MIDDELRURGSOIE COURANT.
K". 263.
151* Jaargang.
Vrijdag
6 November,
Middelburg 5 November.
Uil Stad en Provincie.
LETTEREN'Èi^UNST.
Verschillende Berichten
1303.
Deze courant verschijnt <1 a g e 1 ij k s, mot uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Thorm. alhier ec tel. woerboriebt van hot K. N, Mot; Inatit. te Bilt,
5 Nov. 8 u vtn. 45 gr., 12 u. 50 gr., av. 4 n 47 gr.-Hoogate baroro. stand 700.1 to Dunrosanéss,
laagste 757.1 to Biarritz. Verwachting tot don avond van C Nov.: zwakke wind, novdig
tot bewolkt, weinig of geen neerslag en dezelfde temperatuur.
Advertentie» 20 cent por regel. Bij abonnement vool lager, fïoboorle-, dood- en
alle andere familieberichten en Daukbctuigiugon van 1—7 regels f 1.50; elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij iunemon.
Tot de plaatsing van ndvertonliën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ny verbeid en Geldwezen, is gerechtigd het Algeiiieeu Adverlenlie-Burejiu A. I>E I.A
>IAK Az., N.Z. Voorburgwal 266, Anisterdani.
De opgaaf van den spoordienst komt in
dit nommor toor op de gobruikclijko
plaats.
i
land de vier millioen te doen verwerken.
Maar wij me enen dat men by dien aandrang
daartoe te voel nuar oen ander uiterste over
slaat en, onrechtvaardig, to zeer over het hoofd
ziet hot belang, dat daarbjj betrokken ia en
waarvoor de directie moet waken.
Sprokkelingen.
Dat men met belangstelling de beslissing
der directie van de Zeeland omtrent den
bouw der drie nieuwe booten te
genioet ziet, spreekt van zelf.
Zoolang die niet gevallen is, hoopt men nog
steeds op eene gunstige beslissing voor onze
drie scheepswerven.
Maar zonderling, om geen ander woord te
bezigen, wus liet toch dat reeds 2 November
dit bericht voorkwam in enkele bladen:
»Boewol op 1 Novembor do termjju verstre
ken was, waarop do aanbiedingen konden
worden ingezonden voor het bonwen van de
drie nieuwe maitbooten, is nog geen beslissing
genomen waar de booten gebouwd zullen
worden."
Nu vragen wy wat beteekent oen derge
lijke inededeelingen boe komt men er toe
die gedachteloos op en over te nomen
Moet et dan geen tyd ovetblyvon voor de
directie om to overwegen en te beslissen.
Wanneer zy dadelyk een besluit had ge
nomen, zou baar dan niet juist hot verwijt
hebben kunueu, treffen dat zy reeds beslist
had voordat, do termjjn van inzendiDg was
verstrekon?
Eerst na 1 November kon tusschen don
Directeur en de Commissarissen overleg wor
den gepleegden daarom moet iemand, die
even doordenkt, do nietszeggendheid van dit
dwaze bericht direct opgevallen zjjn.
Wy zouden nu zeggen: hoe langer de beslis
sing nog op zich laat wachten, hoe meer
kana er misschien ia op eene voor ons land
gunstige.
Men verlieze echter niet uit het oog,
wat wy vroeger schreven, dat de belangen der
ljjn hierbij in de eerste plaats moeten gelden.
Het HUd gaat maar steeds voort te pleiten
voor ons landen daartoe heeft het alle recht.
Het geeft thans een plaat met het opschrift;
ïMaatschappjj Zeeland schrijft een wedstrjjd uit
tnsBohen Nederlandsche en Engelsche werven".
Men ziet daarop een langen Engelschman, die,
kalm zyn pjjpje rookend, met groote schreden
naast den kleinen Nederlander voortstapt. Hy
heeft een voorsprong.
Ons land wordt voorgesteld door een stevig
kort kereltje, aan wiens beenen twee kogoli
zyn gebonden met het opschrift: »3 schepen
op één werf,"
Die kogels hinderen natuurlijk danig.
