MIDDELRURGSOHE COURANT.
Woensdag
15 Juli.
Tusschen twee vuren.
Uit Stad en Provincie.
N". ïca.
151- Jaargang.
1906
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feeitdagen.
Priji per kwartaal zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nedorland franco pp. f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tel. «eerbericbt van bet K. N. Met. lnstit. te Bilt.
14 Juli 8 a. vm. 03 gr., 12 u. 03 gr., nv. 4 n 08 gr. Hoogste barom. «tand 707.8 te Horin,
laagste 751.7 te Skudosnaes. Verwachting tot den avond van 15 Juli: ruimende afnemende
wind, afnemende bewolking, mogelijk nog enkele buien en dezelfde temperatuur.
Advertentiön20 cent per regel. Bij abonnement veel lagei. Geboorte-, dood-
die andera familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij iniemea.
Tot do plaatsing van ad verton tiën en reclames, niet afkomstig oit Zeeland, betreffende
Handel, NJjverheid en Geld weien, is gerechtigd het Algemeen Advertentfe-Burean A. DB LA
MAK An., S.V. Vaarbnrgwal 366, Amsterdam
Bij deze couraul behoort een bijvoegsel,
De opgaaf van den spoordienst komt in
dit nommor voor op do gebruikelijke
plaats.
Middelburg 14 Juli.
Zoo zal aan de rechterzijde do positie zjjn
van de Christelijk Historische Unie, thans
in het leven geroepen door de fusie der
Christeljjk Historisohen met de Friosch
Christelijk Historisohen.
En dat wel om .het standpunt, door deze
partij in te nomen.
Jhr. mr. A. F. deSavornin Lohman heefi
in de tot dit doel gehouden vergadering na
zijne vrougdo over die samensmelting te
hebben geuit dit standpunt aldus uit
eengezet.
Groen van Prinsterer heeft zich hot dui
delijkst eu het krachtigst verzet tegen het
atheïsme van don staat.
Hij zag in, dat de grondfout van de
Fransche revolutie was de verbroking vau
don baud tusschen Staat en God, Staat en
Godsdienst. Groen heeft daartegen ge
waarschuwd, overtuigd dat de Staat zelf op
den dunt ten gronde zon gaan, als men het
verkeèrdo beginsel bleef huldigen, on hij
was het werktuig in Gods hand, dat velen
weerhield ontrouw te worden. Zoo ontstond
do anti-revolulionairo partij, die niet wil en
niet mag ruston voor geheel Nederland deze
waarheid erkend heeft. Want mr. Lohman
vergeleek haar positie bij die van het eene
volksdeel, dat ziet hoe hot ander de onaf
hankelijkheid des lands wil prijsgeven
Daartegen zal het zich moeten verzetten
tot de poging verijdeld is.
Het was dr. Kuyper die op zich nam de
organisatie van de anti-revolutionaire par
tij als zoodanig. Dr Kuyper begreep dat er
een algemeen partijprogram moest zjjn,
maar hij week in een belangrijk opzicht van
Groen af. Hij zocht steeds kracht in de
majoriteit, en richtte zich, na den val vau
het ministerie Mackay, tot de kleine luydon.
Bij voorkeur stuurde hij in sociale richting,
en dit was gevaarlijk. Want in de kringen
der anti-revolutionairen had men van deze
vraagstukken nog geen studie gemaakt, en
zoo was de kans groot dat sommigen zich
zouden laten beïnvloeden door andere gees
tesrichtingen. Jhr Lohman heeft toen gewaar
schuwd, maar dr Kuyper luisterde niet naar
hem Met zijn blad gaf dr Kuyper den toon
aan, en ieder die niet goedkeurde wat hjj
decreteerde, werd beschuldigd van scheur
makerij.
