HIDDELBURGSCHG COURANT.
N". 101
152- Jaargang.
100!».
Vrijdag
30 April.
Middelburg 29 April.
Benoemingen enz.
Het Tooneel.
Hit Stan en frovincie.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Pryi per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor allo plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 6 cent.
Advertentiön bg abonnement op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zgn aan bet bureau te bekomen
Advertontisn voor het eerstvolgende nummer moeten des middags vóór i n uur
aan bet bureau bezorgd zgn.
Advertentaën20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte», dood- on
allo andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50; elke regol meer
20 cent Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.!
Tet de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid on Goldweaen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA
MAR Ax., N.Z. Voorburgwal 200, Amsterdam.
Op do door ons, in ons vorig nommer,
aangegeven gronden bevelen wij voor de
stemming in hot district Goes voor een
lid der Provinciale Staten, op Dinsdag
4 M e i, ten dringendste nan den heer
W. KAKEBEEKE.
Bjj kon. besluit is aan den commies der
telegraphic 2de kl. D. H. Vollenhoven, op
verzoek, als zoodanig eervol ontslag verleend.
Met ingang van 1 Juli is de heer Pb. J.
Ketner, thans redacteur bjj De Nieuwe Courant
benoemd tot redacteur aan het departement
van Landbouw, met den rang van hoofd
commies.
KORTE MEDEDEELINOEN
VERGADERINGEN.
To Utrecht is de jaarvergadering gehouden
der Predikanten Geheelonthouders-vereeniging.
Uit het jaarverslag bleek dat hot ledental
tot 240 gestegen was. Een gehouden enquête
bud aan het licht gebracht, dut reeds 480
predikanten geheelonthouders zgn. O a. was
gebleken dat het aantal onthouders onder de
rechtzinnige predikanten in de Ned. Herv. kerk,
dat 5 jaar geleden 170 bedroeg, thunB tot 308
gestegen was.
Uit het finantieel verslag bleek dat voor
het eerst Rijkssubsidie ontvangen was, ten
bedrage van 100 gulden. Ondanks deze subsidie
sloot do kas met een nadoelig saldo van
f 104.87.
De bestuursverkiezing had tot uitslag dat
o. a. gekozen werd als bestuurslid de heer J.
de Visser te Middelburg.
TWEEDE KAMER.
Verlichting en bebakening der
W estersehelde.
De commissie, in wier handen gesteld is
eene overeenkomst, den 8en October 1907 te
's-Gravenhage namens Nederland en België
onderteekond, betreffende de verbetering der
verlichting en bebakening van do Wester-
soholde, stelt voor deze mededeeling aan
te nemen voor kennisgeving, onder dankbe
tuiging aan den Minister.
Wjjziging Tiendwet.
Ingediend is een ontwerp tot aanvulling der
Tiendwet 1907. Er openbaart zich meer en
meer do drang om tot vrjj willigen tiendafkoop
over te gaan, doch vele af koopen konden niet
vóór 1 Januari 1909 (het tgdstip van het in
werking treden der wet) tot stand komen.
Daarom wordt bjj het thans ingediende ontwerp
de gelegenheid gegeven om vóór het verstrek
ken aan de sohattingBCommissiën van de m
art. 49 bedoelde schattingslgsten, opgave te
doen van de jaarljj&Bche zuivere tiendopbrengst
bedoeld in art. 3 der wet. Daardoor kan
uitvoering dor wet belangrjjk worden vereen
voudigd, omdat dan in vele getallen
■chatting met al haar gevolgen komt te 1
Heyermans heeft zgn Woensdagavond door de
Nederlandsche Toonee'mreeniging in den schouw
burg alhier opgevoerde stuk De opgaande Zon
een »spol nit den middenstand"genoemd. En door
als titel aan zgn stuk te geven den naam van
het Waarenhatw. dat een kleinen winkelier dood
drukt, versterkte hg den scbgn of d&t nu de
hoofdzaak zou zgn en ot hg zou hebben willen
dramatiseeren den strgd van den middenstand
tegen het Waarenhaus.
