MIDDEERIRGSCHE GOIIRANT.
H". 278
151* Jaargang.
1808.
Dinsdag
34 November,
Middelburg 23 Novemher.
Sprokkelingen.
Git ïüaö BK Provincie.
Deze courant verschijnt <1 a g 0 lij k s, met uitzondering van Zon- on Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thorm. alhier en tol. woorboricht van hot K. N. Met. Instit. te Bilt.
23 Nov. 8 n vin. 47 gr., 12 n. 50 gr., av.4 n 45 gr. Hoogste hnrora. aland 767.2 ie Uorta,
laagste 735.4 te Skagen. Verwachting tot don avond van 24 Nov.: eerat, N.W. afnemende
daarna krimpende on toonoinonde wind, afwÏBaelende bewolking, buiig en dozolfdo temperatuur.
Adverlentiën20 cent por regel. Bij abonnement veol lager. Geboorte-, dood- en
alle audeve familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50; elke regel meer
20 cout. Beclames 40 cent per regel, Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advortentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Nijverheid on Qoldwozen, is gerechtigd het Algemeen Adverteutle-Rureau A. BE I,A
MAR Ar., N.7«. Voorburgwal 366, Amsterdam.
Wy hebben in de laatste dagen niet kunnen
sprokkelenof beter gezegdwy hebben hel
gesprokkelde niet kunnen opnemen.
Dat komt ervan wanneer, zooals in dezen
tpd, de copie ons van alle kanten toevloeit
in den vorm van belangryke verslagen enz.
Wy moeten dus ook thans nog onvermeld
laten wat al weer minder actueel is geworden.
Wy leven tegenwoordig snel, en eene courant
wel het meest.
Om mot het nieuwste te beginnen, willen
wp enkele opmerkingen maken in verband
met het rapport van commissarissen
der maatschappij Zetland aan aan
deelhouders.
Wie met aandacht dit gelezen heeft, zal met
ons moeten beamen, dat daarin helder en klaar
wordt uiteengezet de houding, door de directie
inzake den bouw van de drie nieuwe booten
aangenomen. En wie onpartydig oordeelt, zal
tevens moeten erkennen dat de directie in
dezen een alleszins correcte houding heeft
aangenomen, ook tegenover onze nyverheid.
Uit het relaas van do overleggingen met
oen der directeuren van De Schelde blgkt ten
volle do goede wil van de Zeeland-directie om
zooveel mogeljjk te gemoet te komen aan het
van verschillende zgden uitgedrukt verlangen
om toch de binnenlandsche industrie te be-
voordeelen.
Maar met den besten wil, zonder te veel de
belangen der Zeeland zelve te schaden, kon
daaraan niet worden voldaan.
Wg, die herhaaldelijk er op gewezen hebben
dat de directie van meergenoemde stoomvaart
maatschappij zich te Btellen had op hei stand
punt van haar eigen belang en alleen den
bouw dier schepen kon opdragen aan werven
in Nederland wanneer aan dat belang niet te
veol werd te kort gedaan, wjjzon hierop met
voldoening.
Dit standpunt lag toch zoo voor de hand
dat wg ons verbaasden over het zeer part jj dig
en eenzydig goredeneer bjj de beoordeeling
van de houding dor directie van de Zeeland.
Even zeer als zjj oa zoovele anderen, be
treuren ook wg de onmogelijkheid om aan
den wensch voor bonw in ons land te
voldoen. Maar een feit is het dat veol is ge
schreven dat beter ongoschreven ware geble
ven. wat zy, die dit deden, na kennisname
van hot rapport, nu wel zeiven zullen moeten
erkennen. Altgd wanneer zjj eerljjk ongoljjk
willen belgden.
Zonder de feiton, den loop der overleggingen
te kennen, was het dan ook onmogeljjk zulk oen
beslist oordeel uitte spreken als menigoondecd.
Maar laat ons ook togonovor hen billyk zgn
en erop wgzon dat zg, voor een dool althans,
meer door het govool, door liefde voor eigen
land on eigen industrie hun pen lieten be
sturen dun door het kalme, practische vorstand.
