MIRDELRIIRGSCHE COURANT.
l it Jaargang.
Donderdag
12 November.
Middelburg 11 November.
DE WIND DRAAIT.
Kameroverzicht.
Dü Stad en Provincie.
H°. 268
1808.
Dezo courant verschijnt dagelijks, mot uitzondering vnu Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowol voor Middelburg als voor allo planlsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tel. weerbericht van het K..N, Mot. Instit. te-Bilt.
11 Nov. 8 u vm. 34 gr, 12 u. 42 gr., av.4 u 10 gr. Hoogste barom. stand 770.4 te Brealau,
laagste 752.1 te Malinhead en Valontia. V.erwaolitmg tot den avond van 12Nov. zwakke
tot matige Z. tot Z.W. wind, toenemende bewolking, weinig of geen neerslag, Btjjging van temp.
Advertontiën20 cent por regel. Bij abonnement voel lagor. Geboorte-, dood- en
alle ander.) familieberichten en Dankbetuigingen van 1 7 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar do plants, die zij innemen.
Tot do plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Adverfeufie-Bnrean A. I>i: I,A
HAK Az., \.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam
Bij deze courant behoort een bijvoegsel.
De opgaaf van den 'spoordienst komt in
dit Dommer voor op de gebruikelijke
plaats.
Dr. Kuyper heeft voor Ommen aange
nomen en zal op nieuw zijne intrede in de
Tweede Kamer doen.
Dat is op zich zalf roods ccn gewichtig feit,
dat w|j met ingeuomenhoid begroeten.
De leider der Calvinisten kan dus in
onze volksvertegenwoordiging zijn stem wefir
doen hooren en voor het standpunt en de
beginselen dier fractie onder de rechterzijde
een pleidooi blijven leveren.
Wat ons vooral ook zijn optreden tbans
zoo belangwekkend maakt, na al de moei
lijkheden die er zijn geweest tusschen hem
en andere leiders van bijna dezelfde, anti-
vrijzinnige richting, is wel zijne verklaring,
aan den voorzitter der Centrale Antirevo-
lutionnaire Kiesvereenigingen in het district-
Ommen afgelegd, dat hij niet in do oppo
sitie behoeft te zijn tegen het Ministerie-
Heemskerk.
Dr. Kuyper is teruggekomen van zjjn
standpuntvan de laten wij het zoo eens mo
gen uitdrukken, do „dwalingen zijns weegs".
De Memorie van Antwoord der huidige
regeering op het voorloopig verslag van de
Tweede Kamer heeft hem bekeerd.
En in dat antwoord wordt verzekerd dat
hot zich niet bewast is van eonig verschil
van strevon met de beide vorige Kabinetten
der rechterzijde (Mackay en Kuyper) en
zich op hetzelfde standpunt plaatst als deze.
Vooral wijst het er op dat het volgens zijn
meening geen grond hoeft gegeven voor de
onderstelling dat het een eenigszins andere
schakeering der partjjen vertegenwoordigt
dan het Ministerie Kuyper, en de princi-
pieele onderscheiding tusschen de christe
lijke beginselen en die van daaraan tegen
overgestelde richtingen had losgelaten.
Maar en nu komt het eigenaardige
het wil van geen antithese weten, wel van
een these, een atelïing, dat geregeerd moet
worden volgens de regelen, door God ge-
Bteld.
Ons dunkt dat dit .toch wol eeu aanmer
kelijk verschil is.
Juist het verkondigen der antithese was
voor de trouwe volgolingen van dr. Kuyper
het zuurdeesem, dat volgons hen alles moest
doordringen.
En al gevoelen wij meer voor het stand
punt van het tegenwoordige kabinet, dat
een algemeen beginsel verkondigt, niet zoo
soherp het volk scheidend als de antithese,
waar blijft het in ieder geval dat het ka
binet van 1901 die antithese tusschen ge
loof en ongeloof vooropsteldedat daaraan
ook meededen leden van het ministerie-
Heemskerk, zoo o. a. de heeren Talma en
Kolkman, die vaak op hetzelfde aambeeld
sloegen, en dat er dus van een frontver
andering wel degelijk sprake iswat dit
kabinet looohent.