Maar-het is slechts,'schgn. Zooals in zgn meeste
stnkken wordt ook hier de socialo moraal tot
onzichtbaar wordcns toe overgroeid door het
zuiver menschelgke. Als men den schouwburg
verlaat, denkt meb niet aan dien strgd
middenstand togen grootkapitaal. Dat is iets
bgkomstigs geworden. Die winkelier zou ton
onder zgn gogaan ook al had er geen Waar en
haus naast zgn zaak gestaan. Want oon on-
practischor zakenman dan die lichtzinnige,
onverstoorbaar vroolgke Mathijs de -terke is niet
denkbaar, en het klinkt zelfs onwaarschgnlgk
dat een zaak onder zgn leiding het twintig
jaar heeft uitgehouden.
Maar nu we willen probeeren om in enkele
woorden aan te geven wat dan wèl het sterk
aangrgpende van dit stuk is, nu gaat het ons
als iemand, die wil vertellen waarom hg zoo
genoten heeft van oen lange reis, en die dan
vallen en vele moeiten en kosten worden ge
spaard.
Regeling var 4e Barken van
L e e n i n g.
Er is bg de Kamer een wetsontwerp inge
diend tot regeling van de banken van leening.
Na een breedvoerig historisch overzicht te
hebben gegeven van de werking van de ge-
meentelgke banken van leening en van het
ontstaan van do zoogenaamde pandjeshuizen
met de daaraan verbonden nadoelen, betoogt
Minister van binnenlandscho zaken, dat
bescherming van een breeden zoom van de
bevolking /hier aan den wetgever ingrgping
tot taak stelt.
De wet verstaat onder banken van leeniog
alle inrichtingen, waar gewoonte wordt ge
maakt van het in ontvangst nemen van roe
rende zaken tegen afgifte van geld en het
weder afgeven van die zaken aan houders van
bg de ontvangst van de roerende zaken af-
sven geschreven of andere stukken of
andere voorworpen.
Onder deze definitie valt niet alleen do bank
van leening, maar ook het huis van verkoop
met reoht van wederinkoop en iedere andere
inrichting, waar gewoonte wordt gemaakt van
het aannemen van roerende zaken t°gen afgifte
van geld met dien verstande, dat zg, die de
zaken afgeven, in welken vorm ook, de kans
behouden, dio zaak terug te bekomen. Dat dit
desnoods in oen gewone opkooperszaak ook
kan gobeuren, ligt voor de hand.
Beoogd wordt voorts het bankiersbedrgf cn
gelgksoortige bedrgven uit te zonderen.
Voorgesteld wordt kinderen beneden 16
jaar niet voor beleenen of loaBen van panden
toe te laten.
Een van de bekoringen, die de pandjeshuis
houders hebben voor het publiek, ia, dat wie
hen bezoekt, niet in het oog valt. Daarom
wordt bepaald dat op of ter zgde van elke
deur, die toegang geeft tot het perceel waarin
de bank wordt gehouden, duidelgk zichtbaar
zal worden aangebracht een wit bord, waarop
in zwarte letters duidelgk leesbaar is te lezen
Pandhuis.
In de Woensdag gehouden vorgaderiDg
van het Zr.euwsch Genootschap der Wetenschappen
herinnerde de voorzitter, de heer mr R. Fruin,
dat de heer M. Fokker vóór 25 jaar de betrek
king van thesaurier van het Genootschap aan
vaardde. Eg bracht hem den dank der vergade
ring over voor al wat hg gedurende dat tgdvak
met de hem eigene werkkracht en nauwgezet
heid in het belang van het Genootschap had ver
richt en drukte den wensch uit dat hot hom
gegeven zou zgn in die betrekking en als
servator van de Zelandia Illuslrata nog langen
tgd werkzaam te zgn.
Als herinnering werd hem door den voor
zitter van het Genootschap aangeboden een
werk vau Ch. Ie Blane, Manuel de l'Amateur
dlEstampes, waarop de heer Fokker in zgne
boedanigheid van conservator bgzondor prgs
stelde.
Mot eenige welgekozen woorden betuigde
deze daarvoor zgn dank.
merkt dat hg dat niet in algemeene woorden
kan uiten, maar dat hg allerlei bgzonderheden
moet oprakelen, van lederen dag een paar,
maar zonder dat er een ander verband tuBschen
is, dan dat ze op zgn reis tgn gebeurd.