Dat valt niet tegen te Bpreken.
Maar de eisch van dat bouwen op één werf
is toch ook aan Engelsche en aan andere
werven gesteld.
Volgens de directie is ook dit noodig in
het belang der Maatschappij.
Dat de Nederlandsche werven do zwaarte
van dien eisch meer gevoelen dan andere is
waarmaar die te stellen, is daarom nog geen
onbillijkheid tegenover haar.
Alleen, wanneer bewezen kan worden
dat die eisch overbodig is, dat het belang der
Zeeland dien niet meebrengt, eerst dan kan er
sprake zyn van moedwil en onrechtvaardigheid
tegenover ons land. Maar dat bewjjs lazen wy
nog nergens.
Men heeft gemeld dat in de tweede helft
van October onderhandelingen zjjn gevoerd
mot eenige Nederlandsche werven, beoogende
om aan hunne wenschen tegemoet te komen.
Naar wy hoorden verluiden, zouden dezen
afgesprongen zyn omdat bleek dat onze Neder
landsche werven zooveel werk hadden dat zy
geen nieuw konden aannemen, te leveron in
afzienbaren tjjd.
In hoever die laatste bewering waarheid
bevat, kunnen wjj niet beoordëelen.
Maar in elk geval komt do teokoning van
hot Hbld ons niet juist voor.
Wy zouden, evenzeer als anderen, verheugd
zyn wanneer do directie der Zeeland voldeed
aan den drang van vele zjjden om in Noder-
Mr H. P. Marchant. hot Vrijzinnig Democra
tisch lid dor Tweede Kamer, doot in zjjne staal
kundige kroniek in De XXe Eeuw de vraag
Waarom in zake do voorgestelde wjjzi-
ging der M i 1 i t i o w e t eene zoo grooto
meerderheid der Kamer de zyde der Begeering
koos.
ITot antwoord is zegt by niet mooic-
te geven de verkiezingen
De geheele geschiedenis in natuurljjk een
vorkiezingsmanootivre. Voor de eerste evolutie
op hot dofenaiekoord, do aanvrage voor de
vrijwilligers ler aanvulling van het bljjvend
gedeelte in hot voorjaar, was op gooden grond
spoed te pleitende mobilisatie was niet gedekt
Maar de tbans voOrgestoldo maatregel kon
•/.onder ecnigo schade uitstel lydon. Integen
deel, zoo hy samonviol metde geheole wjjziging
der wet, kon men de beteekenis van do her
vorming in het onmisbanr verband beoordoolen.
Niettemin werd er, tot hot laatste moment,
haast gemaakt. Was het ontwerp voor de
behandeling dor oorlogBbegrooting aangenomen,
dan zou de Regeering meteen byna mot eon
half millioen de begrooting knnnon vermin
deren. Dan twee maanden minder dienst by bet
blijvend gedeelte! Welk een prachtig mate
riaal voor de verkiezingen!
Men had in 1905 van den kant der vrijzin
nigen. gepraat van bezuiniging en er was niets
gehoord. Zy hadden de tegenwoordige
Regeering beschuldigd van militarisme en
smyten mot geld voor oorlog en marine, wat
was het anders uitgekomenJuist de mili
taristische Rogeering was met daadwerkelijke
benparing gekomen. Het was in mannen,
maanden en guldons voor te rekenen, hoeveel
de natio werd verlicht.
Een mooilyk geval. Wie moest hier ant
woorden Moest men toegevenja, dit was
het ei van Columbus, dat het vorige Kabinet
maar niet overeind kon zetten, wy hebben ons
gehaast, nu de gelegenheid zich bood, om u,
kiezers, verlichting te helpen geven van druk.
Of zou men het ondernemen, den menBchen aan
het verstand te brengen, dat, ondanks die
reeële cyfers, de werkelijke kosten niet te
begrooten zjjn, dat het een verlichting is die
tot verzwaring zal worden
Tegen do keuze van het laatste standpunt,
durfde blykbaar de groote meerderheid niet
optornen. Zy zagen geen kans, die kiezers
aan het verstand te brengen, dat het alles
schjjn bezuiniging was ec dat het einde den
last zou dragen. Dus maar voorgestemd.
