MIDDELBURGSCHE COURANT. K\ 21 io2- Jaargang. 1909 Dinsdag 26 Januari, Middelburg 25 Januari Sprokkelingen. Uit eene belangwekkende rede. Benoemingen enz. Uit Stad en Provincie. e Huia- felling. Ji/agfispe^ers. BJSchouw- J&f. dr J. P. MG ezelschap. |L Vermeer, jcdstr. 8 u. [aart. Rep. Tang r. Tot - Concert- V'.dlob urgum |8 n. R. Frain. 'Gehoorzaal kg. Wert l otol Pavil- Ln weer te piet weer- i speelde. igiewiez. [i de onder igfceekens- ftngiewicz, r geleden i Variaco n)tt bjj oeu JpolmeiBjes Baden van Ijaar laten j waa en Pen jongen i tot baar Rdoopt. Zij 7 Gustavue voedde ig onder gte woord dl" Deze courant veïaclüjnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. Therm, alhier en tel. weerbericht van het K. N, Mot. Inatit. te Bilt. 25Jan.8 n. vm. 29 gr, 12 a. 36 gr., nv. 4 n. 35 gr.—Hoogste barom.stand 776.4 teNoufahrwasser; laagste 744.6 te Seydiafjord. Verwaohting tot den avond van 26 Jan.: zwakke tot matige O. tot Z O. wind, nevelig tot onbewolkte lacht, droog weer, en vrjj atronge vorst. Advortentiëu20 cent per regel. Bij abonnement voel lager. Geboorte-, dood- en nllo andere familieberichten ou Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50 elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent por regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Az., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam- Voor de ramp ia Italië ontvingen wy bljjkens onze jongst® opgaaf, in ons nommer van Vrjjdag, f 373.20. Moohten er nog zyn die voor dat doel eene gav o willen schenken, dat zjj die ons dan zenden vóór 1 Februari. Op dien dag wenachen wy de gelegenheid om by dragen in ontvangst te nemen te sluiten. Naar wjj in sommige bladen lezen, heeft de Centrale antirevolutionnaire kieavereeniging te Goea met alge meene stommen de volgende motie aange nomen »De centrale antirevolutionaire kieavereeni ging in het Kamerdiatrict Goea, vertrouwende dat in ona gansche land royaal zal worden namgewerkt door de rechtache partgen, advi seert den hg haar aangesloten kiesverenigin gen op de voorloopige candidatenlgst alleen te plaatsen don naam van jhr mr A. F. de Savornin Lehman." Zalk een advies geeft veel te denken. Heel erg vast schjjnen de coalitie-vrienden elkaar toch niet te vertrouwen want uit dit advies apreekt twjjfel aan de »royale" samen werking der rechtache partgen »in ons gansche land". Dus slechts onder voorbehoud zal men den heer De Savornin Lohman alleen voorloopig candidaat stellen. Wg zouden andera zoo zeggen, als het nu toch by de a.a. verkiezingen weder alleen gaat om de eere Gods en het Evangelie, dat men dan te Goea den ouden beproefden stryder voor die 'beginselen, »onzen Lohman" wel in elk geval candidaat kan stellen, wat men ook elders moge doen. Het gaat dus blijkbaar bg de stembus toch nog wel om iets anders, en op allernaiefste wjjze komt de Centrale antirevolutionnaire kiesvoreeniging te Goes hier al bg voorbaat de onjuistheid en onoprechtheid der straks weer aan te heffen lenze in het licht stellen. We zgn er dankbaar voor. Maar ook uit anderen hoofde is dit advies merkwaardig. Juist geeft De Standaard in zgn jongste nommer, onder het opschrift»Bleotoraal parool", bewys van ander inzicht dan de Goe- sohe politici. Blykbaar is hier de groote leider aan het woord, wat wg opmaken uit den bekenden stjjl en o. a. uit de volgende regelen »Al werken wg dus met de Roomsch-Katho- lioken en met de Christeljjk-Historisohe Unie saam, wjj zgn en big ven Antirevolutionair. OazerzgdB kan alleen zulk