In 1894 volgdo daarop te Utrecht do
scheiding. Dr Kuyper, ineenend dat de aan
zienlijken hem hunne medewerking hadden
geweigerd, zocht steun bij de goringen, en
ieder die zich niet bij hom aansloot, werd
conservatief genoemd. Weder waarschuwde
jhr Lohuian, en nogmaals weigerde dr Kuyper
zijn raad te aanvaarden. Tot hij eindelijk
vanzelf op zija voetspoor moest terugkomen,
maar toen was het vertrouwen in hem ver
dwenen. Het viaggeschip werd verlaten en
een deel der anti-revolutionaire partij ging
ovor in bootjes. Aan mr Lohman werd
door sommigen geraden over te gaan naar
de Hervormde kerk, dan zon men hem als
leider aannemen, doch bjj weigerde dit,
niet wenschende twee verdeelde kerkelijke
partijen. D. w. z., men heeft het hem be
twist dat die verdeoling zou geschieden,
maar bij hem staat het vast.
In twee doelen naar godsdienstige onder
scheiding heeft de anti-revolutionaire partij
het land verdoold. Daartegen verzetten zich
de Ohristelijk-IIlstorischon.
In de tweede plaats leggen, zeide mr de
Savornin Lohman, de christolijk-historischen
den nadruk op het Protestantsohe karakter
van onze volksontwikkeling. En daarom
luidt art. 4:
«In overeenstemming met de historische
ontwikkeling van het Christendom op Neder-
landschon bodem moet Nederland bestuurd
worden als een Christoljjke Staat in Protes-
tautschen zin."
De afgevaardigde voor Goes fiërinnerde
hierbij aan de houding, welke het RoomBobe
episcopaat aannam in 1815, en de oppositie
daarvan togen de totstandkoming van onzo
Grondwet. De meeste waarborg voor eene
verdere ontwikkeling in overeenstemming
met onze historie is te vinden hierin, dat
wjj bestuurd worden in Protostantschen
2in. Aan het Protestantisme hoeft Neder
land in zijne geschiedenis het meest te
danken. Dat dit artikel eene poging is om
de Friosch-Christehjk-historischeu te dienen,
ontkende bij.
Ook de schoolquaestie roerde hij nog
even aan.
De Vrije School voor heel do natie is de
ware solutie van de schoolquaestiedat
erkennen ook de Christelijk-historisohen. De
ouders moeten het onderwijs in eigen hau-
den hebben, maar een geheel andere quaestie
is, om, waar de openbare 6chool eenmaal
bestaat en om verschillende oorzaken be
houden moet blijven, to verklaren dat men
in hot geheel niet met haar te maken wil
hebben. Als eene gemeente in de openbare
school den Christus wil dienen, mag men
niet zeggen dat moogt gij niet I Trouwens,
toen de anti-revolutionaire partij nog niet
verdeeld was, heeft zij zich op hetzelfde
standpunt geplaatst als nu de Christelijk-
historischen. Dat zij zich nu, onder dr
Kuyper, er tegen verzet, bewijst te meer,
dat zij is afgegleden in verkeerde richting,
ln do overtuiging hiervan is mr Lohman
door do besprekingen met de Friesch-Chris-
telijk-historischon te meer versterkt, en
daarom verheugt het hem bijzonder, dat do
fusie tot stand kwam. Beginselen zijn er
door niemand voor opgeofferd. Zekor, er
zijn conservatieven en vooruitstrevendon
vereenigd in de Unie, maar men behoudt
zijne vrijheid, en bohoeft niet, gelijk in de
anti-revoluitionnaire partij, in alles moe te
gaan met den leider en zijn blad, die bijv.
eerst do Kieswet-Tak aanbevalen, daarna
afkeurden. Hij hoopt, dat ook eenmaal de
auti-revolutionuairou terug zullen koeren tot
de oudere beginselen, die Groen van Prin
sterer formuleerde.