En stellig zullen de meeste strenge Cal
vinisten zioh daarbij niet kunnen neerleg
gen, zich houden aan en strijden voor het
idee, door dr Kuyper als Minister ver
kondigd.
Hij zelf moge nu gunstiger oordeel uitspre
ken over het „in onvoorzichtigheid geboren"
kabinet, zooals hij eenmaal het tegenwoor
dige noemde, die verandering zal, zoo ver
standig zijn velen zijner volgelingen ook
wel, voor hem meer zijn een uiting
van politiek beleid, geboren nit de nood
zakelijkheid der omstandigheden, dan rus
tend op ernstige overtuiging, althans deze
eenigszins verloochenend.
De politieke wind is aan hot draaien
voornamelijk met het oog op de vorkiezin-
gen in het aanstaande jaar.
Toch zijn er die zioh daardoor niet laten
bewogen tot inconsequenties, maar vast
houden aan hun beginsel, dat nu, zoo
merkt men reeds van die zijde op, verwa
terd wordt. Daardoor toch zou liot niftt,de
christelijke staatkunde gedaan zijn.
Opmerkelijk zijn, mot hot oog op bot
schrijven van dr ICuypor naar Ommon, do
mgste redenoeiingon in De Standaard ovor
dezelfde Memorie van Antwoord.
Daarin word eerst nog oenige reserve in
acht genomen, geschreven over de slappe
houding van 7 het Kabinot-lioomskerk en
nog dit opgemerkt
We lafen nu daar, of verdediging van
het gebeurde in Dee 1907, van de verklaring
van 10 Maart jl., en ook het spelen mei
these en antithese, niet zekere zwakheid
blijft verraden. Doch hierop kan bij hef
openbaar debat bader worden teruggekomen
we twijfelen niet, of het Kabinet zal
dan wel toonon nog heel wat meer stanl
in 't bloed te hebben, dan enkele phrasen
soms nog zouden doen vermoeden."
Hierop wijst vooral De Tijd, niet met
ingenomenheid.
Door die opmerking van den schrjjverin
De Standaard dezelfde die in Ommen
zoo zeer zijne ingenomenheid betuigde met
de tegenwoordige regeerders aan de groene
tafel toont hij aan die antithese nog te
hechten en wordt onze bewering hiervoren
bevestigd.
Daarin schuilt volgens hem toch het
staal, voor het bloed zoo noodig.
Maar in het nommer van heden, Woens
dag, klinkt or weer een andere loon daariB
tracht dezelfde schrijver het eerst geschre
vene te verzachten en heet het
Maar wat vooral er bjj ons antirevolution-
naire volk in zal slaan, is dat het Kabinet
verklaart, dat hot er niet aan denkt het stem
busprogram voor 1909 gegovon te hebben. Dat
een Regeeringaprogram voor de nieuwe periode
er eerst kan komen, als die nieuwe periode
er ia. En dat het stembusprogram uit de actie
van het kiezersvolk zelf moet opkomen.
JuiBt in verband hiermee mag men er zich
onzerzijds in verbljjden, dat het Kabinet niet
temin toonde sympathie te hobbon voor wat
in onze kringen als van zelf naar den voorgrond
schoof. Het Kabinet heeft sympathie voor
kiearechtuitbreiding, voor kiesrechtüitbreiding
met Grondwetsherziening, voor kiesrechtuit
breiding in den zin van het gezinshoofden-
kiesreght, onder uitsluiting van het Algemeen
Stemrecht.
Het Kabinet is bezig voorstellen van wet
in gereedheid te brengen voor verplichte ver
zekering.
Het ia, evenals wjj, van oordeel dat het
vraagstuk van het Bjjzonder onder wjj a vol
strekt nog niet definitief is opgelost, en denkt
over het gewjjzigd t/me-rapport niet ongunstig.
En eindeljjk, het wil, evenals wjj, een
tarieiregeling, die fiscaal meer opbrengt,
om de kosten van de verplichte verzekering
te dokken, on tegoljjk zóó is ingericht, dat
onze nyverheid er door kan opbloeien, en de
nationale arbeid er bjj winnen kan.
