MIDDELBURGSCHE COURAEVT.
Donderdag
21 Januari,
ii in 51-
K\ 17.
i«2* Jaargang.
1909
[en, dat der
jharo ware
adergogoe-
kapitaal
t fonds te
i; dat
i aan dat
Wti-
i do
IOYEN,
a Zeeland.
[hepen.
jnorliaven
nte
17 Jan.
Amstor-
[jvan Aia-
|o bet a.a.
I te Am-
Newport
'jipton bet
11; 18 Jan.
Miihelmina,
Ijoftus, van
f /rdam bet
fenua hot
lost-Azië
[i Alexan-
Maraoillu
Itterdam
"lava nnar
pis.8. Kawi,
[jtavia hot
p bet 8.8.
SagreB
feterdani
j Rottor-
Koning
Ima; 18
Amster-
fbommissie
IB 7'/, U. -
I Vereen.
ViuttershoJ
H. T.
Concert-
_Jn Raalte.
mheid.
8 ii.
r Jnstru-
Con-
oespeiers.
"1 Schouw-
tnespelers.
E Schouw-
J dr J. P.
zelschap
- Cou
th 6'/, u.
Wert
il Pavil-
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- on Feestdagen,
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Tbeim. alhier en tel. weerbericht van bet K. N. Mot. Instit. te Bilt.
20 Jan. 8 n. vm. 41 gr., 12 n. 41 gr., av. 4 o. 43 gr. —Hoogste 'oarou. atand 775.7 te Valentia;
laagste 751.4 te Seydisfjord. Verwachting tot den avond van 21 Jan.: zwakke tot matige
N. tot W. wind, bewolkte lucht, waarschijnlijk droog weer en dezelfde temperatuur.
Advortontiöii20 cent per regel. Bij abonnomout veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1 1.50 5 elke regel moor
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot do plaatsing van advertentién en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Nijverheid on Geldwezen, is gerechtigd bet Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA
MAIS Ai., N.z. Voorburgwal 266, Amsterdam
Bauip in Italië.
"Voor de slachtoffers van die ramp zon
den ons nog: J. f 25 en J. F. v. D. ook
f 25.
In het geheel ontvingen wij das tot'
dusver f 328.20.
De Middelbwgsche Courant wordt 's avonds
te zeven uurin VLISSLNGEN uitgegeven.
Dagelijks worden, togen twee gulden
per kwartaal, abonnementen aangenomen
door den agent C. N. J. DE VEY MESTDAGH
aldaar
Middelburg 20 Januari.
Eene „electrische centrale"
te Middelburg.
I.
Eene herinnering.
„Resnmeerende kom ik tot de conclusie
dat het electrisch licht het gas weinig ver
dringen zal, maar veeleer naast het gas in
eigenaardige behoeften zal voorzienen dat
■waarschijnlijk in steden als Middelburg
binnen korter of langer tijd naast het gas
licht ook electrisch licht zal geëiscbt worden-,
dat, waar de gemeente de gasfabriek exploi
teert, het ook haar plicht is, aan het elec
trisch licht haar aandacht te wijden en in
de behoefte daarvan to voorzien, staat bij
mg vast."
Deze woorden, voorkomende in de Midd.
Crt van 24 Febr. '98, werden door de
redactie nog eens aangehaald in haar hoofd
artikel van 18 Febr. '01
Dit hoofdartikel gaf toen denzelfden des
kundige, die in '98 in zijne beschouwing
over gas- en electrisch licht de hierboven
aangehaalde woorden uitte, aanleiding om
o. a. het volgende te schrijven
„Wat de vooruitzichten voor eene meer
algemeene invoering van de electrische ver
lichting in kleinere plaatsen in ons land,
in het tegenwoordige stadium waarin do
verlichtingstechniek zich bevindt, betreft,
ben ik vrij pessimistisch gestemd.
„In ons land zjjn de gas- en petroleum-
prijzen laag, veel lager dau in de ons om
ringende landen.