Onvorantwoordolgk was daarentegen even
wel do houding van hou, die onjuiste voor-
stollingon gavon, om bun standpunt te ver
dedigen.
Welko goede zaak men ook moge voorstaan,
daarvan dient men zich te onthouden.
Wg wenschen hierbg tegelgkertgd te wgzon
op een onjuistheid, ook nu woor verspreid
omtrent de nieuw te bouwen booten.
Zg geeft ons aanleiding moe te deelen dat
die booton een grootate lengte zullen krygen
van 364 voet. Op den proeftocht zullen deze
schepen een vaart moeten loopon van 22'/*
mgl, terwjjl de dionstvnart 21 mgl zal zgn.
Uit een door den Kotterdamschen corres
pondent van het llbld. hieromtrent gedane
mededeeling blgkt dat hg in dezen weer wel
iets had hooron verluiden maar het rechte
niet wist.
Hjj had nu en vroeger dan ook beter gedaan
om, vóór hg schreef, goede informaties te
nemen.
Wat do directies van de Nederlandsche Scheeps
bouwmaatschappij en de Nederlandsche Fabriek
van Werktuigen en Spoorwegmaterieel in het Hbld,
ook voor een deel aan ons ndroa, schrjjven, koD
nog niet slaan op het rapport van do Zeeland.
Na het lezon daarvan, zijn zy allicht van
tneeuing veranderd in elk geval zgn hunne
beweringen beter gericht aan de directie van
genoemde Maatschappij dan aan ons.
Zy ontkennen beslist zich van prjj-opgaaf
te hebben onthouden omdat hun prijs te hoog
zou 2jjn in verband met dien der buitenlundBche
concurrentie, en verklaren zich wel instaat te
achten op hun werven één schip van hetver-
eischtetype, en aan alle voor waardon voldoende,
in den vastgestelden termyn af te leveren.
Onzerzyds enkel deze opmerking.
Onze beschouwing berustte op eene roede"
deeling in meer genoemd blad; is die onjuist,
dan komt daarvoor de verantwoordelykheid
niet op ons muur op den oorspronkelyken
berichtgever.
En wat de laatste bewering dier diroctieB
betreft, zg wettigt de vraag: wnarom lieten
die directies dan, blykens het Rapport, den
voor de inschrgving bepaalden termijn voorby-
gaan, zonder de Zeeland iets van zich te doen
hooren
In verband met de kwestie van dien boo-
tenbouw, welke zoovele gemoederen in bewe
ging bracht, schreef dezer dagen De Gelder
lander
»Nu er inzake den aanbouw van drie sche
pen der Maatschappg Zeeland een onherroope-
lgke beslissing gevallen is en er dus geen
sprake meer kan zgn van benadeehng der
Nederlandsche industrie door een woord van
critiek, mag er o. i. wel gods op gewezen
worden, dat het ontsnappen dezer belangryke
bestelling aan onze eigen werven op de eer
ste plaats dient geweten aan de achterlykheid
dezer inrichtingen, wat haar grootte betreft.
Geen onzer Nederlandsche werven bleek in
staat te voldoen aan den eisch die betrekke-
lyk kleine zeestoomschepen tegelgkertgd op
stapel te zetten.
Dezelfde achterlykheid wat het aantal en
de lengte der hellingen enz. betreft iB de
oorzaak, dat do bouw van de groote schepen
der Holland-Amerika-lyn nu reeds 6 malen
achtereen in het buitenland moeBt geschieden.
Het is niet moeilyk de groote trom te roe
ren en de snaar van het nationaliteitsgevoel
te tokkelen, als het er op aankomt bestellin
gen machtig te worden.
