MIDDELBERGSCHE COURANT.
N°. 271.
ir>s- Jaargang.
Maandag
16 November.
Middelburg 14 November.
Sprokkelingen.
Kameroverzicht.
Uil Staff en Provincie.
BUITENLAND.
1SHM5.
Deze courant verschijnt <1 a g; e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- on Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tol. woorboriebt van bet K. N. Mot. Inatit. te Bilt.
14 Nov. 8 u Tm. 48 gr., 12 a. 50 gr., av.4 n 52 gr. Hoogato barom. stand 780.2 ie Riga,
laagste 746.9 to Seydisfjord. Verwachting tot den avond van 15Nov. zwakko tot lualigo
Z O. tot Z. wind, nevelig tot bewolkte lucht, weinig of geen regen en iels koudere temperatuur.
Advertontiün20 cent per regel. Bij abonnement vool lngor. Geboorte-, dood- en
allo ander» familieberichten en Bankbotuigingon van 17 rogels i 1.50 j elke regel me
20 coat. Roclames 40 cent per regel. Groote lettors naar de plaats, die zij iunomen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zoo land, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. I»E LA
MAR A/.., S.7.. Voorburgwal 20«, Amsterdam.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
De opgaaf van don spoordienst komt dit
maal voor op de vierde pagina van
het tweede blad.
J. W. te K. achrgft. ons:
Ia oene bjjlage bjj de Memorie van antwoord
op het voorloopig verslag der Tweede Kamer
over de staatsbegrooting voor het dienstjaar
1909 lezen wjj
«dat de staatscommissie haar onderzoek naar
den oeconomischen toestand der
landarbeiders heeft voleindigd.
Ook de resultaten zjjn neergelegd in dis-
trictagewjjze opgemaakte verslagen en in een
algemeen overzicht, terwjjl in voorbereiding
zjjn de voorstellen, welke naar aanleiding van
dit onderzoek in het belang der arbeiders be-
hooren te worden gedaan. Met de indiening
dier voorstellen, welke zoo mogelijk in dit jaar
nog zal geschieden, zal de staatscommissie
hebben voldaan aan pant 6 der aan haar ver
strekte tweeledige opdracht."
Van harte hopen wij, dat werkeljjk binnen
kort de uitslag van het onderzoek publiek zal
worden en de voorstellen ter verbetering dien
aangaande spoedig bekend zullen worden ge
maakt. 't Is en voor de plattelanders een
geschikt seizoen om dat alles in hunne ver
gaderingen na te gaan.
Moge de belangstelling daartoe dan in ruime
mate aanwezig zjjn 1
Wat het andere gedeelte dor opdracht van
genoemde commissie betreft, wordt in hetzelfde
staatsstuk vormeld dat de onderzoekingen
krachtig worden voortgezet. Zooals bekend,
betreft dit een onderzoek naar den oeconomi-
Behen toestand dor landbouwers, mede in ver
band mot de verschillende rechtsvormen,
waaronder de grond wordt gebruikt.
Deze Staatscommissie word ingesteld bjj
koninkljjk bosluit vud 20 Juni 1906.
Met groote voldoening zal, zegt Land en Volk,
menigeen hebben vernomen, hoe do heer
Drucker den Minister Talma heelt tentoonge
steld ter zake van zjjn houding in het geschil
over de tentoonstelling te Brussel.
Eerst heeft de Minister, om zjjn draai goed
te praten, zich beroepen op het wisselend in
zicht van zij a ambtenaren. Alsof de Kamer mot
iemand anders had te doen dan met den ver
antwoordelijken Minister zelf.
Vervolgens was, in Btryd met het anti-
revolutionnair beginsel, een nieuwe post op
de begrooting gebracht, formeel en schijnbaar
door de Regeering, maar in waarheid door
loden der Kamer.
Eindeljjk was de Minister ton slotte ged won
gen een tweedon draai te nemen en stond hp
to botoogen, dat niet zou worden beslist over
de deelneming, waar hjj een half uur te voren
hot omgekeerde had gezegd.
En de Minister kon zjjn eigen houding niet
scherper veroordeelen dan hjj deed. toen hjj
toezegde, dat bjj na de gevallen beslissing met
een behoorljjk voorbereid voorstel zou komen.