Ten slotte betoogde de heer Lohman de
noodzakelijkheid om eene organisatie te
formoeren waardoor men bij verkiezingen
gezamenlijk en krachtig kan optreden. Do
auti-revolutionnairo partij onder dr Kuyper
geeft in dezen een voorbeeld, en hij riep
met nadruk de medewerking in van alle
geestverwanten om in deze richting werk
zaam te zijn.
Wij zien dus duidelijkde nieuwe partjj
sTelt zich
tegenover dr Kuyper en de zijnon omdat
dezen een groepeering van het volk wil
in twee deeleuop onderwijsgebied vau
hun oorspronkelijk standpunt zijn afgeweken
cn, w(it mr Lohman volgens eon der ver-
eUgon opmerkte, wijl Iiud partij steunt op de
organisatie der Gereformeerde kerk;
tegenover de Roomsoh-Katholieken krach
tens haar beginsel dat Nederland als oon
Christelijken staat bestuurd moet worden
in Protestantschen zin.
En nu moge de heer Lohman iu zijne
rede verzekerd hebben, dat zijne woorden
in dezen niet vijandig zijn tegenover
Roomsch Katholieken en dat er in de ünie
plaats is voor ieder en ook voor hen, maar
na zijne toelichting, na de scherpe lijnen,
door hem getrokken, kan men de zijdoling-
sche uitnoodiging tot toetreding allesbehalve
uitlokkend of aanmoedigend noemen.
En door hot positief karakter, dat de
Unie draagt, plaatst zij zich juist zoo stellig
mogelijk tusschen die twee partijentus-
schon, wij herhalen het, twee vuren.
Goon wonder dat nu reeds stemmen zich
doen hooron togen die nieuwe partij mot
jhr mr A. F. de Savornin Lohman, feilen
bestrijder van dr Kuyper, als leider, en
dr. J. Th. de Visser, den man die met
dr Kuyper in 1905 nog samenwerkte maar
nu ook tegen hom optreedt, als medebe
stuurder.
Vooral katholieke organen verzotten zich
reeds zeer tegen sommige beweringen van
eerstgenoemde.
Tijd, Huitgez n, Centrum en Gelder
lander zijn daarover niet te spreken, en
keuren hot af dut door die rode er
gevaar ontstaat dat het oude twistvuur
weer oplaait.
De Tijdwijzend op de zinsnede over
bot besturon van Nederland in Protestant
schen zin, herinnert dat de Katholieken
sinds lang door woord en daad getoond
hebben de voorscbrifton der Grondwet te
eerbiedigen. Maar waar blijft dan het
specifiek-Protestautsche van het door den
heer Lohman verdedigde standpunt? En
ware hot dan niet beter geweest de ge
bezigde formule door een andere te ver
vangen, welke geen aanleiding kan geven
tot misverstand en ontstemming."
En De Gelderlander, het Nijmeegsche
blad, ons gevoelen doelend, schrijft
„Noch bjj do Kuypsrianen, noch bij do
Katholieken zal die rede met ongemengde
gevoelens bogroet word
„Bij do eerste niet, omdat zij hun tegen
overstaat als levend ver w .Jt van uf.vjjking van
Groens beginselen bij de JC.t'holleken niet,
wegens het handhaven van den program-
eischbestuur des lands in Protestantschen
zin."
En het katholieke blad licht haar protest
tegen die bedenking aldus toe
„We geven toe, dat de houding van
sommigen onzer 't zjjn enkelingen zon
der aanhang die telkens en telkens
blijk geven zich niet te kannen plaatsen op
den bodem van het thans geldende staats
recht, aanleiding kan geren tot de meening
dat het grond wettelpee stelsel in strijd is
met de Katholieke staatsopvatting. Man
nen echter als do leiders der Unie kunnen
weten, dat er tusschen Katholicisme en
Constitutionalisme geon tegenstelling be
staat, dat dus de eisch van bestuur des
lands in Protestantschen zin, wanneer dit
moot beteekenen grondwettelyken zin, een
ongerechtvaardigde exclusie is van de
Katholieken uit de rangen der con-
stitutionalisten, eon politieke usurpatie
door een godsdienstig stelsel van een staat
kundig beg'nsel, dat ook ons lief is.