„De gloeilamp is nog oen zeer onvol
maakt toestelhet verbruikt te veel energie
en is nog te veel gevoelig voor spannings
verschillen. Het ontbreekt niet aan pogingen,
o.a. van Hernat en Auor, om oeconomische
en minder gevoelige lampen te fabrieeeren,
doch een werkelijk succes schijnt nog niet
bereikt te zijn.
„Er zijn in ons land, afgezien van die
in de drie groote steden, Amsterdam, Rot
terdam en Den Haag, wel eenige centraal-
Btations voor electrische verlichting, maar
op gunstige resultaten in korten tijd kunnen
zij nog niét wijzen.
„Dit kan mot één slag veranderen, als eene
betere (gloeijlamp wordt gevonden
werkelijk practisch blijkt, zooals het Auer-
kousje bij het gaslicht.
„Het zou voorbarig zijn, om in het alge
meen het oprichten van oontraalstatïons in
steden (grootere en kleinere) af te keuren
als eene onvoordeolige commorcieelo hande
ling op den duur kunnen goede rendabele
ondernemingen ontstaan, wanneer geduld
wordt beoefend en wanneer door verbete
ringen en meer sympathie van het publiek
het verbruik toeneemtmaar het feit is
niet weg te rodoneoren, dat oen dadelijk
Bucees niet verwacht mag worden.
„"Van een verdringen van het gas is dus
m. i. allerminst sprake."
Het vorenstaande deed mij destijds de
pen opvatten tot het leveren van eoue be
schouwing over prijzou van gas- on elec
trisch licht, opgenomen in do Midd. Crt.
van 22 Febr.'Ol. Ik beantwoordde toon de
vraag, of in kleine gomoenten electrisch
licht togen gaslicht kon coneurrceren, door
na te gaan, tot welke prijzen electrisch
licht in kleine gemeenten reeds geleverd
werd, waarbij bleek, dat van do 36 Britsche
u met eene bevolking van 2470 tot
25000 inwoners, waar toen centrales be
stonden, in 19 het electrisch licht gocd-
kooper, in 17 het eloetrisch licht duurder
dan het gaslicht was.
Voor mijne prijsvergelijking nam ik aan
dat worden verbruikt
door een gasgloeilichtbvaudcr a 25 nor.
maalkaarscn 110 Liter per uur;
door een argandbrander i\ 16 normaal-
kaarsen 190 Lifer per uur;
door eene electrische gloeilamp a 16
normaalkaarson 3 h 3'/t Watt per nor
maalkaars.
Voorts vergeleek ik, in verband met de
kleur van het licht
den gasgloeilichtbrander met de electri
sche gloeilamp van 3 Watt per N. K.
den argandbrander mot de electrische
gloeilamp van 3'/i Watt per N. K.
De conclusie wsb, dat ten opzichte van
gasgloeilicht een electriseh-lichfprijs van
181 cent, ten opzichte van argandbranders
een eleetrisch-Iichtprijs van 27' cant per
1000 Watturen als concurroerend met een
gasprijs van 8 cent por M2 mocht worden
beschouwd.
Bijna 8 jaren zijn verstreken, belangrijke
bedragen (148.724 gulden in do jaren 1901-
1907) zijn in dion tusschentijd uitgegeven
voor nieuwo werken ten behoeve van de
doch, voor zoover mjj bekend
is het vraagstuk omtrent de mogelijkheid
van electrisch-lichtlevering in onze gemeente
nog niet in erantigo overweging genomen
Zonder de motieven daarvoor te kennen,
is het, dunkt mij, niet- gewaagd, om ze te
raden; immers do Middelbnrgsche gasfabriek
is eene zeer winstgevende onderneming. Al
mocht het electrisch licht heeten te kunnen
concurreeren tegen het gaslicht bij een
van 8 cent per M2, minstens moest
worden betwijfeld, off met electrisch-licht-
levering ook even groote winsten zouden
kunnen worden behaald, als de gasfabriek
afwerpt. Ik bon dan ook zoo vrij geweest,
om in mijn betoog van 1901 deze reserve
te maken.
