IIIDDELBURGSCEIE COURANT.
TWEEDE BLAD VAN DE
n» 38 152 Jaargang. 1909.
Maandag 15 Februari,
Middelburg 13 Februari.
*£andbouii)kromek.
DE HAGESPELERS.
Benoemingen enz.
letteren'oTkunst.
vam onzen vasten medewerker.
Voedsel en Voe ding
iil
Wjj zagen aan het slot van het vorig arti
kel dat de koolhydraten door het bloed wor
den opgenomen en naar de verschillende
weefsels gevoerd, om daar verbrand of bp piet
verbranding als vet afgezet te worden.
De hoofdbastanddeelen van dat bloed zjjn
naast water en keuken zont chloornatrium (Na
Gl) eiwitstoffen van verschillende on voortdu
rend afwisselende samenstelling. Dit bloodeiwit
neomt do koolhydraten scheikundig op, min
of meer als eone toevoeging, zoodat een eiwit-
molekuul rjjker wordt aan koolstof, waterstof
en zuurstof, die aan de koolhydraten ontleend
zjjn. Dat eiwit, met de verbrandbate stoffen
der koolhydraten verrijkt, draagt den nnam
van circulatie-eiwit, om het te onderscheiden van
het orgaan-eiwit, dat oen deel uitmaakt der ver
schillende organen.
Bjj dat circulatie- of bloodeiwit onderscheidt
men de fibrine (bloedvezolstof), die, wanneer
het bloed het lichaam verlaten heeit, stolt;
de haemoglabine (bloedklonratof), welke het
hoofdbestanddeel vormt van de roode bloed
lichaampjes en zich van de overige eiwitstoffen
onderscheidt door haar jjzorgehaltede a'bu-
mine, die na verwant is mot het eiwit van
vogeleierende globuline enz,
De haemoglobine voert de zuurstof, die hot
bloed in de longen heoft opgenomen, naar de
verschillende weefsels om daar te verbranden
on daarna het koolzuur uit die weefsels naar
da longen terug.
Van do aanwezigheid van dit eiwit hangt
grootendeels het verbrandingsproces, do stof
wisseling, in het dierljjk lichaam af. Men wil
wel, dat de warmbloedige paarden quantatief
meer haemoglobine in het bloed hebben dan
de koudbloedige en ia 't algemeen de manne
lijke dieren meer dan de vrouwoljjke.
De eiwitstoffen vormen in bet dierlijk
lichaam het gewichtigste deel der geheele
massa.
Evenals bjj bot bloed is ook bjj de vaste
lichaamadeelen het eiwit het wezenljjke be
standdeel, dat als protaptema bet eigentjjk
levende element is van alle cellen en dus ook
van het geheele organisme.
Men kan zeggen, dat het dierljjk lichaam
hooldzakeljjk opgebouwd is uit eiwit, natuurlyk
in verschillende samenstellingen en onder toe
voeging van enkele andere stoffen kenkenzont,
kalkzonten, yzerverbindingen, jodium, zwavel,
phosphorus e. a.
Wanneer nu het circulatie-eiwit, verrjjkt
met de noodige brandstof in de weefsels komt,
geeft het de'.e ten deele af ter verbranding,
ten deele wordt het zelf gebruikt ter vervan
ging van verbrnikto weefsels of ook by dieren,
die nog groeien, tot vorming van nieuwe
cellen, dus ook van protoplasma. Bij de veran
deringen hebben, evenals bjj de verbranding,
omzettingen plaats, waarbjj stoffen ontstaan,
die met verder gebruikt kunnen worden en
i.
Iets over Elckerlyo en over
Lanseloet.
»ElCkerlyc" beteekout elkeen, ieder menBch,
en in Den Spyeghel der SaHcheyt van Elckerlyc,
het Middeleeuwech loonoelstuk dat Dinsdag
23 Februari a. s. door De Hagespclers alhier
zal worden opgevoerd, kan men als in een
spiegel zien, hoe de menBch zalig kan worden.