Een zoodanig voorstel heeft de kamer nog
niet gezien.
Wie zich herinnert, met hoeveel jjver, spits
vondigheid en leedvermaak de voormalige af
gevaardigde uit Tietjerksteradeel de Ministers
in hot Kabinet-De Meester over alle kleine
misvattingen beschoolmeesterde, zal hem die af-
Btrafling van Donderdagmorgen gaarne gunnen.
En curieus: ten slotte had Miniater Talma
Vrijdag zjjn redding uit eenc netelige, bjjna
onhoudbare, positie to to danken aan den heor
Drucker.
Een dezer dagen hebben wjj in 't kort mel
ding gemaakt van de, in opdracht van het
beBtuur van de Nationale vereeniging tot bestrij
ding van den woekerdoor de commissie voor
de wetgeving van genoemde Vereeniging ont
worpen Model-Verordening op de Pandjes
huizen.
Dit geschioddo op bjj hot bestuur ngekomen
verzoeken van don kant van gemeentebesturen,
om een doeltreffende regoling aan te geven,
waardoor van gemeentowogo de misbruikon
der pandjeshuizen kondon wordon bestreden.
Do coinmissio bestond uit de boeren nir Job.
J. Belinfuntc, uir Anton van Gijn, uir L. N.
Rootlenburg en mej. Chr. van Bosso.
Aan de toelichting tot do verordening is het
volgende ontleend
Do commissie *oor do wetgeving hoeft zich
by het ontwerpen dezer verordening gesteld
op bet standpunt, dat do Gomeentoradon be
voegd zjjn, in het bolang dor gemeento on van
haar inwoners, bopaulde bedrjjvon, wolko uit
geoefend worden in voor bet publiek loogan-
kelyk inrichtingen, slechts ouder bopaulde
voorwaarden toe to laten. De juistboid van dit
standpunt wordt door do jurisprudontio van
den Hoogon Raad en de beslissingen dor kroon
buiten twjjfel gesteld.
Bjj de omschrjjving van het begrip «pandjes
huis" is het gebruik van juridische termen,
die tot ontduiking zouden kunnen leiden ver
meden en alleen het oog govesligd op de
reëeie, wezonljjke elementen van het pandjes-
huisbedryf. Het bunkierabedrjjf is aan de wer
king der verordening onttrokken. Zorg is ge
dragen voor de noodige waarborgon, dat bot
bedrjjl niet wordt uitgeoefend door personen,
die zich aan misbruiken schuldig makon dat
bjj de inrichting van het pandjeshnis aan
eischen der hygiëne wordt voldaandat bet
publiek geen gevaar loopt er te worden afge
zet en precies op de hoogte is van de tarieven
en voorwaarden van den pandjesbaasdat bet
pandjeshuis niet dienstbaar wordt gemaakt
aan het bevorderen van drankmisbruik, hazard
spel of ontucht; dat de bezoekers van bet
pandjeshuis er ook niet op andore wyzo in hun
nadoel kunnen worden geëxploiteerddat op
de pandjeshuizen en de verrichtingen hunner
houders in verband met hun bedryf denoodige
controle der" politie is dat aan hot uitoefenen
van het bedrjjf door overtreders van de bepa
lingen der verordening een einde wordt ge
maakt. Door de noodige strafbepalingen wordt
de naleving der voorschriften van de verorde
ning verzekerd.
In afwachting van een wotteljjke regelirg
an het pandjeshuisbedryi is het zeer wen-
scheljjU, dat reeds thans door de gemeente
besturen verordeningen worden gemaakt in
den hier aangegeven geest.
Dat men tot dusver van gemeentewege'niet
verder ging en do pandjeshuishouders niet ook
in hun voorwaarden en tarieven aan banden
legde, vond zjjn grond in de vrees, dat men
hierdoor in atrjjd kwam met ons Burgerlyk
Wetboek, dat geen grens stelt ten aanzien van
het bedingen van rente by geidleeningon.
En dan licht het bestuur als zjjn meoning
e, dat de gemeenten wel in staat zjjn het
pandjeshuisbodryf ten aanzien van de tarieven
en voorwaarden, waaronder geld wordt vor-
strekt, aan banden te loggen, zonder in strjjd
to komen met ons B. W.
