MIDDELBURGSCHE COURANT.
Vrijdag
22 Januari,
Eerst dan,
Uil Staa en Provincies.
K°. 18
132' Jaargang.
1909
in het
bedrag
Sag den bow
KToordstraat,
tjn graft's «<r-
Co.,
uarleni.
sabaak
ik maakt
■Ltloot, ont-
lijk nog
co en in
mmer, gel-
r W. YAN
ilden.
pg, 1 deel,
1 van
Rotterdam.
1/1, waar-
■lirte,
pdelburg.
lenoodigd
f Ig, TliH-
I P 44a,
I tot Mei
iEROAtë
fcatttf&s
Wtfed
Deze courant verschijnt dagelijks, mot uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen iu Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier ec tel. weerbericht van het K. N. Mot. Instit. te Bilt.
21 Jan. 8 u. vm. 35 gr., 12 u. 36 gr av. 4 n. 37 gr. —Hoogste barom. stand 776.6 t Skegness;
laagste 740.5 to Seydisfjord. V er waohting'tot den avond van 22 Jan.: zwakke wind,
nevelig tot bewolkte lucht, woinig of geen neerslag en dezelfde tomperatuur.
A.dvörtentiën20 cent per regel. Bij abonnement veel lagor. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent por regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot do plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Njjverbeid en floldwezon, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DB BA
MAK Az., N.25. Voorburgwal 260, Amsterdam.
Een zeer te waardeeren verzoek
van H. M.
Wjj ontvingen beden per telegraaf de na
volgende mededeeling ian den particulieren
secretaris van H. M. de Koningin
Hare Majesteit de Koningin heelt mjj ge
machtigd bekend te maken
dat Hare Majestoit ten zeerste is getroffen
door de bljjken van liefde en verknochtheid,
welke H. M. van alle zjjden des lands gewor
den in verband met de verwachte heugelijke
gebeurtenis
dat H. M. de aanbieding dor geschenken van
de verschillende zich daartoe gevormd hebbende
comité'a ton hoogste waardeert;
dat H. M. het echter zoude betreuren indien
onder do gegeven omstandigheden, waarin
zulke driagen.de eiechen worden gesteld aan
de particuliere liefdadigheid, bolangrjjke be
dragen voor deze geschenken werden besteed,
waar toch voor H. M. de vnendeljjke bedoeling
der gevers hoofdzaak is
dat het H. M. daarom veel genoegen zoude
doen indien het mogeljjk ware oen gedeelte
dar gelden, ingezameld voor dit doel, eene
bestemming te geven ten behoeve van liofda-
dige instellingen.
Ramp in Italië.
Voor de door die ramp getroffenen ont
vingen wij nog uit V1 i 8 s i n g e a, van
„iemand die zijn naam niet vermeld wil
zien" f 25 uit Middelburg, vau waar,
op één enkele uitzondering, alle tot nu
vermelde giften afkomstig waren, van R.
V. f 10 en van H. L. ook f 10.
Te zamen met de vorige opgauf f 373.20.
Middelburg 21 Januari.
Eene „electrische centrale"
te Middelburg.
II.
Het nut eener electrische
centrale.
Om aan te toonen dat electriach lioht
thans goedkooper is dan gaslicht, heb ik in
mijn vorig betoog cijfers genoemd, welke
niet uit de lucht zijn gegrepen. In alge-
meenon zin mag dus dit feit als vaststaande
worden beschouwd f»n mag derhalve eene
belangrijke uitbreiding van do electrische
verlichting verwacht worden. Die uitbrei
ding zal waarschijnlijk geleidelijk plaats
hebben, maar reeds nu is zij good merk
baar. Mijne bewering dat de slag, waarvan
de deskundige van '98 en '01 sprak, werkelijk
toegebracht is, is dan ook geen overdrijving.
De vraag naar metaaldraadglooilampen is
inderdaad reeds nu zeer groot. In 190S
bedroeg de afzet in Europa reeds moer dan
15 millioen stuks. "Wel zijn er Bommigen,
die vormeenen, dat do afname zoo groot is
geweest, omdat het iets nieuws gold, waar
mede de verbruikers gretig kennis wilden
maken, doch ik schaar mij aan de zijde vat)
de te dien opziohte meer optimistisch g -
stemden, die, zonder do mogelijkheid van
eenige reactie (in dit jaar) over het hoofd
te zien, eene groote vlucht van het elec
triach licht verwachten.
