ÏEL
UIDDELBURGSCHE COURANT.
73.
132- Jaargang.
1900.
Zaterdag
21 Maart.
Middelburg 26 Maart
TH,
Zeilen,
pen,
n Stoe-
é's enz.
Sprokkelingen.
Bange Dagen voor
Middelburg.
Kameroverzicht.
Benoemingen enz.
Dit Stad en Provincie.
r JJxn.,
Deze couraut verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowol voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland lranco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm alhier et tel. weerbericht van het K. N, Met. Instit. te Bilt.
26 Maart 8 u. vin. 42 gr. 12 n. 43 gr., »v. 4 n. 42 gr. - Hoogste barom. stand 767.2 te Horta
laagste 736.3 te Groningen.—V er wachting tot den avond van 27 Maart: matige tot kracht.
N W. wind, zwaar bewolkt tot betrokken lucht, regenbuien en dezelfde temperatuur.
Advertentiën20 cent por regel. Bij abonnement veol lager. Geboorte-, dood- on
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels t 1.50 elke regel meer
20 cent Reclames 40 cent per regel. Groota letters naar de plaats, die zij innemen,'
Tot de plaatsing van advertontiën en reclames, niet afkomstig nit Zool and, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd hot Algemeen Advertentie-Bureau A. DE I.A
MAR Az., IV.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam-
ilen
DO;
der,
KT.
straat.
E GROOT.
f
idelburg
ïeeste
ad.
by overlig.
T. a. Mei.
ra. Terstond.
U.
camera. T. a.
rs. B. o.
7 kamers. T
■n ingericht.
imers, alcove
ihuis en tuin
amera, alcove,
vrg bovenh.
luuropbrengst
kameri,
p, week
1 winkelhuis,
terstond,
n met grooten
geschikt voor
Er iB een uitstekend vlugschrift verschonen,
dat wjj vóór de Tweede Kamerstemmingen
zoo gaarne in handen van alle kiezers zagen.
Waar het om gaat in Juni; hoethet.
Hot is de rede, uitgesproken in eene open
bare vergadering van de Vereeniging De Jonge
Liberalen te Rotterdam, op Donderdag 18 Fe
bruari 1909 door D. Hans.
Wjj lazen baar met groot genoegen en von
den den Bpreker ditmaal al bjjzonder op dreef.
Wjj zullen nog wel eens gelegenheid hebben
een of ander over te nemen uit dat vlug
schrift, dat uitmuntend geschikt is om onder
de kiezerB te worden verspreid. De prjjs is
per honderdtal Blechts tien cent per stuk en zal
bjj meer exemplaren zeker nog wel minder zy n.
De aandacht der vryzinnige kiesveroenigingen
en propaganda elnbs zg hierop gevestigd.
Ditmaal bepalen wjj ons tot het Blot van
deze, even degelgke als kernachtige opwekking,
dat aldus luidt:
Als ik vraag waar gaat het om in Jnni
dan zeg ikhet gaat er om, of gg er toe zult
medewerken, dat wjj ook als regeeringspartg
arbeiden aan onze hooge en mooie taak. En
wat is die taak? Ik kan niet beter doen dan
de woorden aan te halen van prof. Drucker,
die onlangs in de Tweede Kamer zeide
»De 19e eeuwhoeft aan hare op
volgster als groot.e taak nagelaten
do arbeidersklasse to verheffen
in Btoffelgken, geestelijken en
zedelgken zin, haar een grooter
aandeel te bezorgen in de levens
goederen van de maatschappij."
Ziedaar ons, der democratische vrjjzinnigen,
doel.
Onze hooge taak. De kern van wat wjj willen.
En daar gaat het om in Juni.
