MIDDELBURGSCHE COURANT.
M*. 297.
isi* Jaargang.
1908
Woensdag
16 December,
Middelburg 15 December.
Sprokkelingen.
Kameroverzicht
Benoemingen enz.
Oil Stan en Provincie.
Deze courant verschijnt d a g o 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plnatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm alhier en tel. weerbericht van het K. N. Met. Instit. te Bilt.
15 Deo. 8 tuvm. 47 gr., 12 u. 51 gr., »v.4 n 50 gr. Hoogste barom. stand 772.4 te Horta,
laagste 738.6 te Valentia. Verwaohting tot den avond van 16 Dec.: krachtige Z.W. tot
W. wind, bewolkte lncht, buiig weer en dezelfde temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50olko regel me
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ngverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Adverfenfie-Biirean A. DE LA
MAR Az., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
In het December nommer van De Gids komt,
onder het opschrift Speer en Schild, een be
schouwing voor van den oud-minister H. P- Staal,
waarin deze het vraagstuk onzer landsverdedi
ging behandelt.
Hg bespreekt daarin ook natuurlijk ons ves
tingstelsel, en daarbjj de werken aan de
Westeriohelde, waaromtrent hjj het vol
gende opmerkt:
•Wat deze laatste betreft, dient te worden
opgemerkt, dat zjj geheel vallen buiten ons
v£r<&c%in£satelBel en slechts dienen tot het
handhaven van onze neutraliteit op de Wes-
ter-Schelde. Bjj de behandeling der Vesting
wet in 1874 is over het nut dezer werken
de vesting Neuzen en het fort Ellewoulsdijk
breedvoerig van gedachten gewisseld. De
gronden waarop inzonderheid werd gepleit
voor het behoud der vesting Neuzen zjjn o. i.
zoo goed als vervallen te beschouwenzjj
zouden trouwens, bjj handhaving der vesting,
moeten leiden tot hot omwerken van deze tot
eene moderne legerplaats, wat zeer veel geld
zou kosten niet alleen, doch toch niet tot een
strategisch voordeel zou voeren, omdat geen
hollandsch opperbevelhebber er over denken
zal om een belangrjjk deel onzer troepenmacht
over de Schelde naar Staats-Vlaandoren te
brengen, met de kans om daar reddeloos tegen
die rivier te worden teruggeworpen. Vast
staatdat het effect, dat by de tegenwoordige
inrichting en bewapening der werken aan de
Wester-Schelde door deze op de rivier iB te
verkrjjgen, oven goed, zelfs beter, is te ver
kregen door eene goede bewapening van het
meer in verband met het eigen land gelegen
fort Ellewoulsdijk. Onder deze omstandigheden
komt het ons onverstandig voor, niet hiertoe
over te gaan en niet aan de stad Neuzen,
welke voor handel en verkeer zoo gunstig ligt,
gelegenheid te geven tot vrjje ontwikkeling,
door het opruimen der vestingwallen. Of het
noodig, zelfs wenscheljjk is om ter handhaving
der neutraliteit op de Wester-Schelde op of
by eenig ander gedeelte der rivier een krach
tig verdedigingswerk aan te leggen, zal straks
nader bljjken".
De schrjjver wjjst op de beteekenis, die
men, in geval van een oorlog tusschen Duitsch-
land en Engeland, hecht aan onze havenB.
De heer Staal ziet die beteekenis niet in
en verzoekt hun, die zoo met de vreemde pers
meeroepen over de strategische beteekenis
onzer havens in geval van zulk een oorlog,
hem toeh eens uitteleggen waarin die betee
kenis ligt en in welk concreet geval zjj aan
den dag zal kunnen komen.
Als vluchthaven voor hun oorlogsvloot,
kunnen de havens te Den Helder en te Vlis-
singen ook niet dienen de laatste niet omdat
in die open haven geene bescherming is ie
vinden tegen het optreden van vgandelgke
schepen.
Ten slotte wgdt de oud-minister nog een
woord aan de handhaving van onze neutrali
teit op de Schelde.
