TWEEDE BLAD
HIDDELBURGSCIIË COURANT.
N° 181.
Jt.
Maandag 29 Juni,
Middelburg 27 Juni.
*£andbouu)kroniek.
FEUILLETON.
De Buiten-Aas.
De tramkwestie van Selztete
en Sas van Gent.
ct.
ittl* Jaargang.
VAN DB
1908.
Van heden af ontvangen zij die zich
tegen 1 Juli op de Middelburgache Courant
abonneeren, de deze maand nog verschij
nende nommers kosteloos.
DE ADMINISTRATIE.
I VASTEN MEDEWfeltKER.
Schapenhouderij
De Verslagon en Modedeelingen
van de Directie van don Landbouw zjjn weder
met een belangrjjk nommer vermeerderd, nl.
met eene Verhandeling over de Schapenhou
derij van de hand van den heer F. B. Lühnïs,
inspecteur van don landbouw.
Wjj willen onze lezers nader bekend maken
met den zeer belangrijken inhoud, mot den
wenBcb, dat deze kennismaking voore tot het
aanschaften van het werkje, dat franco.per
post te ontbieden is bjj do Golirs. J. en H.
van Langenhujjsen te 's Gravonhag e voor den
prp's van (50 cent, bjj zijn gewonon boekhan
delaar voor 50 ct.
Het boekje begint met een kaartje van Neder
land, waarop in verschillende tinten van rood
de dichtheid van don schapenstapel in de ver
schillende deelen van Nederland wordt voor
gesteld. Voor Zeeland bedraagt die in het
grootste deel van Zuidbeveland van 25—50
op de 100 hectaren, voor de overige deelen ii
zjj beneden de 25.
De grootste dichtheid in Nederland vindt
men in het midden van Drenthe en in de
provincie Noordholland met de eilanden Wie-
ringen en Texel. Zjj bedraagt daar op geljjke
oppervlakte 100 en meer.
Verder is deze monographie verrjjkt met
oen negentiental zeer goed uitgevoerde platen,
hoofdzakelijk afbeeldingen bevattende van
mannelijke en vrouwelijke dieren van ver
schillende rassen, zoowol inlandsche als En-
gelsche, en met eenige graphische voorstel
lingen aangaande den loop der wolprjjzen in
Engeland, in Nederland, van den invoer van
levende schapen on schapenvleesch in Enge
land, en de verhouding tusschen don rundvee-
en schapenstapel in Nederland van 1825 tot
1904. Uit de laatste bljjkt onder meer, dat men
in 1825 in Noderland telde een millioen stuks
rundvee tegenover 700 duizend schapen, ter-
wjjl van die aantallen in 1904 het eerste
gestegen was met bjjna 700.000 stuks, het
tweede met ongeveer 90000 verminderd.
Dit verschijnsel heeft zich voorgedaan in
nagenoeg alle landen van Europa. En tenge
volge van overzeesche mededinging, uit Austra
lië en Zuid-Amerika, cn van gewijzigde om
standigheden in het landbouwbedrijf iB hot
aantal schapen sedert 1865 gaandeweg vermin
derd, het aantal runderen aanzienlijk toege
nomen.
In ons numtner van 16 dezer deelden we
reeds een en ander uit dit werkje mee.
lied.
Naar het Engehch,
JOIIAX K. LEYS.
Ik dacht oen oogenblik na. Wat zou ik
moeten doen al» do cian stierf Het zou on
mogelijk zjjn voor mjj oen certificaat van
ovorljjden te teokenon; en wanneer er een
onderzoek werd ingesteld, zou mjjn gedrag
bjj het aannemen van die voorvaardeu sterk
worden afgekeurd. Maar het had goon nut
te speculeoren over wat mogeljjk kon zjjn.
Ik boBloot het vreemde voorstel aan to
nemen.