Wjj keeren ons tegen het clericalisme, dat
de vrjje ontplooiing van zelfstandigheid en
karakter verstikt en den Staat brengt onder
de corrigeerende macht der kerk. W{j keeren
ons evenzeer tegen een conservatisme, dat
opperste kracht zoekt in zweren bjj en knielen
voor 't bestaande en dat, gelijk een knaapje
aan 't strand met z'n zand-heuveltje den vloed
der zee tracht te keeren, met zjjn reactionair
klasse-egelsme den golfslag dor democratie
wil breken en zich halsstarrig verzet tegen
elke poging, om de arbeidersklasse waarlijk
te verheffen. Zoo hebben ook wjj geen vrede
met de bestaande maatschappij en znllen werken
voor 'n andere, waarin de schrille economische
tegenstellingen zooveel mogelijk verdwenen
zullen zjjn. Dat is ons ideaal. En met het oog
moubeld, ook
Mr. R. Fruin heeft Donderdagavond in een
bjjeenkomst van de Geschied- en Letterkundige
Vereeniging in de kleine Concertzaal alhier
zjjn toehoorders een kjjkje gegeven in het
Middelburg uit de woelige jaren die aan den
tnchtigjarigen oorlog voorafgingen, en later
uit 1572.
Hg -stond daarvoor het woord af, zooals bjj
het uitdrukte, aan iemand die de gebeurte
nissen zelt heeft bijgewoond, n.l. een Middel-
burgach timmerman, Pieter Jooso. In 1905
kwam n.l. op een auctie te Amsterdam in
veiling een kroniek van Zeeland van Reygerber-
ger, die het merkwaardige had dat in dat boekje
achterin was ingebonden een geschreven ver
volg van don genoemden timmerman. Hot
boek is aangekocht door don heer Max Rooses
to Antwerpen, die hot echter do heer Fruin
op zjjn verzoek heeft toegezonden. En deze
heeft het handschrift laten afsohrgven, dat
binnenkort in de uitgave van het Zeeuwsch
Genootschap van Weienschappen zal verschgaen.
Die Jooae vangt zjjn kroniek aan met het
jaar waar Reygersberger's werk eindigt, n.l.
1551, maar over de eerste jareu ia bjj zeer
kort. Hjj begint eerst uitvoerig bjj den beel
denstorm van 1560 en zet dat zoo voort tot
en met 1572.
In niet zeer fraaien atjjl, maar met zicht
daarop roep ik u de dichtwoorden van De
Genestet toe
Geen rusteloos zwerven en smachten*
la ons streven. een doet licht ons voor.
En worstlende winnen wij krachten,
En dwalende vinden wij 't spoor.
In anti-revolutionaire bladen kwamen dezer
dagen verzuchtingen over de totale mis
lukking van een op 15 Maartte
Utrecht gehouden partjjdng, uitge
schreven door het provinciaal comité van
anti-rev. kieavereenigiDgen in de provincie
Utrecht.
Als sprekers traden op ds Adriaanse, het
Kamerlid Yan Citters en prof. Diepenhorst.
De Stichtsche Courant schreef eerst ood ver
slagje, waarin stond dat «uit allo oorden der
provincie belangstellenden waren opgekomen
en spoor en tram voerden t Ikens nieuwe be
zoekers aan.".. Er heorschte »eon opge
wekte stemming" enz.
Vjjf dagen later schreef De Standaard dat
deze partjjdng »als monstering vnn onze kracht
in de provincie Utrecht als geheel mislukt is
te beschouwen".
Waarop de Stichtsche Courant, alsof er niets
gebeurd ware, haar verslag aanvulde met de
mededeeling: »De partjjdag is inderdaad in
het water gevallen".
De pers was ter vergadering niet toegelaten.
De (a.-r.) Rotterdammer vroeg nu aan d
Stichtsche wat er de oorzaak wol van mag zjji
«dat een antirevolutionaire partjjdag vlak «oor
oen generale Tweede Kamer-stembus in de
maand Maart mislukt."
De oorzaak Zij ligt, dunkt De Nieuwe
Courant, voor de hand. Er ontbrak Iemand.
Wo du nicht bist,
Herr Organist
Wie met dien »iemand" bedoeld wordt, ligt
voor de hand.
Maar wjj zien uit die berichten van de
Stichtsche, welke waarde te hechten is aan
sommige mededeelingen over zulko vergade
ringen in de antirevolntionnairo pers en be.
grjjpen nu te meer, waarom men opdorgeljjke
bjjoenkomsten liever de pers in 't algemeen
weert.