Dat konden de Middeleeuwers er in zien,
en wjj, wel, wjj ookAls Elckerlyc midden
in zjjn vroolgk onbezorgd leven door den dood
wordt opgeroepen, om voor God te verschijnen
•n rekenschap af te leggen van zjjn werken,
en als hg dan ondervindt dat zjjn vrienden,
verwanten, rgkdommen, schoonheid, kracht,
wjjsheid en de vjjf zintuigen hem verlaten en
dat hem bg hot afleggen van zjjn verantwoor
ding niet anders bg staat dan zgn deugd, dan
ligt daarin een les waarvan wjj de strekking
•ven goed begrjjpen $la de Middeleeuwers, al
hebben de met-katholieken onder ons ook
andere begrippen over de zaligheid dan zg.
Maar als de Middeleeuwers zoo iets van het
wier bestanddeelen dus een verlies veroor
zaken, daar zjj door de nieren als urine, door de
huid als zweet en ook in hoogst geringe mate
door melk en speeksel worden afgescheiden.
Het grootste gedeelte van het ei wet in hot dior-
Ijjk lichaam bevatten de spierbundeU, die men
doorgaans het vlccsch noemt. Dit bestaat bg het
rundvee uit ongeveer 75 Oj0 wator en 25 0/0 vaste
stoffen, waarvan gemiddeld 19 eiwit, on
geveer 1.5 o/0 ljjmstof, 1.5 o/o vet, 0.5 o/0 gly
cogeen (dierljjke suiker), verder 1.2 0/<j mine
rale zoutenphosphorzure kali, phosphorzure
kalk, keukenzout en jjzeroxydo.
Ook de stof, waaruit de zenuwen, het rug-
gemerg en de hersenen bestaan, is hoofdzake
lijk eiwit, waarvan de samonstelling nog wol
niet volledig bekend is, maar dat toch betrek
kelijk rjjk is aan phosphorus.
Odk do ljjmstof is een eiwit, dat bjjzonder
rjjk is aan stikstof, maar arm aan zwavel. Zjj
wordt gevormd uit het circulatie-eiwit, maar
kan, als voedsel gebruikt, met meer in
lichaamseiwit worden omgezet.
Van veel belang is het hierbjj op te merken,
dat het cigenljjke orgaan-eiwit slechts gevormd
wordt uit eiwit, dat in het voedsel voorkomt
en door geen ander bestanddeel der voedings
stoffen kan vervangen worden. Wel kan het
oirculatie-eiwit bg gebrek aan brandstof, kool
hydraten en vet, mede verbranden, maar dan
verkeert hot dier in een toestand van honger
lijden. Een toestand, waarin het dier alleen
moot leven van voedsel, dat uitsluitend eiwit
bevat, waarvan dus do kool- water- en zuur
stof voor verbranding gebruikt moot worden,
zou al apoedig den dood tengevolge hebben.
Wanneer men het voorgaande in het oog
houdt, dan zal men gemakkelijk tot deze ge
volgtrekking komeD, dat de stoffen, die men als
voedsel aan do dieren verschaft, volkomen
moeten beantwoorden aan het doel, waarmede
zjj wordon gegeven, m. a. w. het eiwit in het
voedsel uitsluitend tot vorming van eiwit in
het lichaamhot vet en de koolhydraten in
het voedsel uitsluitend voor do verbranding
of voor de vorming van vet.
Het eiwit in het voedsel, dat door eeno on
doelmatige samenstelling van hot voeder niet
dient tot vorming of tot herstel van eiwit in
het lichaam, maar dienen moet om warmte of
vet voort te brengen, voort zeker niet tot het
doel, dat mon daarmodo beoogt en lovert dus
in elk opzicht verlies.
Wanneer wg na do voorgaande beschouwin
gen alles nog eens kort samenvatten, dan komt
men tot do volgende voedingsregels.
Koolhydraten bestaan uit kool-, water- od
zuurstof.
Eiwit bestaat uit stikstof, kool-, water- en
zuurstof.
Koolhydraten dienen tot verbranding.
Eiwit dient voor do vorming en tot onder
houd vnn het lichaam.
Is in het voedsel een gebrek aan koolhydra
ten, dan kan dat gebrek aan brandstof aangevuld
worden door het verbranden van hot eiwit,
maar ten koste van het lichaam.
Het tekort aan eiwit in het voedsel kan door
niets vervangen worden.