Laat echter het Nederlandsche kapitaal op
de eerste plaats zorgen (link voor don dag te
komen en met de inrichting zyner bedrgven
niet achter te staan bg het buitenland. In 't
klein gaat het tegenwoordig niet meer de
practjjk wjjut hot uit. En er is gezien de
vele bestellingen, die nu buitenslands gaan en
geinakkelyk binnenslands konden bljjvon, ge
zien ook do gunstige bedrijfsresultaten onzer
wervon boel wat mindor durf toe noodig
zgn gold vast te leggen in Nederlandsche
Scheepsbouw- dan in Amorikaansche Spoor
wegmaatschappijen."
De Nederlandsche Werkman acht in dezen don
blaam, die in zekere mate op de Zeeland is
geworpen, geheel onvordiond on verklaart do
houding der directie van die Maatschappij
zich zeer goed te kunnen vorklaren.
Op die beschouwing in oon blad, gewjjd aan
do bolangen van den Nederlandschon werkman,
konion wjj nader terug.
Plautsgobrek belot ons dit heden.
De Vrydag door do Provincialo Sta
ten van Zeeland gehouden zitting hooft
een kalm verloop gehad.
Enkele voorstellon van God. Staten, zoo o. n.
dat betredende hot verzoek tot wyziging van
het reglement op do wegen en voetpadon
lokte heol wat discussies uit on zoo ook dat
tot afwyzing van hot vorzook om een rontc-
loos voorschot, door de gemoento Brouwers
haven gedaan voor herstelling der hnvenbo-
schooiing.
Gelukkig voor die gemeente, on wy uicencn
boven vorwachting, ging do overgroote meer
derheid niet met het voorBtel van Gedepu
teerde mee en mag zy zich, dank zy den plei
dooien dor hoeren Bolle, Moolenburgh en Hejjse,
verheugen in steun van do Provincie.
Als nu het Rjjk ook wil meewerken, wat wg
hopen, dan is die gemdjnte, die het wezenlyk
hard te vorantwoordon'heeft, op dit punt uit
don brand.
Minder gelukkig was het bestuurder afdeeling
Noord-Bovelund van do Zeouwache Landbouw
maatschappij met zyn verzoek om voor rekeuing
der Provincie aan den steiger te Kortgene
eene overdekte veeloodp te bouweu.
By de bespiekiug van het voorstel van Ued.
Staten om daarop atwjjzeud te beschikken,
trof ons bjjzonder de afwezigheid van den
afgevaardigde voor Goes, den heer M.
Noordjjke.
Het waren zeker zeer gewichtige redenen
die hem op Noord-Beveland woonachtig en
dus in de eerste plaats geroepen om het ver
zoek toe te lichten en, zoo daarvoor aanleiding
bfstoud, te verdedigen noopten de verga
dering te verlaten even voordat dit, voor do
landbouwers op genoemd eiland zoo belangrjjk
onderwerp ter sprake kwam, om terug te ko
men kort nadat het onderwerp was afgehan
deld.
Hg was nog wel rapporteur, maar liet het
uitbrengen van het rapport aan den tweeden
rapporteur, den heer Etenbaas. over.
De heer Dekker deed toen wat by kon om
bet voorstel van Ged. Staten te bestrijden
maar het baatte niet; met 31 tegen 6 stom
men word dit aangenomen.
Wy zullen niet zoggen dat dit niet zou ge
beurd zyn, als de heer Noordyko tegenwoordig
ware geweest, maar zgn afwezigheid juist by
dit punt maakte een zonderlingen indruk.
Waren er voor zyn tydelgk heongann ge
wichtige redenen, dan zou het zeker zyn nut
kunnen hebben, dio to; openbaren. Daarvoor
bieden wy hem gaarne in onze kolommen de
gelegenheid aan.
Deze week hebben er te Middelburg en to
Vlissingan verkiezingen plaats voor leden van
de Kamer van Koophandel en Fa-
fa r i e k o n.
In onze stad moeten aftreden de heeren
W. J. Sprenger, H. Boiisson, A. A. Mes, C
Boudewgnse, C. M. Ghjjsen en M. P. van der
Harst on in onze zusterstad de heeren Jos. van
Raalte, A. E. Dudok van Heel, A. H. Polak en
J. G. van Niftrik.
Er zal zeker bg de kiezers wel geen bezwaar
bestaan om dien heeren weer een mandaat op
t-3 dragon.