Op dezelfde manier rgzen nu in onze herin
nering uit ieder bedrgf toonoelen op, die
bgzonder getroffen hebben het schrgnend dolle
lachen van vader en dochter, als ze de moeder en
grootvader voor den mal houden en tegen den
muur van het half in hun woonkamer drin
gend huis van den buutman laten duwen het
roadloopon van den Imlf versuften grootvader
met een vroolgk klinkende speeldoos temidden
van een kamer vol ellendehet prachtige
sprek van den luchthartigen winkelier met
den koel berekenenden zakenman van het
Waarenhausde plotselinge helderheid van den
grootvader bg de herinnering aan don jammer
van zgn eigen faillissement, en dan ineens
daarna het weor vergeten zgn van waarover
hg het hadhot oynisehe van hot kaartpar-
tgtje in den bgna faillieten boedelde gziug-
wekkend natuurgetrouw nagebootste brand,
en daarin weer de figuur van den halfsuffen
grootvader, die den brand vergeet in zgn vreugde
over zgn golgk slaande klokkenhet martelend
tik-tik-tik van dien druppel uit de verbrande
bovenverdieping, van de plaats waar het bedje
van een bg den brand gestikt kind heeft
staan; do bekentenis van do dochter enz,
er nog veel meer op noemen.
In den Buitentuin alhier zullen dozen
zomer de volgende uitvoeringen plaats hebben
Zondag 20 Juni des middags, Woensdag 28
Juli en Zondag 29 Aug. des avondB door het
MiddelburgBche Muziekkorps; Zondag 11 Juli
eu Woensdag 11 Aug. des avonds door het
muziekkorps van het dorde regiment infanterie
t Bergen op Zoom.
Dan wacht de leden van dien tuin nog cene
uitvoering van het zoo gunstig bekende Ginne-
ken's Mannenkoor.
De lering over samenstelling en behan
deling van consumptie-melk, die heden in het
chutiersho/ e. f h. j/o-t^iipor den heer C. Zwager
man, zuivelconsulent der Zeeuwsche land-
bonwmaatschappg, zou worden gohouden, is
wegens gebrek aan belangstelling met door
gegaan.
Er waren slechts een veertiental toehoorders.
Maandag, Dinsdag en Woensdag werd in
het Schuttershof alhier het examen gehouden
ter verkrjjging van het diploma van polder
opzichter, van wege den Bond van Waterbouw
kundige Ambtenaren in Zeeland.
Voor dat examen hadden zich 22 eandidaton
aangemeld en 20 namen er aan doel.
De volgende heeren legden het examen met
voldoenden uitslag afJ. Abrahamso en F. H.
G. Andriessen te Ylissingen, M. Aarnoudse te
St. Philipsland, M. Cappon te Hardenberg,
C. de Graaff te GoeB, C. Koel te Oostzaao,
J. H. Kuyper te Winschoten, K. M. van de
Linde te Rilland-Bath, A. Oosters te Willem
stad, M. de Rogt te Cortgene, M. G. Riemene
te Coljjneplaat, R. vau Renswoude te Vrees
wijk en W. A. van de Velde te Scherponisae.
Bjj kon. besluit zgn in de provincie
Zeeland herbenoemd van de bjj het kon.
besluit van 26 November ,19u2 ingestelde
plaatselijke commissie, welke haren zetel heeft
in de gemeente Middelburgtot voorzitter
J. J. Heyse, te MiddelburgSas van Gent
tot voorzitter F. P. J. Stubbó, te Sa9 van
Gent; Tholentot plaatsvervangend voorzit
ter D. van de Volde, te Tholen; Wiesekerko:
tot voorzitter C. N. van der Heyde, te Wis-
■ekerke; tot plaatsvervangend voorzitter G.
L. van der Heyde, te Wissekerke; Zierikzee:
tot voorzitter J. A. de Bruyne, te Zierikzee
tot plaatsvervangend voorzitter H. J. van
Nonhuys, aldaar; Hulst: tot plaatsvervangend
voorzitter, E. D. Dumoleyn te Hontenisse.