Het bestuur spreekt ten slotte den wonsch
uit, dat woldra in vele gemeenten van ons land
het initiatief moge genomen worden tot het
invoeren van deze verordening, welke de mis
bruiken der pandjeshuizen niet maar in naam
doch inderdaad bestrjjdt.
groot, hoewel er toch na*uur!ijk niets bjj.
ders aan bol ceromoniool te «zien" was.
Op de gebruikolyke wjjzo word het
lid binnengeleid en door den voorzitter toe
gesproken, die hem herinnerde aan artikel 37
dor grondwet, waarna dr Kuyper mol heldere,
flinke stem hot eedsformulier uitsprak. In
geuiocdo kon bjj dun ook zworen, dat by direct
noch indirect de kiezers te Ommen door onge
oorloofde middelen had bewerkt. Hjj bad zo
immoia heolomaul niet gezien of gesproken.
De boor Lobman bad dit zaakje voor hem
opgeknapt.
Aan gelukwenschende begroetingen ontbrak
bot don heer Kuyper niot. liet eerst werd bjj
door den heer Van Nispen gefeliciteerd,
daarna door den hoer Van Wynbergen, on zoo
kwamen aohtóroónvolgens alle leden dor rech
terzijde hunne opwachting bjj den leider uiakeu.
De beer Troolsf.ra was do eerste der lmker-
zydo die hein verwelkomde. Voor den leider
der sociaal-democraten is uit een politiek oog
punt de komst van dr Kuyper dan ook wel
een folicitatio waard
Langzaam, onder weg hier en daar een
praatje makend, stak dr Kuyper naar links
over, waar de oude bekenden hem byzonder
hartslyk welkom heetten en de nieuwe figuren,
voortgekomen uit de boo/.e stembus-actie van
1905, zich aan hem voorstelden.
Naar den heer Van Kol, die uit zjjne tal-
rjjke Indische dossiers allerlei belangrykheden
over de irrigatie stond (e vertellen, scheen
niemand te luisteren.
Op zün terugweg naar de rechlorzjjde was
dr Kuyper haast, ouder gewoonte, naar de
ministerstafel geloopon, by vergissing, want het
koord, dat het bek van het analytisch verslag
met de uiinisterstafel verbindt, en dat bjj niet
versperde hem den weg. Dit incidentje
verwokte algemeeno hilariteit.
Eerst bjj zjjn tweeden ommegang rechts
word bjj vorwelkomd door mr. Lobman, die
bjj de installatie nog niet aanwezig was. Later
bracht de heer Lohman dr. Kuyper een bezoek
terug, toon doze, naa9t den beer Van Citters
gezeten, naar den hoer Van Kol «luisterde."
Geruimen tjjd blevón toen deze beide machtige
coalitie-vorsten in druk gesprek gewikkeld.
Daarna knoopte dr. Kuyper een niet minder
langdurig onderhoud aan met den heer Goeman
Borgosius, waarbjj het zolf zoo luid toeging,
dat de aan het woord zjjnde heer Thomson tot
tweemaal toe moest verzoeken of de twee
boezemvrienden dio elkander in zoo lang
niet ontmoet hebben interrupeerde de heer
Troelatra niet elders hun gesprek zouden
willen voortzetten.
Dr. Kuyper zag er patent uit.
Zitting van Vrjjdag.
De installatie van het nieuw benoemde lid
voor Ommen, dr A. Kuyper, was natnurlyk
het moment van den dag.
Reeds geruimen tyd vóór het einde der
koffie-pauze stonden er hoopjes menschen voor
de gereserveerde en publieke tribunes te
wachten, waaronder dezelfde, bekende klantjes,
die in »do groote dagen" ouder het beroemde
Kuyper-bewind daar Btamgasten waren jeug
dige propagandisten, dominé's die zich ijverig
in de politiek bewegen, voorgangers van
christelijke vakvereenigingon, en heden zoo
waar ook alweder een katholiek geeBteljjkc.
Als haringen opeengepakt stond deze
menigte nieawsgiorigon voor do glazen deur.
