MIDDELBURGSCHE COURANT.
H°. 19
i;>2- Jaargang.
1909.
1
Zaterdag
23 Januari,
Middelburg 22 Januari.
Eene
„electrische centrale"
te Middelburg.
m Stati ei fmimiê.
Benoemingen enz.
keakem,
ng. Ter-
kameri,
Ijs. T. a.
I T. a.
mo-
eerra
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tel. weerbericht van het Z. N, Met. Instit. te Bilt.
22 Jan. 8 u. vm. 34 gr., 12 u. 34 gr., av. 4 n. 32 gr. -Hoogste barotn. stand 777.4 te Riga;
laagste 750.4 te Bodo. Verwaohting tot den avond van 23 Jan.zwakke tot matige O.
wind, betrokken en nevelig, weinig of geen neerslag, lichte vorst.
Advorleufiën20 cent per regel. Bij abonnement voel lager. Geboorte-, dood- en
allo andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 rogels f 1.50 elke regel meor
20 cent. Reclames 40 cent por regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertontiè'n en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Np verheid en Geldwezen, is gereohtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA
MAR Az., N.Z. Voorburgwal 260, Amsterdam-
III.
{Slot.)
Is te Middelburg electrise fa-
li cht1evering door de
gemeente mogelijk?
Op eene vraag, door mij enkele jaren
geleden ter bevoogder plaatse gedaan, werd
mij geantwoord dat de gasfabriek hier ter
stede tot 2.000.000 M8 gas kon produceeren.
Yoor mijn doel kon ik met dit antwoord
tevreden zijn. Bijbedoelingen had ik met
mijne vrasg niet en ik heb daarom niet
geïnformeerd of 2.000.000 M3 als de
maximum productie moest worden be
schouwd, zonder te vervallen in eene be
langrijke uitbreiding van do fabriek. Du9
als ik hier aanneem dat die hoeveelheid
de maximum productie is, dan is dit slechts
eene gevolgtrekking uit het door mij ver
kregen antwoord.
Maar stel, dat hot werkelijk het maximum
is, dan dringt zich de vraag opwanneer
zal de fabriek daaraan toe zijn Al zal
hierop geen positief antwoord gegeyen
kannen wordon, tooh is het niet onwaar
schijnlijk, dal die tijd niet zoo heel ver
meerjaf ligt. Immers er werden geprodu
ceerd in
1901 1.077.528 M\
1902 1.143.152
1903 1.226.692
1904 1.326.515
1905 1.378.151
1906 1.453.469
1907 1.675.378
Laten wij buiten rekeniDg de belangrijke
vermeordoring in 1907, dan vinden wij das
in de voorafgaande jaren eene vermeerde
ring van gemiddeld 75.000 M' per jaar.
Die toename is zelfs vrij regelmatig en der
halve zon, als dit zoo voortgaat, de gaB-
fubriok in 1911 aan haar maximum komen.
"Wat moet er dan gebeuren
Zal de gasfabriek geleidelijk met kleine
sommen haar productievermogen steeds kun
nen blijven opvoeren, of zal er in de aller
naaste toekomst sprake van kannen ziju
dat een zeer groot bedrag zal zijn benoo-
digd om in te vermeerderde behoefte aan
gas te kannen voorzien? Het zou jammer
zjjn, indien op een onverwacht oogenblik
daarvoor zóó dringend groote sommen wor
den gevraagd, dat de tijd ontbrak om oerst
een degelijk onderzoek in to stellen of
wellicht aan eene electrische centrale beter
waren besteed. Want voor oen grondig
onderzoek zou. tijd noodig zijn. Maar zelfs
al mocht dan de tijd daarvoor niot te be
perkt wezen, zon het dan toch misschien de
voorkeur verdionen, om zulk een onderzoek
vroeger te doen plaats hebben, om niet te
wachten tot het uiterste, maar reeds tijdig
voorloopige plannen to vormen
Ik weet niet of van wege de gemeente
reeds onderzocht is of eeno electrische
centrale met voordeel door haar zou kun
nen worden geëxploiteerd, maar zoo dit
reeds vroeger mocht zijn geschied, dan
vergete men nu niot, dat thans, door hot
gebruik van metaaldraadlampen, de cijfers
anders zjja geworden dan die van vroeger.