Al blijven er dan nog enkele nevelen hangen
die de openbare discussio zal moeten doen
opklaren, het uitzicht is althans geopend, dat
er vruchtbare saamwerking zal kannen zjjn,
saamwerking ook b|j de stembus."
Wij twijfelen niet of dr Kuyper zal bij
de algemeene beraadslaging alles beproeven
om die nevelen te doen optrekken.
Dat is in zijn belang, in dat van zijne
partij, van allen die hem nog met hart en
ziel zijn toegedaan.
Dan alleen toch zal hij in Btaat zijn zijne
en hunne verdere houding togenover liet
Ministerie te bepalen en te overwegen of
hij goed deed zich door eene Terklaring te
binden als do door hem tegenover zijne
kiezers te Ommon afgelegde.
En voor de linkerzijde heeft dit ook
groote waarde.
Zij lean dan tevens, elke groep daarvan
voor zich zelvon, omtrent hoofdpunten van
beleid voor 1909 bepalen het standpunt, dat-
zij tegenover hot Ministerie-Heemskerk zal
aannemen
Hare eigen voormannon, o. a. die dor
Vrijzinnig-Democraten, zullen zioh zeker ook
zeiven wol beijveren om die klaarheid te
bevorderen, maar oen gedachten wisseling
onder de vriendou of bovrienden is menig
maal nog leerzamer dan die onder
standers.
Eone grondwetsherziening is onze partij
welgevallig, mits wjj weten wat men dom
mee bedoeltof inon dnurbjj iu die wet al
of niet zal neerleggen bepalingen omtrent
het algemeen kiesrecht wat wij wensehen-
of andere die dit onmogelijk mnken.
Eone tariefregeling, aansturende op be-
iherming, kunnen wij niet aanvaarden.
Mot belangstolling verwachten wij do toe
zeggingen omtrent dio en andere punten.
Maar evenzeer zioh wjj mot, dunkt ons
gewettigde, nieuwsgierigheid tegemoet wat
dr Kuyper zal verklaren om zijne frocts-
veranderiug tegenover het Kabioet te ver
dedigen. Die toch is, naar onze meeniug, oen
iler zeldzaamste gebeurtenissen op politiek
gebied in don kuisten tijd, evenzeer als
de knieval, die jbr A. F. de 3avornin
Lobman, de Goesche afgevaardigde, onlangs
voor hem heeft gedaan.
Het is alles politiek, on nog eens politiek
maar niet van do beste, de edelste soort.
Integendeel, wij staan bier voor een
weerzinwekkend, onoprecht en onzedelijk
fedoe.
Zitting van Dinsdag,
la een werkeljjk schitterende redevoering,
die ongeveer drie en een half uur duurde en
onafgebroken de aandacht der Kamer boeide,
heeft de Minister van Koloniën het Indische
regoeringabeleid in hot algemeen en in het
bjjzonder de Atjeli-politiek verdedigd.
Tegenover de met zooveel overtuiging door
de heeren Van Kol, Thomson en De Stuers
aangevoerde argumenten, dat wjj in Atjeh niet
op den goeden weg waren, noch zjjn, stelde
de heer ldenburg met even groote overtuiging,
gestaafd door al wat de officieele gegevens
maar aan argumenten konden verschaffen, zjjne
meening, dat wjj daar wel op den goeden weg
zjjn en dat de gebeurtenissen, die tot het ont
slag van generaal Van Dealen, als gouverneur
van Atjeh, hebben geleid, noch een blaam op
dezen opperofficier werpen, noch op den Gou
verneur-Generaal, die voor het beleid van den
heer Van Daulen verantwoordelijk was.
Hier stond dus overtuiging tegenovor over
tuiging geloof iu officieele gegevens tegen
over geloof in niet-officieele gegevens. Daar
zonder twjjfol deze verdediger der officieele
Indische waarhoid zjjn rodevoering in alle
opzichten pakkend wist te maken, haar in
een schoon kleed stak en zjjne argumenten
zoo ter juister plaatse wist aan te brengen,
dat zjjne verdediging ook tactisch en pole
misch voortrefl'oljjk genoemd mag worden, is
't te begrjjpen, dat de Kamer al heel gauw
volkomon onder don invloed zjjner woorden
kwam en Z.Ex. woldra gemakkei jjk het veld
De replieken, dio tot laat m den avond
duurden, bewezen dan ook, dat door 's Minis
ter's rode hot onderwerp uitgeput was.