Toon het bolletje weerklonk, ten teeken
dat de zitting hervat was, en de deur open
ging, had er voor dien nauwen doorgang een
worsteling plaats, zoo'n haast hadden deze
heeren en zelfs enkele dames, om binnen te
komon. Op een oogenblik was do aandrang
zoo groot, dat 't scheen alsof oen bezoeker van
reusachtige afmetingen dwars door do nauwe
lijks geopende glazen deur gedrongen werd.
Zelfs deze Goliath kon zich ter nauwernood
op de "been honden.
Of er dus liefhebbery was om hot zworen
van dr Kuyper by te wonen.
Ook in de Kamer scheen de belangstelling
Het zoeken naar een oplossing voor hot
aubsidio-vraagBtuk der BrusBelsche tentoon
stelling had het grootste deel dor morgenzitting
in beslag genomen.
De stemming der Kamer was er sedert Don
derdag niot beter op geworden ton opzichte
van Minister Talma's houding in deze zaak.
Om strjjd kwamen do hoeren Van Idsinga,
Van Karnebeek, l'latc, Van Bylandt, Lobman,
Schaper en Draoker verklaren, dat het niet
aanging om by do behandoling dor Indische
begrooting een uitspraak der Kamer uit ti
lokken over het toestaan van een snbsidib
voor Nederland op de Brusaelsche tentoon
stelling. En evenals Donderdag, deed Minister
Talma ook nu zjjn bost om uit te leggen dat
de boeren hem «niet goed bogropen" haddeD,
dat by niet met den hoor Van Bylandt één
lyn trok, dat hjj alleen in de Kamer was
verschenen om in de golegenhetd te zyn, later
met een «woloverwogen subsidie-voorstel" te
kunnen komen. enz. onz.
Het einde van dit onverkwikkelyke tentoon-
stellingsdobat was dat eenamendcmont-Schapei
om den post te schrappen, met 42 tegen 23
stemmen verworpen werd en een amendemont-
Drucker, om nadere voorstellen in overwoging
te nemen, zonder hoofdeljjke stemming word
aangenomen. De heer Drucker redde minister
Talma met dit voorstel uit een welhaast on
houdbare poaitio. Deze Excellentie, die zich
voortdurend verbolgen had getoond, verdween
na dit votum jjlings uit do Kamer.
donis" behandelde. Tor pers tribune kennen
wjj die «oude geschiedenissen" reeds van
buiten. Al héél weinig nieuws werd cr dit
jaar met de Indische Kuiner-tooverlantuarn
irtoond.
Wie geregeld gedurende een jaar een paar
Indische couranten leest, kan van te voren ten
ten bjj weten wat de heeren specialiteiten
by do begroeting te berde zullen brengen.
Ten slotte kwaui er echter één nummer, dut
afzonderljjbe vermelding verdientEr ontstond
nl. een vry heftig debat tuasckcn den Minister
Koloniën en den heer Thomson over oen
post van 2 millioen voor do verwapening dor
Indische artillerie.
Do heer Thomson was, evenals de heer
Verhejj, terecht ontstemd over hot foit, dut
der eouige toelichting dit groote bedrag
i do Kamer gevraagd werd, te meer daar
de leverancier Knipp maar ovenljes f 103.000
battery meer vroeg dun andere coucur-
rcercnde firma's en dit nieuwe geschut neg
niet eens in lndië was beproefd.
Daartegenover stelde Minister ldenburg,
litermate vertoornd, de verzekering, dat
Oorlog" en «Marine" geschut van nagenoeg
hetzelfde kaliber van Krnpp hebben betrekken
dat de uuarn Krupp «alles zegt", dat bv. de
Fransche kunonneii-iabrikant Oreusot, niet zulk
goed materiaal levert, en dat Z.tëx. verder
geen toelichtingen kon geven, omdat anders
het buitenland precies zou weten, hoeveel
ammunitie wjj in ladiö ia voorraad hebben.
Do ammunitie-levering is nl. ouder bet gckeelc
leveringshedmg begrepen.
By dezen aanval, op bet Krupp-monopolie
werd de Minister opeens zóó heftig welspre
kend, dat het eemge verwondering moest
baron. Het mag mogelyk zjjn, dat Krupp als
kanonnen-leverancier een heilige is, dat is
toch geen reden voor den Minister om zich
zoozeer op te windon.