een burger als candidaat optreden, die in hart en nieren blgkt Antirevolutionair te zgn en wel een Antirevoluti onair, niet in het afgetrokkene als een op zich zelf staand persoon, maar als lid van de geor ganiseerde partij, en die alzoo tintelt van geestdrift, om èn voor ons Program van begin selen, èn voor ons Program van actie m de bres te staan." Dat klinkt eenigszins andera dan wat Centrale anti-revolutionnaire kiesvereeniging te Goes, op aanstichting van een zjjner leden, adviseert. Eu ook dit, wat De Standaard verder zegt »0.ok óns electoraal parool moet ons eigen woord zgn. Do welgowikte uitdrukking van wat in den boezem der Anti-revolutionaire partjj leeft." De Goesche Centrale wil maar direcfeën ander woord dan haar «eigen" spreken en een christelgk-historisoh candidaat stellen; wat in haar anti-revolutionnairen partyboezem leeft, dus maar het zwjjgen opleggen. Arme Goesche anti-revolutionnairenhoe dikwijls al hebben zjj niet zichzelf kunnen zgn, terwille van hun christelgk-hiBtorischen afgevaardigde l Men denke eens aan het gedraai van de partijleiders, en -organen in 1894 bjj de Kamerontbinding wegens do kieswet-Tak 1 Aan hun benepen houding, toen in het vorig jaar dr Kuyper en mr Lohman in Standaard en Nederlander aan het krakoelen waren. Met belangstelling wachten wjj nu maar ai welko sprongen op het slappe koord de Goesche antirevolutionnairen verder nog. op aandrang van hunne leiders, in de eersvolgonde maanden zullen maken. De briefschrijver Jan van Holland heeft het in de antirevolutionnaire Stichtsche Courant over het christelijk werkliedenverbond Patrimonium. Over Patrimonium en zjjn leiders is de man niet bijzonder wel te sproken, Men oordeele »Van sociale wetgeving nog geen spoor. Met de eorste proeve, de ongevallenverzekering, bljjft 't sukkelon. En 't ergste is dat van vaste ljjnen van oplo30ing, en gegrondo over tuigingen bjj de leiders onzes volks, nog niet te roemen valt. Een typisch beeld daarvan biedt op dit oogenblik de werkliedenvereniging Patrimo nium. De Leiders van aertyds: Talma, Van Vliet, V. d. Molen, Huizinga zgn nu wel allen in het gestoelte der eere en invloedrijken go- zeten, maar Patrimonium zelf drjjft stuurloos rond op de onstuimige en gevaarvolle wate ren der sociale politiek. En stelt-nn voor, zich te reorganiseeren, om des te beter te kunnen gaan Btudeeren." Wat het wonderlijke in dit stukje proza is de leiders achjjnen vrg uit te mogen gaan, O Jan van Holland niet in Btaat zgn te be grijpen dat Patrimonium stuurloos ronddrijft op de onstuimige en gevaarvolle wateren der sociale politiek," juist omdat de leiders hot verbond in den steek gelaten hebben Zjj go- bruikten Patrimonium als een ladder om om hoog te klimmen. Nu zy eenmaal zoover zyn, heeft de Moor zjjn Schuldigkeil gedaan. Toch zullen de mannen van het vaderlijk erfdeel in den komenden stembusstrijd hand en spandiensten verrichten als van ouds. Zul len nieuwe eerzuchtige», dank zy Patrimonium omhoog klimmen, en in het gestoelte der eere plaats nemen. En tot loon? Een ezelstrap. Ondank is nu eenmaal het loon dezer wereld. Ook van die kleine wereld, waarin de anti- revolutionnairen regeeren. Aldus do redactie van De Vade'lander. Hare opmerking, in verband met het ver nietigend oordeel, door Jan van Holland uit gesproken, over de hooggezeten leiders is volkomen juist. Do leiders zien zich de mooie en goede baantjes te verschaffer! en trekken zich van hen, die hen daarbjj hielpen, weinig of niets aan, als zy hun doel bereikt