Wil men het dier gezond houden en heeft
men daarmede verder oen bepaald doel,
dan moet bg eene voldoende hoeveelheid ge
zond voedsel de verhouding tusschen koolhy
draten en eiwit in de voedingstoffen aan
bepaalde eisohon beantwoorden.
tooneel af den menschen aan het verstand
wildon brengen, dan deden ze dat op een
andere manier dan onze schrg vors zouden doen.
Een hedenda gsche schrg vor bedenkt een
voor zgn doel passende gebeurtenis uit hot
gewone leven, en laat dan den toeschonwer
zelf daaruit de gevolgtrekkingen maken. Eu
het gevolg is soms wel dat de toeschouwers
er conclusies uit halen, die niet kloppen met
de bedoeling van den schrg ver.
Een Middeleeuwer deed het anders, ten
minste in den tjjd toen Elckerlyc geschreven
werd, omstreeks 1495, toen hot moraliseeren
op het tooneel al een groote beteekenis had.
Hjj verliet zich niet zoo vol vertrouwen op het
goed begrip van de toeschouwers. Hjj vond
het noodig hun de moraal heel duideljjk voor
te houden, hnn als 't ware een zichtbaar
beeld te geven van die zedeljjkheidskwestieB. En
het middel daartoe werd hem aan de hand ge
geven door de neiging der Middeleeuwers om
zich alle invloeden, die op den mensch in
werken, als persoonlijkheden voor te stellen.
Misschien was het 't oude geloof aan goede
en kwade geesten dat daarin nog doorwerkte.
Daardoor kwam hg er toe de verpersoon
lijking van al die invloeden nit to breiden
tot de meest abstracte begrippen, en zoo ziet
mon in Elckeriyc, hoe de hoofdpersoon verlaten
De beenderen.
Do bestanddeolen van de beenderen der
dieren zjjn te brengen tot drie groepen vetten,
bind weef el en minerale Btoffeu.
Dc hoofdbestanddoelen dor beenderen is bet
bindweesel, waarmede, naarmate de meerdere
of mindere sterkte, meer of inindor minerale
stoffen verbondon zgn. Tot in de kleinste
doelen der beenderen beweegt zich het bloed
in de zoogenaamde Havorsohe kanalen. Do
toevoer van minera\o stoffen in het bindweefsel
neemt van de jeugd af voortdurend too. In
den aanvang is do vastheid der beenderen
gering; later wordt zg bg behoorlijk voedsel
voldoende; op langeren leoftgd is de toevoer
van mineralen nog grootcr, waardoor de been
deren broos worden en gemakkeljjker breken.
Overigens is de geheele boonmassa rjjk aan vet.
Het vet der beenderen, het mag dan, wat
vastheid, smeltpunt en andere eigenschappen
betrelt, van do overige vetten des lichaauis
verschillen, ontstaat uit dezelfde stoffen,
nl. koolhydraten en vet vau het voedsel, wan
neer het zich uit gebrek daaraan niet uit
eiwit moet vormen.
Het bindweefsel bestaat uit ljjmstof, waar-
tu8scben zich eiwit bevindt, dus uitsluitend
uit het eiwit uit het voedsel, waarbjj kool
hydraten en vet volkomen zjjn uitgesloten
Zelfs wanneer men Ijjmstoffan voedert, dan
kunnen deze niet meer dienen tot vorming van
orgaun-eiwit of ljjmstof. Herhaalde proefne
mingen hebben dit bewezen.
Ook andere stikstofrjjke verbindingen, zooals
amide, ammomakverbindingen, salpeterzuur-
verbindingen hebben geen deel aan de vorming
van orgaan-oiwit of van ljjui in de beendoren.
Alleen het eiwit uit bet voedsel dient tot
vorming van de ljjmstof.
Het minerale hoofdbestanddeel dor beende
ren is phosphorzure kalk C» (P04)„ waarbjj
slechts kleine hoeveelheden phosphorzure mag
nesia (Me PO,) voorkomen.
Hoe de phosphorzure kalk in de beenderen
komt, is nog niet volkomen bekendof phoa-
pborzuro kalk, die met het voedsel in bet
lichaam komt, ook in den bloedstroom wordt
opgenomen, is nog niet bniten allen twjjfel
gesteld. Maar zeker is, dat in het voodsel
een voldoende hoevoelheid kalk en tevens eene
voldoende hoeveelheid phosphorzuur often min
ste phosphorus moet voorkomen, opdat dc been
deren vooral m de jeugd zich voldoende kun
nen ontwikkelen.