Verder zgn benoemd in die commissie te
Goes tot voorzitter mr J. H. M. Stieger, onder>
toekenning van eervol ontslag als plaatsver
vangend voorzitter tot plaatsvervangend voor
zitter J. G. Legco, commies ter gemeente
cretarie te Goesen te HuRt tot voorzitter
J. F. Rottier, secretaris i,der gemeente Hulst.
Bjj beschikking van den Minister van
Juatitie is aan J. G. Meinesz te Middel
burg, op »jjn verzoek, met ingang van 1 Mei
1909, eervol ontslag verleend uitzjjne betrek
king van plaatsvervangend lid der Kamer van
toezicht over de notarissen en candidaut-
notarisBen te Middelburg"en is in zjjn plaati
benoemd, met ingang van dien datum, W. E.
Duvm, inspecteur der registratie te Goes.
Maar het tragische van die tooneelen staat
telkens op zich zelf. Eón groot gegeven dat
het stuk van het begin tot het einde draagt,
een intrige met ontwikkeling en ontknooping
het ib in De Opgaande Zon evenmin te
vinden als in andere stnkken van Hejjermans.
Want de geschiedenis, dat een met schulden
overladen winkelier na vier bedrgven failliet
wordt verklaard, kan moeiljjk een intrige ge
noemd worden.
Of het stuk daarom minderwaardig
We zonden hot niet graag beweren.
De Opgaande Zon is integendeel een van de
beste bewjjzen van het recht van bestaan van
dieHeyermans-metbode,en geeft een bevestigend
antwoord op de vraagof er niet héél veel
voor te zeggen is om ook op het tooneel de
gebeurtenissen niet te geven in een berekende
ontwikkeling naar een ontknooping, maar in
een veel meer op het reëele leven ljjkende
gelijkwaardige opeonvolging.
Dan moeten echter ook die gebeurtenissen
zóó geschilderd zgn, dat ze door hun inner
lijke beteekenis de aandacht even sterk boeien
als anders de intrige zon doen. En dat juist
is Heyermans' groote kracht Ieder tooneelije
is af, en het is niet het minst de alledoagsche
omgeving die hot diep-tragische aan do ge
beurtenissen geeft.
Daarin is hg ook in-en-in Hollander 1 Er
is zoo vaak min of meer smalend geschreven
over httgeen wjj op tooneelgebied hebban
Heden middag werd op de Markt alhier
het zesjarig zoontje ran den heer G. door een
grooten' hond in het voorhoofd gebeten. De
knaap werd door de politie naar een genees
heer gebracht, die do vrjj diepe wonde verbond.
Te Goes heeft de Zuid-Bevelandsche
Slagershond vergaderd.
Uit het verslag van den penningmeester
bleek dat in het afgeloopen jaar waren aan
gevoerd uit Rotterdam, 1070 varkens, waarvan
697 boven de 170 K G. en 373 beneden de
170 K.G.
s inkomsten van don bond hebben bedra
gen t 440.64, de uitgaven f 280.23, zoodat er
goed slot is van f 160.41, wat met het
vorige batige saldo maakt een bedrag van f358.
In de Maandag te Aa r d en b n rg, onder
leiding van den tweeden wethouder, don heer
De Glopper, gehouden raadszitting is met
algemeene stemmen besloten adhaesie te vor-
leenon aan het adres van de bestaren van
Neuzen, Zaamslag, Hoek e. a. om aan de
IJzendjjksche Btoomtrainwegmaatschappjj eene
provinciale en rijkssubsidie te verleenen onder
voorwaarde, dat hot door deze Maatscbappg
ontworpen tramplan niet bjj gedeelten, maar
in zjjn geheel wordt uitgevoerd.
Burg. en Woth. vroegen af- en overschrijving
van verschillende poBten op de begrooting voor
1908. Over de toestemming daartoe staakten
de stommen.