Dr. Kuyper ging er eens op ïjjn gemak bjj
zitten, in een rustig hoekje, om dit tooneol
gade te slaan.
Maandag zal er gestemd worden over een
amendement-Thomson om den betreft'enden
post te schrappen. Wellicht komt dit in
geheime zitting, want alleen in comité-gene
raal wil de Miniater de verlangde toelichting
geven.
Ook ovor de ter sprake gebrachte «knoeie
ryen" in het Indische leger ontspon zich tas-
schen den heer Thomson en den Minister
een vry vinnig debat. Daarbjj kregon
rare zaken te hooreneen intendant, die
een schoenenfabriek, welke leveranties aan
het leger doet. commissaris is, mag toch wol
zonderling klinkci. De contracten, met die
fabriek afgesloten, gaven veel te denken. De
Minister, die do leger-autoriteiten moest ver-
digen, stond hior voor een zwaar vuur.
Maandag voortzottiug.
Bjj kon. besluit is, op verzoek, aan jhr
C. J. J. A. van Tojjlingen als lid van hot
regentencollege over het Huis van Bewaring
te Middelburg, onder dankbetuiging eer
vol ontslag verleend, en als zoodanig benoemd
mr G. J. Sprcnger, gemeente-secretarie aldaar.
Iledcnmorgon ontstond ten huize vun
den heor D. G., Molenwater, alhier, een
binnenbrandje, doordat in do keuken do vlam
van con kooktoestel in een daarop staande
pan met vot sloog.
Met hulp van de politie werd het vuur, dat
zich reeds had medegedeeld aan een deur en
een raamkozyn, gedoofd. De heer G. bekwam
bjj bet blnsschiDgswerk een paar lichte brand
wonden.
De schade ia gering.
Onder Serooskerke is heden ochtend
weer een defect ontstaan aan de duinwater
leiding, in de oude buizen, waardoor de aan-
van water te Middelburg gedurende
eenige uren uitbleef.
Onmiddelljjk zyn maatregelen genomen tot
herstelling van de breuk.
i hoer W. Korroniaus woes or op, dat te
Goos voor oenigo maanden een afdoeling is
gevormd van den Hond voor Vrouwenkiesrecht.
Welk nut zou daarnaast liobbon ccn ufdoe-
ling van de «Voreeniging", die toch hetzelfde
wil als de «Bond V' De vorming van zulk een
afdoeling zou slechts versnippering van krach
ten veroorzaken.
;vr. Jonckheer raorkto op, dat uit do ge
houden leziug niet duidulyk is gebleken, of do
Vereeniging" al of niet is voor algemeen of
'oor een beperkt kiesrecht.
Mej. Kramers vorklaardo, in antwoord op eon
on ander, dat de «Vereeniging" als zoodanig
ia voor algemeon of beperkt kiesrecht, en
deze kwestie onboslist laat.
lu verband met do opmerking van den boer
Ko;renians verdedigde mej. Kramers de oudere
rechten in ons land van do «Vereeniging"
tegenover die vnii den «Bond."
In bet verdere debat verklaarde de beer
Kloos dut oen sociaal-democraat geen lid kan
zjjn dor «Vereeniging", en dat op grond van
een resolutie, te Stuttgart door do sociaal
democratische partjj genomen, lorwjjl ds.
Sieitielmk den «Bond" verdedigde tegen de
•u4ÜK'uK*,n yan de zjjde der «Vereeniging"
Er kon te Goos voor het oogenblik geen
afdeeliug van de •Vereeniging" worden gevoimd,
daar zich slechts zes leden hebben aangemeld.
lu den nacht van Donderdag op Vrjjdag
ontstond to Y e r a e k o, door hul springen van
een lamp, oen begin van brand m de huis
kamer van een hotelhouder. De brand kon
met eenige moeite door de bewoners gebluseht
worden, vóórdat bjj uitsloeg, doch slechts
nadut bjj nog al wat scbitdo had veroorzaakt.
Het vorbrande was vorzekord.
Van 6—12 Nov. zjjn van Yeraeke
verzonden 805.000 lev rbaro oesters, voorineer
dan de holft van do soort.