Waar de metaaldraadlamp beteobent min
der kosten voor den consument, wijl zij
minder clcctriciteit verbruikt, daar wil dit
tevens zeggen minder stroomlovering voor
een bepaald aantal lampon, dus eene gocd-
koopere centraio en een goedboopor leiding
net. Natuurlijk zijn deze voordeelen niet
evenredig aan het geringere stroomverbruik
der metaaldraadlampen, maar toch wordt
thans de rekeniDg eon geheel andere en
blijft das de mogelijkheid bestaan dat,
indien van een vroeger onderzoek het resul-
tiat ongunstig mocht zijn geweest, het nu
wel gunstig is. In elk geval zon thans
een onderzoek groote waarde hebben, en
daar het bij den tegenwoordigen stand van
de gasmotorenteohniek evenmin Onmogelijk
jsou kunnen wezen dat eene electrische
centrale met voordeel ware te combineeron
met de gasfabriek, dus dat de gasfabriek
zorgde voor de drijfkracht van de centrale,
mag, dunkt mij, met een eventueel her
nieuwd onderzoek nietje lang worden
gewacht.
Zoor zou ik bet betreuren indien tenge
volge van eon vooroordeel ton opzichte van
de kosten eene electrische centrale in Mid
delburg tot hot onbereikbare mooht bolioo-
ren, want het wil mij voorkomen dat de
electrotechniek te hoog staat, om door
vooroordeelen in hare vorderingen te wor-
dop geremd.
Het instellen van een onderzoek zou
noodig zijn.
Laat dit duizend galden kosten of meer,
dit kan toch geen bezwaar zijn. Yoor
nieuwe werken aan de gasfabriek en uit
breiding van het buizennet is in de jaren
1901—1907 f 148.724 uitgegoven; hier kan
nog wel een duizend guldon bij, om don
juisten weg te leeren kennen, welken dc
gemeente-exploitatie tor voorziening in de
behoeften aan licht (en kracht) op moot.
En geld zal het uitwerken der gegevens
en het te verstrekken advies allicht kosten,
althans indien men het onderzoek niet aan
halve krachten wil opdragen. Bovonal
behoort echter de onpartijdigheid daarvan
te wordon gewaarborgd, door van eene
commissie van onderzoek zoowel een gas-
technicns als een eleotroteohnicus te doen
deel uitmaken. Buiten Middelburg zjjn
voor dit doel wel specialiteiton te vinden.
Het is wenschelijk dat de zaak eens
goed van alle kanten wordt bekeken, want
f 148.000, in 7 jaren tijds uitgegeven ten
behoeve van de gasfabriek, is geen kleinig
heid. De gasfabriek heeft w.i w. het bedrag
dier uitgaven zelf kannen verdienen door-
eongenomen was de winst groot genoeg
om, na aftrek van 3 o/0 rente van het aan
de gemeente verschuldigde kapitaal, vol
doende ovar te houden, om daaruit de kosten
van uitbreiding te bestrijden. In dit opzicht
hebben wij in Middelburg niet te klagen; de
belastingbetalers betalen niet voor de gas-
verbrnikers, de gasverbrnikers niet voorde
belastingbetalers, maar f 148.000 in 7 jaren
voor diverse uitbreidingen is een bedrag, groot
genoeg, om naar de kosten en rentabili
teit van eene electrisohe centrale onderzoek
to doen.
Slechts te wijzen op do wensohelijkhoid
van zulk een onderzoek, was het doel van
mijn schrijven.
C. BOUDEWIJNSE.
Middelburg, Januari 1909,
Nederland en Venezuela.
Donderdagmiddag is de bijzondere afgezant
van Venoznela, dr Paul, zjjn opwachting gaan
maken bp den Minister van Buitenlandsche
Zaken, die don vertegenwoordiger in zijn
Kabinet aan het Departement op het Buiten-
hot ontving.
Het onderhond duurde ongeveer een uur.
