
hand, want hg leidt baar en heerscht over
haar; de uitgesloten groep is doorgeschrapt,
gelgk ook de wetgever die als vol gerechtigde
burgers doorgeschrapt heeft.
Er zgn nog veel meer landen, die algemeen
kiesrecht voor mannen, sommige bovendien
voor vrouwen hebben en als beschamend voor
beeld aan Nederland voor oogen gesteld kunnen
worden Zoo is in Finland 90 0/q der mannen
en vrouwen op kiesgerechtigden leeftgd kiezer.
Verder is er nog algemeen mannen-kiesrecht
in Zwitserland, Griekenland, in de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika, ook in de meeste
van zgn 48 staten en in nog meer landen van
de Oude en Nieuwe Wereld.
De bewuste voorstelling, nauwkeurig uit do
officieele statistieken overgenomen of berekend,
noemden wg aardig maar dit betreft de nii-
voering, niet hetgeen zg ona leert.
Want zg spreekt dnidolgk een waarheid nit
die Nederland niet tot eer versterkt.
OnB land toch komt op het punt van het
kiesrecht bg andere landen zoo achteraan, dat
dit zelfs den felsten tegenstander van algemeen
kiesrecht wol tot nadenken moet stemmen.
Terwgl per honderd mannen op kiesgerech
tigden leeftgd Duitschland met 95 bovenaan
staat, volgen Victoria en N. Z. Wales met 93,
Oostenrgk en Tasmania met 92, Franltrgk met
90, Wurtemberg en Zuid Australië met 89,
Denemarken en Baden met 88, Queensland met
85. West Australië met 84, .Noorwegen met
82 terwgl Nederland op de voorstolliug prykt
met 60.
Tal van landen, waaronder katholieke, Btaan
dus verre boven onB.
En boe is de algemeene toestand in die
rgken
Is die op materieel en sociaal gebied bg
ons ten achter?
Wie zal het durven beweren
Wg gelooveu eerder het tegendeel.
Wordt het dan niet meer dan tgd dat op
kiesrecht-gebied hier eene verbetering tot
stand kome, waarnaar al jaren wordt gestreefd,
en onze grondwet herzien worde om uitbreiding
van dat recht mogelgk te maken
Dit is toch wel de minste eisch, dien men
met een blik op de afbeelding in ons bgblad
stellen kan.
Wg hebben altgd gemeend dat de Chris-
te 1 g k-Historische partg ontstaan was
o.a. uit den drang om Rome te bestrgden,
waar dit zgn invloed op den politieken toestand
van ons land te veel deed gelden, en op dit
punt stond tegenover de antirevolution
aire partg.
En tevens dachton wg dat De Nederlander
een orgaan dier christeigk-historiache partg
was, al noemt zich dit ook .Dagblad tot ver
breiding van chriatelgk-nationale beginselen."
Daarom trof ons bgzonder het oordeel van
dat blad over den onzens inziens veel te schor
pen en onbekookten aanval op de katholieken,
vanwege het hoofdbestuur der Evangelische
Maatschappij.
Dit oordeel luidt als volgt
.Treffend, niet waar
Maar welk verband heeft dit met de
coalitie
De pausolgke internuntiussen die de
Evangelische Maatschappij door een Minister zou
willon doen vorwgderen uit het corps diplo
matique, wonen in ons land en bekleedden
in het corps diplomatique een eereplaats, lang
voordat aan de coalitie gedacht werd
De kloosters in Nederland bestaan hier en
hebben altgd hier bestaan na de Fransche
overheersching ondanks de bestrgding van
den Baron Hugenpoth tot den Berenclauw,
ook dus gedurende den bloeitgd van het libe
ralisme.
De .onderwgsinriobtingen van Jesuïtischen
geest doortrokken" zullen door staatsgeld on
dersteund worden, ook als do coalitie niet
meer bestaat. Vóór de coalitie, dat is zoo,
werden zg niet door staatsgeld ondersteund,
maar zg waren er toch. Eu toen waren er ook
tal van openbaro scholen, waarin het onder-
wgs gegeven werd in den geest als door de
E. M. wordt bedoeld, hetgeen door alle libe.
rale regeeringen geduld werd en waartegen
over de Protestanten geheel machteloos ston
den. Uit het standpunt van de E. M. beschouwd,
was de toestand vóór de coalitie heel wat
erger voor de Protestanten dan na.