- - »Ik noem uw voorstel aan," zei ik kort
af, >op voorwaarde dat het aan mjjn patient
is om te beslissen of de politie er van in
kennis moet worden gesteld of niet. En wan
neer hjj sterft, moet ik vrjj zjjn te doen wat
mjj goeddunkt"
»Dat ia goed. En kom meo, O, kom
vlug
Ik liep naar do eetkamer, en deelde daar
aan Rodney haastig mee, dat ik uit de stad
8'ag en een paar dagon kon uitbljjven. Ik
yiBt hem te bewegen gedurende mjjn afwezig
De verhandeling is verder verdeeld in acht
hoofdstukken. Het cersto bevat algemeone
beschouwingen, waarin ons onder meer* wordt
medegedeeld, dat de vermindering van den
schaponstapel in de laatste 30 jaren in België
61, in Nederland 17, in Engeland 6 o/0 be
draagt. Het tweede hoofdstuk handelt ovor
buitonlandsche rassen de merino's, do Engel-
sche langwollige en kortwollige en de Schotsche
rassen. In het derde hoofdstuk worden de
oorspronkelijke Nodorlandsehe rassen bespro
ken. zoowel de lang- als do kortstaarten,
lorwjjl in het vierde de pogingen worden op
gesomd, die ook in ons land zjjn aangewend
om do bestaande rassen te verbeteren, ofschoon
wjj hierin toch in menig opzicht bjj hot
buitenland ton achter zjjn gebleven.
Yftn eene zelfstandige verbetering v
eigen fokmateriual zegt de schrijver
zooals in Engeland met zoo goeden uitslag
is tot stand gebracht, is hier weinig sprake
geweest, wanneer men althanB de Texelacho
schapen uitzondertmen hoeft zich in hoofd
zaak bepaald de stroomingen op dit gebied in
het buitenland te volgen.
Ook hierin zjjn wjj Nederlanders onder ge
woonte achteraangekomen.
In het volgend hoofdstuk, hot vjjt'do, bespreokt
de schrjjver den tegenwoordigen stand der
schapenteelt in de verschillende provincies
van Nederland.
Daaruit bljjkt o. m., dat in Groningen in
den laatston tjjd groote aandacht gewjjd is
aan de verbetering van het schapenras. De
heeren R. IC. Rispens te Aduard, F. Veldman
te Adorp, J. Oosterhuis te Holwiorde hebben
aanzienljjke kudden van voIbloed-Lincoln-scha-
pon, waarbjj door invoer van nieuw bloed uit
Engeland voortdurend voor bloodverversching
wordt gezorgd.
De heeren P. H. Doornbosch Cz. to Baflo en
E. Feensfcra te Ruigezand fokken ondor geljjke
voorzorgen Oxfordshire-downschapendo heer
S. de Cock te Vierhuizen hooft volbloed
Cotwolds en de gebr. Wieraemn te Winsum
bezitten een kudde volbloed Border-Leieestera.
Niet vergeten mogen hier worden de heeren
ManshoitenLoots,diede verbetering hebben ter
hand genomen van hot Friesche melkschaap,
waarvan de heer Löhnis zegt, dat hot door hon
gefokte materiaal uitmunt door vroegrijpheid,
vruchtbaarheid en groote melkrjjkheid, terwjjl
het gekruist met Engelsche rammen gebruiks-
dieren levert, die zeer in den smaak vallen.
In Friesland is ook het Lmcoln-ras inge
voerd men heeft daar een Friesch-Lincoln-
stamboek opgericht, waarin thans reeds 111
schapen zjjn ingeschreven.
In Noordholland zjjn roeds jaron verschoi-
dene Lincoln-rammen ingevoerd om de aan
wezige schapen daarmede to kruisen. Vol
bloed Lincolnschapen vindt men bij don hoer
Gronoman te Wieringerwaard en sedert een
paar jaron eene kudde van het volbloed
Wenseleydalo-ras by den heer Schenk in
dezelfde gemeente.
In de overige provinciën is mot zeer zeld
zame uitzonderingen, ondor welke wjj nog
noemen den heer Pauwen te Pannerden, tot hodon
zeer weinig gedaan tot rasverbetering en ook
van ons gewest kan in dit opzicht niet mot
veel lof gesproken worden.
Do schrjj ver zegt daaromtrent: >De schapen
houderij in do provincie Zeeland is dan ook
heid naar mjjn patiënten te kjjken goen
v, rmoeiend werk trouwens.