„Daarbij leggen wij ons niet neer zonder
protest.
„Handhaving van den eisch landsbestuur
in Protestantschen zin kan slechts tot ver
warring leidonna de daarvan gegeven,
waarschijnlijk verzachtend bedoelde „ver.
klaring" nog meer dan voordien".
Bij dit p-otest van De Gelderlander
sluiten wij ons aanzij 't ook op andore
overwegingen.
Naar onze mcening moot een bestuur
van oen rijk, waarin allerlei gezindheden
worden aangetroffen, geon karakter dragen,
ontleend aan een bepaald kerkgenootschap
of eene godsdienstige richtingzulk een
land diont geregeerd te worden naar al-
gomeene beginselen, voor alle gezindten
passend en voor alle inwoners uitgaand
van hetzelfde standpunt.
Een voordcol is aau de totstandkoming
der nieuwe CTnte verbonden er is een hoog
noodige scheiding onder de rechterzijde
gekomen, die niet zondor invloed blijven
kan op de partijverhoudingen.
Wij zijn benieuwd hoe groot haar dan
te toonen kracht zijn zalof zij zelve niet
verschroeid zal worden door het vuur dat
van de andere deelea dor rechterzijde zal
uitgaan, thans te meer nu zij zulk een
macht tegenover hen zien.
En vooral zien wij belangstellend uit
naar den invloed, dien de Christelijk Histori
sche Unie bij dc vorkiozingen in Zeeland
zal uitoefenen en vragen wij ons tevens af
hoo de houding van do Kuyperiaansche en
do Katholieke partij zal zijn. Zullen zij ten
slotte zich weer boginscloos in allerlei
bochten wringen cn de hand gaan kusBen
van hem die kastijdt?
Dit is al meer vertoond.
Wij wachten af.
Door hot bestuur van Handelsbelang
a 1 h i o r is aan den gemeenteraad een adres
gericht, waarin het verzoekt dat aan de Bur
geravondschool en de Avondschool voor hand
werkslieden a aan het boekhouden toogovoegd
wordt eenig onderwya waarin kennis van han
dels- en burgerljjk recht, alsmede van sociale
wetgeving begrepen wordeb aan niet leer
lingen ruimer gelegenheid wordt verschaft tegen
betaling dit onderwjjs te ontvangen on c
dezelfde gelegenheid wordt opengesteld voor
volwassenen (hoofden van bedrjjven) mits ge
scholden van de jongeren.
By dit adres is eene breedvoerige toelichting
gevoegd, waarin wordt aangetoond 'dat bljjkens
de bolangstclling in don cursus, uitgaande van
Handelsbelang, zulk onderwjjs zou gewaardeerd
worden.
BiliykerwjjB zou voor dit onderwjjs behoor
lijke betaling kunnen worden geèïscht. Ook
voor de cursus van Handelsbelang werd van
f 3 tot f 5 betaald.
Vrjjdagavond te half acht heeft op het
Molenwater alhier weder een muziekuit
voering plaats door het Middelhurgsche Muziek
korps
Op verzoek van de gezondheidscommissie,
gezeteld te V e e r e, is door de Commissaris
der Koningin bepaald, dat voortaun het aantal
leden dier commissie za! bestaan uit zes, in
plaats van uit vjjf.
De vrjjzinnig democratische kiesvereeni-
ging te Zierikzee stelde in de vacaturp-Van
der Lek de Clercq tot candidaat voor den
gemeonteraad den heer P. J. Boone.
In de Maandag te Koewacht door
ingelanden van den Rtetleupolder gehouden
vergadering werd, wegens hot bedanken van
den heer H. 1). Ysebaort, met algemeene
stemmen tot djjkgraaf gekozen de heer Hyp.
