IflDDELBURGSCIIE COURANT.
131° Jaargang.
Vrijdag
28 Augustus.
Middelburg 27 Augustus.
Sprokkelingen.
Benoemingen enz.
N°. 203.
1908.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k i, mat uitzondering van Zon- en Feeitdagen.
Priji per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tel. ■weerbericht van het K. N. Met. lnstit. te Bilt.
27 Aug. 8 u. vm. 63 gr., 12 u. 70 gr., av.4 a 69 gr. Hoogste barom. stand 767.7 te Horta,
laagste 731.5 te Dunrossnaes. Verwachting tot den avond van 28 Aug. matige tot kraehtigo
Z.W. tot W. wind, tjjdoljjk opklarend, dnarna weer regen en dezelfde temperatuur.
Advertentiön20 cent per regoL Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle anders familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50olko regel meer
20 cant. Reclames 40 cent per regel. Groote letters nuar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advortentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldweien, is gerechtigd hot Algemeen Atfvertentle-Barnnn A. Dfl LA
MAK Ai., N.Z. Teerbnrgwnl 3U«, Amsterdam.
Het bestuur der Vereeniging Hou en Trouw
heett den heer De Reus, onzen minister re
sident to Caracas, een leeljjk koopje geleverd.
Zooals in ons vorig nommer is gemeld, heeft
het zjjn schrjjven over den toestand in Vene
zuela, dat oen vertrouwelijk karakter droeg,
buiten zjjn voorkennis en goedkeuring open
baar gemaakt.
Terecht ia dit een oubegrjjpeljjke en onver
antwoordelijke onbescheidenheid genoemd.
De leden van dat bestuur hadden dien brief
zoo gewichtig gevonden dat zjj hem maar
hadden gepubliceerd zonder vooraf don schrjjver
daarvoor toestemming te vragen.
Nu rest de vraag of de hoer De Reus wel
duidelijk hoeft doen uitkomen dat zjjn schrijven
vertrouwelijk wasen ot hjj vooruit ook kon
nagaan wolk gebruik daarvan zou kunnen
gemaakt worden.
In dergelijke zakeff kan vooral een amb
tenaar niet te voorzichtig zjjn.
Hoeft hjj dit niet kunnen voorzien, heeft hjj
goede stekken gestoken, dan is de heer De
Reus voor een groot deel ontlast van de ver
antwoordelijkheid voor een daad, die heel wat
moeite en last heeft veroorzaakt, en is het be
stuur der genoemde Vereeniging de schuldige.
Het gebeurde kan daarom een goede les
zjjn, ook voor ben die met deze Vereeniging
in aanraking komen.
Bjj het lozen van deze en andere mededee-
lingen, die de beer De Reus doed aan ver
tegenwoordigers der pers, kwam echter do
vraag bjj ons of hjj wel diplomatisch en ver
standig deed door een onderhoud aan journa
listen toe te staan vóór hjj met den Minister
van buitenlandsche zaken had gesproken en
of het niet gowenscht is dat goheel na te laten.
In de tegenwoordige omstandigheden, wnarbjj
zooveel voorzichtigheid en beleid noodig zjjn,
mag schrjjven bedenkelgk heeten maar spre
ken nog moer.
Reeds nu maakt Het Volk aan het adres van
den heer Do Reus, naar aanleiding van diens,
trouwens bekonde, mededeeling dat bjj met
Castro op den allerbeston voet verkeorde, de
volgende opmerking:
»De heer Do Reus achjjnt niet to begrjjpen,
dat hjj met deze mededeeling zjjn houding
nog erger maakt. Openljjk zoozeer den dikken
vriend van Castro uithangen dat de Curasao-
ache bladon hem zelfs deswegen van laksheid
betichton, en dan in geheime brieven dien
zelfden Gastro beschimpen, ziedaar een gedrag,
dat misschien diplomatiek mag zjjn daar
van hebben wjj zoo goen verstand maar
zeker niet in overeenstemming is met deniet-
diplomatieke begrippon van goede trouw."