Wordt vervolgd.)
Leiden in last.
Do Ohr.-Hist. mr Van der Lip, die door sa
menwerking van de Liberalen en de Chr.-His-
torischen tot wethouder van Leiden wob ge
kozen, heeft die benoeming aangenomen.
In een daaraan gewjjdde driestar geeft De
Standaard nu te kennen dat het verre van
denkbeeldig is, dat dit onder de leden der
coalitie kwaad bloed zal zetten.
Reeds dat hg benoemd werd mot hulp van
14 liberalen, en de a.-r. candidaat daardoor
kwam te vallen, liep in het oog.
»Toch had dit nog in orde kunnen komon,
zoo mr Van der Lip geweigerd had zgn be
noeming aan te nemen, en hierop bestond
uitzicht, want hg nain zgn benoeming in be
raad."
Thans, na hjj de benoeming heeft aangeno
men, hoeft hg zelf het zegel gedrukt op do
poging der liberalen, om do Gbr. historischen
wordt door personen (sinnekes) die Gesescap,
'tQoet, Crachtenz. heeten, en die het begrip voor
stellen door die namen aangegeven ziet
nien hoe een persoon, de Deucht, ziek ter neer
ligt omdat Eckeryc haar verwaarloost, en hoe
Rename en Biechte hem met raad en daad
bystaan.
Naïef, zegt u? Och, ten eerste doen wg
precies hetzelfde als we bgv. in een tableau
vivant door drie vrouwen een voorstelling
geven van Geloof, Hoop en Liefde.
Muar bovendien moeten we wat voorzichtig
zgn met dat woord >nuïuf" tegenover do Mid
deleeuwers. "We denken daarbjj zoo ganw aan
kinderachtig of op z'n best aan kinderljjk. En
de geslachten die do gothische kathodralon bouw
den, waren goon van beiden. Wat wg bg hen
naïef noemen was veelal een uiting vau een
geloovig mysticisme, waarvoor onze geestes-
zintuigen minder fijogevoelig zgn, afgestompt
als ze werden door materialisme.
Een stuk als Elckerlyc zullen wjj dan ook
niet kunnen genieten op de manier waarop de
Middeleeuwers het genoten. Maar hcelemd&l
ongevoelig zgn wjj toch niet voor dat mysti
cisme. Misschien noemen we het slechts
anders, en bedoelen we er nog een restje van, als
wjj sproken van een sprookjesstemming. Wie
Elckerlyc gaat bg wonen, doet het best zich er
tegen de coalitie uit to spelen. Na een wor
steling van jaren was nu eindeljjk da raad
van Leiden om.
>Maar wat goeft ons dit, indien de eerste
gelegenheid de beste, zulke Chriateljjk-histo-
rischen weer gemoene zaak mot do liberalen
maken, om ons te dwarsboomen, en ons bet
gowonnen Bpel toch weor uit de hand te slaan?"
Droogmaking Zuiderzee.
Donderdag heeft dr 3. Kraus, oud-minister
van Waterstaat, in een vergadering van de
vrjjzinnige kiosvoreenigingen te Amsterdam,
het wetsontwerp tot aanleg van oen gedeelte
van do afsluiting der Zuiderzee en indjjking
en droogmaking van de Wiermgormeer be
sproken en do beteekenis ervan uiteengezet.
Bg herinnerde eraan dat het tegenwoordig
Ministerie heeft overgenomen hot den 4en Nov.
1907 ingediend wetsontwerp, ondorteekond door
de ministers Veegan», De Meester en hom
(Kraus) en dat bet waarichjjnljjk na dit reces
in de afdeelingen zal worden onderzocht.