Ysebaert aldaar.
Maandag brak in die gemeente door onbe
kende oorzaak plotseling brand uit in de
woning van den werkman Em. R. Het huis en
de aangrenzende schuur brandden, zonder dat
aan bluBschen kon gedacht worden, tot den
grond af. Eenig huisraad en een kleine hoe
veelheid hout en stroo verbrandden mede.
Te Heikant, St. Jansteen, zjjn huis en
stal met inboedel van P. Martinet verbrand.
Alles was verzekerd.
Tengevolge van het koude en ongestadige
weder gedurende het voorjaar liet zoo
schrijft men ons uit P h i 1 i p p i n e de goede
kwaliteit der mosselen dit jaar lang op zich
wachten, vandaar dat de verzending tot heden
zeer slap is geweest Thans echter begint do
kwaliteit zich te verbeteren, dank zij de war
me dagen der vorige weken. Daardoor is dan
ook de handel aan do Kade alhier, evenals in
vorige jaren, weder levendig. Verleden week
zjjn van hier ongeveer 4000 balen naar het
buitenland verzonden.
Bjj overwegen en in bochten moet
zoo schrjjft men ons uit Aardenburg de
conducteur van de tramraaatschappy Breskens—
Maldeghem, bjj gebrek van een tweeden man
op do locomotief, voor de tram uitgaan, om
te zien of de weg veilig is.
De passagierswagena komen dan onbeheerd
achteraan.
Daarvan maken kwajongens gebruik om op
de wagens te klimmen en daarvan te springen,
tot nog toe zonder dat zulks aanleiding heelt
gegeven tot ongelukken.
Maandag wilde een achtjarige jongen dat
kunstje weder vertoonen, met het ongelukkig
gevolg dat bjj viel en een zjjnor voeten ernstig
verwond werd.
In de Maandag te IJzendjjke gehou
den raadszitting werd besloten in vereeniging
met de besturen van Waterlandkerkje en den
Prins Willem-polder een grindweg aan te leg
gen door het gehucht Turkejje.
Vorder werden de ondorwjjzorsjaarwedden
geregeld alB volgt:
Aanvang f575 met vier vyfjaarlyksche verboo-
giugen van f 50 met f 50 by hot behalen ven
elke akte Fransch, Duitsch en wiskunde, on
verschillig of daarin ondorwys gogoven wordt.
De in ons vorig nommer reeds gemelde be
noeming tot onderwyzer van den hoer J. Bare-
man tc Hoek geschiedde mot 6 stommen
tegen 1 op don heer E. Verhooaol te Spierdijk.
BUUtttfATEB.
te Vlissingen.
Woensdag 15 Juli nm. 2.20
Donderdag 16 3.08
te Domburg.
Woensdag 15 Juli nm. 2.29
Donderdag 16 3.17
De installatie van den Burge
meester van Koudekerke.
Begunstigd door vry goed weder had boden
middag te Koudekerke de plechtige in-
ntullatio en feestelijke huldiging van don nieu
wen burgemeester dier gemeente, den heer II.
J. E. Gerl&ch van St. Joosland, plaats.
Reeds dagen van to voren was deze voor
Koudekerke zoo gewichtige gebeurtenis het
onderwerp van alle gesprekken.
Commissies worden gevormd, zoowel op hot
dorp zelf als op 't Zand, om den nieuwou
burgervader een >bljjde inkomste" te verze
keren.
En die >bljjdo inkomste" is heden gehouden-
Om ruim één uur kwam de heer Gerlach
met z'n echtgenooto per rytuig aan 't Zand,
dat heel aardig met vlaggen en groen ver
sierd was.
Aan het begin van don Koudckerkachon wog
prykte een smaakvol met groen en planten
getooide eerepoort, wa&rop met duideljjke
letters te lozen stondWelkom en Hulde aan
den Burgemeester en verder den datum.