Hoe is het mogelgk, dat een deftige maat
schappij als de hier bodoeldo met zulke onbe
duidende praatjes voor de kiezers durft komen 1
Maar het is nog altgd zooals in de tgden
dor Republiek, toen de Protestanton in een
Staatskerk tegen Rome hun heil zochten. Uit
gesloten nit elk politiek ambt werd ioder die
niet tot de Staatskerk behoorde.
Daaraan is op bet einde der republiek door
de liberalen een einde gemaakt, on braaf is
ook door hen gescholden op die Calvinisten,
die alleen de Gereformeerde Kerk als publieke
Kerk erkenden. Met het stelsel, het b e-
g i n s e 1 is gebroken.
Maar desondanks meent de E. M. dat een
Protestant ann zgn kerk verplicht is allen
politieken invloed van R. K. zooveel doenlgk
te weren. Ieder dio een ander geloof aan
hangt dan dat der leden van de E. M. is in
de oogen der maatscbappg een gevaarlgk
mensehieder die de historie anders vertelt
dan zg .vervalscht onze geschiedenis." Zg allen
behooren te worden geweerd, en werden dan
ook, vóór de coalitie, zooveel mogelgk geweerd.
Zóó behield men de oude Staatskerk met
haar exclusivisme doch zonder hate belgdenis.
En, onder moderne benamingen, beoogde
men precies hetzelfde wat men aan de Calvi
nisten van don ouden tgd verweet.
Zóó doet nog de E. M,
Maar golukkig begint ons volk de hol
heid en onbetrouwbaarheid van datantipapis
tisch geroep in te zien.
Rome bestrgden, goed j maar niet, door aan
de R. K. feitelgk den politieken invloed te
misgunnen, waarop ook zg recht
hebben."
Er ia voorzeker zeer veel waars in betgeen
De Nederlander opmerkt, maar van die zgde,
van gveraars voor het Protestantisme, klinkt
het wel wat vreemd, vooral omdat de Christe
lijk Histosche Unie in haar beginselprogram
spreekt van het Protes tas tsch karakter
der natie en de heer De Savornin Lobman
ons staatsrecht een Protest an tsch staats
recht noemt.
Zou daarom zoo vragen wg ons af de
redactie van De Nederlander wel weergeven de
ideeën van de aanhangers harer partg
Wg betwgfelen dit en meenen dat in hare
beschouwing eerder de gevoelens zgn neerge
legd, door ons en andere vrgzinnigen toege
daan, en dat zg terwille van de coalitie eene
voorstolling geeft, die stellig velen der Chns-
lgk Historische partg, evenmin als dr. Bonaveld
en de zgnen, beamen.
De eenige uitdrukking, die aan het bekende
standpunt herinnert, is de opwekking om Rome
te bestrgdenmaar dit is slechts een flauwe
weerklank van het eigenlgke streven der
Chnstelgk historischen.
Een kostelgke bekentenis legde
dezer dagen Ret Centrum af.
Hot heette steeds dat de in 1905 door de
vrgzinnigen togen de antithese gevoerde strgd
een strgd was tegen den persoon van dr Kuyper
En hoezeer ook die opvatting Bteeds is bestre
den, toch hield men aan de rechterzgde die
bewering maar altgd door vol.
Eerst dezer dagen nu schreef het Roomsch-
Kathoheke orgaan o. a. deze merkwaardige
woorden
»In 1905 heette het, dat de strgd ging tegen
den persoon van dr Kuyper.
Zulks was niet waarde beginselen wilde
men treffen, die door bem werden voorgestaan.
En thans blgkt zulks dan ook nllerduidelgkst.
Dr Kuyper zit thans niet achter de groene
tafeltoch draagt de strgd geheel hetzelfde
karakter."
Het kan niet anderseindolgk moot ook de
wanrheid in dezen wel doordringen.
De Rgksmiddelen brachten in April
11. f 13.151.958 op tegen f 12.897.053 in dezelfde
maand van het vorig jaar.
De opbrengBt over de eerste vier maand'n
van 1909 bedroegf 46.931.938 tegen f45.879.461
over de eerste vier maanden van 1908.