- De ondervinding zal ons wol binnen korten
tijd leeren, welke opvatting do juiste is
geweest.
Waarom zou het eleotrisek licht niet veel
meer cu veel vlugger ingang vinden dan
tot nu toe, nu het niet alleen ooncarreorend
niag heeten ton opzichte van het gaslicht,
maar zelfs in de meeste gevallen goed
kooper is geworden Nadeelen ziju er toch
werkelijk aan electrisoh gloeilicht niet
verbonden.
Gaslicht heeft misschien hot voordeel,
dat het meer warmte geeft dan electrisoh
licht, maar dit voordeel goldt slechts in
den winter, 's zomers is het eon bezwaar.
Bovendien wordt bij electrisoh licht de lacht
niet bedorven door vexbrandingaproduoten.
De kosten van vernieuwing der gloei-
liohtkousjes zijn allicht- niet lager dan die
fan vernieuwing der eleotrisohe gloeilampen.
"Wel zijn do metaaldraadlampen nog hoog
in prijs, maar de levensduur is zeer lang,
zonder dat de licutkraclii vermindert, eene
eigenschap, welke men bijlang gebruik van
gloeikousjes niet kan constateeren.
Do kleur van beide verlichtingsmiddolen
is a.b.w. gelijk.
Gevaar levert de olcctriseke leiding ïn
geen meerdere of mindere mate op dan de
gasleiding.
En rekening houdende met kleine voor-
deeleo, als gemak bij het aansteken, geen
verstopping der leiding door vorst, en der
gelijke, dan verdient electriseh licht zeker
de voorkeur.
Waarom zou dau niet de gebruiker, in
dien hij electrisoh licht tegen gelijken of
zelfs lageren prijs kan verkrijgen dan gas
licht, het eerste verUchtingsmiddcl ver
kiezen
In de eerstvolgende jaren zal men zich nog
wel tevreden blijven Btellon met bet gaslicht,
maar hoe meer uitbreiding het aantal cen-
traalstfttions in ons land zal hebben onder
gaan, hoe meer mon zal hebben gehoord
vau het gemak en de voordeele» van het
goedkoopere electrische melaaldraadgloei-
licht, des te grooter zal ook worden bet
verlangen, allengs overgaande in een drang,
naar electrisoh licht.
Maar niet alleen het verlangen naar
electriseh licht zal grooter worden, doch
ook de eloctrioiteitalevering voor kracht
werktuigen zal een eisoh des tijde worden.
Want dit staat reeds vastdaar, waar het
bedrijf zeer afwisselend is en slechts bij
tussehenpoozen kracht benoodigd is, is elec
trische kracht verreweg de goedkoopste.
groote uitbreiding, welke de klein-
nij verheid ondergaat, heeft de vraag naar
kleine, voor haar doel geschikte motoren
doen ontstaan. In die vraag wordt voorzien
door den electrisohen motor, beter dan
door eenige andere machine.
De gasmotor is daarvoor niet geschikt
voor zeer kleine bedrijven is hij te om
slachtig en te duur. Al is het aantal gas
motoren in onze gemeente ïd 1907 reeds
tot 28 gestegen, in tal van bedrijven kan
er niet aan gedaoht worden, om van gas-
kracht gebruik te maken, al worden ook in
deze bedrijven vele hulpwerktuigen gebruikt
gedreven door do duurste kracht, de
handkracht. Yoor tal van beroepen is de
electriBohe motor oen waardevol hulpmid
del. In plaatsen, waar eleotrisohe centrales
bestaan, ondervindt men reeds do voordeelen.
Natuurlijk gaat .daar niet ieder zoo maar
aanstonds tot aanschaffing van een motor
over, ook te dien opzichte werkt de vast
houdendheid aan oude begrippen remmend,
maar de electromotor vindt ingang, steeds
meer en meer, on waar A hem benut, is
dikwijls reeds bierdoor zijn conourrent
gedwongen, om ook van electrische kracht
gebruik te maken.