By de aankomst trad de heer A. M. C. J. Tho
mussen naar voren en heette den heer Gerlach,
namens de 't Zand-bewonera, hartelyk welkom
als den nieuwen burgemeester van Koud ekerko.
Hij beval hem de belangen van 't Zand aan.
Na de toespraak werden ter eore van den
burgemeester luide hoera's aangeheven.
Daarna zongen de langs don weg ge
schaarde kinderen van de beide Christelijke
scholen op 't Zand een welkomstlied en werd
door het dochtertje van don heer Martyn aan
mevrouw Gerlacn een bouquet aangebeden.
Door de jongejuffrouw Josephina Potter werd
de tekst der liederen overhandigd.
Na de begroeting werd het rytuig omringd
door een eerewacht, bestaande uit 63 ruiters,
en in gestrekten drat naar Koudekerke ge»
reden.
By het wogryden weerklonken weer toe
juichingen.
Jammer dat het begon te regenen, maar
gelukkig klaarde het weer spoedig op.
Toen men in de nabyheid van het dorp ge
komen was, klonken luide fanfares. Het mu
ziekgezelschap Voorwaarts had zich daar met
zyn vaandel opgesteld.
Het gezelschap voegde zich by den stoet en
langzaam weid nu verder gereden.
Het was duidelyk merkbaar, dat men bot
dorp naderde; langs den weg stonden ver
scheidene families boeren, die den nieuwen
burgemeester en echtgenoote eerbiedig groetten.
Even voor twee reed do stoet, voorafge
gaan door de muziek, onder een fraaien eere-
boog door, het dorpsplein op.
Dit echte pittoresque plein, met de kerk in
het midden, bood een levendigen aanblik.
Van alle huizen woei de vaderlandsche
driekleur, terwyl daarenboven rondom het
dorpsplein nog masten geplaatst waren, waar
aan kleurige wimpels.
Het plein was vol menschen, van de
omliggende Bteden en dorpen gekomen, om
dit feest by te wonenhet was een vroolpke,
levendige menschenmassa, waarin de boeren
en boerinnen op hun Zondagsch schilderachtig
afstaken tegenover de over 't geheel donkere
kleeding van de burgers.
De stoet reed heel bet plein om, hartelyk
toegejuicht, tot aan hot Gemeentehuis, voor
den ingang waarvan een eerepoort was opge
richt, waarop Ilulde can Koudekerke 14 Juli 1908.
Door een jonge dame werd daar een bouquet
aangeboden en toen traden de boor Gerlach
en zyn echtgenoote het Btadhnia binnen, waar
de bogroeting door do Raadsleden, het perso
neel van de openbare en byzondere scholen
plaats had.
Voor het gemeentehuis huddon zich, onder
leiding van de onderwyzers, de kinderen van
de openbare en byzondere scholen opgesteld
en zongen een welkomstlied Zy zongen uit
volle borst, al die kleinen gestoken in hun
met oranjosjerpen versierde »beste pakjes",
By het zingen van het Welkomstlied ver
leende de zangvereeniging Nuttig, Aangenaam
en Stichtelijk haar medewerking.
In do raadzaal opende de waarnemende
voorzitter, de hoer P. de Witte Czn., deze
buitengewone openbare vergadering en ver
zocht den secretaris voorlezing te doen van
de benooming van den hoer Gerlach tot bur
gemeester van Koudekerke.
Vervolgens legde de heer Gerlach den ambts
eed af.
De heer Do Witte nam hierna, als oudste
wethouder in jaren, hot woord en sprak den
burgemeester alB volgt toe
>WelEdle heer Gerlach van St. JooBland.
Daar het H. M. onze geëerbiedigde Koningin
behaagd heeft njtot Burgemeester van Koude|
kerke to benocmon, rust op mjj dc aaDgensin#