Geheel ongegrond komt die opmerking onB
niet voor, al dient mon in dezen juist te
onderscheiden tusschen den diplomaat, den
minister-residontVan Reus, en den particulieren
schrjjver Van Rous, medeoprichter van Hou
en Trouw, aan het beBtuur dier Vereeniging.
Maar in elk geval bljjkt uit het door het
socialistische blad geschrevene hoe gewonscht
en noodig het is dat de gewezen minister-
resident van Nederland te Caracas in den
tegenwoordigen tjjd van spanning zich zooveel
mogeljjk, liefst geheel, onthoude van mede-
deelingen en toone te begrjjpen dat thans
vooral zwjjgen goud is.
Later, wanneer alles met Venezuela weer in
het reine is, zal hjj nog altjjd gelegenheid
hebben zich uit te laten en zich te verdedigen.
Wjj waren Woensdag wel eenigszins ver
baasd dat men ons uit Don Haag, tegen de
gewoonte in, zoo goed op de hoogte hield
van de bewegingen van ons Hof, zoo zelfs
dat men nog wel seinde dat Z. K. H. de PriDs
»por auto een uitstapje maakte buiten de
provincieGolde»land"endat de «PrinseB vaoRens
Donderdag van uit Soestdjjk Den Haag be
zocht".
Dergeljjke berichten telegrafeert men ons,
op ons nitdrukkeljjk verlangen, anders nooit.
Hoe belangrjjk misschien ook voor eenigen,
zo zjjn dit in onze oogen niet zoo om daar
voor die kosten te maken.
En onze lezers zullen ons dit wel niet
kwaljjk nemen.
Bovendien vinden wjj zelfs de vormoldiDg
van de bewegingen van vorstoljjke personen
voor hen zeiven hinderljjk en onaangenaam.
Waarom bun zoo schreven wjj vroeger
al eens de vrjjheid daartoe niet gelaten
zonder daarvan in de couranten steeds melding
te maken?
Achteraf meenen wjj de reden van die mede
deeling aan ons te bevroeden. Er liepen n.l.
in Den Haag geruchten omtrent eeno ernstige
ziokte van onze Koningin.
En daarom zeker baustte men zich door die
berichten, en de tjjding dat H. M. een onder
houd had mot den Minister van Landbouw,
bjj voorbaat de verspreiding van die slechte
geruchten voor goed tegen te gaan.
Men moet het maar weten
In elk geval verheugt ons die tegenspraak.
Nog heden werd ons uit Den Haag de
bevestiging daarvan getelefoneerd en de ver
zekering gegeven dat de gezondheidstoestand
van onze Koningin uitstekend is.
Alleen zinspeelt men erop dat H. M. bjj de
opening der Staten-generaal niet aanwezig zal
zjjn, maar dit kan wel in vorband staan met
een golukkiger tjjding.
In de Hollandsche Lelie komt in de corres
pendontierubriek het volgende voor:
»ls het ook' niet lachwekkend en
droevig tegoljjk te zien, hoo er juist in onze
dagen wordt geschermd met do behoeften vau
het kind en do eischen van het kind en de
pliebton van het kind, alles torwjjl zjj, die het
daarover zoo druk hebben, hun thuis, dat toch
het middelpunt is waar het kind groot wordt
(althans zoo behóórde het te zjjn) vorwaar-
loozcn om al speechende en vorgadoronde do
armo kleine kleuters over te laten aan min,
verpleegster, kinderjuffrouw, gouvernante, of
ook wel, als de beurs zulk oen royale leefwjjze
niet toelaat, aan oen slonzige meid-alleen of
een onbeschaafd kindcrwicbt van zestien jaar
hoogstens.
De volwassenen beden ten dage vergeten
daarenboven een groot ding, en dat is dat men
door zooveel te peuteren aan, te wroeten in,
te poljjsten over oen kinderzieltje, het blanke-
onschuldige-teere, dat het kind-zjjn. is, ont
heiligt en bederft en verontreinigt, totdat dat
heel fijne waas, dat ligt als ongerepto morgen
stond over een pas beginnend leventje, is
weggeveegd en weggewassehon met een hard-
handigen, hygiënische» reform schoteldoek, die
misschien ontzettend nieuwer wetsch-verstandig
en dogeljjk moge zjjn, maar ongelukkigerwijze
het nadeel heeft van alle poëzie, alle liefelijk
heid, allen eenvoud, alle aanvalligheid, al dat
intieme-naieve in een woord dat het kind kind
maakt, te vernielen door zjjn lompe groote-
menschon-aanraking."
