MIDDELltURGSCHE COURANT. 181* Jaargang. Vrijdag 13 November, Midtlellmrg 12 November. Sprokkelingen. HET TOONEEL. Kameroverzicht. M°, 209. 1908. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k 9, met uitzondering van Zon- on Feestdagen. Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg hls voor alle plnnlson in Noderland franco pp. f 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cont. Thorm. alhier en tel. weerbericht van hot K. N, Mot. instit. te Bilt. 12 Nov. 8 u vm. 47 gr., 12 a. 53 gr., av.4 u 50 gr. Hoogste barom. stand 770.5 to Munchon, laagste 741.9 te Thorahaven. V er waolftihg tot den avond van 13Nov. meent matige Z.W. wind, zwaar bewolkte tot betrokken lucht, waarschijnlijk regen en dezelfde temperatuur. Advertontiün 20 cent por rogol. Bij abonnement vool lager. Geboorte-, dood- en alle andere familioborieliton en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50 5 elke regel meer 20 cenl. Reclames 40 cent per rogol. Groote lettors-naar de plaats, die zij innemen. Tot do plaatsing van advertentidn en reclames, niet afkomstig uit Zoo land, betredende Handel, Njjvorboid en Geldwezen, is gerechtigd het Alg**ineen Ailveileiiiie-Rureaii A. DE Ï.A MAR Az., S.7j. Voorburgwal 200, Amsterdam. Over het optreden van prof. Diepenhorst voor do leden der Vereeniging voor Wetenschap pelijke belangen te Goes schreven wjj, in ons nommer van 7 November, naar aanleiding van de ons gezonden mcdedeeling dat daarover een Btorm was losgebroken. Dit geeft de Goesche Crt aanleiding 0. a. de volgende medodeeling te doen: «Het feit waaraan de leden van A. W. B. zich geërgerd hebben, is dat zde Amsterdamscho hoogleeraar hen misleid heeft. Qjj beloofde te znllon spreken over de commune, bjj sprak echter over de tegenwoordige socialisten, anarchisten on anti-revolntionnairen. De com mune heeft hjj ternauwernood aangeroerd en iemand, die onbekend met het aangekondigde onderwerp geweest ware, zou nimmer gegist hebben, dut de heer Diepenhorst een rede hud gehouden over de commune to Parjjs. Zjjn voordracht onderscheidde zich door niets van een gewone propaganda-speech. De Voreeni- ging had dus wel degeljjk het recht den spreker zoo'n misleiding euvel te duiden. Men zou dit niet gehad hebben als de hoogleoraur gedaan bad, wat de Midd. Crt denkt dat hg heelt gedaan, n.l. zjjn gevoelen gezegd ovor de commune, maar zelfs dat liet hg na; hg heelt uitsluitend de vergadering bozig gehouden met eon aantal, dikwgls zeer kleingeestige, aan vallen op do socialisten en anarohisten en een vorheerlgking van de anti-revolutionnaire part jj. Laat de Goesche vereeniging nu ook ooub een Gorter öf Van der Goes doen optreden, adviseert het Middelburgache orgaan, dat niet weet hoe eenzelfde voorstel, door oen der leden ingediend, verworpen werd, omdat het bestuur meende dat «dit velen leden niet aangenaam zou zgn". Of 't velen leden aangenaam was dat men reeds voor de derde maal een professor van de Vrge Universiteit liet optreden kwam bg het bestuur niet op. H6t uitnoodigen van een socialistisch spreker achtte de voorzitter niet in hot belang der vereeniging. In hoeverre deze booordeeling juist is, zullen we onbesproken laten, maar boven twgfel zeker is dat het schwitrmen met de Vrge Universiteit zeer veel leden tegenstaat en dat het zonder protest aanvaarden van een antire- volutionnaire propaganda-rede bg de meerder heid kwaad bloed gezet heeft." Door deze medodeeling, die wg gaarne als juiBt willen aannemen, komt het gebeurde onder oen ander licht; en daaruit blgkt dat de heer Diepenhorst eigenlgk schuld heeft en zeer zeker aanleiding heeft gegeven