Maar sedert 1901 zijn do tijden weer
veranderd. Eenovergelijking met den argand
brander zou thans niet meer opgaan, het
gasgloeilicht is algemeen geworden, maar
ook de slag, waarop de deskundige
doelde, is toogobracht. Wel zal de uitwer
king van dien slag slechts geleidelijk worden
;evoold, maar toch moeten wij reeds nu
trachten te voorzien, welke die uitwerking
zal wezen.
Ik deel hier op do invoering van de
metaaldraad-gloeilampen.
Nu kan eono andere vergelijking worden
gemaakt, n.l. tusschen den gasgloeilicht
brander van 25 normaalkaarson mot zijn
gasverbruik van 110 Liter per uur en do
electrische metaaldraadgloeilamp van 25
oovmaalkaarsen met haar energieverbruik
van 1 Watt per N. K., en dan zien wij, dat
zelfs een abnormaal hooge prijs voor elec
trisch licht nog concurroerend is tegen den
inmiddels tot 7 '/t cent verlaagden gasprijs.
Immers een gasglooilichtbrander van 25
N, K. met zijn gasverbruik van 110 Liter
HO w«-
per uur kost per uur aan gas ^qqq X'
0.8as cent en mag derhalve bij het ge
bruik v au metaaldraadgloeilampen vati
dezelfde liehtkracht met een energieverbruik
van 1 Watt per N. K. de prijs van het
electrisch licht bedragen X 0.S5( 33
cent por 1000 Watturon, om nog concur-
reerend te zijn mot den MiddelburgschoD
gasprijs.
33 cent per Kilowattuur is werkelijk zeer
hoog. Dit eischt evenwol nadere verklaring.
VolgenB de joDgste statistiek van een»
traal-statïons voor oleotrische stroomleve-
ring in Nederland, voorkomende in hot
tijdschrift De Ingenieur van 1 Augustus
1908, waren er op 1 Januari 1908 in ons
land 39 oentrales. Deze leveren het elec
trisch licht togen do meest uiteenloopende
prijzon, torwijl oen groot aanlal levert vol
gons een meorvoudig tarief naar gelang van
het verbruik.
Wanneer wij nu voor do centrales, die
volgens een maximum en minimum tarief
blijkt dat hot electrisch licht wordt gele
verd door
1 centrale A 40 cent
2 n 35
32'/,
317t
31
30
27
25
23
22 'lx S
21'/,
21'A
20
18'/,
167,
16
14
137,
(onbekend)
of gemiddeld tegen 24® cent per 1000
VVatturen.
Tegen deze opgave zou echter als be
denking kunnen worden aangevoerd, dat
ook do omvang van do centrales en van
de gemeenten, waar zij bestaan, zeer uit
eenloopend is, en daarom wil ik huiten be
schouwing laten do centrales in gemeenten
met minder dan 10.000 en met meer dan
50.000 inwoners.
Wat zien wij dan?
Dat in de gemeenten van matigen om
vang hot electrisch licht wordt geleverd door
leveren,
cent
centrale A 33
30
25
22'/.
16'/.
of gemiddeld tegen 249 cent per 1000
Watturen, een cijfer dus, dat van het hier
voor genoemde zoo goed als niet verschilt.
M. a. w. mag worden gezegd, dat in Neder
land hot electrisch licht wordt geleverd
tegon gemiddeld 25 cent per Kilowattuur.
Re8umeerendo kom ik dus tot de con
clusie, dat, bij den tegenwoordigen stand
van de verlichtingstechniek, electrisch licht,
bij gebruikmaking van metaaldraad-gloei
lampen, goedkoopor is dan gasgloeilicht.
Bij een zoo belangrijk gowijzigden stand
van zaken komt hot mij wenschelijk
voor, op het nut vau eene electrische
centra'o de aandacht te vestigen.
Ik stel mij voor, dit in eone volgende
beschouwing to doen.
minister Regout.
De nieuwe Minister van Waterstaat, de
boer inr L. H. W. Rogout, werd in 1861 te
Maastricht geboren.