Het moet op zoo bevredigende wjjze zjjn
voortgezet, dat men het spoediger dan verwacht
werd over de hoofdzaken eenB is gewor
den, zoodat zal kunnen worden overgegaan tot
de voorbereiding van de definitieve vaststelling
van hot protocol, waardoor de diplomatieke
betrekkingen met Venezuela officieel hersteld
worden.
Dr Paul verklaarde dat de opvattingen van
den Minister omtront den aard der te treffen
•egeling bleken overeen to Btemmen met die
der Venezolaaneche regeering.
In don loop der volgende week zal vermoe
delijk het protocol gereed zjjn.
Door het Comité voor vrede en overleg
mot Venezuela is aan dr. Paul, bjj zjjn komst
in Den Haag, een bloemstuk aangeboden, ver
sierd met linten in do Nederlandsche en Yene-
zolaansche kleuren. Op het eene einde prjjkt
de naam van het Comité, terwjjl het andere
als opschrift draagtVriendschappelijk aange
boden aan Zijne Excellentie dr. Paul.
EERSTE KAMER.
Bljjkens het afdeelin'gsverslag over de bc-
grooting voor Binnenlnffdsche Zaken werd o a.
aangedrongen op de vestiging eoner H. B.
School le Neuzen.
Ook werd do wonscheljjkheid betoogd aan
de gemeente Sluis een kleine subsidie te
geven tor restauratie van het stadhuis.
Wat verder het algemeen regee-
ringsbeleid betreft, daarover werd bljj
kans do algeraeene beschouwing- n, wat trouwens
voor de hand ligt, verschillend geoordeeld.
Sommige leden oordeelden dat die houding
in den korten tjjd sedert het Kabinet was op
getreden voranderd was; terwjjl het bjj zjjn
optreden een meer gematigd karakter scheen
aan te nemen, had het ministerie zich thans
uitdrukkeljjk homogeen verklaard metdatvnn
1901. Tot staving dozor bewering werd ge
wezen op het bekende scbrjjven van dr Kuy-
per aan de kiesvereeniging te Ommen. Dat
het Kabinet de eerst aangenomen bezadigde
houding had laten varen en op het voorbeeld
van het Kabinot-Kuyper zjjne beginselen scherp
had geaccontrieerd, werd door deze leden be
treurd. Zjj meenden dat de nadere verkla
ring, bjj de beraadslaging over de begrooting
in do Tweede Kamer gegeven, weinig belooft
voor de toekomst, indien do verkiezingen in
bet voordeel van het Kabinet mochten uit
vallen.
Deze beeehouwingen vonden bjj andereleden
bestrijding.
Deze betoogden dat geen vorwjjt van onop
rechtheid on dubbelzinnigheid het ministerie
kon treffen, wat ook van andere zjjde door
volen werd toegegeven.
Dat door dit Kabinet de z-g. antithese niet
op den voorgrond werd gesteld, werd door
sommige leden, die met ingenomenheid het
optreden van bet Kebinet hadden begroet,
.gelukkig geacht.
Niet algemeen werd aan dsze gedachten-
wisseling deel genomen, want onderscheidene
loden verklaarden zich to zullen'onthoudcn van
ingrjjpende politieke beschouwingen, omdat
hot oogenblik hun daartoe minder geschikt
voorkwam.
Yan zeer verschillende zjj den meende men
de regeering te moeten waarschuwen tegen al
te groote toegevendheid ten opzichte van de
z.g. vooruitstrevende eischen der democratie.
Een woord van lof en hulde kwam, meende
men algemeen, aan de regeering toe voor de
wjjzo, waarop onze nationale waardigheid was
hooggehouden bjj hot geschil met Venezuela.