Tot nu blgft 1909 een mooien vooruitgang too-
nen. De eerste vier maanden bleven f 1.052.477
boven die van 1908 en April van dit jaar
f 254.905 boven April van het vorige. Deze
vermeerdering is voor een groot deel veroor
zaakt door de indirecte belastingen die f 220.477
opliepen alleen reeds het successierecht bracht
f 142 831 meer op.
Opmerkelgk is, zegt Het Vad., een achter
uitgang van do directe belastingen met f89.293,
een stjjging van den suikoraccgns met f 95.521
en een daling van het gedistilleerd-accgns
met f 70.414.
In Land en Vo k heeft prof. Van Embden
dezer dagen in twee uitvoerige artikelen,
met do degelgkheid, die wg van de hoog
leeraren dor Nederlandsche hoogescholen ge
woon zgn, betoogd dat Staatspensionneering
geen armenzorg is.
Thans, juist een week later, vonden wg in
De Nieuwe Crt een even degelgk artikel van
een even degelgken hoogleeraar, prof. Yerrgn
Stuart, eener even degelgke Nederlandsche
universiteit, waarin, onafhankelgk van het
ander professorale betoog, maar niet minder
degelgk, wordt aangetoond cn geconcludeerd,
dat Staatspensionneering w e 1 armenzorg is.
Zon het projanum vulgus maar niet het ver
standigst doen, den strgd over Staatspension
neering over te laten aan de professoren, doch
iotUBschen de handen ineen te slaan om te
zorgen dat de ouden van dagen geholpen
worden
Op die vraag van Het Vad. zullen zeker
velen een bevestigend antwoord geven.
Minister Talma moet heel wat hooren naar
aanleiding der bekende onthullingen,
door mr Goeman Borgesius in de zitting der
Tweede Kamer van Donderdag gedaan omtrent
de commissie, welke de Minister ter voorlich
ting bg de wgziging der Ongevallenwet als
't ware zich zelve had toegevoegd, om haar
plotseling weer te laten schieten.
De Nieuwe Courant, het orgaan dor werkge
vers, laat zich daarover zeer kras uit.
Dat is van die zgde niet te verwonderen.
Het betrof een voor haar teer punt.
En Land en Volk schrgft:
>Wie goede verwachting heeft gehad, dat
wg mot den Minister Talma als stuurman
rechtstreeks zouden aanstevenen naar een op
lossing van de moeilgke vraagstukken der
sociale verzekering zal zgn teleurgesteld.
De Minister heeft, door den heer Borgesius
gedrongen, een kgkjo gegeven opzijn me°hode
van werken. Of liever op zgn gebrek aan
methode.
Het is een half jaar geleden. De Minister
had een schema gereed voor een algeheele
omwerking der Ongevallenwet, welke de moei-
lgkbeden tot oplossing zou brengen. Hiervoor
was de hulp noodig van kapitalisten en van
agenten, die don weg kennen om particulier
kapitaal hgeen te brongen.
Daar bemerkte echter plotseling de Minister
van Landbouw, Nijverheid od Handel dat de
mcnBchon die hg daartoe noodig had, dit werk
verrichtten niet uit menschlievendheid, niet uit
gemeenschapszin, maar nit winstbejag. Dat zg
eru t trachtten te kloppen wat zg konden. En.
door schrik bevangen door zooveel verdorven
heid, maakte hg met zgn goheele plan vaD
wetgeving rechtsomkeert en stuurde zgne
adviseurs naar huis.
Als de kapitalistische wereld zoo slecht was
dan maar een andere oplossing gezoch*. Daar
over is de Minister nn weer aan het studeeren-
Den heer Talma zal nu wol duidelgk geble
ken zgn dat bot niet zoo gemakkelgk is, met
Viste hand een otnvangrgk copartoment als dat
van Landbouw, Ngverheid en Handel te bestu
ren en leiding te geven bg de oplossing van de
vraagstukken der sociale verzekering. Het is
daartoe niet voldoende, in sociale onderworpen
te beogen gewerkt en over groote gaven, ook
Van welsprekendheid, te beschikken.
Wat is, na do ervaring met de Ongeval
lenwet, te wachten voor den ontzaglgkon berg
van moeilgkheden die bg de andere onderwer
pen van sociale wetgeving op zgn weg liggen
opgestapeld
Een lichtzgde heeft deze ervaring: de
Minister zal, zoo hopen wg. genezen zgn van
de meening, als zou zonder schade voor het
volksbelang de verzorging van deze dingen
veilig zgn in handen van het particulier
kapitaal-initiatief. De gulheid, waarmede de
heer Talma zgn dwaling beleed, doet van zgne
bekeering iets verwachten."