Overdreven is die redeneezing zeker, maar
zjj bevat toch ook veel waars. En in elk
geval verdient zjj dat men daarover eens
nadenkt.
En hierom ook namen wg haar over.
Gelukkig dat er vele gunstige uitzonderin
gen zgn, waarop het oordeel der redactrice
van dat tgdschrift niet van toepassing is.
Over de mode in het leger schrglt
De Gelderlander het volgende grappige stukje
Mars en VeBus konden het steeds goed roet
elkaar vinden.
De ontelbare glosses op keukenmeiden en
recruten toonen wel aan dat dit thans nog
het geval is.
Maar ten onzent vortoonon Mars en Venus
eon nieuwen trek van overeenkomst. De Neder-
landsehe Mars schgnt Venus in haar hoeda
nigheid van modepop te willen navolgen.
De logermode verandert bjjna even onop-
houdelgk als die der dames.
Gele uitmonstering, roodo uitmonstering
epauletten, schonderlappenblinkende
knoopen, doffe knoopensjako, kepi
mouwvest, tuniekziedaar eenige variaties
der militaire mode uit don laatsten tgd.
En nu de dames van de pofmouwen gaan
terugkomen en de blouse door de robe collée
wordt bedreigd, wil ons legerbestuur met eer
biedsbetuiging aan den mode-tyran niet ach
terbleven de pluim op de kepi wordt afge
schaft, evenzoo de groot-model tuniek, en de
opauletten komen weer in de mode.
Lieh' Vaterland magst ruhig sein,
Feet steht und treu die Modefein
Wjj vernemen vorder, dat or plannen bo-
staan voor de uitgave van oen mode-tjjdschrift
voor ouzo militairen.
Aan bot departement van oorlog zal een
verzoek om subaidio worden gericht
Nederland en Venezuela.
Het onderhoud van den heer De Reus met
den Minister van Buitenlandsche Zaken be
treffende de Venezolaansche qnaeatie duurde
Woensdag ongeveer twee uur.
Hot droeg een strong-vertrouwoljjk karakter.
Naar men uit Novada meldt, rust genoraul
Raphael Ysabcl Mendez, die in dien staat woont
sedert hjj na den slag van la Victoria in 1902
uit Venezuela is gevlucht, een vrjjbuiterstocbt
nit om president Castro omver te worpon.
Het Memorial diplomatique schenkt ook ecnigc
aandacht aan het vraagstuk, en scbrjjft
»De taak der Noderlandscbo schepen is
geheel aangewezenvermjjden al wat het
Venezolaansche patriottisme zou kunnen kwet
sen zeer duideljjk toonen, dat de zaak van
Castro niet solidair is met die van Venezuela
zich bepalen tot do blokkade op een afstand
zich zoo mogcljjk meester maken van de
vloot; en eindeljjk do revolutionnairen hun
gang laten gaan.
De Venezolaansche kwestie zou dan flink,
definitief en, om zoo te zeggen, op automati
sche wjjze geregeld worden."
't Advies»zicb zoo mogeljjk meester maken
van de vloot," zal toch zoker alleen gelden
voor 't geval dat de vloot aanleiding tot zulk
eon maatregel geeft.
Bjj kon. besluit zjjn benoemd
tot inspecteur der registratie en domeinen
van de eerste klasse in de 27ste divisie (Njj-
megen), F. de Lange, thans insp. van de
tweede klasse in die divisie'; en in de 7e
divisie (Hilversum), J. Maassen, thans insp.
van de tweede klasse in die divisje tot in
specteur van do tweede klfcsje in de 33ste
divisie (Amersfoort), H. de Jong, t"hanB insp.
van de tweede klasse in de 37ste divisie
(Winschoten)van de tweede klasse voor don
ambulanten dienst P. de Joncbeero, thans insp-
van de derde klasse en in de 12de divisie
(Delft), A. Gerber, thans insp. vnn de derde
klasse voor don ambulanten dienst.