De commandant van het 7e reg. infanterie
te Amsterdam heeft aan de ouders en voogden
der pas ingedeelde miliciens een circulaire ge
zonden waarin worden medegedeeld compagnie,
bataillon en naam van den kapitein van den
te Amsterdam geplaatsten. Verder komen daarin
voor nuttige wenken voor de ouderB of voog
den, loopende over het uitgaan der miliciens,
enz. Medewerking wordt gevraagd inzake hand
having der tucht en verdraagzaamheid jegens
andersdenkenden, gewaarschuwd tegen loonen
van geld of geven van gesohonken, terwjjl
tevens een wenk gegeven wordt omtrent hot
inbrengen van billjjke klachten.
Dit is zeker een zeer goed en navolgens
waardig voorbeeld.
Vergissen wjj ons niet, dan is reeds vorige
jaren van deze zjjde oen dergelijke practischo
maatregel genomen, die zeer in 't belang der
jonge soldaten mag heeton,
bare zorg voor nauwkeurigheid en eerljjkheid
vertelt hjj allerlei bgzondorheden van do ge
beurtenissen uit die dagen. Maar al zeide dc
lieer Fruin dat hjj het woord overdroeg aan
Joose, hjj vulde toch zelf het grootste deel
van de voordracht met toelichtende bgzondet-
heden over de toenmalige geschiedenis en
pla&tseljjke gesteldheid.
En die bgzondorheden waren wel noodig.
Want al heeft men ook nog zoo good van
zjjn kinderjaren den algemeenen loop der
geschiedenis van een tjjdvak onthouden, dan
kan men zich nog niet de plaatseljjke gebeur
tenissen van een enkel jaar of zelfs van
enkele dagen voor den geest stellen.
Maar de spreker maakte ons eerst duideljjk
hoe de algemeene toestand was en illustreerde
dat als 't ware met aanhalingen uit Jooae's
doolingen. Die meedeelingen waren meest van
zeer eenvoudigen aard. Maar juiat door dat het
zulke nuchtere waarnemingen waren van een
gewoon mensch, werkten ze vruchtbaarder op
het voorstellingsvermogen van den toehoorder
dan menige gescbiedkundigo verhandeling.
Zoo kregen we bijvoorbeeld eon goed denk
beeld van de beroering, die in de stad heerschte
in de dagen van ongerustheid na den beelden
storm, door het verhaal van het opstootje van
6 September 1566, toen alleen het gerucht dat
men krijgslieden in het kloostor van de Abdjj
had zien binnengaan, een oploop van volk
voor het klooster verwekte, totdat de daar
Zitting van Donderdag,
ij een onderwjjs-debat, goljjk heden werd
gehouden, nu aan de orde was het wetsont
werp tot subsidieering van bjjzondero Hoogere
Burgerscho'en, doen zich uit de verschillende
partgen gewoonlgk dezelfde sprekers hooren,
die ook bjj andere onderwjjszaken altjjd oreeren.
Zoo ontbrak ook nu met op hot appèl de
welbespraakte heer Tydeman, bjj wien do
dagen van den ouden schoolstrijd nog nawerken
die als linkerzjide-man steeds met argwaan
alles beschouwt wat door een regeering der
reehterzjjde aan subsidie voor het bijzonder
onderwjjs wordt voorgesteld.
Het was geen »besoheiden stap", zooals de
Minister van Binnenlandsche Zaken in de
Memorie van Antwoord had gezegd, wat hior
wordt voorgesteld. Het M. U. L.-onderwjjs
kwam er door in het gedrang. Spreker is vol
»vreeze".
Het bezwaar, dat zoodoende het M. U. L.-
onderwjjs gevaar liep achtergesteld te worden
bjj het H. B. Sehool-onderwjjs, werd ook door
verschillende andere sprekers geuit. Zoowel de
heeren De Waal Malefjjt en Ter Laan, als de
heer Roessiugh hadden in deze «concurrentie"
een zwaar hoofd.
De hoer Roodhujjzen verzocht den Minister
zelfs het ontwerp te doen gepaard gaan van
een betere subsidie-regeling van het M. U. L.
onderwjjs, al juichte hjj de indiening van
het ontwerp toe en-worklaarde hjj zich
beslist voorstander er van. De consequentie
van het subBidie-stelsel, waarvan de heer
Roessingh niets wilde weten en waarom deze
afgevaardigde dan ook verklaarde dit voorstel
niet te kunnen steunen, vond juist bjj den
afgevaardigde voor Den Briel toejuiching.