Aanbeveling onzer/jjds ia zeer zeker overbodig
waar het verleden dier heeren als lid der
Kanier voor hen zeiven Bproekt.
Wg bepalen onB daarom tot de eenvoudige
herinnering dat de verkiezing plaats beeft te
Vlissingen Donderdag a. s. van des voor
middags elf tot des namiddags een uuron te
Middelb urg van des morgens tien, ook tot
des namiddags een uur.
De Standaard neemt ons blad, evenuls de
Arnli. Crt, oon dor orgunon, dio na do memorie
van antwoord van den Minister Heemskerk
eindclgk het stilzwjjgon verbraken en luide
uitriepen»Wjj zgn ons spel kwjjt."
Wil do Bchrgver dier bewering ons oons
aaawjjzon waar en wanneer wjj dien uitroep
slaakten
Wy herinneren ons dit niet.
Wol weten wjj zeer goed dat wy in onB
hoofdartikel »Do wind draait" een gansch
andere meening openbaarden, zelfs dan die
van onzen Arnhcmschon collega.
Wy wezen op do inconsequenties van dit
kabinet; gevolg van de lastige positie,
waarin het zich tegenovor lioele en halve
partygenooton bevindt - op zyn, met het
oog op hot vorlodon van. twoo zyner leden
Tnlina on Kolkman, onlogisch geredeneer over
do antithese van dr Kuypor; op do nevelen
die volgens dezen nog blgven hangonen
op hot verscbyusel dat do christelijke beginselen
verwaterd worden.
Trots het beweren van den premier dat er
velo misverstanden waren, die nu opgehel
derd zyn, blgven wg van meening dat het
onder de rechterzyde nog allerminst roos
kleurig er nitziot.
Waarom anders de uitroep van den heer
Van Dodem, dat de heele boel ter rechterzyde
zou barstan nis dr. Kuyper weer als Minister
was opgetreden t
Dut getuigt toch allesbehalve van de >broe-
derljjke liefde", waarop de schtjjvor in De
Standaard zoo stoft.
Wy hebben zoo den indruk gekregen dat,
gelyk wg schreven, wg bier voor een poli
tiek komediespel staan, weerzinwekkend, on
oprecht en onzedeiyk.
Wy laten ons daarom niet door al dat schooue
goredeneer van den heer Heemskerk beïn
vloeden.
Wie zich dit wel laten doen, vergeet, zegt
Het Vad. terecht, dal, indien wy werkelyk
(zooals de premier ons suggereeren wil) eenige
maanden den Kuyper-koers gevaren hebben
zonder het (incrediliU dictuzelf te weten,
dat het dan in elk geval de Kuyper-koers moet
geweest zyn, zonder Kuyper. Hoe veel anders
zul het er aan boord uit zion, en hoeveel an
ders de koers wezen, wanneer de ech.pper
zelf, al neemt bjj ook het roer niet ir handen,
als loods aan boord komt, en met de rich
ting tevens de se eid van het schip bepaalt."
Daarom zyn wy vjw£ overtuigd dut voor de
verkiezingen van .90!* aan de linkerzijde du
oogen wel zullen opongaan en wy dun geen
gansch verloren spol zullen spelen.
Er zjjn nog meer wachters op de politieke
tinne, die zich geen rad voor de oogen laten
draaien.
Zoo o. a. dr A. W. Bronsveld, die trouw de
beginselen der Christelijk His-
torischen zuiver houdt.