Do hoer ldenburg wist de bezwaren tegen
hetgeen op Atjoh is voorgevallen, weg te
praten; den indruk te vestigen, dat het ge
beurde zóó en niet anders had kunnen plaati
hebben, zoo dat er eigonljjk weinig steekhou
dends tegen in te brengen viel.
Door zjjn groote welsprekendheid en zjjn
innige overtuiging, die hij op zjjn gehoor wist
over te brengen, vostigde hjj dezen indruk zeer
sterk.
Iets anders echter is of zjjno voorstelling der
feiten wel overoenkomt mot die van hen, die
acept ach staan tegenover officieele waarboid,
officieele tegenspraken en die niet, als de
Minister van Koloniën, zooveel waarde toe
kennen aan de resultaten vanjofficieele «onder-
zookon," vooral wanneer dezo 'plaats hebben
in Judië, waar de waarheid en de officieele
waarheid dikwjjls op gespannen voet met
eikender staan.
De Minister bad te dezen opzichte heel
handig zjjn vordodigingaterrein gekozen. Er
kennende, dat er »wroodhcden" in Atjeh be-
drevon zjjn, sprak hjj toch met klem tegen,
dat het bestuur zulks »gewild" had. Verder
werden tal van booze foiten wel toegegeven,
maar onmiddellijk daaraan toegevoegd de be
wering dat dezo wellicht reeds vjjf jaar of
moor geleden plaats hadden gehad. Oolc weer
sprak Z.Ex. do meoning, dat het stelsel Van
Houtuz «paaificatie" zou booogon 1 De heer
Van Heutsz stroofdo naar »onderworping", en
dit doel werd bereikt. Toen Gouverneur Van
Daalon optrad, moest de >pacifieatie" ter hand
genomen worden, en nu is gobleken, dat de
heer Van Dualen hierover geheel anders dacht
dan do Gonverneur-Genernal Van HeutBz.
Vooral kwam dit nit bjj de behandeling der
Hooiden.
De Gouvernour Van Daalen stelde geen ver
trouwen in deze Hoofden de heer Van Heutsz
nnclit daarentegen juist, dat de pacificatie"
hot in die Hooiden goateldo vertrouwen
i berusten. Een principieel verschil in bo-
leids-inzicht dus, dat do Gouverneur-Gonorual
eerst recht duidelijk ia geworden, toen dor.e
porHOonljjk in Al joh oen onderzoek instelde
in met moeite in do verschillende onderhoo-
-jgheden van dio Hoofden vernam, hoo zjj
gekneveld on soma nnahandeld werden.
^ie duur de apt!, waarom de ministrioule
verdediging draaide het hoofdpunt, dut
telkens nunr voren werd geschoven en dut
tevens do officieele verklaring gaf, boe bet
ulk een lioogloopfand voracbil tusschen
deze liooge Indische autoriteiten was gekomen
Onopgehelderd bleef échter het feit, hoe 't
igcljjk was, dat de heer Van Heutsz eerst
pCrsoonljjk eeu onderzoek ter plaatse moest
instellen om deze z. i. verkeerde behandeling
Hooiden gewaar te worden het feit, dat
Atjeh dus nog altjjd bestuurd werd naur de
regolen van bet »verzet"-brekeD, terwjjt dte
periode officieel reeds plaats gemaakt had
ior de »pasaifieatie"-periode.
Zon de heer Van Heutsz dan nimmer ge
durende die twee en een half jaar, dat de
heer Van Daalen Atjeh bestuurde, gehoord
hebben, dut deze Gouverneur dje Hoofden
wantrouwde Op de vraagof ile heer Van
Daalen in 9trjjd handelde met de hem gegeven
instructie? antwoordde Z. Ex. met verheffing
van stomJa.
Hiermede liet hjj das Van Daalen, ondanks
den hem toegezwn&iden lof van «schitterend
officier", los, hetgeen des te sterker uitkwam
tegenover het hooge voetstuk, waarop de Gou
verneur-Generaal geplaatst word, die herhaal
delijk door den Minister als «oen groot man'
werd gehuldigd.