•Daartoe onze groote zee vloot op de rivier
zelve te brengen, zou onzerzjjds eene folie
héroique zjjn. Onze schepen zouden tegenover
overmacht in een cul de sac geraken en red
deloos verloren zyn.
Een goed bewapend Ellewoutsdijk is voldoeide,
en kan althans het opstoomen van transport
schepen boletten, terwgl men dan nog enkele
kleine oorlogsvaartuigen op de rivier kan pos-
teeren, die in het kanaal HaniweertWemel-
dinge een terugtochtsweg naar eigen territoir
kunnen vinden.
Zoo doende zal men weliswaar een zeeslag
van oorlogspartyen op of bg den mond dor
Wester-Schelde niet kunnen beletten. Maar
dat behoeven wg ook niet te doen; niemand
kan ons daartoe verpliohten. We kannen
evenmin onder alle omstandigheden beletten,
dat een der oorlogspartijen een veldslag zoekt
op eenig landsgedeelte, bjjv. in het zuid-oosten
van Limburg. Niemand toch kan van ons
verlangen, dat wg dtór een fort bonwen of
c.q. ons veldleger aan volkomen vernietiging
prgsgeven.
Men zon in overweging kunnen nemen om
een krachtig fort te bouwen bjj Vlisaingen of
(en) bg BreBkens. Wjj zouden- eohter onvoor
waardelijk daartegen adviaeeren.; niet slechts
pmdat wjj' het gold, daacvoorr to besteden
beter kunnen gebruiken voor de eigenljjke
verdediging van ons land maar ook, omdat
een onbeschermd Ylissingen voor ons minder
gevaar en nadeel oplevert in geval van hand
having der neutraliteit, dan een beschermde
haven aldaar. En in het weerstelsel van ons
land, ten bate der oigenlgke landsverdediging,
is voor een versterkt Vlisaingen vooralsnog
geen plaats."
De heer Staal komt ten slotte tot deze
conclusie
•dat het alsnog aanbeveling verdient om
maatregelen te nemen tot spoedige afwerking
der stelling van Amsterdam
•dat de grondslag van ons i'eslin^stelsel nog
vooreerst moet big ven de verdediging van de
vesting Holland
dat bjj het afwerken en verbeteren van ons
vestingstelsel de volgorde bijaldien deze,
wat ik meen te moeten aannemen, te maken
is moet wezen
in de eerste plaats: de Selling van Am
sterdam
in de tweede plaats: de N. H. Waterlinie
en het kustiront der vesting Holland
dat bjj de approviandeeringsvoorziening bet
niet gaat en moet gaan om de approvian-
neering van deze of gene stelling, doch om
die van de vesting Holland, met Amsterdam
als stapelplaats;
dat, zoolang niet wordt beschikt over eene
voldoend krachtige bewapening en over een
voldoenden munitie-voorraad voor alle stel
lingen, de Stelling van Amsterdam de stapel
plaats moet wezen voor den voorraad van een
en ander, waaruit een in de verschillende
stellingen opgolegde noodvoorraad, voldoende
voor afweer van een eersten stoot, zoo noodig
kan worden aangevuld. Hierby is natuurlijk
eene uitzondering te maken voor zware knst-
vuurmonden en voorts voor bewapening enz-
van verdedigingswerken, wier gemeenschap
met het hart des lands al spoedig na mobili
satie door den vjjand kan worden afgesneden."
Ons meer krachtdadig optreden
tegen Venezuela geelt natuurlijk aan
leiding tot opmerkingen.
De meest gegronde komt ohb voor die, door
de redactie van 11e'. Vad. gemaakt.
Zg merkt terecht op dat de verklaring van
onzen zaakgelastigo, in zgn proclamatie aan
de bevolking van Venezuela, dat Nederland
niet tegen haar maar tegen Castro's gouverne-
mont optroedt, natuurlgk berust op een fictie.
Zoolang de wettige regeering over Venezuela
in handen is van «Castro's regeering" zgn de
twee niet van elkander te scheiden, en is een
vgandelgke daad tegen de regeering ook eene
vgandelgke daad tegen het volk. HetinbeBlag
genomen oorlogscheepje is dan ook geen eigen
dom van Castro of van zgne regeering, maar
van den Venezolaanschen staat.