Na 't gymnasium te hebben afgelcopen, ging
bjj naar Leuven, waai hp in 1883 tot eiviel-
ingenieur promoveerde. Daarna vestigde bij
zich te Maastricht, 1
Spoedig word bjj tot lid der Staten van
Limburg gekozen. Maar de heer Rogout liet
de studio niet varen. Hg ging naar Amster
dam en promoveerde aldaar in de rechten op
een proefschriftArbeidersverzekering. In 1898
word bjj lid van Gedeputeerde Staten van
Limburg en in 1904 lid der Eerste Kamer.
Hg bleef intusachen werkzaam als hoofd van
verschillende industrieele ondernemingen, in
Limburg gevestigd, en werd lid van den
Mjjnraad.
Do TV. Ti. Crt vindt zjjne benoeming een
gelukkige.
Ia de Kamer bestreed hg, zoo noodig, zjjn
voorgangera op dogoljjko wjjze, zonder zjjn
kracht te zoeken in effectbejag of uiterlgken
ichjju bjj gebrek aan deugdeljjke argumenten.
In dit opzicht zal zelfs de Minister, die het
hardst door den Limburgscben
getroffen werd, tooh altjjd met waardeering
zgne redevoeringen hebben herdacht, dat zjj
zich niet bepaalden tot afkeuren, maar dat
tegeljjk daarin een tegengesteld systeem werd
ontvouwd, wel doordacht en tot in de onder-
deelon nauwkeurig overwogen. Wanneer mr.
Rpgout in debat trad, kon men zeker zjjn
tegenover hetgeen hg afkeurde, ieta anderB,
z. i, beters, gesteld te'krjjgen, in de détailB
gewikt en zakoljjk bepleit.
Zoo heeft mr, Regout, waar hg tot na toe
in het staatsleven nnar voren trad, den indruk
gewekt van oen man te zjjn van meer dan
gewonen aanleg, wien een rol in de voorste
gelederen gereedol jjk kan worden toevertrouwd,"
Over hetgeen van hem op het gebied van
don middenprijs aannemen, dan den waterstaat is te wachten, vallen, volgens
hot blad, bezwaarljjk voorspellingen te wagon.
Als Limburger, ook als oud-lid van de Staten
van Limburg, zal hg ongetwjjfold het groote
belang, dat aan oplossing van de Maaskwestie
vetbonden is, beseften.
enz.
Bjj kon. besluit zjjn benoemd
tot ontvanger der directe belastingen te Am
sterdam (late kantoor) M. Blonker Henry,
directeur der directe belastingen, invoerrech
ten en accjjnzon te Groningen; tot directeuT
der dirocto belastingen, invoerreckten en
accjjnzon te Groningen, J. J. G. van Wiche-
ren, inspecteur der invoerrechten en accjjnzen
te Rottordam, en te Zwolle L. R. Wentholt,
inspecteur derzelfde middelen te Maastricht
tot dirocteur van bet postkantoor te Nieuw-
Amatordam. J. F. J. Buning, thans commies
der posterjjon 2de klasse.
Do Init. t,/z. 2de kl. A. E. van Dishoeck, nit
Ooat-Indiö in Nederland teruggekeerd, wordt
op non-activiteit gesteld.
OOST-INDIË.
Do pas ontvangen mail loopt tot 24 Decem
ber, en brengt o.a. de tjjding dat in dien tjjd
heel stil te Batavia ia aangekomen de gouver-
neuT van Atjoh en onderhoorigheden, luitenant-
kolonel H. N. A. Swart. De overste is onmid
dellijk doorgereden naar Buitenzorg om eenige
dringende zaken te bespreken met den gou
verneur-generaal. Veel tjjd was daarvoor niet
beschikbaar, want na twee dagen keerde de
heer Swart naar zjjn gewest terug.
Men ziet hieruit dat er thans wèl voeling is
tusschen Buitenzorg en Kotaradja; vooral ge-
wonscht, waarschijnlijk omdat de regeeringa-
commissaris F. A. Liefrinck om gezondheids
redenen nog niet in de gelegenheid is zich
naar Atjeh te begeven.