De tegenstanders zyn dan Prinzipienreiter
Er zyn slimme rotten aan het bewind.
EERSTE KAMER.
In do Woensdagavond gohondon zitting
word medodooliag gedaan van de bonocming
van den lieer Thooft tot president vim het
Gerechtshof te Arnhem, tengovolgo waarvan
bjj heeft opgebonden lid der Kuiuer te zjjn.
De van do Twcodo Knuior ontvangen wets
ontwerpen werden verzonden naar de afdee-
lingen, die heden byoonkomen.
Besloten is Vrydug to elf uur in openbaro
behandeling tc nemen de Rivietwel, alsmede
de wetsontwerpen die alsdan in staat van
jjzen zouden zjjn.
De vergadering is daarna gesloten.
KORTE MUUEUEKMNOEN
VKRGAUKitlNUKN.
Te 'sGravenhage ia Woensdag de jaar-
lijksche algonieeno vergadering gehouden van
de Vereeniging >um leden der Nederlandsche rid
derorden.
Uit het verslag bleek dat do Vereeniging
in bloei toeneemt; er kwamen 11 donateurs en
98 gewone ledon by, wat een vermeerdering
van contributie geeft van f 438.50.
Ulykons de rekening van den penning
meester was f 6117 auu gillen en contribution
ontvangen, zoodat het Emmajonds dit jaar
f 2897.13 kan worden uitgekeerd, terwyl hut
ondersteuningsfonds tot f 10 *942.43 ia aange-
grooid.
Tot lid van hot bestuur is, zooals in do
tweede editie van ons vorig nummer reeds
gomold werd, o. a. bonoomd jür mr E. A. O.
de Caaeiubroot te M i d d e 1 b u r g.
inspecteerde heden het militair hospitaal
1 hier.
den heer S. I. van Rosevell, onderwijzer
aldaar.
Woonsdagavond hield in de buiten ge
bruik gestelde gereformeerde kerk te Oost-
ka pe lie de heer Herman Suyders van Mid
delburg zyn bekende voordraeht over de
Kransche Revolutie. Do begaafde spreker hield,
schrijft men ons, by dio gelegenheid een
onderhoudende, boeiende en leerrjjke causerie
over genoemd onderwerp, opgehelderd door
lichtbeelden.
liet lokaal was goud bezet. Men schat het
aantal bezoekers op 159 200, die met aan
dacht en belangstelling de voordracht'volgden.
Woensdag gaf de gymnastiekvereniging
Volharding te Souburg, voorzitter-leider de
heer G. Verhoeven, voor een tulrjjk publiek,
in het café De Zwaan, een turnuitvoering.
Zoowel de standen als de verschillende oefe
ningen vielen zeer in den smaak, evenals de
voordrachten, ten beste gegeven door den be
kenden Vlissingscben beer P. Leenhouts. l)e
beuren flubreehlae en Hage zorgden voor het
muzikale gedeelte.
•Met oen geanimeerd bal werd deze in alle
opzichten goed geslaagde uitvoering besloten.
To 't Zand, gemeente Koudekerks,
ia door de afdeoling van den Chr. Nut. Werk
manshand een zangvereniging opgericht, aan
vankelijk mot ruim 40 leden.
Als directeur zal optreden de beer De Dreu,
hooft der chriateljjke school aldaar.
In do vergadering der Tweede Kamer van
13 October jl. sprak do Minister van Land
bouw, Ny verheid en Handel:
>Mag ik nog dit zeggen, dat ik my volmaakt
zou kunnen begrjjpen, dat de Kamer mjjn
voorstel met groote meerderheid zou verwerpen
een voorstel van den Minister van Koloniën
aannemen, waar 2 ton werden gevraagd voor
de tentoonstelling van onze kolo
niën te Brusicl, op een plaats, waar een
dergelijke tentoonstelling kans hoeft zoozeer
de aandacht te trekken en indruk te maken.