Deze phrase; »een groot man" kwam nogal
eens in do redevoering voor. Niet alleen do
heer Van Heutsz is een «groot man", ook
overste Swart, do tegenwoordige Gouvornewr
van Atjeh is «een groot man" wegons hetgeen
hjj op Celebes heeft verrichtdien legcr-com-
mandant werden zooveel lauwerkransen toer
gezwaaid, dat hjj ook «een groot man" werd.
Eu zoo werdon alle hoofdpersonen in deze
toch eigenljjk alleronvorkwLkkeljjkste zaak
den volko als zoovele model-rageerdera en
bestuurders vertoond I
Bjj dezen ministrieelen lof voor de «groote
mannen", die trilden van verontwaardiging
over de tegen hen uitgebrachte beschuldigingen,
paste natuurljjk een woord van minachting
voor den anonymuB «Wekker".
De heer Thomson had groot geljjk, dat bij
tegen dit optreden van den Minister pro
testeerde, die, om do «Wekker -beschuldig
te ontzenuwen, zich niet ontzag, alweder
mot vorbofhng van stem te verklaren, dat
de scbrjjvor dezer artikelen beschuldigd is
van het plegen van een dubbelen moord.
Na liet ontslag van Generaal Van Daalon
direct gevolg der «Wekkeri'-artikelen
had de Minister zich tegenover den schrjjver
op een objectiever standpunt kunnen plaatsen.
Waar wjj dus nu, volgens Z. Ex., in Atjeh
op den goodon weg zijn, wordt er ook op de
Buitenbezittingen m de goede richting gewerkt
en dit, dank zij don «geuialen inzichten" van
Gouverneur-Generaal Van Heutsz, die, voort
bouwende op het work van zjjn voorgangers,
getoond heeft, dat wjj ook d.'uir ons gezag
met der daad kunnen bevestigen en uitbreiden-
Ook in het civiele had Gouvcrnenr-Generaal
Van Heutsz uitnemend arbeid verricht.
Hot stichten van «deBsa-scholen" is zjjn
werkdo «landscbapskassen", waaruit de kos
ten van bet bestuur in sommige gepacificeerde
buitenbezittingen betaald worden, waren ook
dank zjj zjjn initiatief, tot stand gekomen.
Verdor zal een speciaal bureau voor de
aanraking met de Buitenbezittngen opgericht
worden, teneinde in de toekomst te voor
komen, dat men te Buitenzorg onkundig ii
van den stand van zaken aldaar, geljjk hot
is gebleken het geval tc zjjn op Atjeh.
Wat betreft de bloedige gebeurtenissen ter
Westkust van Sumatra, verklaarde Z. Ex. na-
drukkeljjk, dat het bestuur daarvoor geen
schuld treft.
Volledigheidshalve zjj nog vermeld dat de
hoer Van Vljjmen eenige opmerkingen maakte
over hot militaire Atjeh-rapport, en dat de
heer Marchant den controlenr Lulofs in be
scherming nam tegonover de aanvaUen, door
den heer Van Kol op dien ambtenaar gedaan.
Zeer terecht merkte de hoer Marchant op,
dat do beer Van Kol wat minder goedgeloovig
moest zjjn met de vele inlichtingen, hem uit
Indië verstrekt.
In den loop der vergadering bracht mr
Smeonga rappott uit over de ingekomen ge-
loofBbriovon van dr Kuyper, welke in ordo zjjn
bevonden.
Binnenkort zal dus de entrée triomphalo
,van dan Grooten Leider plaats hebben.
Heden nacht zullen dc algemeene beschou
wingen wel ten oindo loopen.
Men zie Tweede Kaïner in het hjjvoogael.
lieden ochtend waren de aangeslotenen
uan do duinwaterleiding alhier oonigen tjjd
erstoken van water.
Oorzaak was dat do nieuwe leiding moest
aangesloten worden mm don watertoren.
Dat work iu uitstekend goulaagd, en nu onkele
nreu vloeiden do kranen weer.
- Heden vierde het echtpaar Freeze in de
Gravenstraat alhier zjjn 40 jarig huwoljjka-
eest.