•Misschien zoo schryft onze Haagsche
collega verder misschien is evenwel de ge
maakte onderscheiding nietB anders dan de
gewone phrase die in eiken oorlog wordt ge
bruikt, nl. dat men niet tegen het volk zelf
strgdt.
Maar dan zou men moeten aannemen, dat
de oorlog begonnen is, en wel zonder dat een
oorlogsverklaring voorafging, ja, zonder dat
men er hier te lande iets van wist.
Bedaidt de gemaakte onderscheiding iets
anders en mag men bovendien aannemen, dat
onze bevelvoering in de West Indische wateren
hare bezonnenheid heeit weten te bewaren,
(en wg doen dat vooralsnog gaarne en zonder
voorbehoud), dan moet men aannemen, dat dit
openlgk en officieel onderscheid-maken tusschen
de Venezolanen en de tegenwoordige regeering
verband houdt met wat in het eerste telegram
geseind wordt aangaande een revolutie in bet
bi inenland.
Daaruit zou dan ook te verklaren zgn, dat
in het tweede telegram wordt' gesproken
van eene »nota", die ter kenniB is gebracht
van het »Venezolaansche Gouvernement" (niet
van »de regeering") Want het is logisch on
denkbaar, dat men aan eone regeering kennis
Z3u goven van eene oorlogsdaad, als gericht
tegen haar (de regeering) en niet tegen haar
volk. Ook het zenden van eene nota aan eene
regeoring, die men niet meer erkent, behoort
niet tot de gebruikelgke dingen.
Is er dan wellicht in Venezuela reeds zoo
veel gebeurd, dat er naast «Castro's regeering",
(le telegram^ die men niet meer erkent, roods
een »Venezolaanscb Gouvernement" is (2e tele
gram), dat men als de wettige regeering
.beschouwt
Hat zou wel wat erg vlug zgn. Maar in de
Caraïbische Zee is veel mogelgk. In elk geval
zou dit eene verklaring vrezen vaa veel in deze
berichten, wat raadselachtig klinkt.
Nadere toelichting big ft dus gewenscht.
Dit iu elk geval volgt uit deze eerste oor
logsdaad tegen »Castro'b regeering", dat men
Cnstro don terugkeer niot al te gemakkelijk
zal maken. In zooverre zou deze daad op de
verdere ontwikkeling der zaken te Caracas
een voor ons gnnstigen invloed kannen uit
oefenen. Castro's kansen om weer zgn paleis
te Caraoas te betrekken, worden nu al zeer
klein.
Zitting van Maandag.
Werd er veel bolangstelling betoond voor
de behandeling der Marine-begrooting, voor
die van Oorlog bleek dit volstrekt met het
geval te zgn. De tribunes waren al even
slecht bezocht als do Kamer zelve, waar niet
meer dan een twintigtal leden aanwezig wdb.
De styve, droge generaal, die achter de
Ministeratafel zit, is in het geheel geon man
voor opgewekte besprekingen.
In het debat van heden middag, dat's avondt
werd voortgezet, is dan ook al heel weinig
•copy," want als de Minister in de Mcmoiie
van Antwoord niot zoo welwillend ware geweest
om zgn «voornemens" in groote lynen uiteen
te zetten, dan hadden de heeren in het gohee'
geen praatstof gehad.
Over die voornemenswottelgke regeling
van den landstorm verkorting van den dienst-
tgd bg do landweer van 7 op 5 jaar, mot één
in stede van 2 herhalingsoefeningenverkor
ting der militie van 8 op 5 jaar en verhooging
van hot contingent van 17.500 op 22.000 man
alles toekomst-muziek dus, werd druk gere
deneerd.
Over het a'gemoen word hot beleid van
generaal Sabron nog al geprezen. Zelfs de hoer
Ter Laan, die met een lange redevoering het
debat opende, vond er veel in, dat bg steunen
kon, maar natuurlgk doelde dit slechts op
partieole zaken 's Ministers algemeen beleid
had zgn vertrouwen niet.