Ik kan my echter niet begrypen, dat iomand
deze twee sommen te zamen neemthet zyn
twee verschillende zaken."
Thans lezen wy in de Memorie van Antwoord
van den Minister van Koloniën
•Na de op 13 October jl. door de Tweede
Kamer der Staton-Generaal genomon beslissing
betreffende de officieele deelneming van Neder
land aan de in 1910 te Brussel te houden
tentoonstelling, ziet de ondergetcekende geen
roden om de koloniën zelfstandig aan die
tentoonstelling te doen deelnemen. In verhand
hiermede worden de betrokken posten van do
begrooting afgevoerd."
Rn, ra, boe rjjmt dat vraagt do N. R. Crt.
OOST-INDIK.
Blijkens de laatste mail-berichten, loopende
van 26 Sept. tot 7 Oct., heeft de heerBreyer,
predikant by de Evangelische gemeente te
Batavia, eene belangrijke reis ondernomen.
Volgens de Javahode is hot doel daarvan
oen inspectie te houden in de predikantsres
sorten van de Groote Oost, t.w. Aiukasser,
Bonthain, Menado, Ternate, Amboiua, Banda
en Timor Koepang. De reis aal vermoedelijk
een zestal maanden duren. Den predikant
inspecteur ia door het kerkbestuur o. m. op
gedragen, een onderzoek in te stellen naar een
gewenschte reorganisatie, tevens bezuiniging,
van den eeredienst in de Molukken.
Daar zou over deze reis heel wat te zeggen
zjjn, schrjjft De Getuige. Te kwader ure, het
wordt tegenwoordig door niemand meer tegen
gesproken, zjjn al die inlandsche gemeenten
in de Indische kerk opgenomen. En dat heeft
treurige gevolgen gehad.
Op financieel gebied moet de toestand on
houdbaar zyn.
Enkele voorbeelden.
la 1905 bracht het eiland Saparoea aan be
lasting op f22.000; de uitgaven, doof het de
partement van onderwjjs, eeredienst en njjver-
heid ton behoeve der bevolking op Saparoea
in dat jaar gedaan, bedroegen f 86.500. Voor
Amahei bedroegen deze getallen f3000 en
f 11.592.
Voor Timor waren de inkomsten in 1902,
1903 en 1904 respectievelyk f 32.324, f 39.808
on 160.710; de uitgaven alleen vooreeredienst
waren in die zelfde jaren f41.198, f40.952 en
f49.158.
In de MinahnBBa alleen word eenige jaren
geleden uitgegeven voor onderwys f237.644
per jaar en voor eeredienst f 92.797 samen
61 pet. der inkomsten, die f 539.876 bedroegen.
Voor do Sangi- en Talaoer-eilanden bedroe
gen do uitgaven voor onderwys on eeredienst
f' 59 408 ol 86 pet. der inkomsten.
En dezo uitgaven waren zuiver gowestelyk
dus subsidies in Nederland of kosten voor pen
sioenen en verloven zyn daarin niet begrepen.
Deze cyfers duiden een wanverhouding aan,
die niet mag worden bestendigd.
Java moet worden ontlast van de zorg voor
allerlei tekorten, die de buitenbezittingen op-
Uit de Laven van Borsaelen zjjn ïu
de maand October ruim 14.000 mudden aard
appels verscheept. Toch is daar nog geen
gebrek aan genoemd voedingsmiddel, wyl in
de nabjjbeid van de haven ruim 10.000 mud
zjjn ingekuild.
In die gemeente is tegen eenige geleide:
van vrachtwagens proces-verbaal opgemaakt
wegenB het rijden met wagens in den donker
zonder licht.
Aangezien de Motorwet nog geene toepas
sing bad gevonden, was het verplichte gebruik
van licht op vrachtwagens minder goed bekend.
Ware het niet gewenBcht geweest dat het
gemeentebestuur daarop eens had gewezen, om
zoodoende de betrokkenen te waarschuwen?