Het rapport der commiBsie van finan
ciën omtrent het voorstel van Burg. en Weth.
van Middelburg, om aan de feestcommissie
ter viering van de geboorte van prinses Juliana
ecu subsidie tot een maximum van V 1(00 toe
te kennen, lnidt als volgt:
»Daar de gemeenteraad meermalen, ook over
eenkomstig het voorstel der commissie, tegen
het doen van overigens gewenschte uitgaven
bezwaar heeft gemaakt, omdat de gemeente
lijke financiën deze nitgavan niet toelieten,
acht zg zich niet gerechtigd tot het adviseeren
ten gunste van een zoo aanzienlgke uitgave
voor eene feestviering, al heeft deze dsn ook
plaats naar aanleiding eener voor Vorstenhuis
en volk zoo heageigke gebeurtenis.
De commissie moet dus aan den gemeente
raad de beslissing over het bedrag, dat moge
lgk aan do feestcommissie kan worden toege
staan, overlaten."
De commissie houdt in dezen een slag om
den arm.
Eu onzes inziens niet ten onrechte.
Wg willen echter hopen dat bg de ieest-
commitsie nog zoovele bgdragen zgn ingeko
men dat de nu door Burg. en Weth. als
maximum-subsidie voorgestelde som lang met
.1 behoeven te worden verleend.
Dat de gemeente bg dit feest wel eemgen
steun zal moeten schenken, buiten en behalve
do kosten voor hetgeen zg zelve doet, ligt
de hand on zal men algemeen wel
goedkeuren.
Bg beschikking van den Minister van
Binnenlandsebe Zaken is, met ingang van 1
September 1909, aan J. Jansen Cz., rp zgn
verzoek, eervol ontslag verleend als concierge
aan de Rgkskweelischool voor onderwgzers
1 h i e r.
Heden morgen, omstreeks vgf aar, werd
door eenige werklieden van de gasfabriek uit
de vest bg de Koepoort alhier het lgk van
een vrouw opgehaald.
Per brancard werd het naar de woning in de
Kuiperspoort vervoerd.
Uit Vlissingen.
Zondag speelden to Vliss^ingen voor
de seriewedstrgden, uitgeschreven door Vol
harding aldaar, De Mosschen I van Middelburg
tegen 't militaire elftal Hel Derde. De Mosschen
behaalden de overwinning met 5—2 goals.
Met de rust was de stand 21 in 't voor
deel van eerstgenoemde vereeniging.
Te BoTsselen zgu Zaterdag benoemd
de heeren tot generulen brandmeester P
Minderhout Gz„ tot eersten brandmeester W
de Regt Nz., tot tweedon brandmeester F
Walhout Jz., tot eersten onderbrundmeestor
J. Corstanje Jz en tot tweeden onderbrand-
meester J. van de Yelde Oz.
Zaterdagavond trad de heer jhr R. R. L.
de Muralt, candidaat voor de Tw ede Kamer
in het district Hontenisse, te N i s s e op voor
een niet talrgk maar zeer aandachtig gehoor.
Omdat wg reeds vroeger mededeeling deden
van een door den heer De Muralt vervulde
spreekbeurt en de inhoud van zgne nd
grootendeels gelgk was aan de toen geboudene,
meenen wg hiermede te kunnen volstaan.
In de St. Ct. no. 114 is opgenomen een
kon. besluit van den 6 Mei 1009, waarhg
bepaald wordt dat voor den houw van derdi
schutsluizen voor het kanaal door Zuid
Beveland te Hansweert en Wemel-
d i n g e, ten algemeenen nutte en ten name
van den Staat, ter uitvoering van de wet van
24 Juli 1908 zullen worden onteigend de
eigendommen, aangeduid in het plan en de
kaarten, welke ingevolge art. 12 der wet van
Augustus 1851 op do secretanën der ge
enten Kruinrngen. Schore en Wemeldinge
op do provinciale grffie van Zeeland ter
inzage hebben gelegen.
Bg het bon. besluit is gevoegd de opgave
van de te onteigenen perceelen in de drie
laatstgenoemde gemeenten.