Bjj resolutie van don Minister van koloniën
zjjn de candidnat-Indische ambtenaren R. A.
M. Mooy, J. G. van Schrnvondjjk, M. Hamer-
ster, W. Steinbucb, A. H. Moreu, W. B. van
der Wilde, M. Adriani, W. H. Ockers, B. H.
F. van Heuven en A. V. Brouwer gesteld ter
beschikking ran den gouverneur-generaal van
NeJ.-Indië, om te worden geplaatst in admi
nistratieve betrokkingen daar te lande.
De gouvemementskoffieoogst op Java wordt
voor dit jaar thans geraamd op 85.000 pikols.
De gewone audiëntie van den Minister van
Justitie zal Maandag; a.s. niet plaats hebben.
bewaken de doorgangen en uitgangon. Ze
hebben een bezorgd, ernstig gezicht.
»Wie leidt ten slotte de A. E. G.
»U begrjjpt dat oen enkel boofd zoo'u
zaak niet kau leiden. Do beer Ratbenau, een
geniaal man, big ft nog altjjd de lotgevallen
van zjjn kind bebeerschen, maar vjjf direc
teuren, door hem gekozen, besturen het vaar
tuig. Ik ben een van hen. In ieder land
hebben wjj een agentschap, dat speciaal door
onB geschapen is en bewaakt wordt."
>De directeuren van de filialen in het
buitenland moeten toch oen zeker eigen gezag
hebben, teneinde den gang van de zaken niet
te hinderen
»Natuurljjk. Wjj zgn gedwongen admi
nistratieve raden te hebben, waarin ingeze
tenen uil die landen zitting hebben. In
Frankrjjk, Engeland, Oostenrjjk, België, Italië
is het de raad van administratie die de in
dustrieel© en handelscontracton teekent. Wg
oefenen over bon slechts een controleerende
macht uit. Hier in Duitschland drngen wjj
alle verantwoordelijkheid.
Maar zelfs in onze buitenlandscbe filialen is
iedere ordor boven 500 mark onderworpen aan
Borljjn, dat beslist, na inlichtingen te hebben
ingewonen over den klant en bet hem toe
te stano crodiot. De A. E. l<?. hoeft totaal
80.000 rekeningen-contant."
»Hot werk yun dp directie moet dun
KORTE MKUEUEËLINOEN
VEROADERINGBN.
De opening van bet XXXo taal cn letter
kundig congros te Leiden geschiedde door den
voorzitter dor rcgolingsoommissic, prof. dr. J.
S. Spejjer, mot oone rode, waarin bjj een
terugblik sloeg op hot tgd vak dat aebtor ons
ligt sedert den 26 Augustus 1849 het eorste
congres to Gont bgconkwam.
l)e hoor Speyor word tot voorzitter gekozen.
Verschilloude kooron voerden het woord
dr. J. Prinsen Jkz. uit Ngmegen toonde do
beteekems aan van den Leidsckcn dichter Jan
van Houtdr. Joh. Dyserinck uit Den Haag
sprak over de Loidsche redorjjkor.-kamer ter
bevordoring van uiterljjko welsprekendheid
dr. A. Klujjver deed verslag over den staat van
het Woordenboek der Nederlandsüvt Taal en rnr.
H. de Hoon uit Brussel leverde een beschou
wing over den Nederlandscbon rechtstaat in
België.
Oost-Indië.
A tj e h.
Volgens de jongste mailberichten is hot mot
kapitein Christoffei niet goed. Wol hooft onze
woudlooper en spoorzoeker de hom opgodrugen
taak uiterst krachtig aangevat en hierdoor
weer ontzag ingeboezemd, maar de onmiddel-
ljjko omgeving vau don kupitoin vreest voor
zgn gezondheid. Christoifcl is uitgeput uit
Flores vertrokken en zonder voldoende op zjjn
verhaal te zjjn gekomen naar Atjeh vertrokken.