tot or- gornia. Wat do Goesche Crt meldt omtrent de hou ding van het bestuur en de meerderheid der op een vergadering aanwezige leden tegenover hot optreden van een socialistisch spreker was ons wel bekend. Maar die houding kwam ons Honry Kistonmaekers, de schrgvor van het Woensdagavond door hot gezelschap van Gebr. A. van Lier alhier opgevoerd Plichtsgevoel, is, in weerwil van zgn Hollandsch of misschien Vlaamsch klinkenden naam, een jonge FranBche auteur, die reeds verscheidene romans en too- neelstukken heeft geschreven, maar vooral naam hoeft verworven door hot hier bedoelde stuk. Daarin toont hg zich trouwens volop Fransch- man, want L'Instinct, zooals de titel in het oorspronkelgk luidt, is Frausch tot in merg en nieren Frausch in het echtbreuk-onder werp, Fransch in zgn vlotten dialoog, Franach in zgn boeiende actie, Fransch in de heftig heid van do harstochten, en ook Fransch door het feit dat er oen zielkundig vraagstua aan ten grondslag ligt. Want dat laatsto is iets wat in moderne Fransehe werken, tooneolstuk- ken zoowel als romans, heel veel voorkomt. We behoeven als voorbeeld maar to herinne ren aan sommige stukken van Brieux, waarin dat soms zoo vor is doorgevoerd, dat ze op een psychologische verhandeling in drama-vorm gaan lgken. Het probleem dat Kistenmaekers in L'In stinct behandelt, is het volgende Ia het instinct, het dierlgk instinct vap wraakzucht, sterk genoeg in een mensch, zelfs in een mensch van hooge wetonschappelgke ontwikkeling, om hem er toe te brengen zgn niet juist voor, en daarom drongen wg atin op herziening van hunne mooning in dezen. En wg doen dit nu te meer na de mede- deeling van onzen Goeschen collega dat men reeds voor de derde maal een pro fessor van de Vrge Universiteit liet optreden, Dit getuigt van een niet goed te keuren eenzgdigheid. En wat nu onze opmorking betreft over het slaan van politieke munt uit die voordracht door sommige bladen wat do Goesche Crt ontkent daarover dit alleen Er is verschil tussohen verslaggeven en vor- slaggeven. Maar de wgzo, waarop dit over dio lezing geschiedde door twee, eveneens te Goes ver- schgneude bladen, on vooral door een orvan, niet objectiof maar duidolgk, met opzet daarin aandikkend wat de boogleeraar zeide, en hior eu daar een opmerking tussclien voegend, kwam, dunkt ons, niet overeen mot do onpur- tgdigheid, door een verslaggever in acht te nemen. Nu de Duitsoho Keizer goodvoud zelf oenigs- zina den sluier op te lichten, welke zgn gedrag tgdens den Boerenoorlog omgaf, acht Het Vad. het belangrgk uit do nagelaten herinneringen van een Nederlandsch diplomaat eenigo aau- teckeningen te oponbaren omtrent do houding van den Keizer ten opzichte van ons land. Het blad doet dit in een opstel, getiteld Keizer en Koningin. Na herinnerd te hebben dat indertgd Mi nister De Beaufort, onder den druk van vor- schillende op hem gerichto aanvallen, meende de hem bekende welwillende gezindheid onzer Koningin ten opzichte der stamverwante Boe ren te moeten aanwenden om Hare Majesteit tot een stap te bewegen met conetitutioneole usantiën niet volkomen overeenstemmend, nl. tot oeno rechtstreeksche schriftelgke bemid deling bg don Duitschen monarch ten gunste van Kruger, schrgft het blad: »Dat deze tot niets leidde, heeft de uitkomst bewezen. Te betreuren blgft het, dat do Mi nister, kennis dragende van hetgeen vooraf ging, dit niet voorzien heeft, in welk geval de Koningin dit echèc bespaard gebleven zou zgn. Had echter de rechterzgde aan De Beaufort verweten van niet genoeg voor de Boeren te verrichten, on b.v. de Nederlandsche vlag niet te Lorenzo Marquoz