Hot is, zegt do Javahode, de blyvendo ver-
dionsto van den gouvorneur-goneraal Van
Heutsz, dat hy dit duidelyk ingezien heeft en
niot geaarzeld om tot ingrjjpende maatregelen
over to gaan. Decentralisatie alleen kan bier
redding brengon.
Niettegenstaande deze week rjjk is aan
vermakelijkheden, was ook Woensdagavond de
zaal van het Schuttershof, tydens de bioscope-
voorstelling, vrjj goed bezet.
In verband met de in dit nummer voorko
mende advertentie, willen wy er even op wjjzen
dat Zondagavond a. de laatste voorstelling
gegeven wordt. Zaterdag heeft een middag
voorstelling plaats mot een speciaal programma.
De generaal-majoorj K. Hennes, inspecteur
van don genoeskundigon dienst dor landmacht'
In de Woensdag te T hol en gehouden
raadszitting werd o. a. behandeld een verzoek
van het comité voor het tot staudkomen vaD
een brug over de Eendracht, om subsidie voor
de voorloopig te maken kosten, met een voor
stel van Burg. en Weth. om daarvoor uit de
gemeentekas f 50 toe te staan.
De heer Moelker vond dit wat veel in ver
houding tot de gemeente Bergen op Zoom,
die f 100 bad toegezegd. Immers hot aantal
inwoners verhoudt zich als 15.000 tot 3100.
Nadat de voorzitter gewozen had op het
grootero belang, dat Tholon bjj een brug had,
en het teit constateerde dat St. Maartensdijk
f 20 had gegovon nam de raad met algemeene
stemmen en één onthouding het voorstel aan.
De leening ad f 20.000 ten behoeve van de
vergrootïng der haven, verzwaring der wallen,
verbetering van de oude haven met by komende
werken etc., bleek niet ten volle benoodigd
te zyn.
In een helder betoog, door vele cyfers ge
staafd, deod de wethouder Hollestelle een
voorstel om een deel van het overblijvende te
besteden voor nog verschillende verbeteringen
en een begin te maken met een partieelc
verandering van het rioolstelsel.
Met algemoeno stemmen werd hiertoe be
sloten.
Voor de vele moeite ou becijferingen enz.,
die de beer Hollestelle voor de baven zicb
getroost heeft, had bjj in de zitting den dank
der leden in ontvangst te nemen-
In de week van 28 October tot en met
3 November 1908 zjjn in Zeeland voorge
komen 1 geval van typhus en fobria typhoï-
dea te Vhssingen; 8 van roodvonk, waarvan 1
to Arncmuiden, 1 te O. en W. Sooburg, 1 te
Serooskerke (W.), 2 te Vlissingen, 1 te Wemel-
dinge en 2 te Zaamslag 2 van diphtheritiB,
waarvan 1 te Axel en 1 te Neuzen.
KERKNIEUWS.
De heer R. Bokma, predikant bjj de Ned.
Herv. gemeente te Krabbendyke, her-
daoht Woensdag zyn 25jarig ambtsjubilé.
Vroeger Btond hy te Zy der veld.
Den jubilaris werd namens de gemeente
door den kerkeraad een canapé met twee
fauteuils aangeboden.
Te IJ z e n d ij k e is een zangvereeni-
ging voor gemengd koor tot stand gekomen,
mot het doel, door beoefening van do muziek
en den zang, in do Ned. Herv. Kerk het ge
zang op hooger peil te brengen.
De leiding van den zangcursua is opgedragen
Dr F. van Gheel Gildemeesler ontving
Woensdag bjj gelegenheid van zjjnjubiló zeer
vele howyzen van belangstelling.
Tal van deputaties en personen maakten hem
hunne opwachting.
Namens de be'kelyke gomeonte word aan hein
een zeer fraai Rozenburg-tegeltableau aangebo
den, voorstellende de Regentessekerk, de Wilhel-
minakerk, bet wjjkgobouw Pnitt en het Toe
vlucht, en den voorgevel van het gebouw van
den Chr. Volkshond. Daarbjj was gevoegd een
waardevol geschenk, waarvan men de bestem
ming aan don jubileerenden voorganger overliet.
Nog tul van geschenken volgden.