De prjjzen ondorgingen weinig verandering
waren in le soort f 30f S3, 2e soort
f 14f 16 on do soort f 8f 10.
Van T h o 1 o n bleef do vorzending op de
zelfde hoogte. De vraag van Belgische zjjde
was, hoewel nog gering, iets drukker.
(Iers. en Th. Crt.)
Donderdagavond vergaderde te Krab-
bendjjke de werklieden vereeniging Onder
ling Belang. Do bjjeenkomst was niet druk
bezocht.
Verslag werd uitgebracht van de vrjjzinnig
democratische kiosrechtuieeting to s Graven-
Lage en van oene bygewoonde vergadering
van 't Zuid Bevelandsch Comité inzake land-
bouw-ongevallenwet op Zaterdag jl. te Vlake.
Op voorstel van het bestuur werd de ver
eeniging donatrice van den Bond voor Staats-
pensioneering.
Vorder werd bosloten dezen winter drie
sprekers te doen optreden over de volgende
onderwerpen: Grond wetsherziening en Alge
meen kiesrecht, StaatapenBioueering en Ar
beidscontract. Over 't eerste onderwerp zal de
heer Herman Snjjders uit Middelburg spreken
op 27 Nov. a. a.
De voorzitter en de penningmeester, de
heeren Jac. Jacobusse en I. Kurvink, werden
daarop herkozenals mouwo boBtuursleden
werden gekozen de hoeren P. Schouwenaar en
P. Dronkers. De aftredende bestuursleden van
de aideeling «Ziekenfonds", de heoron Elenbaas
en Jac. Welleman, wordon mede herkozen.
Vervolgons kwamen de Indische spec ialitei-
ten weder ten tooneole, ieder met hum spe
ciaal nummerdo heer Bog aardt met baven-
planncn voor Soerabaja waar dio heeren
Indische specialiteiten toch do durf van daan
halen, om over alles en nog wat hun «advies"
uit te brengen - do heor Ter Laan met
Indische militairo vakveroenigingen-belangen:
de heor Van Deventer met zyn «deskundige
adviseurs" en de hoor Van Kol met zjjn
eeuwige joremiades.
Met oen vorrukkeljjke naïviteit vertelde
do heor Ter Laan, dat hjj «oen oude goschie-
Het bestuur dor te Br ui nis se opgerichte
afdeeling van Het Groene Kruis bestaat uit de
heerenC. Waardenburg, predikant der Ned.
Herv. gemeente, voorzitter, G. de Jager, predi
kant der Gereformeerde gemeente, 2e voor
zitter, A. Boers, gemeente-secretaris, lo secre
taris, F. G. v. d. Borg, hoofd der O. L. school,
2e secretaris, S. Hage, landbouwer, penning
meester, Joh. Elenbaas. burgemeester en J. C.
Bolier, aannemer.
Vrydngavond was ook to Goes
vergadering belegd door eenige bestuursleden
van de Vereeniging voor vrouwenkiesrecht.
Zy had plaats in de Prins van Oranje en
werd, ovenals die te Vlissingen, gepresideerd
door mej. M. Kramers van Rotterdam, terwjjl
eveneens mej. C. S. Groot van Hoorn als
spreekster optrad.
De opkomst van ,het publiek was bevrodi-
gond.
Nadat o. a. door spreekster wus aangespoord
om als lid der Vereeniging toe te treden en
het mogelyk te makon dat een Goesohe af
deeling wordt gevormd, ontspon zich een
langdurig debat.
De keizer van China op sterven.
De ernstige tydingèn uit Peking over den
oestand van den Chineeschon keizer openen
het uitzicht op zooveel diep ingrjjpende mo-
golykheden, dat zy ten volle gerechtigd zjjn
tot een eerste plaats tusschen hot emotionee-
rendo nieuws waaraan de laatste maanden zoo
ryk zyn geweest.
Volgens bericht van Vrijdagmiddag lag do
keizer op sterven, en is hij naar de storlzaal
in do Verboden .Stad overgebracht.
Prins Tsjoen, de broer van den keizer, is tot
regent benoemd, de Groote Raad heeft in het
Paleis oon vergadering gehouden dio ook door
de keizerin word bygewoond. Maar zjj was
bljjkbaar do zware ziekte, waarvan