te doen salueeren, ICuy per's ministerie was niet veel gelukkiger in wat het voor de Boeren uitrichtte, en onder vond op zgn beurt dat De Beaufort moeilgk meer had kunnen doen dan hg deed. Ten laatste greep Kuyper's inmenging in de Transvaalcrisis plaats. Hoe men die ook beoordeele, men vergefce niet dat ook de toen malige Minister van Buitenlandsche Zaken zich in de diplomatie vreemd gevoelde, en dat, toen Kuyper hem trachtte te bewegen om dat zelf to bekennen, de Minister, gesteund door zgn secretaris-generaal en zgn chef de cabinot, niettemin op zgn post meende te moeten blgven. ergaten vgand te laten doodgaan wanneer hg diens leven kan redden Het antwoord, dat Kistenmaekers daarop geeft, is dat het plichtsgevoel ten slotte toch dat wraakinstinct overwint. Dokter Bernou, die eerst vol wraakzucht weigert don zwaar ge wonden minnaar van zgn vrouw te helpen, en hem zelfs uit het huis wil werpen, voelt, als hg tegenover den gewonde staat, ondanks zichzelf den doktor weor in zich opkomen, die zich aan het werk zet om te doen wat noodigis. Nu moeten we ronduit verklaren, dat de op lossing van zoo'n probleem op het tooneel ons heel weinig kan schelen. Hetgeen men in oen tooneelstuk voor oogen krggt, is uit den aard een te bgzondor, zóó bedacht geval dan dat men er een algemeene conclusie uit zou kuiinon trekken. Wanneer we in den schouwburg zitten, dan is onze aandacht vooral gericht op hetgeen er met de personen voor onB gebeurt. En wan neer dan, zooals hier in het begin van het tweede bedrjjf, de twee broeders Bernou, mid den in een spannende situatie, gaan redenooren over de kracht van het instinct, dan hindert ons dat als een onnoodige vertraging in het verloop van het verhaal. Maar laten we er dadelgk bg voegen, dat dit ook het eenige tooneel was, waarin dat plaats heeft, want Kistenmaekers is ten slotte toch vóór allcB dramaturg gebleven. Over het algomeen heeft hg zgn probleem naar achter geschoven, en zgn volle kracht Dit had ton gevolge, dat Kuyper 1111 zelf ingreep in Buitonlandsche Zaken, op oene wgze, welke hom onder geen andor Minister gelukt zou wozon. En toen had, ten huizo van den Neder- landschon gezant te Purjjs, de conferentie plaats tussohen Kuyper en lord Rcay, den vernuftig gokozon Britsehen bemiddelaar, waarop de be kende nota's beraamd zgn, welke aan den weer stand der Booren den laatstcn slng toebrachten. Do geschiedenis der Transvaal bad intus- scbon baar nasleep. Do Keizor, waarnomond hoezeer do ontstemming ovor Duitschland's houding in Engeland gestegen was, werd bovreesd voor een EuropooBcben oorlog, en oordeolde hot ia dat geval onvenujjdeljjk, do Ncdorlandscho havens te moeten bezetten. Toen nu do Japanscbo oorlog uitbrak, schreef de Keizer aan do Koningin oen brief, waarin hg aankondigde zich zeer noode verplicht te zien om zgn voornomen ton uitvoer te leggen, indien niet Nederland zich onverwgld m staat van tegenweer tegen Engeland wist te stellen. De Koningin, ten zoorste ontdaan, deelde den minister Kuyper den dreigbrief moe, waarop Kuyper bot wenscbeJjjk geacht Lqpft eenige versterkte plaatsen in orde te doon brengen- Do groote fout, welko hjj hier echter beging was, dat bg het onnoodig oordeelde do Staten Generaal' van den ernstigou toestand mododeo- ling to doen en autocratisch to werk ging. Gelukkig namen de zaken haar keer. Maar eene min of meor stroeve verhouding tussclien Keizer en Koningin was achtorgo- bleven. Teneinde nu zgne toenmalige houding in Nederland weder goed te maken, heeft de Keizor de Noordzee-entontc alp een bgzonder geschenk aan onze Koningin op zgu bozook te Amsterdam