Ik rende naar boven, wierp enkele honoo-
digdheden in een handtascbje, nam mjjn etui
met chirurgische instrumenten onder don arm,
kwam naar de spreekkamer terug on zei tot
de dame dat ik tot haar dienst was.
Nog geen minuut later reden we, naast
elkaar gezeten, door do verlaten straten.
Een geblinddoekte reis.
Wjj waren nog niet vor gegaan toon mjjn
roisgenoote bet gordjjntjo aan haar zjj de
noorhaalde, en een bewoging maakte alsof zo
ook het andere wilde omlaag trokken. Ik
kwam echter aan haar verlangen tegemoet.
Eonigon tjjd later kon ik aan hot geluid
van het rijtuig hooren dat wjj de straten ver
laten hadden. Maar do reis was noggoonszins
afgoloopon. Zjj duurde naar ik mjj vorbcclddo
oon klein uur.
Eindelijk draaide hot rjjtuig naar rechts
af, en daarna verried het geknars van grint
mo dat we een laan doorreden. Zjj wa9 niet
lang. Het rjjtuig hield stil, en vóór jk mjjn
reisgenoote kon helpen had zjj het portier
geopend cn was zjj er uitgestapt.
Wacht even," zei ze, en dood hot por
tier achter haar dicht.
Ze verscheen na eenige oogenhlikken weer
en opende zelf het portier voor mo. Eon
alleen van belang op die boerdorjjon, waar
hetzjj schorren, hetzjj djjken tot het bedrjjf
belmoren.
Wat het ras betreft, ia het oorapronkelyk
Zeeuwsche, dat veel overeenkomst met hot
Friesche vertoonde, zoo goed als geheel ver
dwenen en vervangen door gekruist Engelsch,
hoofdzakelijk Lincoln-ras. De fokkcry staat
geheel op den voorgrond, vetweiden komt
zelden voor.
In den Wï/Ae/wwiapolder was vooral in
vroeger jaren aan do schapenhouderij eene
aanzionlyke uitbreiding gegeven. Zeeuwsche
of Vlaamsche schapen werden hoofdzakelijk
gekruist met Leicester-, Cotswold- of Lincoln-
bloed en met de producten daarvan de andere
deelen der provincie van fokmatoriaal voorzien.
Te Oosterend, op het eiland Schouwen,
wordt nog eone kudde Texelsche schapen aan
getroffen ter grootte van 200 stuks.
Maatregelen tot verbetering van het acha-
ponras worden in Zeeland niet veel genomen.
In den zomer van 1906 werd door een 5-tal
landbouwers in Zeeuwacb-Vlaanderen tot do
Zeeuwsche Landbouwmaatschappy het verzoek
gericht, hare medewerking te verleenon tot
den invoer van Engelsche rammen. Deze aan
vraag bad tengevolge, dat door genoemde
maatschappij een bedrag van f 300 beschikbaar
werd gesteld voor aankoop van een of twee
Lincoln-rammen in Engeland, welke rammen
beschikbaar zouden worden gesteld, by de
aanvragers, onder verplichting op den loeftjjd
van 8 maanden een 10-tal rammen uit die
kruising ter beschikking der maatschappij te
stellen, ten einde die in andero deelen der
provincie te stationneeren."
Tot zoover de schrjjver over Zeeland.
Hiorby moeten we enkele a mteekeningen
maken.
In den IFt//teb«fnapolder heeft men onder
den tegenwoordigen directeur, den hoer H. A.
Banken, een kudde volbloed-Lincolns, waarby
door herhaalden invoer van Engelsche ram
men voor bloedverversching wordt gezorgd.
Als vervolg aangaande het optreden der
Zeeuwsche Landbouwmaatschappjj, dione, dat
twee rammen in 1907 zjjn gestationneerd, één
te Waterlandkerkje en één te Wolphanrtsdjjk,
maar dat beide zoo laat zijn ingevoerd, dat zy
nog weinig in de gelegenheid zjjn geweest om
te toonen, wat men van hen kan verwachten
Er zullen nu drie volbloed Lincolnrammon
meer geBtationneerd worden in do afdeolingon
Zoeland, Tholen en Noord-Beveland en in 1909
zullen gekruiste rammen van deze vjjf voor
belanghebbenden worden beschikbaar gesteld.