Door vier leden werd geklaagd over de late
betaling der Nieuwjaarsrekeningen aan de
ambachtslieden en zulks, merkte een hunner
op, ofschoon de laatste kaBopneming uitwijst
dat er meer dan f 3000 in kas is. De onder-
wjjzers zullen voortaan, evenals vroeger, hunne
jaarwedde per maand kunnen ontvangen
Een voorstel van den heer Vorsterman van
Oyen om aan 2 onderwijzeressen, die gedu
rende 5 jaar 1300 tr-en meer onderwijs gerevni
hadden dan een der onderwijzers en ruim 800 uur
meer dan de andere, eene gratificatie te ver
leenen van f25, werd. op voorstel van Burg. cd
Weth. verworpen, met 3 tegen 1 stem. De hee-
ron De Mujjnk en V. v. Oyen stemden niet mede.
Het voorstel van Burg. en Welh. om geen
pomp aan de Draaibrug te plaatsen werd aan
gehouden. Zg zgn gemachtigd om te onder
zoeken, of de Mjj Breskens—Maldeghem bereid
gevonden zal worden in de behoelte aan water
van de bewoners aldaar te voorzien.
Op nieuw constateerde de heer Van Oyen
de algemeene verwaarloozing van de beplan
tingen der gemeente.
Aan de leden van don gemeenteraad zal een
reglement van het Gasthuis worden verstrekt
en tot de herziening daarvan zal eerlang
worden overgegaan.
In de week van 21 tot en met 27 April
1909 zgn in Zeeland voorgekomen 9 geval
len van roodvonk, waarvan 1 te Biggekerke, 1
te Duivendjjke, 1 te Goes, 1 te Groede, 1 te
Middelburg, 1 te Rillaud-Batb, 1 te Vrouwen
polder en 2 te Zaamslag2 van diphtheritie,
waarvan 1 te Neuzen en 1 te Zierikzee, 1 van
febris typhoidea te Rilland-Bath.
voortgebracht; en ah men naar klassieke of
Franscho tooneelregels oordeelt, bebbpn wc
ook nooit veol beteekond. Maar in dat 66w
opzicht, noem hot dan desnoods hleinmalerei
hebben we iets eigon-nationaals: in dub g-pe'on
van Brêeroo, in die van Startor, in een lange
reeks kluchten on o. a. nu weer in Heyer
mans' werk. Dat is iets wat we nu eens niet
van het buitenland geleerd hebben. Dat vindt
men niet op het ï'ransch, niet op het Duitscb,
niet op het Noorsch en niet op het Engelsch
tooneel. Het is een uiting van Hollandsch
realisme.
Het zal wel overbodig zgn nog speciaal te
betoogen dat we daarmee niet bedoelen ook
in de karakters geen groote ljjn te zien. De
voornaamste zgn workolgk uit één stuk.
De figuur van Mathijs de Sterke iB iets heel
bijzonders, niuar o zoo waar 1 Wie heeft ze wel
niet eens ontmoet, die joviale, gulle, altgd
vroolgke zakenmannen, bg wie het meeat tref t
het absolute gemis aan ernst, aan zakenken
nis, aan talent voor business Menschen die
hun zorgen verdrgven door kwinkslagen! De
voer dominee bestemde, maar door de omstan-
standigheden >in zgn vaart naar den kansel
gestuite" De Sterke, deugt heelemaal niet voor
winkelier. Maar in tegenstelling met den ook
lichtzinnigen Stuifzand, die >een heel assorti
ment van deurwaarders-exploiten" heeft, bezit
hg te veel gevoel om van een ramp, die een
ONDERWIJS.
Aan het verslag over 1908 omtrent den
toestand van het Middelbaar onderwgs te
dezer stede, waaruit wg reeds het een en
ander overnamen, laten wg nog een paar
medodeelingen volgen.
Do commissie zegt o. a. dat het haar recht
aangenaam was door den inspecteur van bet
middelbaar onderwgs to worden ingelicht
omtrent de benoeming van nieuwe leeraren.
Wat betreft de avondschool voor handwerks
lieden wordt gemeld dat zich op deze inrich
ting van ODderwjjs, evenals op de burger
avondschool, het verschjjnsol voordoet dat
weinig leerlingen van smidsbazen leerlingen
zgn der school. Het meerendeel der inge
schreven smeden is des daags werkzaam op de
fabriek, hetzg te Middelburg, hetzg te Vlis-
singen.