Van den ouden schoolstrjjd bjj don heer
Roodhujjzen geen spoor meer, een geheel ander
geluid dan wjj van den heer Tydeman te
hooren kregen.
Het scherpst en hot felst was zeker wel de
De afgevaardigde voor Emmen, die anders
niet veel zegt, kwam thans m vuur en zag
allerlei vorkeerde zaken uit dit ontwerp voort
komen.
Vooral voor het platteland zou hei zéér
nadeelig zjjn, omdat de oprichting eener H.
B. S. daiir alleen tot stand kan komen, indien
er samenwerking is tusschen alle groepen
der bevolking, terwjjl nu de secte-scholen
zouden verrjjzen. Eu nog wel met geld uit
's Rjjks BchatkiBt! Er zjjn thans reeds Ohm-
te! jjke fanfare-corpsen; straks krjjgen wjj
Cbristeljjke ambachtsscholen. Waar moet dit
heen vroeg dr Roessmgb, de zaken erg donker
inziende.
De heer Ter Laan zou de subsidieering van
bjjzondere H. B. scholen niet bestrjjden, mits
de waarborgen voor behoorljjk onderwjjs aan
wezig waren. Dit was z. i. echter niet het
de Abdjj liet, doorzoeken door eonige mngi
straatspersonen, waarbjj niets gevonden werd.
Uit andere verhalen van die gebeurtenis, is
trouwens gebleken dat het een dronkemans
praatje was.
Het op zich zelf weinig beteekenend feit
had echter den Bpreker de aanleiding gegeven
tot een uiteenzetting van de onzekerheid en
zenuwachtige ongerustheid waarin men hier
toen verkeerde, omdat het plakkaat der land
voogdes van 24 Augustus van dat jaar, waarbjj
de prediking van don hervormden godsdienst
werd toegestaan op de plaats waar dat toen
reeds plaats had, niet voor Middelburg gold
daar hier eerst 27 Augustus met die prediking
was begonnen na den beeldenstorm van twee
dagen te voren.
Op dezelfde wjjze gaf.een heel korte mee-
dealing van Joose over de afwjjzing voor de
Middelburgsche poorten van de Arnemuidache
afgevaardigden, die nadere instructies kwamen
vragen over de houding, aan te neinon togen
do expeditie van Pieter Haak in 1567, don
spreker aanleiding tot een uitvoerig relaas
van die, voor dit eiland zoo interessante onder
neming, welke ten doel had Walcheren te be
zetten en te maken tot een soort van wjjk-
plaats voor hen, die alles te vreezen hadden
van de BtrafSngsmaatregelen van Alva. De
poging is mislukt. Het plan, waarvoor Jan van
Mnrnix, heer van Toulouse, bjj Antwerpen
soldaten had bijeengebracht, die in drie schepen
toen zetelende bisschop den volgenden ochten dnaar Walcheren voeren, was verraden aan de
geval. Er zouden kleine, slechto en duro scholen
komen en daartoe wilde hjj niet medewerken.
Hjj stelde dan ook oen motie voor, uitspre
kende den wensch om het subsidie-stelsel der
U. L. onderwjjsscholen te verbeteren.
Ten slotte deed nog de hoer Van Wjjn-
bergen zich als voorstander hooren, die ver
klaarde met groot genoegen do indiening van
dit wets rotwerp te hebben gezien.
Een bezwaar van bjjna alle sprekers was
echter dat het rapport der boroeindo «Ineon-
schakelingscommis9ie" nog niet was verschenen
Iedereen vroeg belangstellendwanneer dit
toch komen zon
Minister Heemskerk keek daarbjj ooljjk in
het rond, alsof hg zeggen wildewat zjjn de
heeren toch vreeBeljjk nieuwsgierigWat kan
ik daarann doen
Na de pauze werden zonder hoofdeljjke
stemming do kinderwetten aangenomen en had
een nominatie voor den Hoogen Raad plaats.
Mr A. Fentener van Vlissingen, raadsheor in
het Hof te Amsterdam, kwam nummer een
te staan met 46 van do72stemmen; mrPlcjjte
met 57 stemmen nummer twoo en mr Sogers
nummer drie met 31 stommen.