Het plan dex in 1886 opgerichte Zuidertee-
verecn'ging later in hoofdijjnen ongewjjzigd
overgenomen door do Staatscommissie -met
de uitvoering waarvan 30 jaar noodig zouden
zgn, dat bjj nu 200 raillioen gulden zou kosten,
en bedoelt een oppervlakte van 200.000 H.A
land droog to maken ïb van een geheel
andere orde van grootheid, dan wat het aanhan
gig wetsontwerp bedoelt. Er zullen niet meer
een paar honderdtallen, maar eenige tientallen
milhoenen mede gemoeid zgn, terwjjl het werk
binnen 9 jaren gevoegelgk voltooid kan wor
den. Het oppervlak van de Wieriogermeer,
die men wenscht in te polderon, komt onge-
veer aan dat van één keer do Haarlemmer
meer geljjk en het is foiteljjk slechts aan 66n
zjjde van een djjk te voorzien.
Bjj kon. besluit: ia aan mr H. R. A. Boouen,
op verzoek, een eervol ontslag verleend uit
zijne betrekking van rechter in de arrond. recht
bank te Arnhem.
Bij resolntio van don Minister van Koloniën
is F. P. Pietermaat, voor den duur vru 3 jaren,
tresteJd ter beschikking van de Gouverneur van
Suriname, om te worden bolnBt met de waar
neming van de betrekking van ingenieur bg
de koloniale spoorwegen aldaar.
&NUURWU&
Aan do Vrjje Universiteit te Amsterdam
is bevorderd tot candidaat in de letteren en
wjjsbegeerte de heer J J. Koopmans Jr. van
Grjjpskerke.
Na 't bedanken van do heoren Do Hoogh
en Van Djjl tot directeur-leeraar aan de Cbr
Normaalschool te Goes (voorzitter de beer
A. S. J. Dekker, secretaris de heer J. Bug e)
is door het bestuur aan den heer J. do Koning,
als oudste in jaron, het directeurschap aange
boden. Wjjl ook deze de leiding niet kon
aanvaarden, treedt tbans de heer Potjewjjd
van Kapello als directeur op.
De hoer Hollestelle, hoofd der Chr. school
te Kruiningen, hoeft zich als leeraar terug
getrokken. (G. Crf.)
Bjj kon. besluit ia tjjdoljjk benoemd tot
leoraar aan de R. H. B. School te Helder N.
J. J. de Voogd, te Zaandam.
op voor te bereiden eeD sprookje te zien. Hot
is dan aan do spelers om ons in die sprookjes-
stemming te brengen Het stuk bevat er alle
elementen votr.
Als de toeschouwer dan echter maar wil
bljjven bedenken dat dat sprookje geen kin
dervertelseltje is, maar een hoog ernstige men-
scben-tragedie, een dramatisch verhaal van het
plechtigste oogenblik uit h t meuschenloven:
het sterven.
Met opzet hebben we slechts met een enkel
woord den inhoud aangeduid, otn dat het stuk
duideljjk genoeg voor zich zelf spreekt.
Datzelfde sprookjesachtige ligt voor ons ook
in Lanseloet ende Sanderyn, al is dat ook van een
heel anderen aard. Verscheidene lezers zullen
het zich wellicht nog herinneren van de voor
stelling, hier gegeven door de Ro'.te dajoache
onderwijzers. Maar voor anderon ib een feorte
toelichting vooraf misschien niet ongewonseh*.
Het is nog eon eeuw ouder dan Elckerlyc,
en de moraliaeering beslaat er slechts een ge
ringe plaats m. Toen Lanseloel geschreven
werd (eind 14e eeuw), gaven de rederjjkera-
kamors nog niet zoo krachtig den toon aan. En
die rederjjkers waren echte Nederlanders in
hun neiging tot zwaarwichtige bespiegelingen,
De plechtige opening van het nieuwe
academiegebouw to Groningen is bepaald op
3 Juli a.
Bjj resolutie van den Minister van Kolo
niën zgn M. H A. Tummers, N. Kampman,
W. Mouleman, H. G Louisse, J. S. Bakker en
J. Lgbers gesteld ter beschikking vau den
Gouverneur Generaal van Nederl. lodië, om te
worden benoemd tot ondorwjjzor der 3de klasse
bjj bet openbaar Europeesch lager onderwgs
daar te lande.
KERKNIEUWS.
To Amsterdam overleed, in 72-jarigon
oud-rdom, de omoritus predikant K. Scharten,
van de Hersteld-Evang. Lutheracho gemeente.