Door het uitsteken der vlug gaven de buren
van hunne belangstelling bljjk.
Door de keurrneostere van vee en vleesrh
alhier is, bjj een landbouwer onder deze
gemeente, afgekeurd een geslacht varken van
p.m. 200 Kg., dat Ijjdende was uun algemeene
tuberculose.
Heden morgen is in een sloot aan don
Hreewog onder de gemeente Koudekerks
gevonden bet Ijjk van een jeugdig vrouws
persoon, W. G genaamd en 25 jaar oud.
Heden middag werd bet ljjk, waarvan bet
hoofd geschonden was, gerechteljjk geschouwd,
omdat bet vermooden van een misdaad mot
uitgesloten is.
Uit Vlissingen
scbrjjft men ons
Onder leiding van mej. M. Kramers van
Rotterdam, werd Dinsdagavond in bet Concert
gebouw op de Rommelkade alhier een openbare
vergadering der Vereeniging voor Vrouwen
kiesrecht gehouden. Een flink getal dames en
heeren had aan den oproep gehoor gegeven
Als spreekster trad op mej. C. S. Groot von
Hoorn, met het onderwerp «Waarom Vrouwen
kiesrecht
Allereerst sprak spreekster over het ont
staan en don groei van de Vereeniging; hoe
ondanks allen tegenhet vrouwenkiesrecht
veld wint, aieer belangstelling gaat ondervin
den en duizenden reeds erkennen, dat de
vrouwen recht hebben mee te doen aan de
leniging der nationale zorgen. Verder werd
door Bprcekster duideljjk gemaakt, waarom
door de vrouwen het kiesrecht gevraagd wordt-
Haar oisch is een rogooring van mannen en
vrouwen, door mannen en vrouwen, voor m&n-
D.n en vrouwen.
Nu de pauze werd er gelegenheid gegeven
tot debat en werden inlichtingen door de
voorzitster, mej. Kramers, beantwoord. Tot
slot deed zjj nog eenige korte mededeelingen
over het ontstaan van den Wereldbond voor
V rouwenkiesrech t.
De volgende vragen werden gesteld
I. Voor welke vronwen, wenscht gjj vrou
wenkiesrecht.
II. Worden bedoeld gehuwde of ongehuwde
vrouwen
Op beide vragen luidde het antwoord de
statuten der Vereeniging spreken van de vrouw.
III. Aan wie de zorg van huishouding enz.,
als man en vrouw ter vergadering gaan
Hot antwoord luiddewaar nu vele malen
een jaar tjjd gevonden wordt om samen
naar kerk, concert, feestje enz. te gaan, ia een
of twee maal per jaar ook wel gelegenheid
in vergadering te bezoeken.
IV. Als man en vrouw van verschillende
politieke richting zjjn, zal de verstandhouding
daar niet onder Ijjden
Spreokstor antwoordde daarop dat dit moci-
ljjk is. De tjjd heeft geleerd (in Amerika on
andere landen) van neen.
do ongeveer 20 oude leden gaven zich
13 nieuwe leden op.
In de bjjl&gen tot de Handelingen van den
gemeenteraad zjjn opgenomen de rapporten
van de commissie van toezicht op hot middel
baar onderwjjs en de hoofden der scholen C
en D betreflende de behoefte aan uitbreiding
van schoolruimte, met het voorloopig advies
dienaangaande van den districts schoolopziener.
TevenB is daaraan toegevoegd een overzicht
van de schoolbevolking naar den toestand op
den 1 October jl.
Met het stoomschip Billiton werd Dinsdag
op de Noordzee de officieele proeftocht ge
houden, die, daar de stoomwerktuigen ruim
schoots aan de gestelde eischen voldeden,
uitstekend geslaagd mag genoemd worden.
Heden kwam aldaar de generoal-majoor H
F. W. Becking, inspecteur van het wapen der
genie, tot het houden eoner inspectie over de
militaire gebouwen daar ter plaatse.
Vlissingen schjjnt, merkt onze borichtgover
op, dit jaar al heel aontrekkoljjk te zjjn ge
weest voor hoog bezoek; deze is reeds de
vjjfde generaal, Z.E. den Minister van Oorlog