Maar bovendien, al is de electromotor
voor de klein-nijverheid het aangewezen
krachtwerktuig, ook voor bedrijven van
eenigen grooteron omvang, wellco nu ver
plicht zijn, zich to bedienen van kleine
gasmotoren, zal vaak de electrische motor
blijken voordoeligor of geschikter te zijn.
Nu is juist de meerdere vraag naar elec
trische drijfkracht oen groot voordeel voot
electrische centrales, reeds alleen door de
omstandigheid, dat voor krachtdooleinden
de electrische stroom grootcndeels op an
dere tijdstippon van den dag wordt benoo
digd dan voor verlichting. De meeste cen-
traalstations leveren daarom den electrischeD
stroom voor kracht tegen een lager tarief
dan voor licht. Indirect is dan ook in deD
rogel het bestaan va A eene electrische cen
trale een krachtig raiddel tot bevordering
van do klein-industrie in eene gemeente.
De eleotrisohe verwarmingstechniek is nog
in haar eerste stadium. Hoe interessant de
reeds bestaande verwarmingstoestellen mo
gen zijn, thans moot het gebruik daarvan
nog als luxe worden beschouwd. Het nut
vau eene electrische centrale kan dus ten
opzichte van de verwarming, evenals voor
andere toepassingen der olectriciteit, voor-
loopig buiten beschouwing blijven.
Het hoofdmotief voor de oprichting vsd
eene centrale kan alleen zijn voorziening
in de behoeften nnn olecfrisehen stroom
voor licht en kracht. Dat velen en sfcoodo
meerderen or gaarne gebruik van zonden
maken, staat vast, en daarom dringt zich
de vraag op, of daarop in Middelburg in
afzienbaren tijd kans zou zijn.
Zal te dien opzichte de eisch van den
consument ook in Middelburg voor vervul
ling vatbaar zijn Ik zal niet trachten om
hierop een antwoord te geven. Dit kan
alleen gegeven worden door meer tot oor-
declen bevoegden na een grondig onderzoek
Niettemin wil ik toch in oen volgend artikel
do aandacht vestigen op oen en ander, dat
hiormedo verband houdt.
Hot verkiezingaprogram van den Vrijzinnig-
Dcmocralischen Bond is thans vastgesteld. En
wjj zjjn er zeker vaD, dat het weerklank zal
vinden in de harten van allo goede democra
ten, van alle hervorming» ezinden. Naast de
biesrechtpnragraai zal ongetwjjfeld do alinea
over de ouden van dagen velen onder.de kie-
m stemmen voor candidaten, die zulk
een program onderschrijven. Toch zjjn er
bet is gebleken èn bjj de besprekingen in de
afdeelingen van don Bond, en in de Bonds
vergadering te Utrecht die verder hadden
villen gaan on party hadden willen zien ge
kozen vóór do Staatspensioneering. Terecht
is echter ontradon, op dat denkbeeld in te
gaan. En het is oigonaardig, dat in den dezer
dagen verschonen besclirjjvingabrief voor de
vlgemoene vergadering der Liberale Unie een
dorgeljjke paragraaf in hot concept-verkiezings
program vun die Voreeniging met vrjjwel
dezelfde argumenten wordt gemotiveerd. De
Liberale Unie spreekt in baar ontwerp van
■Een "sociale hervorming om tegemoet te ko
men in de nooden van die medeburgers, wion
het niet gelukt is, als zjj oud geworden zjjn,
in eigen Levensonderhoud te voorzien." En het
Hoofdbestuur zegt tot toelichting, dat hier
mot opzet een ruimere uitdrukking is gekozen
dan do vroeger gebezigde uitdrukking »ver-
plichte verzekering", omdat bet in het stadium,
waarin zich do zaak thans bevindt, verkeerd
zou -zjjn, zich, mot uitsluiting van alle andere
systemen, vast te klampen aan het denkbeeld
van verzekering met premiebetaling aan
een regeling waardoor alleen de loonarbeiders
als zoodanig worden gebaat. Maar aan den
anderen kant zegt bet hoofdbestuur: daarom zou
den wjj echter nog niet durven beweren, dat elke
regeling, die niet ligt in de ljjn van het
Engelsche of Deenscho stelsel, per se te ver-
oordeelon is. Hoofdzaak is dat er voorzien
wordt in de nooden van den ouden dag. Die
voorziening wordt van jaar tot jaar meer drin
gend noodig en ia reods bjj meer dan ééne
verkiezing door alle ptirtjjen in uitzicht gesteld,
zonder dat de gedane toezegging in vervulling
kwam. En daarom—meenthet Hoofdbestumr
dient op spoedige voorziening krachtig
aangedrongenmaar de wjjze waarop, moet
vóór alles in do Kabinetten der Regeoring en
in de volksvertegenwoordiging worden beslist.