Men achtte dien lof en die hulde verdiend, al
moest daarbg ook in aanmerking worden geno
men, dat omstandigheden, waarop Nederland
geen invloed kan oefenen, zeer in ons voor
deel gewerkt hebben. Mocht deze waardeering
in het bg zonder gelden den Minister van
Buitenl. Zaken ea den Minister van Koloniën en
Marino, die met hem een werkzaam deel had
den in het beramen en ten uitvoer leggen van
de genomen maatregelen het algemeen
beloid betreffende de houding van Nederland
in die moeilgke omstandigheden waa onge
twijfeld de taak van de regeering in haar
geheel, en de gunstige oplossing, die mag
worden tegemoet gezien, is, afgezien van
omstandigheden die vallen buiten menseheljjk
voorzeker wel te danken aan de
bodachtzaamheid, het gepaste geduld en ten
slotte bet energiek optreden van de regeering,
Mot het oog op de belangrjjke verkiezingen,
die dit jaar ons wachten, is ieder, die recht
hoeft kiezer te zjjn, verplicht te zorgen dat
zjjn naam op de ljjsten voorkomt.
Daarom herinneren wjj er nog eenB aan dat:
vanl tot en met 14 Februari ge
legenheid is tot aangifte voor de kiezerslijst
éér 20 Februari kennisgeving ge
schiedt door den rjjksontvanger aan de belas
tingschuldigen, dio nog niet betaald hebben
1 Maart laatste betaaldag is der belasting;
23 Maart ter visieligging en verkrjjgbaar-
stelling plaats heeft der kiezerslijsten en bjj-
behooreude ljjsten
23 Maart tot en met 15 April gele
genheid bestaat tot reclame
tot 21 April ter visieligging en vorkrjjg-
bnarslelling der reclames plaats heeft;
vóér 15 Mei de kiezerslijst definitief wordt
Bjj kon, besluit is benoemd totvdirectrice
der tuchtschool voor meisjes, vooralsnog ge
vestigd te Zeist, nader over te brengen naar
Montfoort, Chr. J. van Heemskerk, thans hoofd
onderwijzeres aan genoemd gesticht.
ateld, moeten wjj de afzonderlijke mededeelin-
gen daaromtrent staken.
De verhouding tuszehen do grondbelas
ting en de belastbare opbrengst bedraagt in
Zeeland over 19090.083106 voor de ge-
bouwdo- en 0 0891 voor de ongebouwde eigen
dommen.
Verleden jaar waren de cjjfera ook zoo.
Bjj kon. besluit
is bepaald dat de notarisplaats te Sas van
Gent, op ingevallen door de verplaatsing naar
elders van H. W. Vollenhoven van Daalen,
niet zal worden vervuld
is in zjjn rang overgeplaatst bjj het reg.
grenadiers en jagers de kapitein F. J. Backer,
van het derde regiment infanterie en is bjj
dat regiment bevorderd tot kapitein de eerste-
luitenant A. H. Gouwe van het wapen, com
mandant van do tweede compagnie hospitaal
soldaten.
Uit Vlissingen.
Donderdag vertoefdon aldaar niet minder
dan 84 Duitsche postambtenaren nit Ober-
hauzen, om wederom een groote mail in ont
vangst te nemen. De mailboot bracht 832 post
zakkon mee.
Met het volspuiten van de Pottekade eD
Bellamykade aldaar zal dezer dagen begonnen
worden. De zandzuiger Nieuwpoort, van den
heer A. Prins uit Sliedrecbt, is gearriveerd
Do noodigo opmetingen zjjn reeds gedaan tot
het leggen der boizen vanuit de Engelsche
kade. Zeer waarschjjnljjk zal deze laatste te-
geljjker tjjd op diepte worden gebracht.
Ook te Serooskerke, evenals te
Tbolen, hield de heer dr F. B. Catz zjjne
voordracht over do Kwakzalver^ en leverde
bjj een pleidooi in het belang der afdeeling
van het Groene Kruis.
Mocht dit soms op nog meer plaatsen ge
schieden, dan achten wjj het overbodig ons
daarvan mededeeling te doen, tenzjj daarbjj
iets bjjzonders mooht plaats hebben.
Te Goes geraakte een schippersknecht
uit Middelburg tusschen een boom, die in het
schip werd geladen. Hem werd'een been bo
ven don enkel gebroken. De man is naar het
gasthuis gebracht, waar hem de eerste hnlp
verleend werd.