Morgen voortzetting. Er zjjn nog «verschei
dene" sprekers ingeschreven, kondigde de
voorzitter aan.
Bjj kon. besluit
is benoemd tot rechter in do arrond.-rechtb'
te 's Hertogenbosch mr J. van Binsbergen,
tbana Bubst.-griffier bjj de arrond.-rechtb. te
Amsterdam
is aan A. Casteleyn, op verzoek, een eervol
ontslag verleend uit zjjne betrekking van
notaris te Streefkerk.
beroep van ondernemers of vorzokonaar <sii
grensfraude behoort tot de geschiedenis, en
zelfs, zegt do Minister, mag worden verklaard
dat in hot algemeen, heimoljjko invoer van
handelsgoedoren nog sleohts weinig voorkomt.
Wat van do grensfraude ib overgebleven, is
voomameljjk de consumptiefraude en ook deze
de overtredingen mogen absoluut nog alt jjd
talrjjk zjjn heeft geen onrustbarende be-
toekenis meer voor do schatkist.
Waar dus het te bestrgdon kwaad zoowel in
aard als in afmeting zoo aanmerkelijke wjjzi-
ging heeft ondergaan, acht do Minister het
oogenblik gekomen om, naast het in vole geval
len te strenge repressiomiddel van gevangenis
straf, de straf van geldboete in de wet op te
Kamerverkiezingen.
De Nationaal Historische party geeft ten
aanzien dor algemeene verkiezingen de vol
gende gedragsljjn aan
Waar geen eigen candidaat gestold wordt
of in. herstemming komt, zal steun verleend
worden aan candidaten van gematigde richting,
van wie de nadere aanduiding wordt overge
laten aan plaatseljjke organisatiën, welke met
de omstandigheden in de onmiddelljjke omge
ving rekening kunnen houden, in geen geval
zal steun verleend worden aan eon democraat
of een voorstander van algemeen kiesrecht.
4'WkifciDti KAMER*
Frauduleuze invoordelioten.
Ingediend is een wetsontwerp tot wjjziging
van art. 205 der algemeene wet van 20 Aug
1822.
De voorgestelde wjjziging beoogt om, naast
de bedreigde gevangenisstraf tegen grensfraude,
in de wet op te nemen de straf van geldboete
en met eene van ten hoogste vjjltig gulden.
Ter toelichting wjjst do Minister van Fi
nanciën er o.a. op dat in de laatste jaren de
verschillende recbterljjke colleges, die frau-
dnleuze invoerdelikten te berechten kregen, een
ruim gebruik maakten van de bevoegdheid om
op hen, die zoodanigen invoer hadden bedrever,
bet minimam der gevangenisstraf van één dug
toe te passen.
De tjjden zjjn dan ook geheel veranderd. Het
landvoogdes, en de hoop dat de steden bier,
daok zjj den invloed van Pieter Haak, oud
baljuw van Middelburg, dio de expeditie leidue.
zich aan zjjn zjjde zouden scharen werd teleur
gesteld. De expeditie landde tussoben het fort
Rammekens en Vliseingen, maar de hevelheb
ber van het fort weigerde de Boldaten daar
binnen te laten zonder lastbrief 7nn den prins
van Oranje, wiens zaak zg zeiden voor te staan.
Een poging om Arnemuiden te bezetten
Blaagde ook niet, daar die stad onder de M'd
doiburg8che magistraten stond, en bjj navraag
door de gesloten poort van Middelburg heen
bevel kreeg de expeditie niet too te laten.
Een verovering van het eiland lag niet in de
bedoeling. Men had gehoopt op vrjj willige
meewerkingen wel probeerden in Middelburg
de Calvinisten een beweging op touw te zetten,
maar die was niet sterk genoeg om de magi
straten tot toegeven te bewegen.
De expeditie trok terug en werd bjj Ant
werpen uiteengeslagen. In verband met de
gereserveerde houding, toon aangenomen door
don prins van Oranje wees de sp.eker er nog
op, dat de prins toen nog geenszins de aange
wezen leider van een nntionalon opstand was
Hg was Blechts een van do «groote heeren"
waartoe ook Egmont, Hoorn en anderen be
hoorden.