Natuurljjk moet als eiBch worden gesteld dat
de komende regeling, op welken stam ook
geënt, de rechton van de ouden van dagen
voldoende verzekert. Maar is aan dien eisch
voldaan, dan zou, waar de nood'zóó groot
het onverantwoordelijk zjjn, een voorstel tot
voorziening af te wijzen, alleon omdat een
ander stelsel de voorkour zou verdienen. Hier
geldt vóór alles: wie spoedig helpt, helpt
dubbel.
Zonder te doen bljjken van oenige voor-liefde
>or het eene of hot andere Btelsel heeft hel
Hoofdbestuur van onzen Bond zich overigens
op hetzelfde standpunt gesteld. Vooral daarom
achten wjj dit, speciaal op ditoogenblik, juist,
omdat het vraagstuk van Ouderdomsverzeke-
ring of Staatspensioneering nog steeds in
onderzoek is bjj een Commissie uit den Bond,
die al9 zoodanig nog niet in de gelegenheid is
geweest, een dengdolyk voorbereide beslissing
daarover te nemen.
Eu op de vergadering 7an jl. Zondag isge-
bloken, dat het onwaarsclijjulyk is, dat die
beslissing recht zal kunnon vellen vóór de ver
kiezingen.
Nu kunnen we ons echter denkon, dat er
zullen zjjn, die 't desniettegenstaande betreuren,
dat de Bond niet liever roods thans party
gekozen hooft in het vraagstuk. Immers, het
moge volkomen juist zjjn, dat do quaestio ten
slotte wordt uitgemaakt in de Kabinetten der
Regoering en in de* volksvertegenwoordiging,
dit neemt niet weg dat het juist van de denk
beelden, die door de Ministers en de volks-
1 vertegenwoordigers omtrent hot vraagstuk
gekoesterd worden, afhangt, in welken zin
hot znl xcordao. opgelost. Eo. iadvon duo do
vryzinnig-domocratische candidaten zich beslist
vóór het eene of andere stelsel verklaarden,
zouden zjj, tot volksvertegenwoordiger gokozen,
wellicht medewerkende tot de samenstelling
van een Kabinet of zelf daarin zitUng nemende
kunnon bevorderen dot voorstellen in de gekozen
richting worden gedaan en aangenomen.
Maar zelfs, aangenomen voor een oogenblik
de Vrijzinnig-Democratische Bond sprak zich in
meerderheid voor de staatspensioneering uit,
wat zouden dan vrijzinnig-democraten, gekozen
als voorstanders van staatspensioneering. moeten
doen tegenover een voorstel tot onderdoma-
vorzekering 'i Tegenstemmen Maar dan zou,
indien door hun toedoen de wet verworpen
werd, het eenig resultaat zjjn, dat de voorzie
ning iu den nood onzer arme oudjes wederom
op de lange baan werd geschoven. Zjj zouden
dus moeten vóórstemmen. Maar dan zonden
zjj hun belofte breken, bjj de stembus afgelegd-
Maar daaruit volgt dat de Vraag of onze
mannon zich zullen verklaren vóór of tegen
de staatspeusionei ring, slechts dan actueele
beteekeniB krygt wanneer het Kabinet-Heems.
kerk door een krachtige democratische stroo
ming wordt weggevaagd, m. a. w. wanneer wjj
bjj de stembus zegevieren. Eerst nii den slag
dus is 't oogenblik voor do onzen gekomen,
bun godragslyn te bepalenen wel dan alleen,
wanneer zjj invloed kunnen uitoefenen op de
grondslagen, waarvan het Kabinet, dat na de
erkiozingon optreedt, by bet voorbereiden
van het ontwerp ter voorzïoning m den nood
der ouden van dagen wenscht uit te gaan.