Hy herinnert in zyn jongste Kroniek aan
don fullen strjjd tusschen jhr rar A. F. de
Savornin Lohman en dr A. anyper in ook
aan de rode van oerstgenoemde te Ngverdal,
waarin hg de candidatuur van don heer Kuyper
aanbeval, »een aanbeveling, die haar hoogte
punt bereikte in do tirade, dat ei'c ("hristeljjko
kiezers als één man hun stem moesten uit
brengen op dr Kuyper". Hier heeft men naar
de mcening van dr Bronsveld weder eene ver
eenzelviging van onze Christelijke beljjdenis
met den persoon van dr Kuyper. Daartegen
heeft hg, naar hg getuigt, geprotesteerd en
dit zal hg bljjven doen. In 1897, herinnert hg, is
to Utrecht de Christ, flist. Kiezersbond opgericht
ook om te protesteeren tegen den canonWie
een Christen is, moet ook anti-revolutionnair
wezen.
»Wat is nu toch zegt de heer Bronsveld
do raison d'etre van 't bestaan eener Chr.
Ilist. Unie Als er geen verkiezingen aan de
lucht zgn, houden de heeren Lohman c.s.
zich op zichzelf, ja richten vurige pjjlen naar
't hoofd van den Standaard-redacteur. Doch
nauweljjks moet er voor gemeenteraad of
Btaten een verkiezing plaats hebbes, of men
ziet ben zich beyvoren, om de plaats, door
een anti-revolutionnair verlaten, door oen
zyner geestverwanten te doen innemen. Ster
ker uiting in dezen geest dan de pleitrede
van den heer Lohman voor dr Kuypor ia niet
denkbaar. En unn het hoofd van den anti-
rovolutionnairen veldheer wordt goon voor
waarde gesteld. Men slikt hom met haar on
huid. Als hy de Tweede Kamer bmnentroedt,
zal heel het Christ, gezin juichen en met het
woord vChristeljjk" in de oorlogsvaan zal het
drietal: anti-revolutionnair, Roomsch en Christ.-
Ilistoriach zyn plan de campagne opmaken voor
't jaar 1909.
Toch zgn er enkele verschijnselen, die op
iets anders duiden. De tocht van den heer
Lohman naar Ngverdal is een bewjjs, dat men
niet gerust was. Men was kennelyk bang, dat
kg vele Hervormden do tegenzin tegen dr
Kuyper to machtig zon wezen. Zy vooral
waron het dan ook, dio door den heer Loh
man gerust werden gesteld. En onder den
jndruk van zyn woord hebben zoker vele
kiezers, gesteld voor de kous tusschen een
liberaal en den »Chriaten" Kuyper, den luatate
gestemd."
De hoer Joh. Luteyn ontving Zondag,
bjj zyn gelegenheid van zjjn 50-jarig jubileum
nis lid der Kamer van Koophandel en Fabrie
ken alhier, van zjjn medeleden een brief
van gelukwensching en een fraai bloemstuk
Wjj ontvingen hei oorste jaarverslag van
tie Zeeuwsche Vereeniging tol uitdeeling van klee-
dingstukken aan inrichtingen.
Het doel is die kleedingatukken uit to deelen
aan weldadige inrichtingen en wyk-vereeni-
giugen van alle richtiugen in Zeeland, die
daaraan behoefte hebben, zoodat plaatsen, die
weiuig of niets kunnen opbrengen, bg genoeg
zame deelneming toch ontvangen kunnen. De
voorkeur hebben echter te MiddelburgWijk
verpleging-Verpleeghuis, Ned. Herv. Diaconie,
Kinderzorgte Vlissingen: de Ned. Heiv.
Diaconie; te Zierikzee de Wijkverpleging.
Alhoewel dit jaarverslag voor het eerst uit
komt, beeft de Vereeniging al vele jaren be
staan als aideeling Middelburg van de Neder
landsche Naaiwerkoereenigingzy beeft zich
daarvan verleden jaar losgemaakt om een
zelfstandige vereeniging te vormen.
Dit jaar werden opgebracht door Vlissingen
72, Koudekerke 54, Ziorikzee 51 en Middel-
borg 287 stuks, benevens 128 stuks, bjjge-
kocht voor giften, f43. Totaal alzoo 592 stuks
Uitgedeeld werden aanWijkverpleging.