aangeboden. Ovor de waarde van dat geschenk heelt de bovenbedoelde Nederlandsche diplomaat het onnoodig geacht zgne meening te zeggen, masr do houding des Keizers is liem als eon voor worp van bezorgdheid ton einde toe bggeblcvon." Zitting van Woensdag. Na den drukkeu dag van gisteren, heden oon doodelgk vervelende zitting dor Kamer. Do zaal akelig leeg, tribunes eveneenB, alleen de Indische specialiteiten in actie. Brave, stoere werkers in den Indischen papier-winkel, kennende van binnen en van buiten de circa 1000 pagina druks, welke, als «toelich ting" der Indische begrooting zgn rondgedeeld. Jammer maar, dat er geen goede sprekers onder zgn. Zg praten al hun collega's de zaal uit, waarbg vooral de oude heer Van Karae- beek profiteerde, daar bg nu geen labt had van do babbelaars in zgn nabgbeid en onder do redevoeringen der heoron Bogaardt en Van Deventer rustig zgn middagdutje kon doen. Zeer terecht mankte de Minister van Kolo niën de opmerking, dat hg 't betreurde ge dwongen te zgn over allerlei onderwerpen te moeten spreken, die buiten zgn speciale oplei ding liggen. Zoo moest Z.Ex. heden vragen beantwoorden betredende do rechtspleging in Indië, de onteigening van particuliere lande- rgon op Java, rietbranden in Bezooki, oplei ding van ambtenaren bg hot Binnenlandse Bestuur, opiumpacht, industrie op Java, en wat al niet meer door do Indische «speciali- gewgd aan het ontwikkolen van de toestanden tot de situatie die bg ten slotte noodig heeft. En dóirin is hg goed geslaagd. We'schreven roods dat het stuk boeit. In de opeenvolgende tooneelen zit climax; er laait nu en dan een felle hartstocht doorheen, en al zgn sommige gebourtonissen niet van gezochtheid naar krasse effecten vrg te pleiten, ze leiden toch tot spannende dramatische tooneelen. .Maar het is alles met helle kleuren tegen elkaar gezet; werk in half-toon geeft Kisten maekers niet. En soms waren die kleuren ons te hol. In enkele der grootste tooneelen, wan neer de hartstocht hot hoogst opsloeg, dan knapte bg ons do draad, en zaten we ineens nuchter naar die heftigheid te kgken en te luisteren. We volgden het stuk ook voornamelijk met ons veratand. Slechts nu en dan werd even het gemoed aangeroerd, en dan niet eens in de groote tooneelen. lu ieder geval is hot eon mooi speelstuk voor de vortooners, on movrouw Van Lier Cuypera als Cecile Bernou, Bouwmeester als haar man en Louis do Vries als haar zwager, hebben alle drie prachtig spel te zien gegeven* Te oordeelen naar afbeeldingen, welke we zagen van den acteur dio do rol van Jean Bernou te Pargs creëerde, hoeft dio in zgn uiterlgk meer don materialistiachen kracht-mensch te zien gegeven dan Bouwraooster deed, toiton" to berde gebracht word, tolken jare van voren-af-ann. Da Bninuuolkunip bracht natuurlgk weer »de opium" in het debat, zjjn eouwigdurenden «geeael" en «vloek". Do Minister beloofde even natuurlgk zgn beat to znllon doen, zoo inogelgk, dit kwaad te genezen. Als blgk van 's Ministers groote belangstelling znllon twee Noderlandacbe afgevaardigden liet internationale opium-con gres te Pnrgs gaan bgwonen. De lieer Van Kol nam de suikerindustrie bg de horens, wgzende op tal van z. i. groote misbruiken. Do hoor Van Idainga tupto uit hetzelfde vaatje, hoeft speciaal het oog op de riotbranden, die z. i. opzettelgk daar 111 Bezooki worden ontstokon en waartegen dus afdoende maat regelen dienon te worden gonomon. Z. Ex. verzekerde hierop alle aandacht ge vestigd te bobben, daarbg de opmerking ma kende, dat werkelgk die rietbranden door kwaudwilligon worden veroorzaakt, die, vol gens dou lndiscben kanaelurg-stjjl, ^voor