hebben. Omtrent de Btaking der workloo- zen te Amsterdam wordt door den schrjjver van »Amsterdammortjes" in Het Vad. het volgende meegedeeld, dat ook zeker wel onzen lezers belang zal inboezemen. Het tooneel dier eigenaardige gebeurtenis is aan do grens van Sloten. Daar ligt aan den overigens vrjjwel volbouwden Overtoom een stuk land, waarop een houtstok, een hok en twee loodsen. Die loodsen zjjn nog uit een journalistiek oogpunt gedenkwaardig, want het Handelsblad ontving daarin oen poosje zjjn marconigrammen uit Londen, vóór de Staat der Nederlanden zelf hot monopolie van maiconigiapheeïen aan zich hield. Daar, op dat veld nu, werkten in 't begin van de week een 110-tal, en werken aan 't eind van de week een 60 werkloozon, die nl. met dit voorloopig nog feiteljjk onnoodigo werk worden gesteund. En als men nu 60 van de 110 af trekt, krygt men het getal van hen, die Woensdag, omdat zo 't loon voor dit werk te gering vonden, gingen staken, en aldus 't museum-waardige noch-nie-dagewesone type van Btakende werkloozen schiopon. Eigenlyk waren 't meer, want van de ongeveer 60 nu werkende zjjn eenigo meuw-bjjgekomenen. Het geval is merkwaardig genoeg. De nood is niet gering in Amsterdam. Maar de grondwerkers die een groot deel van de hier te werk gosteldon uitmakon zoggen »wy hebben zoo lang en zoo zwaar geworsteld om een nnrloon van 25 oent als standaardloon vastgesteld te brijgen. Het werk dat we te doen krjjgen is voor ons zuiver ons vakwerk de gemeente «ou dit werk ('t ophoogen van den bodem), zeker door ons moeten doen ver richten, zjj 't dan dat ze om steun te geven het werk vroeger laat aanvangen dan noodig is ergo: wjj blyven by ons standaardloon. Krjjgen we dit niet en ze krjjgen 't niet dan staken wjj." Nu kan natuurlijk de tegonpartjj rustig zeg gen staak wjj hebben met ons werk geen st. Maar dan is de nood niet uit den weg geruimd en dat wilden tooh die duizenden birgers, die daartoe geld toevertrouwden aan een commissie. De quaeBtie is heel veel gecompliceerder dan zooals ik ze hier geef. Er zjjn niet al leen grondwerkers te werk gesteld, maar ook niet-vaklieden, timmerlieden, schilders, typo grafen, die natuurlijk ontzaggelijk weinig tot stand brengen in dit ruwe werk, waaraan ze niet gewoon zgn. En waar bg de betaling de gepraesteerde arbeid als maatstaf wordt genomen zij 't ook dat de belooning in verhouding tot 't geen anders voor dezelfde hoeveelheid arbeid wordt betaald, héél groot - komt de minder-dan-gewone betaling der beroepsgrondwerkers feiteljjk neer op een offer uau de werkloozon in andore vakken, voor wie men geen hun pussend werk heeft. De quaestie is nóg heel veel gecompliceer der maar ik heb er nu genoeg van ver teld. De redo, die de heer mr M. W. F. Treub gehou den heoft bjj de opening der Zondag 17 Jan. te Utrecht gehouden buitengewone algemeene vergadering van den Vrijzinnig-Dernocratischen Bond, bevelen wij om hare belangrjjkheid zeer ter lezing aan; ook aan zjjne en onze tegen standers. Zjj kunnen dan, na lezing, beter beoordeelen of de daartegen geopperde bedenkingen of daarover geleverde beschouwingen al of niet juist en billijk zjjn. Ia haar geheel haar opnemen, laat onze ruimte niet toe, maar wg willen daaruit toch eon paar grepen doen om onder de oogen van onze lezers te brengen, wat ook voor onzen kring zgn nut kan hebben. Ea dat betreft wat mt Tceub zeide over do scheove voorstellingen, die onze tegenstanders geven van onze g e v o e 1 e n s op gods dienstig gebied, omtrent samenwer king met