Het scherpst liet zich de heer Van Idsinga
uit, die wel zgn stem aan deze bugrooting zou
gevon, doch uitdrukkelgk verzocht daarin geen
bewgB van vertrouwen te zien. Eg had dan
ook op alles en nog wat aanmerkingen te
maken.
In plaats van een geheel nieuwo militiewet
geeft deze Minister niets, Z.Ex. bracht het,
naar de geachte afgevaardigde had vornomen.
□iet verder dan een >schoina" van een nieuwe
militiewet. De heer Van Idsinga had liever
een burger Minister van Oorlog achter de
groene tafel gezien. Een Minister moet z. i.
alleen Voor de legislatieve werkzaamheden
zorgen, zich niet te veel met het dageljjksch
bedryf hebben te bemoeien, hetgeen thans
onmogolgk is. Ook moest zoo'n generaal,
eenmaal Minister geworden, zgn ontslag nemen.
Als voorbeeld noemde hg den heer Idenburg,
die sabel en schako aan den kapstok heeft
gehangen, toen hg Minister van Koloniën werd.
Al te gader plezierige dingen voor generaal
Sabron om aan te hooren
De kwestie der »conduite-ataten" werd door
dezen redenaar ook weder ter sprake gebracht;
verder stond bg nog lang stil bg de zaak Römer.
Het moeten inlichtings- en geen beoordeelings-
staten zgn, meende de hoer Van Idsinga.
Deze meening bleek de heer Tydeman te
deelen, die als jurist natuurlgk hiervoor
eenigo »systeemen" pasklaar had gemaakt
het «concrete" en het »vrge systeem" van
invulling der conduite-staten. De afgevaar
digde voor Tiel ging als naar gewoonte het
geheele lgstje militaire onderwerpen nami-
litieleger, staand leger, volksleger, herhalings
oefeningen, scbietvereenigingen, viermannders,
landstorm, landweer enz. enz.
Volgens hem zgn wg nu nog maar aan de
•primaire denkbeelden" van dit alles bezig.
Krachtig kwam hg er tegen op, dat hg de
vader" zou zgn van het «instituut der vier-
maandera." Onder gelach der Kamer beweerde
hg alleen do »baker" van dit treurig wichfje
te zgn Over het algemeen kon hg zich met
het beleid van dezen Minister wel vereenigen.
Desgeljjks verklaarden de hoeren Atiz,
Passtoors en Van Veen, die militaire gelegen-
hcidewenBckcn hadden.
De heeren Reyne en Eland bleken minder-
tovreden.
Toen de heer Dnymaer van Twist tegen
balt elf mot een grooten bundel paperassen
naar hot sprekersbankjo stapto en aankondig
de, dat hg zgn denkbeelden ging ontvouwen,
zgn wg zoo vrg geweest den weg naar de
deur te zoeken. Er waren maar 15 leden aan
wezig. Hopelgk komt morgen de Minister aan
het woord.
Nederland en Venezuela.
Naar aanleiding van de inbeslagname van
de Alix, een gonvornementsvaartuig, heeft
generaal Gomez, waarnemend president, een
dekreet uitgevaardigd, waarin hg verklaart
deze te beschouwen als een waren inval op
VenezolaanBch gebied, als een annval op de
Venezolaansch8 xegeeïing en als een zware
beloediging, en verder dit meedeelt: »Nu de
nationale souvereiniteit wordt bedreigd, de
territoriale integriteit en de eer en waardig
heid van hot vaderland in gevaar zgn, beveel
ik dat het volk in staat van verdediging zal
worden gebracht. Dientengevolge neemt het
hoofd vai het uitvoerend bewind de buiten
gewone volmachten op zich, die hem worden
verleend by paragraaf 8 van art. 18 van do
Venozolaansche grondwet."
Er had een regoeringsgezinde betooging
plaats voor het >Gele Huis", de woning van
den president. Toen Gomez het plein overstak
om zich naar zgn woning te begeven, werd hg
met geestdrift begroet door de menigte. In
het huis waren een aantal personen van aan
zien bgeengekomen.