Men zal zich herinneren, dat de luitenant
kolonel Swart, na het bestuur over zjjn gewest
te hebben aanvaard, dit in alle richtingen
heeft bereisd om zich een persoonlijke meeDing
te kunnen vestigen over den toestand aldaar.
De Javabode deelt nu onder voorbehoud mede,
dat het resultaat dier reis is geweest dat de
heer Swart weigert den door generaal Van
Daalen nagelaten hoedel te aanvaardendat
hjj den gouverneur-generaal voor het alter
natief hooft gOBteld, hem naar eigen inzicht de
verdere pacificatie toe te vertrouwen dun wel
ontheffing van zjjn ambt.
Te MakasBer is uit Pampanoea telefonisch
bericht ontvangen dat de heer Ch. Muller,
civiel gezaghebber aldaar, door oen kaaiman
is aangevallen. Door spoedige hulp is bjj ge
lukkig aan. den dood ontsnapt, maat zjjn
toestand moet vreeseljjk zjjn. Nadere berichten
zjjn nog niet ontvangen»
Uü Stan en ProvhislG.
Do majoor W. H. van Wieringhen Borski
hoeft hedon hot commando over het 2e bataljon
3e regt. infanterie en over hot garnizoen
Middelburg aanvaard.
Met 1 Februari worden d kapitein F. T.
Backer eg de le luitenant H. J. vanLimbeen
eervol ontheven uit hunne betrekking als
officieren voor speciale diensten de kapitein
Backer wordt belast met bet bevel over de
compagnie van het bataljon or de luitenant
Van Limbeek ingedeeld bjj die impagnie.
Met denzelfden datum is do kapitein jhr- A,
F. van Spongier benoemd tot kapitien voor
ipeci&le diensten ter standplaats Middelburg.
Uit Vlissingen.
Van het Engelsche stoomschip Lakonia, van
Antwerpen naar New-York, zjjn Dinsdagavond
twee kerels aan wal gezet, die zich aanhoord
hadden verscholen met het doel de reiB
gratis naar Amerika mede te maken. Zij
zullen over do grenzen worden gezet.
De milicien-sergeant De Kejjzer, van de 4e
comp. le bat. te Bergen op Zoom, is overge
plaatst bjj hot 4e bat. te Vlissingen.
In de Sl. Crt. no 16 zjjn opgenomen do
koninkljjk goedgekeurde gewijzigde statuten
van de Coöperatieve vereeniging Eigen Hulp te
Vlissingen tot Het verkrjjgbaar stellen en ver
vaardigen van levensmiddelen en levensbe
hoeften, to Vlissingen.
Vjjf huzaren uit Haarlem zjjn Dinsdag
middag naar hot depöt van discipline over
gebracht.
Kreeg vóór eenige weken een meisje to
Zoutelande een ernstige beenbreuk doordat
hare kleoren gevat werden door de rond
draaiende as, welke de beweging overbrengt
van een rosmolen naar de dorachmachine.
Maandagmiddag liep op vrjj wel dezelfde wjjze
een landbouwer te Koudekerks eene arm -
ontwrichting op, die hem lang zal heugen.
Zjjn openstaande jas, gegrepen door de uil-
stekende verbinding van twee einden stang,
werd opgerold, den patient naar don stang
toehalcnde, juist ver genoeg om zjjn arm, die
over den stang heenhing, uit bet gewricht te
scheureneene ernstige bloeding maakte de
zaak niet eenvoudiger.
Waar in don laatsten tjjd bovengenoemde
nuttige machines zeer veel in gebruik komen,
men op zjjn hoede. Wie zich aan een
ander spiegelt, spiegelt zich zacht.
Dinsdagavond hield zoo meldt men
ons de Vereeniging tot stichting en exploitatie
van een Herstellingsoord voor Spoorwegpersoneel in
hot café dt Zwaan te Oost-Souburg, eene
propagandavorgadering, die alleszins geslaagd
heeten. Een der haanvakcommissarisson
opende do vergadering, waarna de heer A.
Willemse, voorzitter der Vereeniging, aan
't woord kwam.