Aanvankelgk werkzaam bg de Evang. Lu
theracho gemeente, waarbjj by in 1860 te
Beverwjjk en in 1867 te Leeuwarden word
beroepen, aanvaardde bg in 1875 een beroep
naar de Hersteld-Evangelisch-Luthersche ge
meente te Amsterdam, wuarin bjj bleef arbeiden
tot 1908, toen bg eervol emeritaat verkreeg.
Er is dit jaar in Engeland verschenen
oen werk dut ook do historiekenners van ons
gewest zal interessoeren nl.' The Scottish Staple
at Veere, a study in the economic history of Scot
land. begonnen door John Davidson, cn na dions
dood voortgezet door Alexander Gray.
Uet is een ljjvig boek van 450 bladzjjden.
Eenige afbeeldingen, o. a. een reproductie van
de mooie gravure De Stad Vere uit Smallegange.
eenige foto's van het tegenwoordige Veere, en
eenige afbeeldingen van de oude privilege
brieven betreffende den stapel van Veere ver
sieren bet bock.
Messchaert beeft Dinsdag op een concert
to Berljjn ook ondervinding opgedaan van de
Btrjjdlnst in de Duitsche muziekwereld, wan
neer iemand het niet eens is mot de muzikale
opvattingen over een ander. Hij w-erd nl. door
sommige toehoorders uitgefloten omdat hjj een
achttal liederen zong van Oskar Possa, een
der ultra-modernen. Om Messchaert te toonen,
dat de oppositie niet tegen hem als zanger
gericht was, bracht 't publiek hem bjj 't einde
luide ovaliën.
Bjj do uitvaart van Coquelin Cadet te
Suresnes - de begrafenis vindt plaats te
Boulogne-sur-Mer heeft Claretie voor de
Comédie Franfaise, Gailhard voor de Association
des Artistes, Mounet-Sully als doyen der Comédie
Franfaise gesproken. Een compagnie genisten
gaf militaire eerbewjjzen.
Een LondouBche kapper kocht op een
veiling een stoffig schilderijtje, waarop do
handteekening van Titiaan ia ontdekt. Het
30 bjj 18 inch metende stukje stelt een ala
satyr vermomden Jupiter voor, die de slapende
Autiope verrast.
Kenners hebben hot doek echt verklaard.
Ernst Haeckel heeft "Woensdag in het
Zoölogisch Instituut te Jena zgn laatste college
gegeven. Met ongekende geestdrift werd de
grgze geleerde door zgn vrienden en leerlin
gen begroet, uit wier naam een student een
toespraak hield, den grooten bioloog ten
vurigste dank zoggendo voor zjjn acht-en-
voortigjarige werkzaamheid aan Jena's hooge-
echool en voor zgn rgkgezcgenden arbeid ui
dienst der wetenschap.
waardoor later alle loven in hnn zinncspelen
verstikt zou worden.
Maar in Lanseloet is dat nog geenszins het
geval. Wol merkt men door de mooie rol dio
do laagg -boren dienstmaagd Sanderyn speelt
tegenover do gewetenlooze adellgken, dat do
opkomende burgerjj er al in aan het woord
is, maar het stuk zelf voert ons nog verder
terug, in de atmosfeer van den tjjd der mine-
streets. Lanse'oet is als 't ware een gedramati
seerde ridderroman, geen roman van vocht-
ridders, maar oen van teederen aard, een
liefde-roman zooals F oris en B anchefleur.
We zullen ook van dit 6tuk slechts weinig
zeggen van den inhoud, niet meer dan do
schrg ver zelf noodig oordeelde aan de toe
schouwers mee te deeleu in den proloogEen
voornaam ridder Lanse'oe', heeft eon meisjo
van Inge afkomst lief, Sanderyn, en dienstmaagd
van zgn moeder. Die moeder is daarover zoor
vertoornd en tracht hem tot andere gedachten
te brengen. Hg blgft echter volharden, en
hoo nu de booze moeder toch hun scheiding
weet te bewerken, wordt in het at uk verteld,
met de verdere lotgevallen van Sanderyn.
Allegorische figuren of sinnekes komen in
Lanseloet niet voor. Die kwamen eerst in later
tjjd op het tooneel. De karnkterteekeniug der
personen is zeer eenvoudig. Fjjn uitgesponnen