Cbinine slikken en zich verheugen in hut
citroensyatoom zit er nu voor hota op, want
het >zich laten zakken" staat nu eenmaal niet
in zjjn boekje.
De civiele en militaire gouverneur van
Atjeh en onderkoorigheden seinde den 25
Juli aan de regeering dat hjj op dien dag op
zgn standplaats terugkeerde. Hg bezocht de
onderafdeelingen Poeloe Raja, Meulabob, Ta-
patooan en Singkel en vond den politioken
toestand in Poeloe Raja en Singkol gunstig,
in Tapatoean bevredigend, in Meula'ooh nog
ongunstig. Te Meuke heeft T. Ben blang
Pidiö zich bjj kapitein Scheepers gemold en
is door dezen derwaarts gobrachtbijzonder
heden ontbreken nog. Daar de toestand in
Singkol rjjp is voor civiel bestuur on do te
genwoordige civiel-gczaghebber naar Holland
vertrekt, zou te Singkel een controleur wor-
don geplaatstnieuw Singkel breidt zich
zoor uit-
Door den bekenden beer Joh. van der Steur
»pa' Van der Steur," zooals men weet
wordt zeer gejjverd voer verbetering van do
levensomstandigheden van gowezen mindere
militairen. Hjj wil daarom voor deze lieden
die, gonoodzaakt om diop in de kampongs te
wonen, al meer en moer van de Europoescho
maatscbappjj vervreemden en, bohondens enkele
uitzonderingen, uit oen moreel oogpunt, steedB
moer achteruitgaan, betere woningtoestanden
scheppen en o.a. op de hoofdplaats Mnge-
lang (residentie Kedoe) op betrekkelijk groote
schaal kleine, passende woningen doen bouwen,
die op zeer billjjke voorwaarden aan daarvoor
in de termen vallende personen in buur zullen
worden afgestaan. Op zgn verzoek om steun
heeft de rogeoring zich bereid verklaard om
uitsluitend voor hot beoogde doel, dè, in ovor-
aanzienljjk zgn."
»Ja. Maar wjj worden goed gesteund. Ie
dereen om ons heen werkt ijverig en ernstig.
Anders zou het leven niet mogeljjk zjjn."
Houden de administrateurs zich niet be
zig met de maatschappij
»De administratie-raad vergadert vier kcor
per ,iaar. Dat is voldoende. Wjj zijn do di
recteuren, wjj moeten leiden. Wanneer men
geen vertrouwen in ons beeft, dan dient men
ons te vervangen. Anders late men ons be
gaan. De aandeelhouders hebben zich eens
beklaagd dat men hun niet genoog dividend
gaf, de gulzigaards! Wjj losten naar hun
meening te veel af, legde» te veel opzjj voor
resorve, enz. Zo hebben ons een proces aan
gedaan dat ze verlorende rechter vorklaar-
do dat, daar de directeuren bun tantièmes
slechts krjjgen op do dividenden, alles wat zjj
doen geschiedt in bet belang der maatschappg.
d. w. z. van de aandeelhouders.
Ik vroeg aan den beer Deutscb, die Frankrjjk
en de Fransehe zaken volkomen kent, waaraan
bjj ons achterblijven toeschrjjft in do indus-
tneele en commorcieele wereldzaken, en ook
den stilstand dien Engeland ondergaat.
»De volken en mensebon die te rjjk zgn.
werken niet zoo graag als de arme. Ze kunnen
een aangeboren bedrijvigheid hebben, intelli
gentie en bekwaamheid, en er tooh niet van
houden zich vervelende ot vormoeiende bozig-
(Slot.)
Ik heb niet alle fabrieken van de A. EG-
bezocht. Ik heb mg tovredon gestold met de
bezichtiging van de fabriek van electrische
toestellen, waar 6000 arbeiders in dienst zgn
van wie een derde meisjes, en die jaarlgk»
15000 compteurs en 100.000 booglampen ver
vaardigt. lederen dag maakt men er 150 kleine
motors van twee paardenkrachten voor weef
getouwen, en nog kleinere voor ventilators en
naaimachines (één paardenkracht).