Op het plein werden redevoeringen gehouden,
waarin werd geëischt: vrg lating van de poli
tieke gevangenen en alschaffing van do regee-
ringsmonopohes. De minister van bnitenland-
scbe zaken maande het volk aan Gomez te
blyven vertrouwen, als den man, die de moei-
Igke kwesties zon oplossen.
Volgens een telegram van Reuter uit Caracas
dato 11 December heeft de heer Paul, de
Venozolaansche Minister van buitenlandsche
zaken, een diplomatieke nota gezonden aan
het corps diplomatique, waarin hg krachtig
protesteert tegen de voortdurende schendingen
van de territoriale rechten van Venezuela door
de Nederland8che oorlogsschepen, die sedert
2 December in de Venezolaansche wateren
De nota wgst er op, dat er geen blokkade
is afgekondigd ea dat deze belemmering van
de kustvaart van nadeel is voor den handel
van de neutrale mogendheden.
Meu zie Laatste berichten.
EERSTE KAMER.
Door don Minister van Justitie is aan die
Kamer boricht dat door hem, ingevolge
Koninklyke machtiging, ingetrokken zjjn het
eerste en het derde bg die Kamer aanhangige
wotsontwerp tot onverwyldo bestrgding van
achterstand kg sommige gerechten.
Bg resolutie van don Minister van Koloniën
zgn ter beschikking gesteld van don Gouver
neur-Generaal van Ned.-Indië de oud-rechter-
lgk ambtenaar in Ned.-Indië mr C. Ueyman,
om daar te lande in rechterlyke betrekkingen
te worden geplaatst, en H. Freydanck om te
worden benoemd tot adjunct-ingenieur bg den
dienst der Staatsspoorwegen daar te lande.
Bg beschikking van den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken ia voor het tydvak van 1
Januari tot en met 31 Decomber 1909, be
noemd tot tgdelgk assistent bg 'sRgks her
barium te Leiden F. A. deB Tombe.
In de St- Crt no. 294 is opgenomen de wet
van den 5den December 1908, tot nndere aan
vulling en wyziging der Militiewet 1901.
De Ministers van Oorlog en Financiën ver-
leenen deze week geen audiëntie.
KORTE MEDEDEELINGBN
VERGADERINGEN.
In do Zaterdag te Leeuwarden door do Ver-
eeniging voor Vrouwenkiesrecht gehouden verga
dering is mevrouw Aletta Jacobs met 222
van de 266 stemmen als presidente herkozen en
zgn vorder als bestuursleden herkozen de dames
Martina Kramer en Marie van Dijk, terwgl ge
kozen zgn Johanna Naber en mevr. Kehrer—
Stunrt.
Arnhem werd aangewezen voor de zomer
vergadering in 1909 en Utrecht voor de jaar
vergadering.
Met op 5 na algemeene stemmen werd be
sloten, dat bg het internationaal insigne geen
nationaal insigne zal worden gedragen.
Het batig saldo van het jongste congres te
Amsterdam zal ter beschikking van het hoofd
bestuur worden gesteld, mot bestemming om
gemaakte kosten te vergoeden aan do propa
gandisten.
De rekening over 1908 word goedgekeurd
in ontvangsten en uitgaven sluitend met een
bedrag van f 4107.85
't Ledental der Vereeniging is tot 5400 ge
klommen, verdeeld over 48 afdeelingen.
Dror de veroeniging Handelsbelang a 1-
hier is uan den gemeenteraad een adres ge
zonden in zake hot voorstel van Burg. en
Weth. betreffende een gomeentriyken keurings
dienst.
Daarin wordt er op gewezen dat de begeerte
om tot een keuringsdienst te komen bg don
handel zeiven is opgekomen, dat de vereeniging
E. Al. O. S. de Kamer van koophandel ver
zocht heeft tot de instelling van een gemeen
tel yke contrOle te adviaeeren on van wege Han
delsbelang eveneens tot die Kamer het verzoek
is gericht tot de instelling ervan te willen
medewerken.