Zondagavond zul de heer Van Gheel liilde-
iiicoster ïu de Groote Kerk oen gedachtenisrede
houden.
Van de predikanten, die destyds bjj zyn
komst te 'a Gravenhage in functie wureu. is
alleen nog da Van der Klier, hofprediker, in
leven als dienstdoend predikant.
ONDERWIJS.
Te Neuzen is voor do Scholen met den
üjhel f 130.04® gecollecteerd. Onder de nugitten
komt Driewegen bjj Neuzen voor mot 1' 5 75.
- Behoudens onvoorziene ouistundighcden,
zal het mondeling gedeelte van de akte-exa
mens boekhouden middelbaar onderwys, voor
zoover die in bet openbaar worden gehouden,
worden afgenomen te 's Gruvenbuge op 9, 10,'
11, 12 en 13 November tot en met 12 De
cember.
Het bestuur der Vereeniging tot het In-
richten van Gemeentelijke Tentoonstellingen van
Kunstwerken van levende Meesters te Arnhem
besloot de »Vier jaarljjkseho" in 1!*09 te houden
van 10 Juli tot en met 22 Augustus in de
groote zaal van Musis Sacrum.
De commissie van toelating en plaatsing
zal ditmaal uitsluitend uit bestuursleden be
staan do jury voor de medailles drie
gouden, drie verguld zilveren, drie zilveren en
drie bronzen zal echter geheel benoemd
worden, bjj meerderheid van stemmen, door
de toegelaten inzenderfl.
Een schildery van Jan Steen, voorstellend
eon keuken met figuren, die door een Gent-
sche adelljjke familie aan het Museum aldaar
in bewaring gegeven was, in afwachting dat
er een kooper voor kwam, die den prjje,
25 000 frank, wilde betalen, is onlangs aange
kocht door oen afgevaardigde der Schoone
Kunsten van den staat New-York, dio er
100.000 fr. voor betaalde, zelfs met het voor
behoud, door den eigenaar gemaakt, dat de
erkoop plaats bnd zonder waarborg van echt
heid.
De Jan Steen is daarop in oen driedubbele
kist naar New-York verzonden.
De archieven der gemeenten nemen
stoeds m omvang toe.
Om oordeelkundige opruiming te bevorde
ren heeft de Minister van Binnenlandsche
Zaken oen ljjst vastgesteld van stukken die
op den duur niet bewaard behoeven te bljj-
ven. Die lyst zal om de vyf of tien jaren
worden herzien.
Indien 't gemeente-archief zich niet in ge
heel goordenden joestand bevindt, zal het uit
hoeken van stukken, vooral van ouderen
datum, met veel zorg moeton geschieden en is
deskundige voorlichting gewenscht.
Voor zoover by die schifting deskundige
voorlichting verlangd wordt, ia de Minister
bereid den Rijksarchivaris op te dragen, die
kosteloos te verleenen.
Jht Van de Poll en graaf Dumonceau
zyn Woensdag nnar Rome vertrokken, ter ver
vulling van hunne buitengewone zending nu-
mens H. M. de Koningin voor het priester-
jubilé van den Paus.
De 2o-luit. jhr L. M. van Reigersberg
Verslujjs, van bet le reg. huzaren, is gedeta
cheerd bjj de veld-artillerie te Utrecht.
By de Woensdag te 's Gravenhage gehou
den stemming voor drie leden van den gemeen
teraad voor district III, werd in de vacature-
Van de Rovaert gekozen mr. Th. H. de MeeBter
(Lib.) met 3404 stemmen, tegen 1418 op den
keer J. den Duik (Chriat. Hist.) en 204 op den
heer K. van Tngt (Soc. Dem.)
In de vacature-Do Wys werd do lieer J.
Kok (Lib.) gekozen met 3212 stemmen, togen
1338 op den heer Basquin (K.-K.), 291 op den
heer Blocker (Sjc. Dem.) en 01 op den heer
Van Zon, terwjjl in do vacature-Bodaan de
beer D. A. J. Koesier (Lib,) werd gekozen met