Eerst dim, maar dan ook alleen, is het voor
de onzen beslist noodig, vast te Btellen, wat
ijj in do wetgeving wensehen neder te leggen.
Maar dan zal er ook tjjd en gelegenheid be
staan voor onzen Bond, om zich vooraf over
het vraagstuk in eenigerlei richting uit te
ipreken.
Want als wjj den slag winnen, dan staat,
'olgons de stellige verklaring van ona verkie
zingsprogram, de finale oplossing van het kies
recht bovenaan. En het zou weL heel verwon-
derljjk zjjn, wanneer niet inmiddels de com-
de, die do staatspensioneering in studie
heeft, met baar rapport gereed kwam en de
Bond zich over de zaak kon uitspreken.
Zoo iB derhalve èn uit practisch. èn uit
tactisch, èu uit organisatorisch oogpunt de
gekozen formuleering de beste. Zjj waarborgt,
dat in ieder geval wat voor de arme ouden
van dagen gedaan kan worden zjj verzekert
aan den anderen kant, aan den Bond de ge
legenheid om, indien de stembusslag gunstig
voor ons uitvalt, in volle vrjjheid een beslis
sing te nemen omtrent de richting, welke hjj
onze partjjgenooten in Kabinet of volksver
tegenwoordiging het liefst zal zien inslaan.
En zjj geeft, ton slotte, aan onze mannen, die
onverhoopt zich niet met de beslissing van
den Bond ton gunste of ten nadeele van de
staatspensioneering mochten kunnen vereeni
gen, do moreele vryheid, hun eigen weg te
gaan. V. D.
landmacht, tot reserve-officier van gez. 2e kl
i heer M. P. van de Loo, arts:
is de generaal-majoor, chef van het wapen
der inl. van het leger m Ned. lndiii, \Y ti,
C. Christan, op verzoek, wegens volbrachten
dienst, eervol en met behoud van recht op
pensioen, nit den militairen dienst ontslagen,
onder dankbetuiging.
In de St Crt no 17 is opgenomen een staat,
aanwyzende voor hoelang de daarin vermelde
'orlofgangers van de militie te and in 1909,
krachtens art. 111 der Militiewet 1901 voor
herhalingsoefeningen in werkeljjken dienst
komen.
Woensdagmiddag zjjn een tweetal perso
nen, L. en V. d. 8., alhier door de politie
aangehouden in verband met den dezer dagen
bjj den beer Maas gepleegdon diefstal.
By een in de woningen van genoemde personen
ingestelde huiszoeking werden de uit het
pakhuiB ontvreemde goederen gevonden en m
beslag genomen.
Heden zjjn L en Y. d. 8. tor beschikking
in den officier van justitie gesteld.
Do politie alhier stelt op bet oogen
blik een onderzoek in naar een zaakje van
valschheid in geschrifte.
De verdachte van het feit is de tienjarige C.,
een kind uit een arco gezin.
Do jeugdige falsaris bracht voor zyn moedor
de muddon uitgelezen erwten naar de firma J.,
van wie ze betrokken werden.
Hjj ontving daarvoor een bonnetje, waarop bjj
ten kantore der firma het loon kon ontvangen.
De knaap heeft nu, om aan zyn snoeplust
te kunnen voldoen, eenige malen op de bon
netjes het ejjfer van het aantal mudden ver
meerderd, waardoor hjj meer geld ontving dan
hem toekwam. Dezer dagen kwam de ver-
valsching aan het licht.
Armand Sassen.
Zooals in oub vorig nommer onder Laatste
Berichten gemeld werd, is in den nacht van
Dinsdag op Woensdag te Amsterdam, op 64-
jarigen leeftjjd, overleden de heer Armand P.
Th. Sassen, directeur dor Rijkspostspaarbank.
Ofschoon de heer Sassen reeds geruimen tjjd
lydende waB, en door hem nit hoofde van zyn
geschokten gezondheidstoestand ontBlag uit
zjjn betrokking was gevraagd, is zyn overijlden,
het gevolg van een beroerte, onverwacht ge
komen.