Ten slotte dienen wij hier te vermelden, dat
ook de heer G. Yerbage te Zuidzandc reeds
voor een paar jaar volbloed schapen van het
Lincoln-ras heeft ingevoerd en dat naar wjj
meenen daar volbloed Lincoln-rammen, in
Zeeland geboren, verkrijgbaar zyn.
Het laat zich aanzien, dat de verbetering
van het bestaande ras eerlang met kracht zal
ter hand genomen worden.
De laatste twee hoofdstukken van het bospro-
ken werkje handeion over »wol en wolhandol"
en »binnenlandach gebruiken uitvoer van scha-
penvleosch". Aangaande het gebruik van scha-
penvlcosch in Nederland zy nog opgemerkt, dat
in 1905 in 8 slachthuizen (abattoirs) indego-
mconten Amsterdam, Rotterdam, Groningon,
huisknecht stond achter haar om mjjn hand
tascbje tc dragen.
»tëla als 't u belieft tiw oogon op den
grond, kjjk niet om u heen," fluisterde
ne toe, toen ik uitstapte. Denk aan uw
belofte."
Ik gehoorzaamde haar, en we gingen eenige
treden van een trap op. Door een vestibule
kwamen we in een groote hall, zooals ik op
maakte uit hot geluid van onze voetstappon.
Mjjn gezellin leidde me oen gang door naar
een lift. Do knecht volgde ons en zette hot
toestel in beweging.
Toen we hoog in hot huis stil hielden, ging
de dame me voor, en bleef oindolyk staan
voor oen deur die ze zacht opondo. Ilot vor-
trok was donker, behalve den schyn van con
nachtlichtje, en was vtjj groot. Op oen voldbod
oon hock lag con gestalte, en een dikko
man, die by het bed zat, stond op, naderde
mjjn gezellin en wisselde met haar haastig
eenigo woorden in het Duitsch.
Ik ging dadelyk naar bot bod toe on vond
lar een jongen man van zeer innemend
uiteclyk. Zijn gelaat was zeer bleek, on zyn
oogen waren gesioten. fly was nog in rok en
volledig avond-toilet en zyn overhemd was
bevlekt met bloed.
Breng me wat linnen en wat warm I
water," zei ik over mjjn schouder.
>lk zal het zoo spoedig mogeljjk balen," I
Roermond, Leidon, Nymegen, Dordrecht on
Utrecht geslacht werden ruim 88.000 runderen,
67.000 kalverB, 17.000 paarden, 152.000 varkens
en slechts even 16.000 schapen. Voel schapen
vleesch wordt dus in Nederland niet gebruikt.
Ton slotte kunnen wjj hier nog mededeelon,
dat van de 606.785 schapen, die in 1904 in
Nederland gevonden werden, 23061, dat is on
geveer 3.8 in Zeeland aanwezig waren,
waarvan de grootste aantallen nl. 1324 en
1300 gevonden worden in de gemeenten
'a-Heer Arondskerke en Clinge.
Hiermede besluiten wy ons overzicht. Moge
het bolanghebbenden on belangstellenden aan
sporen bet besproken werk aan te schaftenen
do daarin gegeven wenken te benuttigen.
Vragenbos.
Kort na het opkomen bleken inyno kom
kommer-planten niet gezond te zyn. Reeds de
3de en 4de bladeren gingen bol staan en by
nader onderzoek zag ik aan de onderzyde gele
vlokjes. Ik heb ze daarop goed bespoten met
één percents bouillie bordelaise, wat by enkele
planten, doch niet hjj alle geholpen heeft.
Zou uw landbouw medewerker ook kunnen
mcdedeelen, met welke ziekte ik hier ver
moedelijk te doen heb en of daartegen ook
middelon of voorbehoedmiddelen bestaan
Uw bestendige lozer.
I.
Uit de telegrammen en de Kameroverzichten
betreffende de Kamerzittingen van Woensdag
en Donderdag heeft de lezer reeds een over
zicht gekregen van het geen er gezegd en ge-
bourd is bjj de bespreking van het voorstel
tot toekenning van een renteloos voorschot
uit 's Rjjks schatkist ten behoeve van den
aanleg en het in exploitatie brengen van oen
spoorweg van Hontenisse naar de Belgische
grenB in de richting Selzaete.