de rechtsche partjjon, over ons standpunt tegenover Soi aal-democraten en Y rjj-liberalen. Over het eerste zeido hg In de maanden die ons scheiden van do algemeene verkiezingen zullen naar te ver wachten ia door propagandisten van rechts weer tal van lieflijkheden naar het hoofd der vrijzinnigen worden geworpen. Volgens velen huDner propageeren wg den godsdienBtloozea slaat, staan wjj onder don invloed van paga- nistische facto,ren, zijn wy bezield met «satanische idee". Wanneer de politieke stryd opnieuw een godsdienstoorlog worden moot, zjjn zulke voor stellingen omtrent den tegenstander voor den speler op bet klavier der volkscouscientie waardevolle middelen om den politieken jjver der geloovigo schare te prikkelen tot overprik- kelons toe. Maar kunnen die voorstellingen ook door den beugelzgn zjj in overeenstemming met de werkolgkheid 'i Dat stellig niot. Zeker, er zgn onder de vrijzinnigen, ook onder onze partggenooten, wel athéisten en materialisten. Wjj vragen in ons politiek ver- eenigingsloven niet naar de godsdienstige of ongodsdienstige overtuiging onzer leden. Maar dat onze p3rtjj een party van ongodisto'n, van athéisten en materialisten zjjn zou, daartegen moeten wjj zoo beslist mogelijk opkomen. Bjj ons ia plaats voor elke godsdienstige over tuiging; niemand, welke godsdienstleer kjj zy toegedaan, wordt door ons beginsel afgeBtooton do dragers van alle godsdienstige en meta- physÏBche gevoelens en meoningon zjjn ons even welkom, alleen met deze beperking dat wjj diegenen mot in onze gelederen kannen dulden wier godsdienstige overtuiging hen er toe voert het gezag van den Btaat te beschou wen als onderworpen aan het gezag van de kerk ot van eenig kerkgenootschap. De voorstelling, van kerkeljjk-politieke zjjde zoo hardnekkig volgehouden, alsof allen die zich niet wenschen aan te slniten by en onder werpen aan eenig belydenis van kerk of kerk genootschap, materialisten en athéisten zouden zjjn, is, als zy voorheen al eenige kern van waarheid mag hebben gehad, thans gehool verouderd en onwaar geworden. Een kleine halve eeuw geleden is er inderdaad over heel E iropa een vloedgolf van wyageerig-matecia- lismo geslagen een vloedgolf die natuurljjk hier en daar sporen hooft achtergelaten en wat bljjft nakabbelen, maaralle» byeen genomen heeft het materalisme uitgediend ook onder de vrjjzinnigon. Do dogmatische zekerheid der athéisten van vooriieen vindt onder de vrgzinnigen slechts hier en daar, slechts sporadisch nog oen flau- wen weerklank. Aan de meerderheid onzer is het antigodsdienstig dogma der athéïsteD, met zjjn verzekerdheid van het weten van on - konbare dingen, nog onsympathieker dan de godsdienstige dogma's van kerken en kerkge- lotechappen. Multaluli's Gebed van den Onwetende vindt geen weerklank meer, ja zon wat meer zegt in don tegenwoordigen tjjd niet kun nen zjjn geschreven. Doch als politieke vereeniging vragen wjj elkaar niot wat wy dan wèl gelooven, of wy behooren tot eenig kerkgenootschap en ter korke gaaD, dan wel voor de voldoening aan onze metaphysischo en godsdienstige overtui ging genoeg hebben aan onB zeiven. De godsdienst iB voor ons «privaatzaak" niet in min waardeerenden zin. Afgezien nog vaD persoonlijke overtuiging, leert ons de oppervlakkigste kennisneming van maatschap pelijke toestanden en veranderingen, de groote beteokenis van den factor «godsdienst" in het maatschappelijke gebeuren. "Wg hebben eer bied voor elke eerlyke godsdienstige overtui ging. Maar wederkeerig verlangen wy op