Hoezeer de Koninklijke Maatackappjj D*
Schelde het vakonderwga op prgs weet te
stellen, bleek dit voorjaar, toen aan een paar
leerlingen der burgeravondschool, welke in
dienst zgn van genoemde Maatscbappg, op
grond van hunne bevordering tot een boogere
klasse, een spaarbankboekje werd geschonken
met een ingeschreven bedrag van f 10. Die
leerlingen zgn thans leerlingen ven de Avond
school voor Handwerkslieden-
Niet alleen in het belang der fabrikanten
aar ook in dat der ambachtslieden ware het
gewenscht, dat het voorbeeld, door genoemde
Maatschappij gegeven, navolging mocht vinden.
Voor het eerst wordt in hot verslag molding
gemaakt van de ambachtschool, wjjl bljjkens
een schrgven van den Minister van Binnen-
landsche Zaken de bepalingen der wet, rege
lende het Middelbaar Onderwjjs, moeten geacht
worden van toepassing to zgn op do ambachts
scholen, als zjjnde inrichtingen voor het
openbaar of bgzonder middelbaar onderwgs.
"De opbrengst fan de Woensdagal U i e rge-
houden Oranje-oollecto ten bate der christelijke
scholen van de Hervormde Gemeente bedroeg
f 341 29'.
Akte-examens in Zeeland.
Woensdag werden alhier geëxamineerd
8 vrouwelijke candidaten.
Geslaagd zgn de dames C. O. Boes van
Middelburg, A. Ëekker, T. A. Frnjjt van
Hertog en H. J. C. Mantz, allen van Tholen,
C. Dekker van Westkapolle en M. P. Lagaujj
van Vlissingen.
Door het hoofdbestuur van Volksonderwijs,
ie, in betrekking tot het vervoer van jonge
lieden, die onderwgs ontvangen buiten hunne
woonplaats, tot den Minister van Waterstaat
een adres gericht met verzoek om bg de vast
stelling van de nieuwe tarieven voor abonne
mentskaarten op de spoorwegen de tarieven
voor trajectkaarten voor jongelieden beneden
dan leeitjjd van 19 jaren vast te stellen op
een annzienljjk lager bedrag dan onder de
tegenwoordige regeling het geval is.
Bg resolutie van den Minister van
Koloniën zgn A. J. Westendorp, J. G. van
Regen, B. A. Crul. L. J. A. van der Heyden
en O J. G. van Spaandonck ter beschikking
gesteld van den Gouverneur-Generaal van
Ned.-Indië, om te wordon benoemd totonder-
uienschenleven gekost heeft, gebruik te maken
voor zgn zaak.
En zgn eerlgkbeidsgevoel drgft hem er zelfs
toe zgn dochter te brengen tot de. althans voor
■ie menschen, onnoodige bekentenis dat zg den
brand heeft geBtioht Dat zg daardoor in de
gevangenis komt, dat er allerlei andere on
heilen door zullen ontstaan, wat kan dut
hem, den onpractischen man, Bchelen 1 Hg vindt
het mooi wat ze doet 1
Ook de figuur van de dochter, Sonja, in haar
van vader geërfde vroolgke onbezorgdheid
is mooi geteekend. En heel aannemelgk in dat
zenuwachtige persoontje is ten slotte de krauk-
zionige uitbarsting in het laatste bedrgf.
En wat de andere figuren betreft, we zouden
ze één voor één kunnen opnoemen als goed
geslaagde typen.
Dat ze allen zoo goed tot hun recht kwamen,
is niet het minst te danken aan het prachtige
spel. De twee burgerjuffrouwen (mevrouw De
BoerVan Rgk en mevr. Post), de grootvader
(de heer Van der Horst), de directeur van het
Waarenhaus (de heer Van Warmelo), de winkel
knecht (de heer Barendso),d£ winkelier Stuifzand
(de heer Van Praag), en ook de jonge onder-
wgzer (de heer Gilhuys) het waren allen
natuurgetrouwe figuren.
Maar niet alleen in typeering schuilt de
kracht van het gezelschap. Het is niet voor
niets dat Hegermans het zoo hoog waardeert.