Na alles wat er sedert jaren reeds in ons
gewest gesproken en geschreven ia over deze
kwestie, o. a. in de Provinciale Staten, meenen
we ochtor goed te doen aan do Handelingen
de Tweede Kamer nog eenige uitvoeriger
meodeelingen te ontleenon aan de daar go-
houden rodevoeringen.
Zooals men weet ging het daarby eerst om
de vraag of de aansluiting by Sas van Gent dan
wol bjj Selzaete moet geschieden en later, over
de kwestie van den aanleg van een zyljjn van
do hoofdlyn Hontenisse—Selzaete naar Sas
van Gent.
De heer P a t y n, die met een zeer uit
voerige rede de algemeene beraadslagingen
inleidde, stelde do vraag hoe het mogeljjk was
dat mon nu een voorstel had, waarby met geld
uit de Noderlandsche schatkist oen verbinding
tot stand zal komen van oen deel van hot
Nedcrlandache territoir met de Belgische plaats
Selzaete en zulks met achteruitzetting en bo-
nadeeling van de dichterbij nog gelegen Nedcr-
landscho plaats Sas van Gent.
»Om dat te verklaren, zoo zei hjj, moet mon
weten, dat in Selzaete woont een Belgische
industrieel, de heer Wittouck, een industrieel,
zooals ik wilde dat ons land er vele hadeen
man met een ruimen kjjk op zakon, oen man
van energie, die weet te handolcn als hot tjjd
is van handelen cn een mon tevens die ann
zyn belangen weet te verbinden de personen
die invloed kunnen hebben op het bevorderen
van die belangen. Die industrieel heeft zeer
goed ingezien van welk overwegend belang het
zou zjjn voor zyn woonplaats en voor zjjn fa
briek, indien Oosteljjk Zeeuwach Vlaanderen
door een tramlyn rechtstreeks aangesloten kon
worden met het Belgische Selzaete, met voorbij
gang en achteruitzetting van de concurreoronde
plaats Sas von Gent. Onze landgenooton in
die streken zjjn misschien in den aanvangniot
voorzichtig genoeg geweest, hebben zich niet
genoeg rekenschap gegeven van de gevaren
waarmede zjj van Belgische zjjdo werden be
dreigd.
la ieder geval, zooveel ia zeker en dat
overkomt de Hollanders nog wol eens meer
zjj zjjn wat laat op het pad geweest. Deze
voorsprong in tjjd van de Belgen, is ten slotte
de oorzaak geworden van het feit. dat tot
dusver het Belgische plan-Selzaete den loef heeft
afgestoken aan do plannen die het Nederlandsch
belang in die streken zouden dienen. Doordat
do Belgon kans gezien badden, aan hnn plan
vasten vorm te geven voordat de plannon van
de Nederlanders daarentegen uit het stadium van
het schetsmatige waren getreden, is te ver
klaren, dat invloedrijke personen uit die streken
volkomen te goeder trouw en zich door niets
latende leiden dan door hun inzicht in het
algemeen belang ik stem dat gaarne toe
at dadelyk dat Belgische plan hebben omhelsd,
als zjjnde datgene, wat naar zjj meenden hun
het eerst de zoozeer gewenschte tram zou
geven, hun liefde aan dat plan hebben verpand
en zich daarmede geheel en al hebben ver
eenzelvigd maar daardoor ook het oog voor
de Nederlandsche bezwaren tegen dat plan
allengp hebben verloren en er zich nu niet
oieor bewust van zyn, dar zjj ten slotte mede
werken om de Nederlandsche belangen aan de
buitenLandsche ten offer te helpen brengen.
Door den voorsprong in tjjd en den steun
der invloedryke personen uit de strook, ia het
mogeljjk geweeBt, dat tot dusverre het Belgische
plan aan hot Nederlandsche den loef heeft
weten ai te steken."