staatkundig gebied vaa anderen dien eerbied ook voor ons zeiven. Hiermede zyn wy gekomen tot de kern der zaak, tot hetgeen de vrijzinnigen scheidt ran do partjjen ter rechter zjjdo. Terwjjl alle vrjjzinnigen, en ook wjj, van don staat eischen dat bjj vrjj spel late aan elke godsdienstige overtuiging, mits zjj in hare openbare uitingen geen aanstoot geve aaa andersdenkenden, kun- zy die hun staatkunde doen worlelcn in de godsdienstge belydenis van de kerk of van eenig kerkgenootschap, dien eisch niet aan vaarden. Zjj zyn door hun uitgangspunt ver plicht den staat dienstbaar te maken aan hun belydenis; de meeningen van andersdenkenden ook met behulp van het staatsgezag te bestrjj- den, zoo mogeljjk uit te roeienhet staatsge zag ondergeschikt te maken aan het gezag ,n de kerk of van hun kerkgenootschap. Treffend juist en logisoh onaantastbaar werd dit gezegd door den katholieken wgsgeer Ca- throin (Moralphilosophie, 4o dr. 11 al. 563): De verhouding der gemeenschappen wordt bepaald door hut.- doeleinden, daar het doel hot wezen der vereeniging uitm: aki. Die "ver eeniging iB do hoogste en verdient den voor rang, welko hot hoogere doel nastreeft. Nn heeft echter do Kerk een hooger doel dan de Staat. Zij is gericht op dn bovennatuurlijke Heiliging dei menschen en iB met bovenna- tuurljjke genademiddelen daartoe door Christus toegerust; de Staat daarentegenbec.^tslechts de aardsche welvaart. Als dorhale het we- roldlyk gezag iets verordent dat de Kerk als onrechtmatig of zondig verbi; fmoet men de Kerk en niet den Staat gehoorzamen." Natuurljjk zie ik niet ov - het hoof'1 ést bjj de protestautsche kerkgenootschappen Jo zaak in zoover andera staat, dat hier de god delijke oponbaring niet middelljjTr, door het gezag der kerk, tot haar belgdc-n doordringt, maar rechtstreeks in deze wer 1 mr de bij zondere genade welke zy deelacntig werden. Maar dit doet aan de hoofdzaak waarom het hier gaat niet af. Elk dogmatisch godsdien- stig geloof vertoont zich nn eenmaal in het maat schappelijk leven gelyk ook door dr Kuyper meer dan eens werd betoogd in kerkelyken vorm, bjj de protestanten zoo goed als by de katholieken. Het verschil is alleen, dat de katholiek de kerk rechtstreeks boven den staat stolt, de politiseerende CalvmiBt dit middellijk doet, omdat zjjne byzondore gratie hom leert, dat do beljjdonis van zyn kerkgenootschap al gemeen goed behoort te worde» van heel de monscbhoid en dut de staat tot dat doel zgn hulp beeft te verleenen. Het resultaat voor staat- en staatkunde iB in beide gevallen het zelfde. Dit opportunisme kunnen kerken en kerk genootschappen, die zich op Btaatknndig terrein bewegen, zoolang zy in de minderheid hun ingeboren neiging tot heerschen i over den staat tjjdeljjk verstoppen, haar uit roeien kunnen zy niet. Dit leert do logica, dit bewyzen de nitïngen Ons Program, 4e dr. bl. 385 De Standaard 2 Juni 1899. van katholieke en dogmatisch-protestanto leeraars en schrgvers over de verhoudiDg van kerk en staatdfr toont de geschiedenis. Toen dan ook Dr. Kuyper in 1904 het stand punt van de partyen ter rechterzjjde ten aan zien van deze hoogst gewichtige vraag van staatsbeleid aanduidde als dat van het parul- lelisme, d. w. z. als het standpunt van reohts- gelgkheid tusschon do zoogenaamd christe lijke in werkelykheid echter korkelyke, opvatting aan den oenen en de moderne, vrjjzinnige staatsleer aau den andoren kant, ontzag bg zich niet logica, litteratuur en ge schiedenis in hot aangezicht te slaan, om voor de rechter-coalitio