De heer F. W. van Driel, volontair ter
gemeente-secretarie te B r n i n i b s e, is be-
noomd tot ambtenaar ter secretarie te Geervliet.
In 't verslag van 1906 werd door de com
missie do hoop uitgesproken, dat de weer in
gebruikname v«n de school op den Wal die
slecht was van zeer tjjdeljjken aard zon
zjjn. 't Is baar een genoegen te kunnen mee
deel m dat er thans voor die leerlingen een
nieuwe, goede, modern ingerichte school is
gebouwd op de Hoerengracht.
Over 't geheel werd met de hygiënische
wenschen wel rekeniBg gehouden. Er zjjn ver
schillende verbeteringen aangebracht.
Nu de gemeente eenige perceelen op het
C'jllebroersho'je zal aankoopen, drukt de com
missie den wensch nit dat ook in school J
weldra afdoende verbetering zal worden ge
bracht.
o burgemeester vroeg aan de commissie of
het noodig was buitengewone maatregelen te
nemen met het oog op het veelvuldig voor
komen van vlekziekte onder de varkens. De
commissie oordeelde dit niet noodigdit vleesch
niet per se ongeschikt voor gebruiken ia
het dit wel, dan zjjn de Middelburgsche keur
meesters bekwaam genoeg dit als bet
vlekziekte geldt te ontdekken en wordt
het dus aan de consumptie onttrokken.
Do heer Yan Mervennée vond hierin aanlei
ding te wjjzen op de wenscbeljjkheid dat de
gemeente een steriliseerapparaat aanschaft; hier
door kan veel vleesch behouden bljjven, dat
anders moet worden vernietigd. De hoop
echter dat eenmaal de vleegchkeuring in dezs
gemeente afdoende zal worden geregeld, deed
de commissie afzien van het voorstellen van
middelen die slechts voor een klein deel ver
betering brengen en nog al uitgaven na zich
zouden sleepen. Bovendien de bediening daar
van zou, volgens den voorsteller, nog al veel
bezwaren opleveren. De inspecteur, bjj deze
diacussie tegenwoordig, wees er op dat ge
meenten van den omvang als Middelburg,
zonder noemenswaardige kosten een abattoir
schjjnen te exploiteeren. Hjj ried dus aan
daarop het oog gevestigd te honden.
Het systematisch woningonderzoek is in
Januari begonnen en 't geheele jaar vrjj gere
geld voortgezet, zoodat op 30 November het
onderzoek geheel was afgeloopen in de wjjken
1, C, D, E, F, G, H, I, K en L, terwjjl in
wjjk A geen enkele woning in de termen viel.
De resultaten van dat onderzoek zjjn bijeen
gebracht in staten, achter het verslag als bjj-
lage gevoegd,
Wjj stippen uit de totaalcijfers van de ver
schillende tabellen aan dat in de genoemde
wjjken van de 565 woningen er waren 187
met 1 vertrek, 315 met 2 en 63 met 3 ver-
Uit verschillende gemeenten ontvangen
wjj berichten omtrent oprichting van dames
comité^ voor het bijeenbrengen van gelden
voor Oen geschenk aan H. M. de Koningin bjj
de te verwachten heugeljjke gebeurtenis.
Waar het voor de band ligt dat die zoo met
in alle, dan toch in bjjna alle plaatsen in
onze provincie zullen worden eaamge-
Weeaadagavond had te T h o 1 e n in de
sociëteit Non Semperter viering van het 75jarig
bestaan van het departement Tholen der
Maatschappij tot Nut van 't Algemeeneen
concert plaats, welwillend aangeboden door
mevrouw M. Pjjnacker Hordjjk—Bryan, te
Gorinchem, zang, en de heeren C. van Hel
bergen, Tholen, piano, en A. van Helbergen
en T. Elshont, beiden te Gorinchem, viool.
De verschillende zang-" en muzieknommers
oogstten bjj het vrjj talrjjke publiek veel
bjj val.
Te Boschkapelle dampte een negen
jarige snuiter flink aan eene sigaar.
Toen hjj er genoeg van had, stopte bij het
restant in zjjn zak, om er later nog eens van
te genieten Doch er was vuur aan gebleven, en
eensklaps echoot de broekzak en broek, en even
later hot jasje van onzen rooker in vlam.