De overledene w»b lid van de Provinciale
Staten in Noord-Holland voor het district
Amsterdam VI, oud-lid van den gemeenteraad
van Amsterdam, on een van de strjjders voor
de openbare Bchool. Yoorts waB hjj bestuurder
vau de afdeeling Amsterdam der Nederland-
Bche Ponsioenvereeniging voor werklieden en
ridder in de orde van den Nederlandschen Leeuw
cn Ojficier cT Academie. By was achtereenvol
gens commies van staat by den Raad van
State, candidaat-notaria, fungeerend ontvanger
der registratio en domeinen, leernnr in do
staathuishoudkunde te Breda en Tilburg
sedert 1882 directeur der Rijkspostspaar
bank, als opvolger vanvmr A. Kerdjjk.
Benoemingen enz.
Bjj kon. besluit*,
is de Minister van Landbouw,-Ng verheid en
Handel, de heer A. S. Talma, eervol ontheven
van het tydelyk beheer van het Departement
van Waterstaat, onder dankbetuiging;
voor den tjjd van vjjf jaren, gereiend
Uit VÜssingen.
De Hertogin van Albany, znster der Koningin-
Moeder, kwam beden, Donderdag, morgen met
do nachtboot hier aan om met don aanslui ton
den trein do reis naar Den Haag te vervolgen.
Begeleid door den vertegenwoordiger dar
stoomvaartmaatschappij Zeelandbegaf zich de
hooge reizigster door de vorstelyke wacht
kamer naar den gereedstaanden trein, waarin
voor haar eenige compartimenten waren ge
reserveerd.
Als stationschef wordt genoemd do heer P.
N. Mul, thans adjnnct-stationBchef te Zwollo.
Zooals men weet, gaat met 1 April de heer
A. M. Gewin, thans stationchef aldaar, op ge
noemden datum den dienst met pensioen ver
laten.
Wonsdagavond trad in de concertzaal to
Z i o r i k z e o vanwege de Vereeniging voor
vrouwenkiesrecht op mejuffrouw C. S. Groot
van Hoorn, met bet onderwerp »Waarom
v ron w enkieBrecht.'
Na eene inleiding van mejuffrouw Kramer
uit Rotterdam, schetste spreekster, evenals zjj
dit elders deed, het ontstaan en den groei der
vrouwenbeweging in onB land, met het succes
dat na afioop harer lezing aldaar een aideeling
werd opgericht*
To T h o 1 e n heeft zich ook een dames
comité gevormd tot het bjjeenbrengen van
gelden voor oon geschenk der ZeeuwBche vrou-
won aan H. M. de Koningin.
Te Sluis vormde zich een comité met het
doel om door de kantwerksters aldaar een
kleed te doen vervaardigen, behoorendo bjj
het gOBchenk der Zeeuwsche vrouwen.
Bjj ministerieel besluit is bjj hot Bel
gische loodswezen tot loods te Neuzen
benoemd G. Beek, thans Btuurman bjj bet
loodswezen te Antwerpen,
Het op do werf Feijenaord in aanbouw
ijjnd .recherche-stoomvaartnig Albatros zal te
Neuzen gostationneerd worden.
Door het initiatief van de heeren jhr H.
A. van Stoetwegen, J. van Houten en P. M.
do Klerck is te Oostburg opgericht een#
zangvereoniging voor gemengd koor45 dames
en hcoren traden toe als werkend lid. De beer
Tj. F. van der Werff, hoofd dor o. 1. school,
word tot directeur gekozen.
De feestavond, door het afdeelingsbestuur
IJzendjjke van den Bond voor Staatspension-
neering Woensdag haar leden aangeboden, mag,
naar men ons schryft, uitmuntend geslaagd
heeten.
Een paar luimige toöneelBtukken, afgewis
seld door voordrachten, werden door het tal-
x'jjke publiek dankbaar genoten. Zeer vanpas
van 19 November 1908, benoemd bjj het per- was dan ook het woord' van dank, door den
soneol van den geneeskundigen dienst der I voorzitter der afdeeling gebracht aan df