de mooie rol in doze opto eischen, welken alleen en uitsluitend aan do vrjjzinnigheid ten deel kan vallen. Rechtsgelijkheid van alle godsdienstige overtuigingen van do meeat dogmatïsck- athéistischo of tot de meest dogmatiscb- katholieke toe, dat is de kern, hot wezen dor vrjjzinnige staatkunde. Wie de voorstelling wil loen ingang vinden dat de coalitie tor rech terzijde in dit bg uitstek vrijzinnig denkbeeld zgn voreonigingspunt vindt, strooit do goe ge meente zand in de oogen, in de hoop daarmede het 'werkelgk doel dier coalitie ten aanzien van de verhouding van kerk en staat te ver bergen en zoodoende de kleurlooze midden stof, die van het conservatisme ter rechterzy ie wel gediend is, maar het specifiek kerkelijk drjjven verfoeit, in slaap te wiegen. Het onoprechte van de voorstelling van bet parallelisme, komende van do partjjen tor rocb- terzjjde werd door mjj in de vergadering van de Tweede Kamer van 31 Maart 1905 betoogd en met de stukken, gehaald zoowel uit het calvinistische als uit hot katholieke arsenaal, bewezen. Een ernstige poging tot ontzenuwing van mjjn betoog of tot omverwerping van inga bewjjsmateriaal word niot alleen bjj dat debat niet beproefd, maar is ook sedert achterwege gebleven. Nu de omstandigheden ons weer win of meer in den strjjd, die tu9schen 1901 en 1905 van vryzmnige zjjde moest gestreden worden, drei gen terug zo voeren, mocht ik bjj eene bo- ipreking van de hoofdbeginselen onzer party dit element niet voorbygaan. Wy wenschen den stryd op dit punt niet te harnieuwou. Integendeel. Maar als h jj oi wordt op gedron gen, zullen wy dien z u te atrjjden met principieele argumenten, duarby natuurljjk maar dit ligt thans buiten myn bestek - de kracht dier argumenten stavende door voor beelden, aan de praktjjk ontleend. jSiol volgt.) Dg kon. besluit ïb benoemd tot ridder in de orde van don Nedertandschen Leeuw, C. J. K. van Aalst, president-commissaris der atoom- v8fvrLm.aat8cbi.ppy Koninklijke Hollandtche Lloyd te Amsterdam. Aan 's lljjks kweekschool voor vroedvrouwen te Rotterdam is togen 1 April e.k. te vervullen do betrekking van hoofdverpleegster, voor het houden van toezicht op de verpleging van zwangeren, kraamvrouwen en jonggeboronen, op eene belooning van f500 's jaars, met ge not van inwoning en voeding. Foor nadere byzonderheden zie men de St. Crt no. 20. r>e Minister van Landbouw verleent Woens dag en die van Oorlog Donderdag geen audiëntie. Wy vestigen do aandacht van belangheb benden erop dat deze week de laatste is voor het zich doen inscbrjjven voor do lichting der nationale militie van 1910. Van de gelegonheid tot inschrjjving voor de a. e. huisvljjttentoonstolhng alhier werd Zaterdagavond door een 100 tal personen ge bruik gemaakt, zoodat het aantal inzenders, thans tot 138 is geklommen. Hedenmiddag waagde een zevenjarige knaap zich bg de Koepoort op het gs in den Yeerschen singel alhier. Op een gegeven oogenblik zakte lig erdoor en ging een keer of drie onder water. Door eenige, op zjjn hulpgeroep toegescho ten personen werd bjj uit hot water gehaald en naar zgn huis in de Nieuwe Oostersche straat gebracht. De jeugdige waaghuls is er gelukkig maar met een nat pak van nfgokomen. Hy verdiende zeker ook wel een flink pak op zjjn broek. Zondag had achter de meelfabriek alhier een vriendschappelijke voetbalwedstrijd plaats tnischem De Alosschen II uit Middelburg en V. F. C. II nit Vlissingen. De uitslag hiervan

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1909 | | pagina 1