In eene kernachtige rede, duidoljjkgemaakt
door een groot aantal lichtbeelden, betrekking
hebbende op sanatoria en herstellingsoorden
van andere vereonigingon, boBprak hg het nut
een eigen herstellingsoord. Met bare onge
veer 4000 loden kan de Vereeniging nog niet
veel doen; dit getal moet vjjf maul zoo groot
worden. Een verblijdend teoken is het, dar zjj
van verschillende zjjden gesteund wordeD.
De directie der N. B. D. S. schonk eens
pianodo directie der Staatsspoor stelde de
Vereeniging in staat, tegen aannemelijke voor
waarden flinke meubelen aan te schaffende
firma Lips to Dordrecht schonk ee&ige ofter-
bussenmevrouw Blanckenbagen schonk
eene nieuwe boekenkast en de beer Blancken-
igen 16 banden van de geïll. encyclopedie
in Winkler Prins.
De propagandatochteu naar Utrecht, Bostel
en Gennep hebben aan de Vereeniging een
groot aantal nieuwe leden en donateurs bezorgd.
Op 15 Maart a. s. zal het voor twintig pa
tiënten ingerichte herstellingsoord Villandrij
geopend worden.
Na alle aanwezigen tot toetreding nitge-
noodigd en verzocht te hebben flink do collecte
te steunen, eindigde de voorzitter zgne rede.
Een warm applaus loonde hem voor zgne
moeite. Een 16 tal personen gaven zich als lid
op, torwjjl eenige donateurs toetraden.
Do heer Wejjl van Middelburg, dokter van
het Z. en O. fonds, besprak oveneenB in korte
woorden hot doel, waaraaar deze vereeniging
streeft, en raadde allen aan lid of donateur
te worden.
Nog geruiinen tjjd bleef men gezellig bjjeen.
De gramaphone van den heer A. uit Vlissingen
liet at en toe eenige liederen hooren, terwjjl
enkele comische voordrachten, zeer ten genoege
van do aanwezigen, werden ten beBte gegeven.
Op uitnoodiging dor werklieden-vereeni-
ging Onderling Belang te Krabbendjjke
sprak Maandagavond voor een stampvol school
lokaal de hoer Uiterwgn uit Hooge veen over
het doel on stroven van den Bond van Staats-
pensionneering.
Do spreker mocht do voldoening smaken na
Hoop zjjner rede, eene afdeeling van dien Bond
op te richten met reedB ongeveer 50 leden.
Daarna werden door don spreker een zestal
ernstige en luimige voordrachten gehouden,
die zeer in den smaak vielen van het publiek.
In de Maandagavond teColjjnsplaat
gehouden vergadering der vrgzinnige kiesyer-
eeniging Algemeen Belang werd door den pen
ningmeester rekening gedaan over dienstjaar
1908, waaruit bleek een goed Blot van f25.56*.
Met algemeene stemmen, op één na, werden
als lid van het bestuur herbenoemd de heeren
dr. AaltBz en Jac. van der Weele.
Tot voorloopige candidaten voor de Tweede
Kamer werden gekozen de heeren jhr. mr.
E. A. O. de Casembioot te Middelburg en
1. D. Fransen van de Putte te Goes.
Verder werden benoemd tot afgevaardigden
ter centrale kiesvereeniging te Goes de heeren
J. Huisson en P. Beun.
Van 1 Februari a. s. af zjjn de dienst
uren op werkdagen van het post-, telegraaf -
en telephoonkantoor te Brouwershaven
vastgesteld op 7.30 tot 12.30, 1.30 tot 3, 5.80
tot 7.30 (Greenwichtjjd).
In de Dinsdag te B r e s k e n s ge
houden raadsvergadering werden de onder-
wgzerssalarissen als volgt geregeldtot 4
dienstjaren f 550, van 4 tot 8 f 600, van 8 tot
10 f 650, van 10 tot 15 f 700 en verder
volgons de minima der wet. Een en ander
met ingang van 1 Januari 1909.
Aun de trammaatachappjj word voor de aan
te loggen ljjn Broskena—Neuzen voor 5 jaar
eon subsidie toegekend van f 300, onder voor
waarde dat, mocht de maatschappg binnen de