ge- pruatoerden arbeid op ontactvolle wgze wor den uitbotuftld." Wg, gewone iuenschon, zou den zeggen te weinig loon krjjgen eu daarom don rooden baan laten kraaien. De booren Bogaardt en Van Deventer be spraken lang en breed verschillonde fouten, door bon ontdekt, in de opleiding tot Oost- Iadiscli ambtenaar. Z. Ex. kan bun geen geljjk geven, doch zeide overweging dier gemaakte opmerkingen toe. Met onuitputtelijk geduld hoorde de Minis ter al deze «rodevoeringen" aan, docli verder don wat de heer Van Kol noemde «de hoffe lijke overwegings-fortnule" kwam Z. Ex. niet, zelfs niet toen do geachte afgevaardigde voor Enschedé fraaie plannen ontvouwde voor een tiental industriën, op Java te beginnen. Een uitvoerig ontwerp voor een papier- en tapioccafabriek werd in de gauwigheid even «toegelicht". Echter zonder succes, want de Minister verklaarde, dat de afzet in Indië zelf voor een kleine papierfabriek niet voldoende ia. De heer Van Kol betwijfelde dit, waarop de Minister antwoordde, dat bjj zou «overwe gen" Een grappig debatje ontspon zich o\ r de doodstraf, naar aanleiding van bet ophangen van 12 Inlanders te Patti. Mr Van Deventer klaagde over gebreken in de rechtspleging, omdat deze boosdooners «op de stukken" waren ter dood veroordeeld, lljj bepleitte afschaffing van do doodstraf, welke voor den Inlander toch geon afschrikwekkend karakter draagt. De MiniBtor kon dit niet toegeven,bewerende, dat bot met dood straffen een recht dor over heid is, haar door God geschonken. Dit kon mr. Van Deventer op zjjn beurt weor niet toogeven, en hjj toonde onder^ aan haling van allerlei teksten aan, dat aan dit recht b. v. ten tjjde van Kaïn en Abel niet zoo streng de hand gehouden werd. Kaïn toch was heolemaal niet ter dood veroordeeld, werd zelfs do stamvader van een zeer eerbiedwaardig geslacht. Do Minister merkte echter op, dtor om streeks do tjjden van het Paradjjs nog geen bnrgerljjko rechters waren, om Kaïn te ver- oordeelon. Deze had zich een humaner «kop" gemaakt en zoo was ook zgn geheele figuur. Daardoor werden aan de eene zjjde de verwjjten van de vrouw aan don slachter-chirurg minder gemo tiveerd, maar werd aan de andore zjjde hot slot, het tóch verzorgen van den gewonde, waarachjjnljjker. Maar mooi, scherp gekarakteriseerd, wqb zjjn 8pol van bot begin tot het eind. Dat on machtige verdriet van den man die niet hui len kan, omdat bjj het nooit gedaan heeft, was prachtig. En in de tooneelen van gewel digen drift wist hjj zich voor overdrjjving te behoeden. Als altijd was mevrouw Van Lier overtui gend waar als de hartstochtelijk liefhebbende vrouw. Was zo in het begin, in de zenuwach tige agitatie, wat weinig genuanceerd, later toen ze tegenover haar man stond, beurtelings wanhopig smeckead en hem bjj zjjn weige ring ovorstelpend met verwjjten, waB haar spel in de hoogste mate boeiend en mee- sleepend. De rol van den broer van den doktor merkwaardig gonoeg verse,bjjnt de minnaar, om wien het heelo stuk draait, in hot geheel niet op hot tooneel was in handen van Louis do Vries, die onze waardooring aldwong, èn door _de ongedwongen uitbeelding van deze jongere figuur, jonger altbanB dan we in lan gen tjjd van hem zagen, èa door zjjn stille spel, duideljjk en toch niet overdreven, bjj de heftige tooneelen die hjj bjjwoondo. Het slot van dit debat, was dat de Minister beloofde lo «overwegen" in hoeverre met de eiscbon der humaniteit in deze rekening kon worden gehouden. Morgen voortzetting met de behandeling van het «onderwjjs." Nog deze week moeten do besprekingen ovor de Indische begrooting ten einde loopen. Nederland en Venexnela. lngevolgo