Men slaagt orin de oloctrische kracht voor
alle gebruiken dienstbaar te maken. Ik had
op een tentoonstelling, in Berlgn georganiseerd
door oen zeer ondernemend en geslepen man,
den heer Willnor, practische electrische toe
stellen gezien, om eieren te koken, water te
warmon, strjjkjjzers te verhitten, te aoldooren,
koffie te zetten, enz., alles bruikbaar en goed
koop, want do beginselen zgn reeds lang ge
vonden. Er zgn ovens die 3000 graden warmte
kunnen voortbrengen, ik heb stukken staal in
enkole minuten zien soldeeren. Geen steenkool,
geen rook, geen gas meer!
De persoon, die me op dit bezoek vergezelt,
vestigt bjj het doorloopen van deze werkplaat
sen er rnjju aandacht op dat or geen enkele
drjjfriom zichtbaar is, dat iedere werkman zjjn
motor heeft, en dat het gevaar voor de arbei
ders, zooveel mogeljjk, weggenomen is.
De vrouwen doen precies hetzelfde werk als
do mannen in baar buurt. De ingenieurs hebben
waargenomen dat zjj met meer volharding
produceeren dan de mannen, die er van houden
van tgd tot tgd van bezigheid te veranderen.
Wanneer de vrouwen daarentegen eenmaal
een werktuig of een machine kennen, dan
vragen zo er hun heele leven niet naar te
veranderen. Men verzekert mg dat ze daar
door er in slagen voor stukwerk beter te wer
ken dan de mannen,
In de pons- en poljjBtwcrkplaatsen zie ik
er die, met oen schort voor, aan haar toestel
zgn gezeten, en gaten boren in platen koper.
Zo vervaardigen stroomwisselaars voor de mo
tors en verdienen 30 tot 35 Pfenning per dag.
In het atelier voor do controle der compteurs
vindt men uitsluitend vrouwen. Vjjf jaar
geleden werden er slochts mannen voor dat
werk gebruikt.
De zindeljjkhoid in die werkplaatsen is
onvergeljjkeljjk. Den heelen dag zgn twee
vrouwen er aan het schrobben en vegen,
's Avonds, zoodra de arbeiders vertrokken zgn,
groote schoonmaakEn dan do BtilteGeen
gesprek, geen gezang, geen gefluit. Zo zgn
daar allen aan het werk, zonder zich to
haasten, bedaard.
De fabriek van turbino's en dynamo's, op
eenigen afstand van de vorige gelegon, telt
7000 arbeiders.
De voornnamste werkplaats is een ontzag-
ljjke zaal van 150 inetors lengte en 140 meters
broedte, gevuld mot reusachtige vliegwielen.
Men maakt er motors van 10.000 paardokracht.
Men toont mo een hydraulische pers die een
drukkingskracht heeft van 200.000 kilo. Een
twintigtal kranen van 10 tot 20 ton, on veertig
van een kleiner kaliber vervoeren en ver
plaatsen zonder ophouden de zware stukken.
Geen draad, goen riem loopt er door de lucht
slechts kabels en buizen zgn langs de balken
gelegd om de drjjfkracht over te brengen. De
werkplaats staat in gemeenschap met een
epoorljjn, dio dwars door de fabriek gaat.
Dj gewone arbeiders verdienen gemiddeld
40 mark por week, de helpers 100 mark per
maand minimum.
Ik heb nog de fabriek van electrische loco
motieven bezocht, die er driehonderd per jaar
vervaardigt, en voorts do angst inboezemende
ateliers der transformateurs, waar proefne
mingen worden gedaan met hooge spanning.
Een indrukwekkende stilte heerscht in dit
dool dor fabriek, koper en staal glimmen
rondom wjjzerplaten en voltmeters. Geheim
zinnige en sterke trillingen verraden slechts
de ontzottendo kracht die binnen deze muren
is gecentraliseerd.
Roode tampon bier en daar wjj zen op het
gevaar om ergens dicht bjj te komen. Mannen