Wordt echter dat plan uitgevoerd dan zou
naar de meening van den spreker een dub
bele fout geploegd worden, vooreerst oen fout
vnn ideëelo boteekenis omdat, bjj de roods
bestaande afscheiding van Staats-Vlaanderen
van het verdore Nederland men aan het natio-
karakter afbreuk zou doen door het
Belgisch Solzaete te bevoordeelen boven het
Nederlandsch Sas van Gent.
Maar bovendien zullen de materieele belangen
van SaB van Gent benadeeld worde* en vooral,
en daar wringt do schoen, de suikerindustrie.
De quaeBtie loopt in de eerste plaats over
de vraag, wie de beetwortelen zal maehtig
worden uit Zeeuwsch-Vlaanderen. Het is den
heer Wittouck te doen om de beetwortelen
voor zjjn fabriek te Solzaete te krygen. Dit is
het goed recht van dien industrieol, daarmede
zog ik niets ten nadeele van den heer Wittouck
integendeel het pleit voor zyn ondernemings
geest. Hjj wil de beetwortelen, die op zeer
groote schaal in Zeouwsch-Vlaanderen ver
bouwd worden, goedkooper en sneller te Selzaete
hebben dan zyn concurrenten te Sas van Gent
zo kunnen krygen. Die quaeBtie ten aanzien
zei de dame.
De dikke boer was verdwenen.
»Ik moet ook een verpleegster hebben
of iemand die me kan helpen bjj hot verbin-
- »Dat zal ik doen," zei de dame, terwjjl
ze de karn or verliet.
Na zeer korten tjjd kwam ze terug. Ze had
haar avond-kleed verwisseld voor een morgen
japon van donkere stof en had linnen,
schaar en andere dingen in de hand. Zy legdo
die op hot bed noor, ging naar de deur terug
en nam van iemand daarbuiten een lamp, oen
kan heot water en andere bonoodigdhedon aan.
Ik kon nu mjjn pationt gaan onderzoeken
en bevond dat hjj in do borst was geschoten.
Gelukkig voor hem was de kogel niet door de
long gedrongen maar juist daar langs gegaan.
Ik kon hem ondor de huid voelen. In min
der dan een uur had ik den kogel eruit ge
haald, dc wond verbonden en de klcorcn zoo
ver uitgedaan dat de gewonde gerioveljjk kon
liggen. Daarna gaf ik hem een kalmeerend
drankje en mjjn werk was gedaan.
Ik had opgemerkt dat de dame, die op zich
had genomen als verpleegster te dienen, zich
uit het gezicht van den gewonde had gehou
den. Maar toen ze met een kom water door
do kamer liep, riep bjj plotseling uit
»Ben jjj het, Eugenie
Ze bleef plotseling staan, on ik dacht dat
zjj de kom zou laten vallen, maar vóór ik by
haar was, had zjj zich weer hersteld.
»lk kon hebben begrepen dat jjj me niet
zoudt verlaten," zei do gewonde zwak.
»U moet nu niet spreken," kwam ik
tusschenbeide. *Blyf nu maar stil liggen, en
maak u nergens over bezorgd. I" zult spoedig
slapen. Ik bljjf hier van nacht."
Ik volgde de dame tot aan do deur on zei
toen op gedempten tot haar>Kunt u mjj een
rustbed of een leunstoel boven sturen
>ls bjj ernstig gewond? Of zal hjj her
stellen vroeg ze bezorgd, mjjn gelaat bo-
bospiodend.
>Ik twjjf'ol er niet aan of hjj zal her
stellen maar het zal minstons eenige dagen
vorderen," antwoordde ik.
Na mjj goeden nacht gewonscht te hebben,
verliet zjj de kamer en zoodra zjj heen gegaan
waa, hoorde ik een sloutel in het slot omdraaien.
Dc kamer was zoo schamel gemeubeld dat
ik ec my op voorboroiddo een ongeriefljjkon
nacht door te brongen. Maar vóór het een
kwartier verder was, werd do deur openge-
worpon en kwamen twee bedienden binnen
die een rustbed droegen. Ze zeiden niets tegen
an ik niet tegen hen. Een van hen haalde
daarna uit de gang een blad met de rest van
een koude kip, brood en boter en een karaf
sherry. Dat zette hjj op taiel ging hing en
sloot de deur achter zich.