kon. besluit van 10 dezer wordt bet pantserachip De Ruijter 21 Nov. a. s. te Willemsoord in dienst gestold mot aanvanke lijke bestemming voor don dienst vau Weat- lndie. Het bevel is opgedragen aan don ka pitein ter zoo G. F. Tjjdeman. tfWEEDB KAMER. Bljjkens bet nfdoolingsverlag ovor de be grooting van financiën word van gedachten ge wisseld over do redenen van intrekking van het wêtiion t worp Jbotrck kei jjk den onderhand- schen verkoop van een deel van liet zg. «Eiland" te Vliasiugen aan do Maat schappij De Schelde, lu verband met den ulge- meenen wensch dat do Nederlandsche schepen in het vnderluitd worden gebouwd, word het uoudig geacht do Maatschappij zooveel moge lijk tegemoet to komen in hot uitbreiden van do afmetingen barer terreinen. Voorts werd door sommige leden gewezen op de vermindering van afzet van onze oosters en mosselen oyer de grenzen ton gevolge van maatregelen, in bet buitenland geuomon. De ltegeering behoort al bet mogeljjke te doen om den goeden naam der producten vuil onze oeBter- en mosselvisscherjjen in hot buitonland te bevorderen en voorts om bet gevaar vau verontreiniging van drinkwater tegen te gaan. Aanbevolen werd t> verlegging der sluis ta Bruinisse en kwijtschelding ovor het afgo- loopen jaar of vermindering van pacht voor de schaaldier porceolen; door eukele leden werd gewezen op min gewonsohte toestanden bjj de verpachte vissoborjjen op Rijksstroom. Afwjjbing van den regel, gesteld bjj art. 241 Gemeentewet. Er is een wetsontwerp ingediend om aangezien in don financioelen toestand van de gemeenten V1 i u s i n g en, Hellevoetsluis, Den Helder eh Vlieland niet een zoodanige wjjzi- ging ten goede kwam dat aan verlaging of afschaffing van de aan haar toegestane accijns heffing op het gedistilloerd kan worden ge dacht aan deze gemoonten toestemming te verle?nen opnieuw voor een tjjdperk van 3 jaren met de accjjnshoffing tot het tegenwoor dig maximum voort te gaan. Dit maximum bedraagt voor Vlissingen f 17.50, voor HellovoetsluiB f 9, voor Den Helder f 15 en Vlieland f 12.50, alles per hectoliter, ad 50 percent sterkte. Naar aanleiding van de vragen van den heer Vah Doorn, in verband met den bouw van de drie nieuwe booten der Zeeland, is door den minister Bevers geantwoord, dat. wjjl door de regeering herhaaldelijk en nog onlangs bjj de maatschappij Zeeland er op aangedron gen is dat de bouw der booten hier te lande zou geschieden, het niet is te verwachten, dat een herhaling van dion aandrang eenigen tin- De heer C. Specht was verdienstelijk als Latriquet, vooral laterin het begin was hjj te onduideljjk. Aan hot slot moest er vie: maal gehaald worden. Als naspel kregen we een voordracht door Bouwmeester van De Werkstaking, hot overbe kende gedicht van Coppée. Het heeft ons tamoljjk koud gelaten. Het is ook al oen oudje. En tegenwoordig denken we zoo heel anders over die kwesties, zien we ook zoo heel andere dingen in de werkeljjkheid gebeuren, dat we dit relaas van den ouden werkman niot meer als waar kunnen gelooven. Maar wat we wol bewonderden dat was het geen Bouwmeester van zoo iets maakt. Zin voor zin had zgn juiBte nuance. En hoewol hg heel sober was in zgn gebaren, werkte zjjn voordracht sterk op de verbeelding. Hg had ook een mooi type van den oudon werk man gemaakt. Het publiek, dat op den eersten rang niot talrjjk was, riop hem na die voordracht twee maal terug. Tegen Zondag 29 Nov. on Dinsdag 1 Dee. wachten one/fen Ideaal echtgenoot van Oscar Wilde en Hamlet van Shakespeare, op te voeren door De Hagespeleri.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1908 | | pagina 1