Middelburg 100, idem Zierikzee 70, Diaconie
Vlissingon 120, :dom Middelburg 122, Kinder
zorg aldaar 60, Doorgangshuis Middelburg 50,
Vacantia kolonie Zierikzee 30 en Dorcas Kou
dekerke 10 stuks.
Het bestuur bestaat uit de dames A. C. A
Schoror, presidente, A. M. Djjkmeester, secre
taresse, mevr. De Visser—Borgman, mevr.
Hosang— Boogaert, J. Ermerins, allen Middel
burg, mevr. Gerlacb van St. Joosland, Koude
kerke, mevr. Voorhoeve—Serton en mevr-
WittoveenPolvliet, Leidon Vlissingen, on J.
de Crane, Zierikzee.
Op gezellige wjjze beeit de Zangvereeni-
ging De V olksstem Zondagavond in een overvolle
Schuttershojzaal alhier haar 10-jarig bestaan
li' lacht.
iiet tooneel was voor deze gelegenheid
amaakvol met groen versierd.
De voorzitter, de heer G. Wolders, schetste
in eenige woorden het lief en leed dat de
vereeniging in die jaren ten deel is gevallen
en herinnerde aan het feit, dat men, dank zy haar
streven, tot de oprichting van het fanfare-corps
Exelcior kon geraken.
De secretaris dankte, namens de werkende
leden, den voorzitter voor de toewjj ling en
jjver. waarmede deze steeds de belangen van
De Volksstem en Excelsior had voorgestaan.
De directeur, de heer A. Calatz, en de voor
zitter hadden na de toespraken ieder een fraaie
krans in ontvangst te nemen.
Ook de voorzitter van den Middelburgschen
Bestuurdersbond voerde nog het woord en bracht
dank voor de medewerking, door de beide vor-
eenigingen op vergaderingen enz. verleend.
Het verdere van den avond werd doorge
bracht met zang, muziek, voordrachten en
besloten met een bal.
Zondag middag had bjj do meelfabriek
al hi er, ten aanschouwe van een vrjj tnlrjjk
publiek, een vriendschappelijke voetbal wed -
strjjd plaats tusschen een gecombineerd eerste
en tweede elftal van Victoria en De Mosschen,
beiden uit Middelburg, die eindigde met 1—0
in het voordeel van eerstgenoemde vereeniging.
Te Tilburg moest E. Al. Al. van Vlissingen
een match spelen voor den Nederlandschen bond
tegen Willem II aldaar, maar duar het terrein
afgekeurd was, ging deze niet door en maakte
E. Af. M., wegenB te late ontvangst van het
telegram, de reis te vorgeefs.
Zondagmorgen omstreeks acht uur zag
oen bewoner van hot Noordplein alhier op
het Soisbolwerk nabjj dat plein het Ijjk van
een vrouw voorover in het gras liggen. Vóór
het ljjk op den grond lagen eenige geldstuk
ken, terwjjl op eemgen afstand een boozeloar
gevonden werd.
Het lyk bleek te zgn dat van de bier
wonoude 46-jarige J. de L., een vrouw van
verdachte zeden.
Op last van do politie werd het naar bet
gasthuis gobracht, waar de schouwing plaats
had.
Geconstatoord word dat do vrouw om onge
veer drie uur in don nacht gestorven moet
zjjn. Ook werden sporen gevonden die er
op wezen, dat zy betrekkelgk kort vóór haar
dood een groote hoeveelheid sterken drank
gebruikt beeft.
Teekeneu van geweld worden niet op bet
ljjk gevonden. Vermoed wordt dat de vrouw
in beschonken toestand is neorgevallen, en in
den drank gestikt.
Door Ged. Staten zjjn. in verband met de
bepaling dat de militieraad in Z e e 1 a n d,
behalve in de hoofdplaats der provincie, ook
vergadert te Goes, Zierikzee. Tholen, Hulst,
Neuzen en Oostburg aangewezen
Voor de zitting van den Militieraad to Goes