Een derde aanhaling uit Joose's meedeelingen
betrof de zware vonnissen die na 1567 hier
werden uitgesproken in beeldstorm-zaken, en die
diepe verontwaardiging opwekten, o. a. dat van
De S. D. A. P. en de S. D. P,
Volgens Het Volk heeft mr Mendels voor
hot lidmaatschap der nieuwe sociaal democra
tische partg bedankt.
De afdeeling Utrecht der nieuwe party zal
waarachynlyk worden opgeheven, omdat de
nieuwe leden der afdeeling zich niet kunnen
vereenigen met de wgze, waarop hot bemid
delingsvoorstel van het internationaal bureau
behandeld is, en met het verloop van het
jongste congres der nieuwe party.
Ook te Amsterdam hebben reeds verscheidene
leden bedankt.
Hof van Arbitrage.
Thans staat vast, dat ook het geschil om
trent de maritieme grensscheiding tusschen
Zweden en Noorwegen, voor het Hof van
Arbitrage zal worden behandeld, Do behande
ling dezer zaak zal op 17 April een aanvang
nemon. Scheidsrechters zjjn de heeren mr. J.
A. Loeff, oud-minister van justitie, voorzittor
Teichmann en Hammarekjöld.
De behandeling van het Casa-Blancugoscbil
zal op 1 Mei aanvangen. Stheidsrechtors zjjn
de heeren HammarskjÖld, gouverneur van Up-
sada, voorzitter; Kriege, Renault, Fweinato,
en Fry.
Als agenten zullen optreden voor Frankryk
prof. Weiss en voor Duitachland dr. A. Lentze,
geheimer Legationslrat en adviseur nun het mini
sterie van buitonlandsche zaken to Pargs.
De candiuaatstelling, stemming en her
stemming voor lid der Provinciale Staten in
het distriet Goes, vacature li. M. den Boer,
zgn door Ged. Staten bepaald respectievelijk
op Vrg dag 23 April, Dinsdagen 4 en 18 Mei
Uit Vlissingen.
Van do De Ruijlerschool zgn geslaagd voor
machinist volgens programma A de heeren
G. van den Wiele, P. J. van Aartsen en J. G,
van Wjjk.
Heden nacht zgn aldaar aangekomen de
Fransche zeilschepen Quillota en Montmarency
Zg lagen op de reede v in Duinkeikenten anker
doch zgn Dondeidag door storm van hun an
kers geslagen en hebben deze met kettingen
verloren. Door den nood gedwongen, zgn zg
naar de reede van Vlissingen gevlucht. De
een vrouw en een man dio beiden opgehangen
werden omdat de vrouw een op don grond
liggend Marïa-beeld met haar slof had gesla
gen van een anderen man die opgehangen
werd louter omdat bem bg het toekgken
naar den beeldenstorm in een kerk een touw
in de hand was geduwd waarmee een beeld
word omgetrokkenvan een jongen uit West-
kapelle, die met do stormers was meegeloopen
uit nieuwsgierigheid, en op zeer onedele manier
door den baljuw van Wostkapelle.in do vul was
gelokt en die ook hetzelfde lot onderging.
Dergelgke staaltjes droegen veel bg om do
gemoederen te verontrusten, en niet alleen van
do vervolgden. Het feit dat die vonnissen,
in tegenstelling met den tjjd vóór 1567, niet
onafhankelyk door de plaatselyke schepen
banken werden gewezen, maar op last van
Alva, die de stukken daarvoor aan den Raad
van Beroerte in Brussel voorlegde om advies,
maakte de ontstemming nog erger, en stookte
het verzet tegen de vreemde overheerscheiB uun.
En eindelgk kwam als vyfdo aanhaling de
beschrgving van den eersten aanval do- Geuzen
op Middelburg m 1572. Den 6den April van
dat jaar had VliBsingen geweigerd de door
Alva daarheen gezonden Spanneoho troepen
in garnizoen te nemen. Den 22sten April sloot
Vlissingen zich aan bg de Geuzen, en was
spoedig meester van heel het platteland vsn
Walcheren. En Zondagmorgen den 27 April
had een aanval plaats op de Noord Dampoort.
Deze stond op den Dam Noordzjjdo ter hoogte