- Door de uitstekende resultaten, welke
het teren van den hoofdweg onder Rilland
Bath vorige jaren heeft opgeleverd, is men
thans wederom met dit werk begonnen, u cU
nu wordt daartoe, met het doel eene dunnere
luag op den weg te brengen, gekookte teer
Met het oog daarop en tevens om het werk
te bespoedigen, heeft men eene sproeimacbino
aangoschaft, waaruit de teer naar alle rich
tingen over den weg wordt verspreid.
Te Borsselen vierde men Yrjjdag bei
Prinsessefeest.
De armen werden bedeeld, 's middags hadden
optochten en volksspelen plaats en 's avonds
werd een vuurwerk afgestoken.
Zaterdag is toKruiningen het Prin
sessefeest gevierd.
Kanonschoten werden gelost, de schoolkin
deren, die later een optocht met muziek hielden,
werden onthaald, de zang- en do muziekver-
eenigmg gaven eene uitvoering, de burge
meester hield een feestrede en een vuurwerk
besloot het feest.
De beer H. Stoatjeedjjk (lib.) sedert Aog.
1884 lid van den raad te Waarde, heeft in
de laatst gehouden raadsvergadering mede
gedeeld dat hg als zoodanig, wegens hoogen
leefigd, zgn ontslag neemt.
Het Prinsessefeest aldaar bepaalde zich
Vrgdag tot een schoolfeest.
De muziekvereoniging Paul Kruger en de
zangvereening Vooruit deden 'a avonds oen
ommegang, omstuwd door meisjes en jongens
met verlichte lampions. Daarbg werden de
volksliederen gezongen.
Te Sas van Gent is Zondag het
Prinsessefeest des voormiddags geopend met
een concert door de muziekgezelschappen, In
den namiddag trok een stoet uit, waaraan
verschillende corporatiSn, al of niet met praal
wagens, deelnamen. In den stoet stelde eene
historische groep voor den intocht van Prins
Fredenk Hendrik in het jaar 1644. Deze
kleine groep bad veel bekgke bg de talrgke
nieuwsgierigen, waarander ook velen van
elders.
Juist na afioop van den stoet begon het te
regenen, waardoor de lichtstoet en het af
steken van het vuurwerk moest achterwege
b'.gven. Men is thans voornemens dit a.s.
Donderdag (Hemelvaartsdag) te doen.
Tegen 1 Juli a. s. is tot brievengaarder
te C a t s benoemd de heer J. Snoodgk aldaar,
die reeds van 16 Januari l.L als tgdelgk iB
werkzaam geweest.
Voortvarende polderbestnren.
In de dezer dagen te Wissekerke gebonden
poldervergaderingen besloot de Grersdypitolder
het Raaidgbje te verharden met grind, de
Martapolder zich op de begrinding van zgn
wegen nog eens te beslapen, terwgl de Wisse-
lerlepolder een voorstel tot verharding ran een
slecht eindje dgk bg den ingang van het dorp
door de beslissende stem van den dgkgraaf
zag verwerpen.
Gedurende de maand April werden uit
Zeeland verzondendoor Bergen op Zoom
12.077 Kg. oesters en 6060 Kg. mosselen door
Krabbendgke 2066 Kg. oestersdoor Kruinin-
genYerseke 132.676 Kg. oesters, 2370 Kg
mosselen en 26.435 K<. ulikruikeo door Vluko
29.180 Kg o-'St rs .*n 600O Kg. mosselen en
■'oor Bruinisse 21 220 Kg. oesti-rB en 383.700
Kg mosselen. Te Philippine werden aange
voerd 335.600 Kg. mosselen.
6NUËRWU&
Aan de rgkslandbouwwinterschool te
Veendam en aan eebzeltde in het najaar te
Meppel te openen inrichting van onderwgs zgn
te vervullen de betrekking van leeraar.
Voor nadere bgzondurheden lie men de
St. Crt. no. 114
LETTEREN EN KUNST.
Onze vroegere stadgenoot, de kunstschil
der F. Salberg, m den laatsten tgd te Voorburg
wonende, is Zondagavond na een slepende
ziekte overleden op don leeiig l van 33 jaar.
We hadden meermalen in de laatste jaren
gelegenheid te wgzen op de verdiensten van
hier geëxposeerde werken van zgn hand. Zgn