Verder stelt adressante in het licht dat,
ook zonder een dienst in optima forma en
zonder een brigade van onderzoekers, op meer
eenvoudige wjjze een goinoentelyko contrOle
kan worden ingericht, die reeds door hare
preventieve werking veel kwaad kan voor
komen.
Adre8aante verzoekt op grond van een en an
der hot voorstel der Kamor van koophandel in
ernstige overwoging te nemen en mede te
werken tot bevestiging van den solieden tus-
schenhandel.
Uit Vlisaingen
Tegen 1 Januari zgn benoomd tot agenten
van politie 3e klasse J.FJoryn te Wolphaarts-
dgk en H. Pasveer te Middelburg.
In do Maandagavond door de aldeeling
VliBsingen van de Vereeniging voor Vrouwen
kiesrecht in het Concertgebouw aldaar gehouden
vergadering weiden tot leden van het beBtnur
gekozen de damesJ. H. Gasillo, Jacobze
Stuart, J. G. H. Ketting, Do Marcas—Fles, en
WiBBjling—Arzoni.
De functies zullen onderling verdeeld worden.
Bg kon. besluit is benoomd, bg het reserve-
personeel der landmacht, tot reserve tweede-
luitenant bg het derde reg. infanterie de
vaandrig J. Ente van dat korps.
De gemeenteraad van Domburg ver
gaderde Maandag onder voorzitterschap van
wethouder Do Visser.
Een suppletoir kohier van den hoofdelyken
omslag, waarovor vooraf in eone geheime ver
gadering waB beraadslaagd, werd vastgesteld
op f 215.26'.
Als leden van het burgerlyk armbestuur
werden met algemeene stemmen herkozen de
aftredende leden P. Wisse en Jacob Minderhoud.
Een voorstel van het dagelgksch bestuur
tot het aanbrengen oener kleine verandering
aan de lantaarn op de markt werd aangenomen
met vier tegen drie stemmen.
Verder werd besloten het urinoir in de
Noordstraat bg de morkt, om welks verplaat
sing de tegenoverwonenden vroeger al eens
verzochten, op grond van het minder frissche
luchtje in den zomer en het weinig nette uit
zicht, over te brengen naar hot z. g. Vuil-
straatjo achter het brandspuithuisje.
Voorgelezen werd de bekende circulaire van
de Vereeniging tol bevorderinO van het vreemde
lingenverkeer in Walcheren te Middelburg. Men
besloot hiermede zooveel inogelyk rekening
te honden.
Ten slotte werd mededoeling gedaan van
een schrgven van hot hoofd der openbare
school, den heer G. van de Putte, dat echter
te laat was ingekomen om nog in deze ver-
gadoring te worden behandeld.
In dat schrgven werd gewezen op het, inzon
derheid voor minvermogenden te hooge school
geld, in verband met dat der bgzondere school.
(Het oude probate middel van leegpompen.)
Als gevolg hiervan zenden vele ouders van
beslist vrgzinnige beginselen en voorstanders
van openbaar onderwys, terwille hunner beurs,
hunne kinderen naar de bgzondere school. In
overweging werd gegeven voor minvermogen
don oen tariol vast te stellen van 20 k 25 cent
voor het eerste kind uit één gezin per maand,
met eene verhooging van niet meer dan 10
cent voor ieder volgend kind.
Een tarief in dezen geest geldt ook voor de
bgzondere school.
Verder diende de leeftgd tot toelating der
kinderen veranderd te worden. Voor do open
bare school is deze 6 jaar, voor de bgzondere
5 en een paar maanden. Hierdoor kunnen, met
üet oog op do leerplichtwet, de kinderen der
bgzondere school ook een jaar oi wat vroeger
de school verlaten. Ook dit diende voor de
openbare zoo te zgn.
De voorzitter, de oudste wethouder, ver
klaarde zich voor de bedoelde veranderingen.
Hg vond dat beide scholen gelgk op moeten
concurreeren. Ook de meeste overige leden
lieten zich in dien goest uit. Een voorstel van
den heer Scheele, om het dagelgksch bestuur
op te dragen een nieuwe regeling als voren-