Op zjjn hulpgeroep schoot iemand toe, die
hem de brandende Btukken goed van het ljjf
ruktejuist op tjjd, want het vuur was reeds
tot op de huid doorgedrongen.
In de plaats van den heer E. de Thonars,
die binnen kort in functie treedt als directeur
der stoomtrammaatschappij Broskens-Malde-
ghem, is benoemd tot directeur der maatschappij
Iiolandsche Buurtspoorwegen (Ijjnen Tilburg
grens en Tilburg—Waalwjjk—Heusden—'s Her-
togenbosch) de beer A. E. Njjzink, thans chef
van dienst bjj laatstgenoemde maatschappij.
Verslag Gezondheidscommissie.
Donderdag avond werd in hot stadhnis
alhier eene vergadering gehouden van de
gezondheidscommissie,' gezeteld te Middel
burg, tot het uitbrengen van het verslag van
de bevindingen en handelingen dier commissio
over 1908.
Wjj ontkenen daaraan het volgende
De gezondheidstoestand in 't afgeloopen jaai
was gunstig. Er werden geboren 229 jongens
en 194 meisjes; er overleden 96 mannen
142 vrouwen. Daar op 31 Dec. 1907 het getal
inwoners bedroeg 19145 personen was het^sterf-
teojjfer per duizend inwoners alzoo 12.24.
In 't Verpleeghuis werden opgenomen 204
zieken met 2530 verpleegdngenin 't gasthuis
304 mot 17471.
Yan de woningen met 1 vertrek bedroeg de
hoogte in meters van 6 1.75 tot 2, van 15 2—2.25,
68 van 2.252.50, 49 van 2.502.75, 25 van
'2.75—3 en van 29 3 of meer.
Van 5 dezer woningen was de oppervlakte
van het vertrek in M1 minder dan 8, van 10
8—10, van 34 10—13, van 60 13—16, van 78
16 of meer.
Van 9 bedroeg de inhond in M' 15—20, van
26 20-30, van 89 30-45, van 44 45—60 en
van 19 60 of meer.
Van de woningen met 2 en 3 vertrekken
bedroeg de gezamenlijke oppervlakte dor ver
trekken in M5 van 63 10—20, van 172 20 30,
van 95 30—40, van 30 40—50 en van 17 50
of meor.
Van deze woningen waren er 1, waarvan de
gezamenljjke inhoud der vertrekken in M' be
draagt 2030, 37 van 3045, 93 van 4560t
118 van 60-80, 86 van 80—100 en 43 van
100 of meer.
In 187 woningen met 1 vertrek was een
schoorsteen, in woningen met 2 vertrekken
waren er 177 met een en 138 met 2 schoor
steeoen en in woningen met 3 vertrekken 17
met een, 33 met twee en 13 met 3.
Hot gemiddeld aantal bewoners per woning
was in woningen met 1 vertrek met zolder 2.25,
zonder 2.13, met 2 vertreakoa re^p. 3.44 en
2.95, met 3 resp. 4,75 en '.'.83.
Wat de zindeljjkheid bctreit vinden wjj
vermeld da; il vertrekken onbewoond waren
goed waren er 244, matig 220 en slecht 60.
Uit een der tabellen bljjkt dat vele hnizeu
een gootsteen of behoorljjk zinkputjo missen
dit klemt des te meer omdat Bommige putjes
buiten de woning liggenterwjjl daaraan
slechts voor een klein gedeelte wordt tege
moet gekomen door een privaat in de woning,
anadeerendo op 't gemeente-riool.
De tabellen hebben slechts eene betrekkelijke
waardewie den werkeljjkon toestand wil
kennen, moot do woningljjsten bestu-
doeren, het gezin besohouwon iD verband met
zjjn woning. De gezondheidscommissie houdt
zich daarmee thans bezig en vond zoo in wjjk
K niet minder dan 26 woningen dat is
ruim llo/0 waarop art. 11 der woningwet
I moest worden toegepast,-terwjjl or in de boven-
